Νόμος 4412 - Κείμενο ΦΕΚ - Δημόσιες Συμβάσεις Έργων, Προμηθειών και Υπηρεσιών

Άρθρο 1
Αντικείμενο - Πεδίο Εφαρμογής

1. Οι διατάξεις του παρόντος αποτελούν προσαρμογή
της ελληνικής νομοθεσίας προς τις διατάξεις: α) της Ο-
δηγίας 2014/24/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και
του Συμβουλίου της 26ης Φεβρουαρίου 2014, σχετικά με
τις διαδικασίες σύναψης δημοσίων συμβάσεων και την
κατάργηση της Οδηγίας 2004/18/ΕΚ (L94), όπως διορθώ-
θηκε (L135/24.5.2016), β) της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ του
Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 26ης
Φεβρουαρίου 2014 σχετικά με τις προμήθειες φορέων,
που δραστηριοποιούνται στους τομείς του ύδατος, της
ενέργειας, των μεταφορών και των ταχυδρομικών υπη-
ρεσιών και την κατάργηση Οδηγίας 2004/17/ΕΚ και γ)
της Οδηγίας 89/665/ΕΟΚ του Συμβουλίου της 21ης Ιουνί-
ου 1989 και της 92/13/ΕΚ του Συμβουλίου της 25ης Φε-
βρουαρίου 1992, όπως τροποποιήθηκαν με την Οδηγία
2007/66/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμ-
βουλίου της 11ης Δεκεμβρίου 2007 και τα άρθρα 46 και
47 της Οδηγίας 2014/23/ΕΕ.
2. Ο παρών νόμος θεσπίζει κανόνες: α) για τις διαδικα-
σίες προγραμματισμού και σύναψης δημοσίων συμβάσε-
ων και διαγωνισμών μελετών που υπάγονται στο πεδίο
εφαρμογής του Βιβλίου Ι (άρθρα 2 έως 221), β) για τις
διαδικασίες προγραμματισμού και σύναψης συμβάσεων
και διαγωνισμών μελετών που υπάγονται στο πεδίο ε-
φαρμογής του Βιβλίου ΙΙ (άρθρα 2 και 222 έως 338), γ)
για τη διακυβέρνηση, οι οποίοι εφαρμόζονται, σύμφωνα
με το Βιβλίο ΙΙΙ (άρθρα 339 έως 344), από τις αναθέτου-
σες αρχές και τους αναθέτοντες φορείς και δ) για την
έννομη προστασία κατά τη σύναψη συμβάσεων που υπά-
γονται στο πεδίο εφαρμογής του Βιβλίου ΙV (άρθρα 345
έως 374). Οι διατάξεις του παρόντος εφαρμόζονται, με
την επιφύλαξη των παραγράφων 3 έως 7, σε όλες τις
συμβάσεις των περιπτώσεων α΄ και β΄, ανεξαρτήτως εί-
δους και εκτιμώμενης αξίας αυτών, εκτός αν άλλως ορί-
ζεται στις επιμέρους διατάξεις αυτού.
3. Οι διατάξεις των άρθρων 116 έως 128 εφαρμόζονται
αποκλειστικά στις συμβάσεις των περιπτώσεων α΄και β΄
της παραγράφου 2 με εκτιμώμενη αξία κάτω των ορίων
των άρθρων 5 και 235 αντίστοιχα.
4. Οι διατάξεις των άρθρων 134 έως 181 εφαρμόζονται
στην εκτέλεση συμβάσεων έργων των περιπτώσεων α΄
και β΄ της παραγράφου 2, συμπληρωματικά προς τις δια-
τάξεις του Κεφαλαίου I του Μέρους Β΄ του Βιβλίου Ι (άρ-
θρα 129 έως 133) και του Μέρους Β΄ του Βιβλίου ΙΙ (άρ-
θρα 335 έως 338).
5. Οι διατάξεις των άρθρων 182 έως 199 εφαρμόζονται
στην εκτέλεση συμβάσεων εκπόνησης μελετών και πα-
ροχής τεχνικών και λοιπών συναφών επιστημονικών υ-
πηρεσιών των περιπτώσεων α΄ και β΄ της παραγράφου
2, συμπληρωματικά προς τις διατάξεις του Κεφαλαίου I
του Μέρους Β΄ του Βιβλίου Ι (άρθρα 129 έως 133) και
του Μέρους Β΄ του Βιβλίου ΙΙ (άρθρα 335 έως 338).
6. Οι διατάξεις των άρθρων 200 έως 220 εφαρμόζονται
στην εκτέλεση συμβάσεων προμηθειών και γενικών υπη-
ρεσιών των περιπτώσεων α΄ και β΄ της παραγράφου 2,
συμπληρωματικά προς τις διατάξεις του Κεφαλαίου I του
Μέρους Β΄ του Βιβλίου Ι (άρθρα 129 έως 133) και του
Μέρους Β΄ του Βιβλίου ΙΙ (άρθρα 335 έως 338).
7. Κατά τη σύναψη συμβάσεων των περιπτώσεων α΄
και β΄ της παραγράφου 2, που υλοποιούνται ως Συμπρά-
ξεις Δημόσιου-Ιδιωτικού Τομέα (Σ.Δ.Ι.Τ.), σύμφωνα με το
ν. 3389/2005 (Α΄ 232) δεν εφαρμόζονται οι διατάξεις των
παραγράφων 2 και 3 του άρθρου 2, της παραγράφου 7
του άρθρου 4, των εδαφίων β΄ και γ΄ της παραγράφου 7
του άρθρου 6, των παραγράφων 2 και 3 του άρθρου 14,
των εδαφίων δ΄, ε΄ και στ΄ της παραγράφου 2 του άρ-
θρου 19, της παραγράφου 10 του άρθρου 39, του άρθρου
44, των παραγράφων 6 έως 8 του άρθρου 45, τα άρθρα 49
έως 53, των παραγράφων 7 έως 9 του άρθρου 54, της
παρ. 5 του άρθρου 57, των άρθρων 68, 72, 76 και 77, των
στοιχείων ε΄ έως στ΄ της παραράφου 2 και των παραγρά-
φων 4, 5, 6 και 11 έως 16 του άρθρου 86, των παραγρά-
φων 4 και 5 του άρθρου 87, της παραγράφου 6 του άρ-
θρου 88, των παραγράφων 3 και 4 του άρθρου 90, των
στοιχείων α΄, ζ΄ και η΄ της παραγράφου 1 του άρθρου
91, των άρθρων 92 έως 100, 103 έως 105, των παραγρά-
φων 6 και 7 του άρθρου 106, των παραγράφων 5 και 6 του
άρθρου 118, της παραγράφου 3 του άρθρου 123, των άρ-
θρων 124 έως 126, 128 έως 129, της παραγράφου 2 του
άρθρου 133, των άρθρων 134 έως 220, των παραγράφων
8 έως 11 του άρθρου 221, του άρθρου 281, της παραγρά-
φου 7 του άρθρου 282, των άρθρων 298 και 302, της πα-
ραγράφου 7 του άρθρου 313, των άρθρων 315 και 316,
της παραγράφου 7 του άρθρου 317, καθώς και του άρ-
θρου 334. Κατά τη σύναψη των συμβάσεων αυτών εφαρ-
μόζονται συμπληρωματικά οι διατάξεις του ν. 3389/2005.
Άρθρο 2
Ορισμοί
(άρθρο 2 και άρθρο 33 παρ. 1 εδάφιο β΄ της Οδηγίας
2014/24/ΕΕ και άρθρο 2 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

1. Για τους σκοπούς του παρόντος εφαρμόζονται οι α-
κόλουθοι ορισμοί:
1) α) ως «αναθέτουσες αρχές» νοούνται το κράτος, οι
αρχές τοπικής αυτοδιοίκησης, οι οργανισμοί δημοσίου
δικαίου ή οι ενώσεις μιας ή περισσότερων από αυτές τις
αρχές ή ενός ή περισσότερων από αυτούς τους οργανι-
σμούς δημοσίου δικαίου και οι αναθέτουσες αρχές κατά
την έννοια του άρθρου 223 και β) ως «αναθέτοντες φο-
ρείς» νοούνται οι αναθέτοντες φορείς κατά την έννοια
του άρθρου 224,
2) ως «κεντρικές κυβερνητικές αρχές (ΚΑΑ)», νοού-
νται οι αναθέτουσες αρχές που περιλαμβάνονται στο
Παράρτημα I του Προσαρτήματος Α΄ και, εφόσον έχουν
επέλθει διορθώσεις ή τροποποιήσεις, οι φορείς που τις
έχουν διαδεχθεί,
3) ως «μη κεντρικές αναθέτουσες αρχές» νοούνται ό-
λες οι αναθέτουσες αρχές που δεν είναι κεντρικές κυ-
βερνητικές αρχές,
4) ως «οργανισμοί δημοσίου δικαίου» νοούνται οι ορ-
γανισμοί που έχουν όλα τα ακόλουθα χαρακτηριστικά: α)
έχουν συσταθεί για το συγκεκριμένο σκοπό της κάλυψης
αναγκών γενικού συμφέροντος, που δεν έχουν βιομηχα-
νικό ή εμπορικό χαρακτήρα, β) έχουν νομική προσωπικό-
τητα και γ) χρηματοδοτούνται, κατά το μεγαλύτερο μέ-
ρος, από τις κρατικές αρχές, τις αρχές τοπικής αυτοδιοί-
κησης ή άλλους οργανισμούς δημοσίου δικαίου ή η δια-
χείριση των οποίων υπόκειται σε έλεγχο ασκούμενο από
τους οργανισμούς αυτούς ή έχουν διοικητικό, διευθυντι-
κό ή εποπτικό συμβούλιο, του οποίου περισσότερο από
το ήμισυ των μελών διορίζεται από τις κρατικές αρχές,
τις αρχές τοπικής αυτοδιοίκησης ή από άλλους οργανι-
σμούς δημοσίου δικαίου,
5) ως «δημόσιες συμβάσεις» και ως «συμβάσεις έρ-
γων, υπηρεσιών και προμηθειών» νοούνται οι συμβάσεις
εξ επαχθούς αιτίας οι οποίες συνάπτονται γραπτώς με-
ταξύ ενός ή περισσότερων οικονομικών φορέων και μιας
ή ενός ή περισσότερων αναθετουσών αρχών/ αναθετό-
ντων φορέων, αντίστοιχα, και έχουν ως αντικείμενο την
εκτέλεση έργων, την προμήθεια αγαθών ή την παροχή υ-
πηρεσιών,
6) ως «δημόσιες συμβάσεις έργων» και ως «συμβάσεις
έργων» νοούνται οι συμβάσεις που έχουν ως αντικείμε-
νο, ένα από τα κάτωθι: α) την εκτέλεση ή συγχρόνως τη
μελέτη και την εκτέλεση εργασιών που αφορούν μία από
τις δραστηριότητες που αναφέρονται στο Παράρτημα II
του Προσαρτήματος Α΄ και στο Παράρτημα Ι του Προ-
σαρτήματος Β΄, β) την εκτέλεση ή συγχρόνως τη μελέτη
και την εκτέλεση έργου, γ) την υλοποίηση, με οποιαδή-
ποτε μέσα, έργου ανταποκρινόμενου στις απαιτήσεις
που ορίζει η αναθέτουσα αρχή/αναθέτων φορέας που α-
σκεί αποφασιστική επιρροή στο είδος ή στη μελέτη του
έργου,
7) ως «έργο» νοείται το αποτέλεσμα ενός συνόλου οι-
κοδομικών εργασιών ή εργασιών μηχανικού το οποίο ε-
παρκεί αυτό καθαυτό για την εκπλήρωση μίας οικονομι-
κής ή τεχνικής λειτουργίας. Η εκτέλεση των εργασιών
του προηγούμενου εδαφίου απαιτεί ιδίως την εφαρμογή
μελέτης κατά την έννοια του παρόντος, με τη χρήση τε-
χνικών γνώσεων και μεθόδων και αφορά νέες κατασκευ-
ές, επεκτάσεις, ανακαινίσεις, επισκευές - συντηρήσεις
κατά τη λειτουργία, κατεδαφίσεις υποδομών, ιδίως στις
κατηγορίες οδοποιίας, οικοδομικών, υδραυλικών, ηλε-
κτρομηχανολογικών, λιμενικών, βιομηχανικών - ενεργει-
ακών, δικτύων, πρασίνου, καθαρισμού και επεξεργασίας
νερού, υγρών, στερεών και αερίων αποβλήτων, γεωτρή-
σεων, ειδικών μονώσεων, ανελκυστήρων, ηλεκτρονικού
εξοπλισμού, πλωτών έργων και εγκαταστάσεων, ναυπη-
γείων, αποκαλύψεις μεταλλείων ή όπως οι κατηγορίες
αυτές διαμορφώνονται από τις κείμενες διατάξεις και
των υποδομών εκ του συνδυασμού των ανωτέρω κατη-
γοριών,
8) ως «δημόσιες συμβάσεις προμηθειών» και ως «συμ-
βάσεις προμηθειών» νοούνται οι συμβάσεις που έχουν
ως αντικείμενο την αγορά, τη χρηματοδοτική μίσθωση,
τη μίσθωση ή τη μίσθωση-πώληση, με ή χωρίς δικαίωμα
αγοράς, προϊόντων. Μια σύμβαση προμηθειών μπορεί να
περιλαμβάνει, παρεμπιπτόντως, εργασίες τοποθέτησης
και εγκατάστασης,
9) ως «δημόσιες συμβάσεις υπηρεσιών» και ως «συμ-
βάσεις υπηρεσιών» νοούνται οι συμβάσεις που έχουν ως
αντικείμενο την παροχή υπηρεσιών, πλην των αναφερο-
μένων στην περίπτωση 6.
(α) ως «δημόσιες συμβάσεις εκπόνησης μελετών και
παροχής τεχνικών και λοιπών συναφών επιστημονικών
υπηρεσιών» νοούνται αυτές με αντικείμενο την εκπόνη-
ση μελετών και την παροχή τεχνικών και λοιπών συνα-
φών επιστημονικών υπηρεσιών κατά την έννοια των
στοιχείων α΄ και β΄, αντίστοιχα, της περίπτωσης 6 της
παραγράφου 3, σύμφωνα με το Παράρτημα I του Προ-
σαρτήματος Γ΄, όταν οι μελέτες δεν εκπονούνται και οι
υπηρεσίες δεν παρέχονται από το προσωπικό της αναθέ-
τουσας αρχής,
(β) ως «δημόσιες συμβάσεις γενικών υπηρεσιών» νο-
ούνται οι συμβάσεις που έχουν ως αντικείμενο την πα-
ροχή υπηρεσιών, πλην των αναφερομένων στην υποπε-
ρίπτωση α΄ της παρούσας περίπτωσης συμπεριλαμβανο-
μένων των συμβουλευτικών υπηρεσιών, που ως τέτοιες
νοούνται εκείνες που, έχουν ως αντικείμενο το σχεδια-
σμό, προγραμματισμό, οργάνωση, διαχείριση, παρακο-
λούθηση, έλεγχο και αξιολόγηση επιχειρησιακών και α-
ναπτυξιακών προγραμμάτων και δράσεων σε όλους τους
τομείς της οικονομίας, καθώς και σε οριζόντιου χαρα-
κτήρα παρεμβάσεις, την υποστήριξη της υλοποίησης
τους με τη μεταφορά της απαραίτητης σχετικής τεχνο-
γνωσίας, καθώς και την παροχή εξωγενών υπηρεσιών
(outsourcing) υλοποίησης των ανωτέρω προγραμμάτων
και δράσεων. Στις συμβουλευτικές υπηρεσίες υπάγονται
ιδίως οι οικονομικές μελέτες, οι κοινωνικές μελέτες, οι
μελέτες οργάνωσης και επιχειρησιακής έρευνας, οι πε-
ριβαλλοντικές μελέτες, καθώς και οι μελέτες συστημά-
των πληροφορικής, εκτός εάν σχετίζονται με έργο κατά
την έννοια της περίπτωσης 7 ή με εκπόνηση μελετών και
παροχή τεχνικών και λοιπών συναφών επιστημονικών υ-
πηρεσιών κατά την έννοια της υποπερίπτωσης α΄ της
παρούσας περίπτωσης.
10) ως «συμφωνία - πλαίσιο» νοείται μία συμφωνία
που συνάπτεται μεταξύ μιας ή ενός ή περισσοτέρων α-
ναθετουσών αρχών/αναθετόντων φορέων και ενός ή πε-
ρισσοτέρων οικονομικών φορέων, η οποία αποσκοπεί
στον καθορισμό των όρων που διέπουν τις συμβάσεις
που πρόκειται να συναφθούν κατά τη διάρκεια συγκεκρι-
μένης περιόδου, ιδίως όσον αφορά τις τιμές και, όπου
ενδείκνυται, τις προβλεπόμενες ποσότητες,
11) ως «οικονομικός φορέας» νοείται κάθε φυσικό ή
νομικό πρόσωπο ή δημόσιος φορέας ή ένωση αυτών των
προσώπων ή/και φορέων, συμπεριλαμβανομένων των
προσωρινών συμπράξεων επιχειρήσεων, που προσφέρει
στην αγορά εκτέλεση εργασιών ή/και έργου, προμήθεια
προϊόντων ή παροχή υπηρεσιών. Στην έννοια αυτή περι-
λαμβάνεται και ο όρος «εργοληπτική επιχείρηση» του
Τίτλου 1 του Κεφαλαίου ΙΙ του Μέρους Β΄ του παρόντος
Βιβλίου,
12) ως «προσφέρων» νοείται οικονομικός φορέας που
έχει υποβάλει προσφορά,
13) ως «υποψήφιος» νοείται οικονομικός φορέας που
έχει ζητήσει να του αποσταλεί ή έχει λάβει πρόσκληση
συμμετοχής σε κλειστή διαδικασία, σε ανταγωνιστική
διαδικασία με διαπραγμάτευση, σε διαδικασία με δια-
πραγμάτευση χωρίς προηγούμενη δημοσίευση, σε αντα-
γωνιστικό διάλογο ή σε σύμπραξη καινοτομίας,
14) ως «έγγραφο διαδικασίας σύναψης της σύμβα-
σης» ή «έγγραφο της σύμβασης» νοείται κάθε έγγραφο
το οποίο παρέχει ή στο οποίο παραπέμπει η αναθέτουσα
αρχή/αναθέτων φορέας με σκοπό να περιγράψει ή να
προσδιορίσει στοιχεία της σύμβασης ή της διαδικασίας
ανάθεσης, συμπεριλαμβανομένης της προκήρυξης σύμ-
βασης των άρθρων 63 και 293, της προκαταρκτικής προ-
κήρυξης του άρθρου 62, της περιοδικής ενδεικτικής προ-
κήρυξης του άρθρου 291, αν χρησιμοποιείται ως μέσο
προκήρυξης του διαγωνισμού, των τεχνικών προδιαγρα-
φών, του περιγραφικού εγγράφου, των προτεινόμενων
όρων της σύμβασης, των υποδειγμάτων για την προσκό-
μιση των εγγράφων από τους υποψηφίους και τους προ-
σφέροντες, των πληροφοριών σχετικά με τις γενικές και
ειδικές υποχρεώσεις και τυχόν πρόσθετων εγγράφων. Ε-
πίσης, στην έννοια αυτή περιλαμβάνονται και η διακήρυ-
ξη ή η πρόσκληση σε διαπραγμάτευση στις οποίες ανα-
φέρονται όλοι οι ειδικοί και γενικοί όροι σύναψης και ε-
κτέλεσης της σύμβασης, το Ενιαίο Ευρωπαϊκό Έγγραφο
Σύμβασης (ΕΕΕΣ), οι συμπληρωματικές πληροφορίες
που παρέχει η αναθέτουσα αρχή δυνάμει της παρ. 2 του
άρθρου 67 και της παρ. 2 του άρθρου 297, το σχέδιο της
σύμβασης μετά των παραρτημάτων αυτής και η τεχνική
συγγραφή υποχρεώσεων που περιλαμβάνει και τις εφαρ-
μοστέες τεχνικές προδιαγραφές,
15) ως «κεντρικές δραστηριότητες αγορών» νοούνται
δραστηριότητες που διεξάγονται σε μόνιμη βάση με μία
από τις παρακάτω μορφές: α) της απόκτησης αγαθών
ή/και υπηρεσιών που προορίζονται για αναθέτουσες αρ-
χές/αναθέτοντες φορείς, β) της ανάθεσης δημοσίων
συμβάσεων ή της σύναψης συμφωνιών-πλαίσιο για έρ-
γα, αγαθά ή υπηρεσίες που προορίζονται για αναθέτου-
σες αρχές/αναθέτοντες φορείς,
16) ως «επικουρικές δραστηριότητες αγορών» νοού-
νται δραστηριότητες που συνίστανται στην παροχή υπο-
στήριξης σε δραστηριότητες αγορών, ιδίως με τις κατω-
τέρω μορφές: α) τεχνικής υποδομής που παρέχει τη δυ-
νατότητα στις αναθέτουσες αρχές/αναθέτοντες φορείς
να αναθέτουν δημόσιες συμβάσεις/συμβάσεις ή να συ-
νάπτουν συμφωνίες-πλαίσιο για έργα, αγαθά ή υπηρε-
σίες, β) συμβουλών σχετικά με τη διεξαγωγή ή το σχε-
διασμό διαδικασιών σύναψης δημοσίων συμβάσεων/συμ-
βάσεων, γ) προετοιμασίας και διαχείρισης διαδικασιών
σύναψης δημοσίων συμβάσεων/συμβάσεων εξ ονόματος
και για λογαριασμό της ενδιαφερόμενης αναθέτουσας
αρχής/αναθέτοντος φορέα,
17) ως «κεντρική αρχή αγορών» (ΚΑΑ) νοείται: (α) μία
αναθέτουσα αρχή που παρέχει κεντρικές δραστηριότη-
τες αγορών και, ενδεχομένως, επικουρικές δραστηριό-
τητες αγορών, (β) ένας αναθέτων φορέας, ο οποίος πα-
ρέχει κεντρικές δραστηριότητες αγορών και, ενδεχομέ-
νως, επικουρικές δραστηριότητες αγορών. Οι συμβάσεις
που ανατίθενται από ΚΑΑ, προκειμένου να πραγματοποι-
ηθούν κεντρικές δραστηριότητες αγορών, θεωρείται ότι
αποτελούν συμβάσεις για την εκτέλεση δραστηριότητας
που περιγράφεται στα άρθρα 228 ως 234. Το άρθρο 237
δεν εφαρμόζεται στις συμβάσεις που ανατίθενται από
ΚΑΑ με σκοπό την πραγματοποίηση κεντρικών δραστη-
ριοτήτων αγορών,
18) ως «εθνικές κεντρικές αρχές αγορών» (ΕΚΑΑ) νο-
ούνται οι ΚΑΑ οι οποίες, πέραν των ανωτέρω, είναι επι-
πλέον αρμόδιες για τον εθνικό σχεδιασμό, προγραμματι-
σμό, καθώς και συντονισμό κεντρικών και επικουρικών
δραστηριοτήτων αγορών όλων των λοιπών ΚΑΑ.
19) ως «πάροχος υπηρεσιών διαδικασιών σύναψης
συμβάσεων» «πάροχος υπηρεσιών σύναψης συμβάσε-
ων» νοείται δημόσιος ή ιδιωτικός φορέας που προσφέρει
στην αγορά επικουρικές δραστηριότητες αγορών,
20) με τους όρους «γραπτώς» ή «εγγράφως» νοείται
κάθε σύνολο λέξεων ή αριθμών το οποίο μπορεί να δια-
βάζεται, να αναπαράγεται και στη συνέχεια να γνωστο-
ποιείται, συμπεριλαμβανομένων των πληροφοριών που
διαβιβάζονται και αποθηκεύονται με ηλεκτρονικά μέσα,
21) ως «ηλεκτρονικό μέσο» νοείται ο ηλεκτρονικός ε-
ξοπλισμός για την επεξεργασία (συμπεριλαμβανομένης
της ψηφιακής συμπίεσης) και την αποθήκευση δεδομέ-
νων, τα οποία διαβιβάζονται, διακινούνται και λαμβάνο-
νται με τη χρήση ενσύρματου, ασύρματου, οπτικού ή άλ-
λου ηλεκτρομαγνητικού μέσου,
22) ως «κύκλος ζωής» νοούνται όλα τα διαδοχικά
και/ή διασυνδεδεμένα στάδια, συμπεριλαμβανομένων
της έρευνας και της ανάπτυξης που θα πραγματοποιη-
θούν, της παραγωγής, της εμπορίας και των όρων της,
της μεταφοράς, της χρήσης και της συντήρησης, καθ’ ό-
λη τη διάρκεια ύπαρξης ενός προϊόντος ή ενός έργου ή
της παροχής μιας υπηρεσίας, από την απόκτηση των
πρώτων υλών ή την παραγωγή των πόρων μέχρι την α-
πόρριψη, την εκκαθάριση και το τέλος της υπηρεσίας ή
χρήσης,
23) ως «διαγωνισμοί μελετών» νοούνται διαδικασίες
που παρέχουν τη δυνατότητα στην αναθέτουσα αρχή/α-
ναθέτοντα φορέα να αποκτά, κυρίως στους τομείς της
χωροταξίας, της πολεοδομίας, της αρχιτεκτονικής και
των έργων μηχανικού ή της επεξεργασίας δεδομένων,
μια μελέτη ή ένα σχέδιο που επιλέγεται από κριτική επι-
τροπή έπειτα από διαγωνισμό, με ή χωρίς την απονομή
βραβείων,
24) ως «καινοτομία» νοείται η υλοποίηση νέου ή σημα-
ντικά βελτιωμένου προϊόντος, υπηρεσίας ή διαδικασίας,
που περιλαμβάνει αλλά δεν περιορίζεται στις διαδικα-
σίες παραγωγής, ανοικοδόμησης ή κατασκευής, νέα μέ-
θοδο εμπορίας ή νέα μέθοδο οργάνωσης στις επιχειρη-
ματικές πρακτικές, οργάνωσης του χώρου εργασίας ή
των εξωτερικών σχέσεων μεταξύ άλλων, με σκοπό τη
συμβολή στην αντιμετώπιση των κοινωνικών προκλήσε-
ων ή την υποστήριξη της στρατηγικής «Ευρώπη 2020»
για έξυπνη, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη,
25) ως «σήμα» (label) νοείται οποιοδήποτε έγγραφο,
πιστοποιητικό ή βεβαίωση που επιβεβαιώνει ότι ένα συ-
γκεκριμένο έργο, προϊόν, υπηρεσία, μέθοδος ή διαδικα-
σία πληροί ορισμένες απαιτήσεις,
26) ως «απαίτηση ή απαιτήσεις σήματος» νοούνται οι
απαιτήσεις τις οποίες πρέπει να πληροί ένα συγκεκριμέ-
νο έργο, προϊόν, υπηρεσία ή διαδικασία, προκειμένου να
λάβει το σχετικό σήμα,
27) ως «κατώτατα όρια» νοούνται τα προβλεπόμενα
στα άρθρα 5 και 235 όρια,
28) ως «δημόσιες συμβάσεις άνω των ορίων» και ως
«συμβάσεις άνω των ορίων» νοούνται οι δημόσιες συμ-
βάσεις και οι συμβάσεις κατά την έννοια της διάταξης
της περίπτωσης 5 της παρούσας παραγράφου που δεν ε-
ξαιρούνται, δυνάμει των εξαιρέσεων που προβλέπονται
στα άρθρα 7 έως 17 και 237 έως 252, και των οποίων η ε-
κτιμώμενη αξία εκτός φόρου προστιθέμενης αξίας (ΦΠΑ)
είναι ίση προς ή ανώτερη από τα όρια της διάταξης των
άρθρων 5 και 235, αντίστοιχα, όπως ισχύουν κάθε φορά,
29) ως «δημόσιες συμβάσεις κάτω των ορίων» και ως
«συμβάσεις κάτω των ορίων» νοούνται οι δημόσιες συμ-
βάσεις και οι συμβάσεις κατά την έννοια της διάταξης
της περίπτωσης 5 της παρούσας παραγράφου που δεν ε-
ξαιρούνται, δυνάμει των εξαιρέσεων που προβλέπονται
στα άρθρα 7 έως 17 και 237 έως 252, αντίστοιχα, των ο-
ποίων η εκτιμώμενη αξία είναι κατώτερη από τα όρια της
διάταξης των άρθρων 5 και 235, όπως ισχύουν κάθε φο-
ρά,
30) ως «συνοπτικός διαγωνισμός» νοείται η απλοποιη-
μένη διαδικασία ανάθεσης στο πλαίσιο της οποίας κάθε
ενδιαφερόμενος οικονομικός φορέας μπορεί να υποβά-
λει προσφορά, σύμφωνα με τα οριζόμενα στα άρθρα 117
και 327,
31) ως «απευθείας ανάθεση» νοείται η διαδικασία ανά-
θεσης χωρίς εκ των προτέρων δημοσιότητα, στο πλαίσιο
της οποίας οι αναθέτουσες αρχές/αναθέτοντες φορείς
αναθέτουν στον οικονομικό φορέα της επιλογής τους,
κατόπιν έρευνας αγοράς και διαβούλευσης με έναν ή πε-
ρισσότερους οικονομικούς φορείς, σύμφωνα με τα ορι-
ζόμενα στα άρθρα 118 και 328,
32) ως «Εθνικό Σύστημα Ηλεκτρονικών Δημοσίων Συμ-
βάσεων (ΕΣΗΔΗΣ)» νοείται το Ολοκληρωμένο πληροφο-
ριακό σύστημα, το οποίο περιλαμβάνει όλα τα αναγκαία
στοιχεία για τον προγραμματισμό και τη σύναψη δημο-
σίων συμβάσεων και συμβάσεων, κατά την έννοια της
διάταξης της περίπτωσης 5 της παρούσας παραγράφου,
με τη χρήση και εφαρμογή Τεχνολογιών Πληροφορικής
και Επικοινωνιών (ΤΠΕ),
33) ως «χρήστες ΕΣΗΔΗΣ» νοούνται οι αναθέτουσες
αρχές/αναθέτοντες φορείς και οι οικονομικοί φορείς που
χρησιμοποιούν το ΕΣΗΔΗΣ,
34) ως «Κεντρικό Ηλεκτρονικό Μητρώο Δημοσίων
Συμβάσεων (ΚΗΜΔΗΣ)» νοείται το πληροφοριακό σύ-
στημα, που αποτελεί μέρος του Ε.Σ.Η.Δ.Η.Σ. και έχει ως
σκοπό τη συλλογή, επεξεργασία και δημοσιοποίηση
στοιχείων που αφορούν στις δημόσιες συμβάσεις και
στις συμβάσεις, κατά την έννοια της διάταξης της περί-
πτωσης 5 της παρούσας παραγράφου, σύμφωνα με το
άρθρο 11 του ν. 4013/2011 (Α΄ 204) και το άρθρο 38,
35) ως «Ενιαία Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Συμβάσε-
ων» ή ως «Αρχή» νοείται η Ανεξάρτητη Διοικητική Αρχή
που έχει συσταθεί με το ν. 4013/2011,
36) ως «κράτος - μέλος» νοείται κάθε κράτος που έχει
προσχωρήσει στην Ευρωπαϊκή Ένωση,
37) ως «τρίτη χώρα» νοείται κάθε κράτος που δεν έχει
προσχωρήσει στην Ευρωπαϊκή Ένωση,
38) ως «Ένωση» νοείται η Ευρωπαϊκή Ένωση,
39) ως «Επιτροπή» νοείται η Ευρωπαϊκή Επιτροπή,
40) ως «ΣΔΣ» νοείται η συμφωνία περί δημοσίων συμ-
βάσεων η οποία κυρώθηκε από την Ελλάδα με το ν.
2513/1997 (Α΄ 139),
41) οι όροι «Δημόσιος Τομέας», «Γενική Κυβέρνηση»
και «Κεντρική Κυβέρνηση» έχουν την έννοια που ορίζε-
ται στην παρ. 1 του άρθρου 14 του ν. 4270/2014 (Α΄ 143),
42) ως «συμφωνητικό» νοείται η γραπτή συμφωνία με-
ταξύ της αναθέτουσας αρχής/αναθέτοντος φορέα ή της
ΚΑΑ και του αναδόχου, αναπόσπαστο τμήμα της οποίας
αποτελούν όλα τα σχετικά έγγραφα της σύμβασης της
περίπτωσης 14, η προσφορά του αναδόχου, καθώς και οι
πάσης φύσεως τροποποιήσεις της συμφωνίας αυτής,
43) ως «ανάδοχος» ή «εργολήπτης» ή «μελετητής» ή
«προμηθευτής» ή «πάροχος υπηρεσιών» νοείται ο οικο-
νομικός φορέας στον οποίο έχει ανατεθεί με δημόσια
σύμβαση ή σύμβαση, κατά την έννοια της διάταξης της
περίπτωσης 5 της παρούσας παραγράφου, η κατασκευή
έργου ή η μελέτη έργου ή η προμήθεια αγαθών ή η πα-
ροχή υπηρεσιών αντίστοιχα.
2. Πέραν των ορισμών της παραγράφου 1, ιδίως για τις
ανάγκες εφαρμογής του Τίτλου 1 του Κεφαλαίου ΙΙ του
Μέρους Β΄ του Βιβλίου Ι:
1) ως «Κύριος του Έργου» ή «Εργοδότης» νοείται το
Δημόσιο ή άλλος φορέας του δημόσιου τομέα, για λογα-
ριασμό του οποίου καταρτίζεται η δημόσια σύμβαση ή
σύμβαση, κατά την έννοια της διάταξης της περίπτωσης
(5) της παρούσας παραγράφου ή κατασκευάζεται το έρ-
γο,
2) ως «Φορέας κατασκευής του έργου» νοείται η αρ-
μόδια αναθέτουσα αρχή ή υπηρεσία αυτής που έχει την
ευθύνη υλοποίησης του έργου,
3) ως «Προϊσταμένη Αρχή» νοείται η αρχή ή η υπηρε-
σία ή το όργανο του φορέα κατασκευής του έργου που
εποπτεύει την κατασκευή του ασκώντας για λογαριασμό
του αποφασιστικές αρμοδιότητες, ιδίως σε θέματα τρο-
ποποίησης των όρων της σύμβασης,
4) ως «Διευθύνουσα υπηρεσία» ή «Επιβλέπουσα Υπη-
ρεσία» νοείται η τεχνική υπηρεσία του φορέα κατασκευ-
ής του έργου που είναι αρμόδια για την παρακολούθηση,
έλεγχο και διοίκηση της κατασκευής του έργου,
5) ως «Τεχνικό Συμβούλιο» νοείται το συλλογικό όρ-
γανο που έχει την αρμοδιότητα να γνωμοδοτεί για την
έκδοση αποφάσεων, όταν προβλέπεται από την κείμενη
νομοθεσία ή ζητείται από την Προϊσταμένη Αρχή,
6) ως «επιτελεστικότητα» νοείται το σύνολο των με-
τρήσιμων ιδιοτήτων ενός έργου, οι οποίες αναφέρονται
στην ταυτόχρονη ύπαρξη ασφάλειας, λειτουργικότητας
και αισθητικής εμφάνισης για την τεχνική διάρκεια ζωής
του.
3. Πέραν των ορισμών της παραγράρου 1, ιδίως για τις
ανάγκες εφαρμογής του Τίτλου 2 του Κεφαλαίου ΙΙ του
Μέρους Β΄ του Βιβλίου I:
1) ως «Κύριος του Έργου» νοείται το Δημόσιο ή άλλος
φορέας του δημόσιου τομέα, στον οποίο ανήκει το έργο
για το οποίο εκπονούνται μελέτες και παρέχονται τεχνι-
κές υπηρεσίες,
2) ως «Εργοδότης» νοείται η αναθέτουσα αρχή που
καταρτίζει σύμβαση μελέτης ή παροχής τεχνικών υπηρε-
σιών με τον ανάδοχο είτε για λογαριασμό της είτε για
λογαριασμό του κυρίου του έργου,
3) ως «Προϊσταμένη Αρχή» νοείται η αρχή ή η υπηρε-
σία ή το όργανο του εργοδότη, που εποπτεύει την εκτέ-
λεση της συναφθείσας σύμβασης, ασκώντας για λογα-
ριασμό του αποφασιστικές αρμοδιότητες, ιδίως σε θέμα-
τα τροποποίησης των όρων της σύμβασης,
4) ως «Διευθύνουσα Υπηρεσία» νοείται η τεχνική υπη-
ρεσία που είναι αρμόδια για την παρακολούθηση, έλεγχο
και διοίκηση της συναφθείσας σύμβασης, υπό την επο-
πτεία της Προϊσταμένης Αρχής,
5) ως «Τεχνικό συμβούλιο» νοείται το συλλογικό όρ-
γανο που έχει την αρμοδιότητα να γνωμοδοτεί στον ερ-
γοδότη για την έκδοση αποφάσεων, όταν προβλέπεται
από την κείμενη νομοθεσία ή ζητείται από την Προϊστα-
μένη Αρχή,
6) ως «Φυσικό αντικείμενο» της σύμβασης νοείται η
τεχνική υπηρεσία ή η μελέτη, που προσδιορίζεται από τη
σύμβαση, ως το ζητούμενο αποτέλεσμα αυτής,
(α) «Μελέτη» είναι το αποτέλεσμα συστηματικής και
αναλυτικής επιστημονικής και τεχνικής εργασίας και έ-
ρευνας σε συγκεκριμένο απλό ή σύνθετο γνωστικό αντι-
κείμενο, που αποβλέπει ιδίως στην παραγωγή έργου ή
στην επέμβαση σε έργο ή αφορά στο σχεδιασμό και την
απεικόνιση έργου ή παραγωγικής διαδικασίας ή σε μεθό-
δους ανάπτυξης και σχεδιασμού του ευρύτερου χώρου.
Η μελέτη έχει την έκταση και το βάθος που απαιτείται με
τη σύμβαση, απεικονίζεται δε και παραδίδεται στην ανα-
θέτουσα αρχή/αναθέτοντα φορέα με συγκεκριμένη συμ-
φωνημένη μορφή.
(β) «Τεχνικές Υπηρεσίες» και «λοιπές συναφείς επι-
στημονικές υπηρεσίες» είναι οι υπηρεσίες που συνίστα-
νται στην παροχή γνώσεων και ικανοτήτων με τη διάθε-
ση κυρίως συγκεκριμένου επιστημονικού προσωπικού
και άλλων μέσων επί ορισμένου χρόνου, που προσδιορί-
ζεται είτε ημερολογιακά είτε σε συνάρτηση με ορισμένο
γεγονός της παραγωγικής διαδικασίας. Οι τεχνικές υπη-
ρεσίες μπορούν να έχουν ως αντικείμενο, ιδίως: α) τη
σύνταξη των τευχών δημοσίου διαγωνισμού ανάθεσης
μελέτης ή υπηρεσίας, β) τον έλεγχο και την επίβλεψη
έργου ή μελέτης και γ) την υποστήριξη της αναθέτουσας
αρχής στη διεξαγωγή ανάθεσης σύμβασης μελέτης, έρ-
γου ή υπηρεσίας, στην επίβλεψη ή έλεγχο μελέτης και
στη διοίκηση ή επίβλεψη ή έλεγχο έργου,
7) ως «Προεκτιμώμενη αμοιβή» νοείται το προεκτιμώ-
μενο από την αναθέτουσα Αρχή χρηματικό ποσό για την
ολοκλήρωση των προκηρυσσόμενων μελετών ή τεχνι-
κών υπηρεσιών, που καθορίζεται, σύμφωνα με το άρθρο
53 και αναφέρεται στα έγγραφα της σύμβασης,
8) ως «Συμβατική αμοιβή» νοείται το καθοριζόμενο με
την προκήρυξη κατ’ αποκοπή τίμημα όταν δεν προβλέπε-
ται υποβολή οικονομικής προσφοράς και η οικονομική
προσφορά του αναδόχου στις λοιπές περιπτώσεις συμ-
βάσεων μελετών και συμβάσεων παροχής τεχνικών υπη-
ρεσιών,
9) ως «Τελική αμοιβή» νοείται το συνολικό ποσό που
καταβάλλεται στον ανάδοχο ως αμοιβή για το εκτελε-
σθέν αντικείμενο της σύμβασης,
10) ως «Μονάδες φυσικού αντικειμένου» νοούνται οι
χαρακτηριστικές για κάθε αντικείμενο σύμβασης μοναδι-
αίες διαστάσεις του, πολλαπλάσια των οποίων το συνθέ-
τουν και ορίζουν το μέγεθός του κατά κύριο λόγο, όπως
χιλιόμετρα οδού, επιμέρους αυτοτελείς δομικές κατα-
σκευές (γέφυρες, σήραγγες, οχετούς, ανισόπεδους
κόμβους και διαβάσεις), τετραγωνικά μέτρα κτιρίων ή α-
ποτυπώσεων ή οι μονάδες του χρόνου που απαιτούνται
για την εκτέλεση της σύμβασης,
11) ως «Κύρια Μελέτη» νοείται η μελέτη που έχει ως
αντικείμενο τον ίδιο το σχεδιασμό του έργου ή την πα-
ροχή της υπηρεσίας αυτοτελώς ή συνδυασμένα με άλλη
κύρια μελέτη,
12) Ως «Υποστηρικτικές μελέτες και έρευνες» νοού-
νται οι επί μέρους μελέτες και έρευνες που είναι απαραί-
τητες για το σχεδιασμό έργου ή την παροχή υπηρεσίας,
δεν έχουν, όμως, ως αντικείμενο τον ίδιο το σχεδιασμό
του έργου ή την παροχή της υπηρεσίας,
13) ως «Απλή Μελέτη» νοείται η μελέτη που περιλαμ-
βάνει μία κύρια αυτοτελή μελέτη και ενδεχομένως τις α-
παιτούμενες υποστηρικτικές μελέτες,
14) ως «Σύνθετη Μελέτη» νοείται η μελέτη που περι-
λαμβάνει περισσότερες από μία κύρια μελέτη και ενδε-
χομένως τις απαιτούμενες υποστηρικτικές μελέτες.
15) Ως «κατηγορίες μελετών» και ως «υπηρεσίες επί-
βλεψης μελετών και έργων» νοούνται οι ακόλουθες κα-
τηγορίες, οι οποίες περιλαμβάνονται στο Παράρτημα Ι
του Προσαρτήματος Γ΄: (1) Χωροταξικές και ρυθμιστικές
μελέτες, (2) Πολεοδομικές και ρυμοτομικές μελέτες, (3)
οικονομικές μελέτες, (4) κοινωνικές μελέτες, (5) μελέ-
τες οργάνωσης και επιχειρησιακής έρευνας, (6) αρχιτε-
κτονικές μελέτες κτιριακών έργων, (7) ειδικές αρχιτεκτο-
νικές μελέτες (διαμόρφωσης εσωτερικών και εξωτερι-
κών χώρων αποκατάστασης μνημείων, διατήρησης παρα-
δοσιακών κτιρίων, οικισμών και τοπίου), (8) στατικές με-
λέτες (μελέτες φερουσών κατασκευών κτιρίων και μεγά-
λων ή ειδικών τεχνικών έργων), (9) Μηχανολογικές, ηλε-
κτρολογικές και ηλεκτρονικές μελέτες, (10) Μελέτες συ-
γκοινωνιακών έργων (οδών, σιδηροδρομικών γραμμών,
μικρών τεχνικών έργων, έργων υποδομής αερολιμένων)
και κυκλοφοριακές μελέτες (11) μελέτες λιμενικών έρ-
γων, (12) Μελέτες μεταφορικών μέσων (χερσαίων, πλω-
τών, εναέριων), (13) Μελέτες υδραυλικών έργων (εγγει-
οβελτιωτικών έργων, φραγμάτων, υδρεύσεων, αποχε-
τεύσεων) και διαχείρισης υδατικών πόρων, (14) Ενεργει-
ακές μελέτες (θερμοηλεκτρικές, υδροηλεκτρικές, πυρη-
νικές ή πιων μορφών ενέργειας), (15) Βιομηχανικές με-
λέτες (προγραμματισμού, σχεδιασμού και λειτουργίας),
(16) Μελέτες τοπογραφίας (γεωδαιτικές, φωτογραμμε-
τρικές, χαρτογραφικές, κτηματογραφικές και τοπογρα-
φικές), (17) Χημικές μελέτες και έρευνες, (18) Μελέτες
Χημικής Μηχανικής και Χημικών Εγκαταστάσεων, (19)
Μεταλλευτικές μελέτες και έρευνες, (20) Γεωλογικές, υ-
δρογεωλογικές και γεωφυσικές μελέτες και έρευνες,
(21) Γεωτεχνικές μελέτες και έρευνες, (22) Εδαφολογι-
κές μελέτες και έρευνες, (23) Γεωργικές μελέτες (γεωρ-
γοοικονομικές, γεωργοτεχνικές εγγείων βελτιώσεων,
γεωργοκτηνοτροφικού προγραμματισμού, γεωργοκτη-
νοτροφικών εκμεταλλεύσεων), (24) Δασικές μελέτες
(διαχείρισης δασών και ορεινών βοσκοτόπων, δασοτε-
χνικής διευθέτησης ορεινών λεκανών χειμάρρων, ανα-
δασώσεων, δασικών οδών, δασικών μεταφορικών εγκα-
ταστάσεων και κατάρτισης δασικών χαρτών), (25) Μελέ-
τες φυτοτεχνικής διαμόρφωσης περιβάλλοντος χώρου
και έργων πρασίνου, (26) Αλιευτικές μελέτες, (27) Περι-
βαλλοντικές μελέτες και (28) Μελέτες συστημάτων πλη-
ροφορικής και δικτύων. Με απόφαση του Υπουργού Υπο-
δομών, Μεταφορών και Δικτύων ή με κοινή απόφαση του
Υπουργού Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων και του
κατά περίπτωση αρμόδιου Υπουργού, μπορεί να τροπο-
ποιείται το ως άνω Παράρτημα, επεκτείνοντας ή περιορί-
ζοντας τις κατηγορίες μελετών και υπηρεσιών που περι-
λαμβάνονται σε αυτό.
4. Για το σκοπό του παρόντος άρθρου και για τις ανά-
γκες του Βιβλίου I ο όρος «αρχές τοπικής αυτοδιοίκη-
σης» περιλαμβάνει τις ενδεικτικά απαριθμούμενες στα
επίπεδα NUTS 1, 2 και 3 και μικρότερες διοικητικές μο-
νάδες ως αναφέρονται στον Κανονισμό (ΕΚ) αριθμ.
1059/2003 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμ-
βουλίου.
5. Ορισμοί σχετικοί με τις τεχνικές προδιαγραφές των
άρθρων 54 και 282 περιλαμβάνονται στο Παράρτημα VII
του Προσαρτήματος Α΄ και στο Παράρτημα VIII του Προ-
σαρτήματος Β΄, αντίστοιχα.
ΒΙΒΛΙΟ I
ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΈΡΓΩΝ,
ΠΡΟΜΗΘΕΙΩΝ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ
(ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΣΤΗΝ ΟΔΗΓΙΑ 2014/24/ΕΕ)
ΜΕΡΟΣ Α΄
ΠΕΔΙΟ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ, ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ
ΚΑΙ ΚΑΝΟΝΕΣ
ΤΙΤΛΟΣ 1
ΤΜΗΜΑ I
ΠΕΔΙΟ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ
Άρθρο 3
Αντικείμενο και πεδίο εφαρμογής
(άρθρο 1 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ)

1. Το παρόν Βιβλίο (άρθρα 3 έως 221) θεσπίζει κανό-
νες για τις διαδικασίες προγραμματισμού και σύναψης
συμβάσεων και διαγωνισμών μελετών που πραγματοποι-
ούνται από αναθέτουσες αρχές, ανεξαρτήτως εκτιμώμε-
νης αξίας αυτών, κατά τα ειδικότερα οριζόμενα στο πα-
ρόν άρθρο.
2. Διαδικασία σύναψης σύμβασης ή σύμβαση κατά την
έννοια του παρόντος Βιβλίου είναι η απόκτηση, μέσω δη-
μόσιας σύμβασης, από μία ή περισσότερες αναθέτουσες
αρχές, έργων, αγαθών ή υπηρεσιών από οικονομικούς
φορείς που επιλέγονται από τις εν λόγω αναθέτουσες
αρχές, ανεξαρτήτως του κατά πόσον τα έργα, τα αγαθά
ή οι υπηρεσίες προορίζονται για την εξυπηρέτηση σκο-
πού δημοσίου συμφέροντος.
3. Το παρόν Βιβλίο δεν θίγει το δικαίωμα των αναθε-
τουσών αρχών να ορίζουν, σύμφωνα με το δίκαιο της Έ-
νωσης, ποιες υπηρεσίες θεωρούν γενικού οικονομικού
συμφέροντος, πώς θα πρέπει να οργανώνονται και να
χρηματοδοτούνται οι υπηρεσίες αυτές, σύμφωνα με
τους κανόνες περί κρατικών ενισχύσεων, και σε ποιες ει-
δικές υποχρεώσεις θα πρέπει να υπόκεινται, κατά τα ει-
δικότερα προβλεπόμενα στην κείμενη νομοθεσία και ι-
δίως στην παράγραφο Β΄ του άρθρου πρώτου του ν.
4152/2013 (Α΄ 107). Ομοίως, το παρόν Βιβλίο δεν θίγει
την απόφαση των δημόσιων αρχών αν, πώς και σε ποιο
βαθμό επιθυμούν να ασκούν δημόσιες λειτουργίες οι ί-
διες, σύμφωνα με το άρθρο 14 της ΣΛΕΕ και το πρωτό-
κολλο αριθμ. 26.
4. Το παρόν Βιβλίο δεν θίγει τον τρόπο οργάνωσης του
εθνικού συστήματος κοινωνικής ασφάλισης.
5. Συμφωνίες, αποφάσεις ή άλλες νομικές πράξεις που
οργανώνουν τη μεταβίβαση εξουσιών και αρμοδιοτήτων
για την εκτέλεση σκοπών δημοσίου συμφέροντος μετα-
ξύ αναθετουσών αρχών ή ενώσεων αναθετουσών αρχών
και δεν προβλέπουν αμοιβή για την εκτέλεση των συμ-
βάσεων, θεωρούνται ζήτημα εσωτερικής οργάνωσης του
Κράτους και, κατά συνέπεια, ουδόλως θίγονται από το
παρόν Βιβλίο.
Άρθρο 4
Μεικτές συμβάσεις
(άρθρο 3 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ)

1. Η παράγραφος 2 εφαρμόζεται σε μεικτές συμβάσεις
οι οποίες έχουν ως αντικείμενο διαφορετικά είδη συμβά-
σεων, το σύνολο των οποίων εμπίπτει στο παρόν Βιβλίο
(άρθρα 3 έως 221). Οι παράγραφοι 3 έως 5 εφαρμόζο-
νται σε μεικτές συμβάσεις οι οποίες έχουν ως αντικείμε-
νο συμβάσεις που εμπίπτουν στο παρόν Βιβλίο και συμ-
βάσεις που διέπονται από τις διατάξεις του Βιβλίου II
ή/και από άλλο νομικό καθεστώς, όπως οι διατάξεις του
ν. 3978/2011 (Α΄ 137) ή/και τις διατάξεις με τις οποίες ε-
ναρμονίζεται η νομοθεσία στην Οδηγία 2014/23/ΕΕ (L
94).
2. Οι συμβάσεις που έχουν ως αντικείμενο δύο ή πε-
ρισσότερα είδη συμβάσεων (έργα, υπηρεσίες ή προμή-
θειες) ανατίθενται, σύμφωνα με τις διατάξεις που εφαρ-
μόζονται στο είδος της σύμβασης που χαρακτηρίζει το
κύριο αντικείμενο της σχετικής σύμβασης.
Στην περίπτωση μεικτών συμβάσεων που αποτελού-
νται εν μέρει από υπηρεσίες κατά την έννοια των άρ-
θρων 107 έως 110 και εν μέρει από άλλες υπηρεσίες ή
μεικτών συμβάσεων που αποτελούνται εν μέρει από υ-
πηρεσίες και εν μέρει από προμήθειες, το κύριο αντικεί-
μενο καθορίζεται, σύμφωνα με το ποια από τις εκτιμώμε-
νες αξίες των αντίστοιχων υπηρεσιών ή προμηθειών εί-
ναι η υψηλότερη.
3. Όταν τα διαφορετικά μέρη μιας συγκεκριμένης σύμ-
βασης μπορεί να χωρισθούν αντικειμενικά, εφαρμόζεται
η παρ. 4. Όταν τα διαφορετικά μέρη μιας συγκεκριμένης
σύμβασης δεν μπορεί να χωρισθούν αντικειμενικά, ε-
φαρμόζεται η παρ. 6.
Όταν μέρος μιας συγκεκριμένης σύμβασης καλύπτεται
από το άρθρο 346 της ΣΛΕΕ ή το μέρος δεύτερο του ν.
3978/2011 (Α΄ 137), εφαρμόζεται το άρθρο 16.
4. Σε περίπτωση συμβάσεων με αντικείμενα που εμπί-
πτουν στο παρόν Βιβλίο και με αντικείμενα που δεν εμπί-
πτουν σε αυτό, οι αναθέτουσες αρχές μπορούν να επιλέ-
γουν την ανάθεση είτε χωριστών συμβάσεων για τα επι-
μέρους μέρη είτε ενιαίας σύμβασης. Όταν οι αναθέτου-
σες αρχές επιλέγουν την ανάθεση χωριστών συμβάσεων
για τα επιμέρους μέρη, η απόφαση για το εφαρμοστέο
νομικό καθεστώς καθεμιάς από τις χωριστές αυτές συμ-
βάσεις λαμβάνεται βάσει των χαρακτηριστικών εκάστου
μέρους.
Όταν οι αναθέτουσες αρχές επιλέγουν την ανάθεση ε-
νιαίας σύμβασης, το παρόν Βιβλίο εφαρμόζεται στην
προκύπτουσα μεικτή σύμβαση, ανεξαρτήτως της αξίας
των μερών που διαφορετικά θα ενέπιπταν σε άλλο νομι-
κό καθεστώς και ανεξαρτήτως του νομικού καθεστώτος
από το οποίο θα διέπονταν σε διαφορετική περίπτωση τα
μέρη αυτά, εκτός εάν στο άρθρο 16 ορίζεται διαφορετι-
κά.
Στην περίπτωση μεικτών συμβάσεων που περιέχουν
στοιχεία συμβάσεων προμηθειών, έργων και υπηρεσιών
και συμβάσεων παραχώρησης, η μεικτή σύμβαση ανατί-
θεται, σύμφωνα με το παρόν Βιβλίο, υπό τον όρο ότι, υ-
πολογιζόμενη, σύμφωνα με το άρθρο 6, η εκτιμώμενη α-
ξία του μέρους της σύμβασης που συνιστά σύμβαση ε-
μπίπτουσα στο παρόν Βιβλίο είναι ίση ή ανώτερη από το
αντίστοιχο όριο που προβλέπεται στο άρθρο 5.
5. Σε περίπτωση συμβάσεων τόσο με αντικείμενο που
καλύπτεται από το παρόν Βιβλίο, όσο και με αντικείμενο
για την άσκηση δραστηριότητας που διέπεται από τις
διατάξεις του Βιβλίου II, οι εφαρμοστέοι κανόνες καθορί-
ζονται, κατά παρέκκλιση από την παρ. 4, σύμφωνα με τα
άρθρα 225 και 226.
6. Όταν τα διάφορα μέρη συγκεκριμένης σύμβασης
δεν μπορούν να χωρισθούν αντικειμενικά, το ισχύον νο-
μικό καθεστώς καθορίζεται με βάση το κύριο αντικείμενο
της εν λόγω σύμβασης.
7. Αν η σύμβαση αυτή περιλαμβάνει στοιχεία και από
δημόσια σύμβαση έργων, το ισχύον νομικό καθεστώς,
κατά την προηγούμενη παράγραφο, καθορίζεται για μεν
δημόσιες συμβάσεις έργων άνω των ορίων μετά από
σύμφωνη γνώμη του Τεχνικού Συμβουλίου Δημοσίων
Έργων της ΕΚΑΑ της περίπτωσης α΄ της παρ. 1 του άρ-
θρου 41, για δε δημόσιες συμβάσεις έργων κάτω των ο-
ρίων μετά από σύμφωνη γνώμη του Τεχνικού Συμβουλί-
ου της αναθέτουσας αρχής, η οποία κοινοποιείται υπο-
χρεωτικά στην ΕΚΑΑ.
ΤΜΗΜΑ II
ΚΑΤΩΤΑΤΑ ΟΡΙΑ
Άρθρο 5
Κατώτατα όρια
(άρθρο 4 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ και
Κανονισμός (ΕΕ) 2015/2170)
Ως κατώτατα όρια, σε συνάρτηση προς την εκτιμώμε-
νη αξία της σύμβασης, εκτός ΦΠΑ, ορίζονται τα ακόλου-
θα:
α) 5.225.000 ευρώ για τις δημόσιες συμβάσεις έργων,
β) 135.000 ευρώ για δημόσιες συμβάσεις προμηθειών
και υπηρεσιών που ανατίθενται από κεντρικές κυβερνητι-
κές αρχές και για διαγωνισμούς μελετών που διοργανώ-
νονται από τις εν λόγω αρχές. Αν οι δημόσιες συμβάσεις
προμηθειών ανατίθενται από τις αναθέτουσες αρχές που
δραστηριοποιούνται στον τομέα της άμυνας, το εν λόγω
κατώτατο όριο ισχύει μόνο για τις συμβάσεις που αφο-
ρούν τα οριζόμενα στο Παράρτημα III του Προσαρτήμα-
τος Α΄ προϊόντα,
γ) 209.000 ευρώ για δημόσιες συμβάσεις προμηθειών
και υπηρεσιών που ανατίθενται από μη κεντρικές αναθέ-
τουσες αρχές και για διαγωνισμούς μελετών που διορ-
γανώνονται από τις εν λόγω αρχές. Το κατώτατο όριο
αυτό εφαρμόζεται επίσης στις δημόσιες συμβάσεις προ-
μηθειών που ανατίθενται από κεντρικές κυβερνητικές
αρχές οι οποίες δραστηριοποιούνται στον τομέα της ά-
μυνας, όταν οι συμβάσεις αυτές αφορούν προϊόντα που
δεν εμπίπτουν στο Παράρτημα III του Προσαρτήματος
Α΄,
δ) 750.000 ευρώ για δημόσιες συμβάσεις υπηρεσιών
που αφορούν κοινωνικές και άλλες ειδικές υπηρεσίες
που περιλαμβάνονται στο Παράρτημα XIV του Προσαρ-
τήματος Α΄.
Τα κατώτατα όρια που καθορίζονται στις ως άνω περί-
πτώσεις α΄, β΄ και γ΄ ισχύουν, εφόσον δεν έχουν αναθε-
ωρηθεί, σύμφωνα με το άρθρο 6 της Οδηγίας 2014/
24/ΕΕ.
Άρθρο 6
Μέθοδοι υπολογισμού της εκτιμώμενης
αξίας της σύμβασης
(άρθρο 5 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ)

1. Ο υπολογισμός της εκτιμώμενης αξίας μιας σύμβα-
σης βασίζεται στο συνολικό πληρωτέο ποσό, χωρίς ΦΠΑ,
όπως εκτιμάται από την αναθέτουσα αρχή, συμπεριλαμ-
βανομένου κάθε τυχόν δικαιώματος προαιρέσεως ή τυ-
χόν παρατάσεων της σύμβασης, όπως ορίζουν ρητά τα
έγγραφα της σύμβασης.
Αν η αναθέτουσα αρχή προβλέπει απονομή βραβείων
ή καταβολή χρηματικών ποσών για τους υποψήφιους ή
προσφέροντες, λαμβάνει υπόψη της τα ποσά αυτά κατά
τον υπολογισμό της εκτιμώμενης αξίας της σύμβασης.
2. Όταν αναθέτουσα αρχή αποτελείται από χωριστές
επιχειρησιακές μονάδες λαμβάνεται υπόψη η συνολική
εκτιμώμενη αξία για όλες τις χωριστές επιχειρησιακές
μονάδες. Κατά παρέκκλιση του πρώτου εδαφίου, όταν
μία χωριστή επιχειρησιακή μονάδα είναι ανεξαρτήτως υ-
πεύθυνη για τις διαδικασίες σύναψης των συμβάσεων
της ίδιας ή ορισμένων κατηγοριών αυτών, η αξία των
συμβάσεων μπορεί να υπολογίζεται στο επίπεδο της συ-
γκεκριμένης μονάδας.
3. Η επιλογή της χρησιμοποιουμένης μεθόδου για τον
υπολογισμό της εκτιμώμενης αξίας μιας σύμβασης δεν
γίνεται με σκοπό την αποφυγή της εφαρμογής οποιασ-
δήποτε διάταξης του παρόντος νόμου. Η σύμβαση δεν
κατατέμνεται κατά τρόπο ώστε να αποφεύγεται η εφαρ-
μογή οποιασδήποτε διάταξης του παρόντος νόμου, ε-
κτός αν αυτό δικαιολογείται από αντικειμενικούς λό-
γους.
4. Η εκτιμωμένη αξία ισχύει τη στιγμή της αποστολής
της προκήρυξης διαγωνισμού ή , στις περιπτώσεις όπου
δεν προβλέπεται προκήρυξη διαγωνισμού, τη στιγμή που
η αναθέτουσα αρχή εκκινεί τη διαδικασία σύναψης σύμ-
βασης, για παράδειγμα ερχόμενη σε επαφή με οικονομι-
κούς φορείς για τους σκοπούς της σύναψης της σύμβα-
σης, όπου ενδείκνυται κατά τα ειδικότερα προβλεπόμε-
να στο άρθρο 61.
5. Για τις συμφωνίες-πλαίσιο και για τα δυναμικά συ-
στήματα αγορών, η αξία που πρέπει να λαμβάνεται υπό-
ψη είναι η μέγιστη εκτιμώμενη αξία, χωρίς ΦΠΑ, του συ-
νόλου των συμβάσεων που προβλέπονται για τη συνολι-
κή διάρκεια της συμφωνίας-πλαίσιο ή του δυναμικού συ-
στήματος αγορών.
6. Στην περίπτωση συμπράξεων καινοτομίας, η αξία
που πρέπει να λαμβάνεται υπόψη είναι η μέγιστη εκτιμώ-
μενη αξία, χωρίς ΦΠΑ, των δραστηριοτήτων έρευνας και
ανάπτυξης που θα λάβουν χώρα σε όλα τα στάδια της
προβλεπόμενης σύμπραξης, καθώς και των προμηθειών,
των υπηρεσιών ή των έργων που θα αναπτυχθούν και θα
παρασχεθούν κατά τη λήξη της προβλεπόμενης σύμπρα-
ξης.
7. Όσον αφορά τις δημόσιες συμβάσεις έργων, κατά
τον υπολογισμό της εκτιμώμενης αξίας λαμβάνονται υ-
πόψη το κόστος των έργων, καθώς και η συνολική εκτι-
μώμενη αξία των αγαθών και υπηρεσιών που τίθενται
στη διάθεση του εργολάβου από τις αναθέτουσες αρχές,
εφόσον είναι αναγκαία για την εκτέλεση των έργων. Επί-
σης, στην εκτιμώμενη αξία της δημόσιας σύμβασης έρ-
γου συμπεριλαμβάνονται τα γενικά έξοδα και όφελος
της περίπτωσης θ΄ της παρ. 7 του άρθρου 53, η ρήτρα
του άρθρου 149 και το κονδύλιο της περίπτωσης α΄ της
παραγράφου 3 του άρθρου 156. Όσον αφορά στις δημό-
σιες συμβάσεις μελετών στην εκτιμώμενη αξία της σύμ-
βασης συμπεριλαμβάνεται το ποσοστό απροβλέπτων
της περίπτωσης α΄ της παρ. 8 του άρθρου 53.
8. Όταν προτεινόμενο έργο ή προτεινόμενη παροχή υ-
πηρεσιών μπορεί να οδηγήσει σε ανάθεση συμβάσεων υ-
πό τη μορφή χωριστών τμημάτων, λαμβάνεται υπόψη η
συνολική εκτιμώμενη αξία όλων αυτών των τμημάτων.
Όταν η συνολική αξία των τμημάτων ισούται ή υπερβαί-
νει το κατώτατο όριο που προβλέπεται στο άρθρο 5, το
παρόν Βιβλίο (άρθρα 3 έως 221) εφαρμόζεται στην ανά-
θεση κάθε τμήματος.
9. Όταν ένα σχέδιο αγοράς για την απόκτηση ομοιογε-
νών αγαθών μπορεί να οδηγήσει σε ανάθεση συμβάσε-
ων υπό τη μορφή χωριστών τμημάτων, λαμβάνεται υπό-
ψη κατά την εφαρμογή του άρθρου 5 περιπτώσεις β΄ και
γ΄ η συνολική εκτιμώμενη αξία όλων αυτών των τμημά-
των. Όταν η συνολική αξία των τμημάτων ισούται ή υ-
περβαίνει το κατώτατο όριο που προβλέπεται στο άρθρο
5, το παρόν Βιβλίο εφαρμόζεται στην ανάθεση κάθε τμή-
ματος.
10. Κατά παρέκκλιση από τα προβλεπόμενα στις παρα-
γράφους 8 και 9, οι αναθέτουσες αρχές μπορούν να ανα-
θέτουν συμβάσεις για μεμονωμένα τμήματα κατά τις δια-
τάξεις του παρόντος Βιβλίου, λαμβάνοντας υπόψη την ε-
κτιμώμενη αξία μόνο του τμήματος, εφόσον αυτή, χωρίς
ΦΠΑ, είναι μικρότερη από 80.000 ευρώ για προμήθειες ή
υπηρεσίες ή από 1.000.000 ευρώ για έργα. Πάντως, η
συνολική αξία των τμημάτων που ανατίθενται με αυτόν
τον τρόπο, δεν υπερβαίνει το 20 % της συνολικής αξίας
όλων των τμημάτων στις οποίες έχει διαιρεθεί το προτει-
νόμενο έργο, η προτεινόμενη απόκτηση ομοιογενών α-
γαθών ή η προτεινόμενη παροχή υπηρεσιών.
11. Όταν πρόκειται για δημόσιες συμβάσεις προμηθει-
ών ή υπηρεσιών οι οποίες έχουν περιοδικό χαρακτήρα ή
οι οποίες προβλέπεται να ανανεωθούν μέσα σε συγκε-
κριμένο χρονικό διάστημα, λαμβάνεται ως βάση για τον
υπολογισμό της εκτιμώμενης αξίας της σύμβασης:
α) είτε η συνολική πραγματική αξία των διαδοχικών
συμβάσεων του ιδίου τύπου οι οποίες συνήφθησαν κατά
το προηγούμενο δωδεκάμηνο ή οικονομικό έτος, ανα-
προσαρμοσμένη, ει δυνατόν, προκειμένου να ληφθούν υ-
πόψη ενδεχόμενες μεταβολές ως προς τις ποσότητες ή
την αξία τους κατά τους δώδεκα μήνες που έπονται της
αρχικής σύμβασης·
β) είτε η εκτιμώμενη συνολική αξία των διαδοχικών
συμβάσεων που συνήφθησαν κατά το δωδεκάμηνο που
έπεται της πρώτης παράδοσης ή κατά τη διάρκεια του οι-
κονομικού έτους, εφόσον αυτό υπερβαίνει τους δώδεκα
μήνες.
12. Όσον αφορά τις δημόσιες συμβάσεις προμηθειών
που έχουν ως αντικείμενο τη χρηματοδοτική μίσθωση,
τη μίσθωση ή τη μίσθωση-πώληση προϊόντων, η αξία που
πρέπει να λαμβάνεται ως βάση για τον υπολογισμό της
εκτιμώμενης αξίας της σύμβασης είναι η εξής:
α) στην περίπτωση δημόσιων συμβάσεων ορισμένου
χρόνου, εφόσον η διάρκειά τους είναι ίση ή μικρότερη α-
πό δώδεκα μήνες, η συνολική εκτιμώμενη αξία για τη
διάρκεια της σύμβασης ή, εφόσον η διάρκεια της σύμβα-
σης είναι μεγαλύτερη από δώδεκα μήνες, η συνολική α-
ξία της σύμβασης, συμπεριλαμβανομένης της εκτιμώμε-
νης υπολειπόμενης αξίας·
β) στην περίπτωση δημόσιων συμβάσεων αορίστου
χρόνου ή στην περίπτωση που η διάρκειά τους δεν μπο-
ρεί να προσδιοριστεί, η μηνιαία αξία πολλαπλασιαζόμενη
επί 48.
13. Όσον αφορά τις δημόσιες συμβάσεις υπηρεσιών, η
βάση για τον υπολογισμό της εκτιμώμενης αξίας της
σύμβασης είναι, κατά περίπτωση, η εξής:
α) ασφαλιστικές υπηρεσίες: το καταβλητέο ασφάλι-
στρο και οι άλλοι τρόποι αμοιβής,
β) τραπεζικές και άλλες χρηματοπιστωτικές υπηρε-
σίες: οι αμοιβές, οι καταβλητέες προμήθειες, οι τόκοι και
οι άλλοι τρόποι αμοιβής,
γ) συμβάσεις μελετών: οι αμοιβές, οι καταβλητέες
προμήθειες και οι άλλοι τρόποι αμοιβής.
14. Όσον αφορά τις συμβάσεις υπηρεσιών στις οποίες
δεν αναφέρεται συνολική τιμή, ως βάση υπολογισμού
της εκτιμώμενης αξίας των συμβάσεων λαμβάνεται:
α) στην περίπτωση συμβάσεων ορισμένου χρόνου και
εφόσον η διάρκειά τους είναι ίση ή μικρότερη από 48 μή-
νες: η συνολική αξία για όλη τη διάρκειά τους,
β) στην περίπτωση συμβάσεων αορίστου χρόνου ή
διάρκειας μεγαλύτερης των 48 μηνών: η μηνιαία αξία
πολλαπλασιαζόμενη επί 48.
ΤΜΗΜΑ III
ΕΞΑΙΡΕΣΕΙΣ
Άρθρο 7
Συμβάσεις στους τομείς του ύδατος, της ενέργειας,
των μεταφορών και των ταχυδρομικών υπηρεσιών
(άρθρο 7 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ)

Το παρόν Βιβλίο (άρθρα 3 έως 221) δεν εφαρμόζεται: i)
σε δημόσιες συμβάσεις και διαγωνισμούς μελετών οι ο-
ποίοι, στο πλαίσιο του Βιβλίου II (άρθρα 222 έως 338), α-
νατίθενται ή διοργανώνονται από αναθέτουσες αρχές οι
οποίες ασκούν μία ή περισσότερες από τις δραστηριότη-
τες που αναφέρονται στα άρθρα 228 έως 234 και ανατί-
θενται για τις δραστηριότητες αυτές, ούτε ii) στις δημό-
σιες συμβάσεις που εξαιρούνται από το πεδίο εφαρμο-
γής του εν λόγω Βιβλίου II δυνάμει των άρθρων 237, 242
και 251, ούτε, όταν ανατίθενται από αναθέτουσα αρχή
που παρέχει ταχυδρομικές υπηρεσίες κατά την έννοια
της περίπτωσης β΄της παρ. 2 του άρθρου 233, σε συμβά-
σεις που ανατίθενται για τις ακόλουθες δραστηριότητες:
α) υπηρεσίες προστιθέμενης αξίας που συνδέονται και
παρέχονται εξ ολοκλήρου με ηλεκτρονικά μέσα (συμπε-
ριλαμβανομένης της ασφαλούς διαβίβασης κωδικοποιη-
μένων εγγράφων με ηλεκτρονικά μέσα, των υπηρεσιών
διαχείρισης διευθύνσεων και διαβίβασης συστημένου η-
λεκτρονικού ταχυδρομείου),
β) χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες, οι οποίες εμπίπτουν
στην ονοματολογία CPV με αριθμούς αναφοράς από
66100000-1 έως 66720000-3 και στο άρθρο 240, περί-
πτωση δ΄, συμπεριλαμβανομένων ιδίως των ταχυδρομι-
κών ενταλμάτων πληρωμής και των ταχυδρομικών μετα-
φορών πιστώσεων,
γ) υπηρεσίες φιλοτελισμού ή
δ) υπηρεσίες εφοδιαστικής διαχείρισης (υπηρεσίες
που συνδυάζουν τη φυσική παράδοση και/ή την εναπο-
θήκευση με άλλα μη ταχυδρομικά καθήκοντα).
Άρθρο 8
Ειδικές εξαιρέσεις στον τομέα
των ηλεκτρονικών επικοινωνιών
(άρθρο 8 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ)

Το παρόν Βιβλίο (άρθρα 3 έως 221) δεν εφαρμόζεται
στις δημόσιες συμβάσεις και στους διαγωνισμούς μελε-
τών, των οποίων κύριο αντικείμενο είναι να επιτραπεί
στις αναθέτουσες αρχές η διάθεση ή η εκμετάλλευση
δημόσιων δικτύων επικοινωνιών ή η παροχή στο κοινό
μιας ή περισσότερων υπηρεσιών ηλεκτρονικών επικοινω-
νιών. Για τους σκοπούς του παρόντος άρθρου, οι όροι
«δημόσιο δίκτυο επικοινωνιών» και «δίκτυο ηλεκτρονι-
κών επικοινωνιών» έχουν την έννοια που αναφέρεται
στο άρθρο 2 του ν. 4070/2012 (Α΄ 82).
Άρθρο 9
Δημόσιες συμβάσεις που ανατίθενται και διαγωνισμοί
μελετών που διοργανώνονται δυνάμει
διεθνών κανόνων
(άρθρο 9 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ)

1. Το παρόν Βιβλίο (άρθρα 3 έως 221) δεν εφαρμόζεται
στις δημόσιες συμβάσεις και τους διαγωνισμούς μελε-
τών που η αναθέτουσα αρχή υποχρεούται να αναθέσει ή
να διοργανώσει, σύμφωνα με διαδικασίες σύναψης συμ-
βάσεων διαφορετικές από εκείνες του παρόντος Βιβλίου
και οι οποίες προβλέπονται σε οποιοδήποτε από τα εξής:
α) νομικό μέσο που δημιουργεί διεθνείς νομικές υπο-
χρεώσεις, όπως διεθνής συμφωνία, που έχει συναφθεί,
σύμφωνα με τις Συνθήκες, μεταξύ κράτους - μέλους και
μίας ή περισσότερων τρίτων χωρών ή υποδιαιρέσεών
τους και καλύπτει έργα, αγαθά ή υπηρεσίες που προορί-
ζονται για την από κοινού εκτέλεση ή εκμετάλλευση ε-
νός σχεδίου από τα συμβαλλόμενα μέρη τους,
β) διεθνή οργανισμό.
Το Υπουργείο Εξωτερικών κοινοποιεί στην Επιτροπή
και στην Αρχή όλα τα νομικά μέσα που προβλέπονται
στην περίπτωση α΄. Οι αρμόδιοι φορείς και όργανα υπο-
χρεούνται να παρέχουν οποιαδήποτε πληροφορία ζητεί-
ται από το Υπουργείο Εξωτερικών και είναι αναγκαία για
την κοινοποίηση του προηγούμενου εδαφίου.
2. Το παρόν Βιβλίο δεν εφαρμόζεται στις δημόσιες
συμβάσεις και τους διαγωνισμούς μελετών που αναθέτει
ή διοργανώνει η αναθέτουσα αρχή, σύμφωνα με κανό-
νες διαδικασιών σύναψης συμβάσεων που προβλέπονται
από διεθνή οργανισμό ή διεθνές χρηματοδοτικό ίδρυμα,
εφόσον οι δημόσιες συμβάσεις και οι σχετικοί διαγωνι-
σμοί μελετών χρηματοδοτούνται πλήρως από τον εν λό-
γω οργανισμό ή ίδρυμα. Στην περίπτωση δημόσιων συμ-
βάσεων και διαγωνισμών μελετών που συγχρηματοδο-
τούνται ως επί το πλείστον από διεθνή οργανισμό ή διε-
θνές χρηματοδοτικό ίδρυμα, οι συμβαλλόμενοι συμφω-
νούν επί των εφαρμοστέων διαδικασιών σύναψης συμ-
βάσεων.
3. Το άρθρο 17 εφαρμόζεται στις συμβάσεις και στους
διαγωνισμούς μελέτης που αφορούν θέματα άμυνας και
ασφάλειας και ανατίθενται ή διοργανώνονται, σύμφωνα
με διεθνείς κανόνες. Οι παράγραφοι 1 και 2 δεν εφαρμό-
ζονται επί των ανωτέρω συμβάσεων και διαγωνισμών
μελέτης.
Άρθρο 10
Ειδικές εξαιρέσεις για συμβάσεις υπηρεσιών
(άρθρο 10 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ)

Το παρόν Βιβλίο (άρθρα 3 έως 221) δεν εφαρμόζεται
στις δημόσιες συμβάσεις υπηρεσιών οι οποίες:
α) έχουν ως αντικείμενο την αγορά ή μίσθωση, με ο-
ποιουσδήποτε χρηματοδοτικούς όρους, γης ή υφισταμέ-
νων κτισμάτων ή άλλων ακινήτων ή αφορούν δικαιώματα
επ’ αυτών,
β) αφορούν την αγορά, την ανάπτυξη, την παραγωγή ή
τη συμπαραγωγή υλικού προγραμμάτων που προορίζεται
για υπηρεσίες οπτικοακουστικών ή ραδιοφωνικών μέσων
τις οποίες αναθέτουν πάροχοι υπηρεσιών οπτικοακου-
στικών ή ραδιοφωνικών μέσων ή στις συμβάσεις για το
χρόνο μετάδοσης ή την παροχή προγραμμάτων που ανα-
τίθενται σε παρόχους υπηρεσιών οπτικοακουστικών ή
ραδιοφωνικών μέσων.
Για τους σκοπούς της παρούσας περίπτωσης, οι «υπη-
ρεσίες οπτικοακουστικών μέσων» και οι «πάροχοι υπη-
ρεσιών οπτικοακουστικών μέσων» έχουν την ίδια έννοια
με εκείνη των περιπτώσεων α΄ και δ΄ της παρ. 1 του άρ-
θρου 2 του π.δ. 109/2010 (Α΄ 190).
Το «πρόγραμμα» έχει την ίδια έννοια με εκείνη της πε-
ρίπτωσης β΄ της παρ. 1 του άρθρου 2 του π.δ. 109/2010,
αλλά περιλαμβάνει επίσης ραδιοφωνικά προγράμματα
και υλικό ραδιοφωνικών προγραμμάτων.
Επίσης, για τους σκοπούς της παρούσας διάταξης, το
«υλικό προγραμμάτων» έχει την ίδια έννοια με το «πρό-
γραμμα»,
γ) αφορούν υπηρεσίες διαιτησίας και συμβιβασμού,
δ) αφορούν οποιαδήποτε από τις κατωτέρω νομικές υ-
πηρεσίες:
αα) νομική εκπροσώπηση πελάτη από δικηγόρο κατά
την έννοια του άρθρου 2 του π.δ. 258/1987 (Α΄ 125) σε:
- διαιτησία ή συμβιβασμό που διεξάγεται σε κράτος -
μέλος, τρίτη χώρα ή ενώπιον διεθνούς οργάνου διαιτη-
σίας ή συμβιβασμού ή
- δικαστικές διαδικασίες ενώπιον δικαστηρίων, δικαιο-
δοτικών οργάνων ή δημοσίων αρχών κράτους - μέλους,
τρίτης χώρας ή διεθνών δικαστηρίων, δικαιοδοτικών ή
θεσμικών οργάνων,
ββ) νομικές συμβουλές για την προετοιμασία οποιασ-
δήποτε από τις διαδικασίες της υποπερίπτωσης αα΄ της
παρούσας περίπτωσης ή εάν υπάρχει απτή ένδειξη και
μεγάλη πιθανότητα το ζήτημα που αφορούν οι συμβου-
λές να αποτελέσει αντικείμενο τέτοιων διαδικασιών, υπό
την προϋπόθεση ότι οι συμβουλές παρέχονται από δικη-
γόρο, κατά την έννοια του άρθρου 2 του π.δ. 258/1987,
γγ) υπηρεσίες πιστοποίησης και εξακρίβωσης της γνη-
σιότητας εγγράφων που πρέπει να παρέχονται από συμ-
βολαιογράφους,
δδ) νομικές υπηρεσίες που παρέχονται από εμπιστευ-
ματοδόχους (trustees) ή διορισμένους επιτρόπους ή άλ-
λες νομικές υπηρεσίες, των οποίων οι πάροχοι διορίζο-
νται από δικαστήριο στο οικείο κράτος - μέλος ή διορίζο-
νται βάσει του δικαίου για την εκτέλεση ειδικών καθηκό-
ντων υπό την εποπτεία τέτοιων δικαστηρίων ή δικαιοδο-
τικών οργάνων,
εε) λοιπές νομικές υπηρεσίες, οι οποίες στο σχετικό
κράτος - μέλος συνδέονται, έστω και περιστασιακά, με
την άσκηση δημόσιας εξουσίας,
ε) αφορούν χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες σχετικές με
την έκδοση, την αγορά, την πώληση ή τη μεταβίβαση τίτ-
λων ή άλλων χρηματοπιστωτικών μέσων, κατά την έν-
νοια του ν. 3606/2007 (Α΄ 195), υπηρεσίες που παρέχο-
νται από κεντρικές τράπεζες και συναλλαγές με το Ευ-
ρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας και
του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας,
στ) αφορούν δάνεια είτε συνδέονται είτε όχι με την
έκδοση, την πώληση, την αγορά ή τη μεταβίβαση τίτλων
ή άλλων χρηματοπιστωτικών μέσων,
ζ) αφορούν συμβάσεις εργασίας,
η) αφορούν υπηρεσίες πολιτικής άμυνας, πολιτικής
προστασίας και πρόληψης κινδύνων που παρέχονται από
μη κερδοσκοπικές οργανώσεις ή ενώσεις και εμπίπτουν
στους ακόλουθους κωδικούς του CPV: 75250000-3,
75251000-0, 75251100-1, 75251110-4, 75251120-7,
75252000-7, 75222000-8, 98113100-9 και 85143000-3
πλην των υπηρεσιών ασθενοφόρων για τη διακομιδή α-
σθενών,
θ) αφορούν δημόσιες επιβατικές μεταφορές με σιδη-
ρόδρομο ή μετρό,
ι) αφορούν υπηρεσίες πολιτικών εκστρατειών που ε-
μπίπτουν στους κωδικούς του CPV 79341400-0,
92111230-3 και 92111240-6, όταν ανατίθενται από πολι-
τικό κόμμα στο πλαίσιο προεκλογικής εκστρατείας.
Άρθρο 11
Συμβάσεις υπηρεσιών που ανατίθενται βάσει
αποκλειστικού δικαιώματος
(άρθρο 11 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ)

Το παρόν Βιβλίο (άρθρα 3 έως 221) δεν εφαρμόζεται
σε δημόσιες συμβάσεις υπηρεσιών που ανατίθενται από
μία αναθέτουσα αρχή σε άλλη αναθέτουσα αρχή ή σε ο-
μάδα αναθετουσών αρχών βάσει αποκλειστικού δικαιώ-
ματος που τους παρέχεται δυνάμει διατάξεων νόμου ή
δημοσιευμένων διοικητικών πράξεων, εφόσον οι διατά-
ξεις αυτές είναι σύμφωνες με τη ΣΛΕΕ.
Άρθρο 12
Δημόσιες συμβάσεις μεταξύ φορέων
του δημοσίου τομέα
(άρθρο 12 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ)

1. Μία δημόσια σύμβαση που ανατίθεται από μία ανα-
θέτουσα αρχή σε ένα νομικό πρόσωπο ιδιωτικού ή δημο-
σίου δικαίου δεν εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του πα-
ρόντος Βιβλίου (άρθρα 3 έως 221), εάν πληρούνται σω-
ρευτικά οι κατωτέρω προϋποθέσεις:
α) η αναθέτουσα αρχή ασκεί επί του εν λόγω νομικού
προσώπου έλεγχο ανάλογο εκείνου που ασκεί επί των
δικών της υπηρεσιών,
β) περισσότερο από το 80% των δραστηριοτήτων του
ελεγχομένου νομικού προσώπου διεξάγεται κατά την ε-
κτέλεση καθηκόντων που του έχουν ανατεθεί από την ε-
λέγχουσα αναθέτουσα αρχή ή άλλα νομικά πρόσωπα
που ελέγχει η εν λόγω αναθέτουσα αρχή, και
γ) δεν υπάρχει άμεση συμμετοχή ιδιωτικών κεφαλαίων
στο ελεγχόμενο νομικό πρόσωπο, εξαιρουμένων των
μορφών συμμετοχής ιδιωτικών κεφαλαίων χωρίς δυνα-
τότητα ελέγχου ή δικαιώματος αρνησικυρίας που απαι-
τούνται διατάξεις νόμου και δεν ασκούν αποφασιστική ε-
πιρροή στο ελεγχόμενο νομικό πρόσωπο.
Μια αναθέτουσα αρχή θεωρείται ότι ασκεί έλεγχο επί
νομικού προσώπου ανάλογο με τον έλεγχο που ασκεί
στις υπηρεσίες της κατά την έννοια της περίπτωσης α΄
του πρώτου εδαφίου, όταν ασκεί αποφασιστική επιρροή
τόσο στους στρατηγικούς στόχους, όσο και στις σημα-
ντικές αποφάσεις του ελεγχόμενου νομικού προσώπου.
Ο έλεγχος μπορεί, επίσης, να ασκείται από άλλο νομικό
πρόσωπο που ελέγχεται με τον ίδιο τρόπο από την ανα-
θέτουσα αρχή.
2. Η παράγραφος 1 εφαρμόζεται επίσης σε περίπτωση
που ένα ελεγχόμενο νομικό πρόσωπο, το οποίο είναι α-
ναθέτουσα αρχή, αναθέτει σύμβαση στην αναθέτουσα
αρχή η οποία το ελέγχει ή σε άλλο νομικό πρόσωπο που
τελεί υπό τον έλεγχο της ίδιας αναθέτουσας αρχής, ε-
φόσον δεν υπάρχει άμεση συμμετοχή ιδιωτικών κεφα-
λαίων στο νομικό πρόσωπο στο οποίο ανατίθεται η δημό-
σια σύμβαση, εξαιρουμένων των μορφών συμμετοχής ι-
διωτικών κεφαλαίων χωρίς δυνατότητα ελέγχου ή δικαι-
ώματος αρνησικυρίας που απαιτούνται από διατάξεις νό-
μου, και δεν ασκούν αποφασιστική επιρροή στο ελεγχό-
μενο νομικό πρόσωπο.
3. Μία αναθέτουσα αρχή που δεν ασκεί έλεγχο κατά
την έννοια της παραγράφου 1 σε νομικό πρόσωπο ιδιωτι-
κού ή δημοσίου δικαίου μπορεί, εντούτοις, να αναθέσει
δημόσια σύμβαση στο εν λόγω νομικό πρόσωπο χωρίς
να εφαρμόσει τις διατάξεις του παρόντος Βιβλίου, εφό-
σον πληρούνται σωρευτικά οι ακόλουθες προϋποθέσεις:
α) η αναθέτουσα αρχή ασκεί από κοινού με άλλες ανα-
θέτουσες αρχές έλεγχο επί του εν λόγω νομικού προσώ-
που ανάλογο εκείνου που ασκούν επί των δικών τους υ-
πηρεσιών,
β) περισσότερο από το 80% των δραστηριοτήτων του
εν λόγω νομικού προσώπου διεξάγεται κατά την εκτέλε-
ση καθηκόντων που του έχουν ανατεθεί από τις ελέγ-
χουσες αναθέτουσες αρχές ή άλλα νομικά πρόσωπα που
ελέγχονται από τις ίδιες αναθέτουσες αρχές και
γ) δεν υπάρχει άμεση συμμετοχή ιδιωτικών κεφαλαίων
στο ελεγχόμενο νομικό πρόσωπο, εξαιρουμένων των
μορφών συμμετοχής ιδιωτικών κεφαλαίων χωρίς δυνα-
τότητα ελέγχου ή δικαιώματος αρνησικυρίας που απαι-
τούνται από διατάξεις νόμου και δεν ασκούν αποφασι-
στική επιρροή στο ελεγχόμενο νομικό πρόσωπο.
Για τους σκοπούς της περίπτωσης α΄ του πρώτου εδα-
φίου, οι αναθέτουσες αρχές ασκούν από κοινού έλεγχο
επί νομικού προσώπου, εφόσον πληρούνται σωρευτικά
οι κατωτέρω προϋποθέσεις:
α) τα όργανα λήψης αποφάσεων του ελεγχόμενου νο-
μικού προσώπου απαρτίζονται από εκπροσώπους όλων
των αναθετουσών αρχών που συμμετέχουν· το ίδιο φυ-
σικό πρόσωπο μπορεί να εκπροσωπεί πολλές ή όλες τις
συμμετέχουσες αναθέτουσες αρχές,
β) οι εν λόγω αναθέτουσες αρχές είναι σε θέση να α-
σκούν από κοινού αποφασιστική επιρροή στους στρατη-
γικούς στόχους και τις σημαντικές αποφάσεις του ελεγ-
χόμενου νομικού προσώπου και
γ) το ελεγχόμενο νομικό πρόσωπο δεν επιδιώκει συμ-
φέροντα αντίθετα από αυτά των αναθετουσών αρχών
που το ελέγχουν.
4. Μία σύμβαση, η οποία συνάπτεται αποκλειστικά με-
ταξύ δύο ή περισσότερων αναθετουσών αρχών, δεν ε-
μπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του παρόντος Βιβλίου, ε-
φόσον πληρούνται σωρευτικά οι κατωτέρω προϋποθέ-
σεις:
α) η σύμβαση εγκαθιδρύει ή υλοποιεί συνεργασία με-
ταξύ των συμμετεχουσών αναθετουσών αρχών η οποία
αποσκοπεί να διασφαλίσει ότι οι δημόσιες υπηρεσίες
που οφείλουν να εκτελούν οι εν λόγω αρχές παρέχονται
για την επίτευξη των κοινών τους στόχων,
β) η υλοποίηση της συνεργασίας αυτής εξυπηρετεί α-
ποκλειστικά σκοπούς δημοσίου συμφέροντος και
γ) οι συμμετέχουσες αναθέτουσες αρχές εκτελούν
στην ελεύθερη αγορά λιγότερο από το 20% των δραστη-
ριοτήτων που αφορά η συνεργασία.
5. Για τον προσδιορισμό του ποσοστού των δραστηριο-
τήτων που αναφέρεται στην περίπτωση β΄ του πρώτου
εδαφίου της παρ. 1, στην περίπτωση β΄ του πρώτου εδα-
φίου της παρ. 3 και στην περίπτωσης γ΄ της παραγρά-
φου 4, λαμβάνεται υπόψη ο μέσος συνολικός κύκλος ερ-
γασιών ή άλλο ενδεδειγμένο μέτρο βάσει δραστηριοτή-
των, όπως το κόστος που βαρύνει το συγκεκριμένο νομι-
κό πρόσωπο ή αναθέτουσα αρχή όσον αφορά τις υπηρε-
σίες, τα αγαθά και τα έργα κατά την τριετία που προη-
γείται της ανάθεσης της σύμβασης.
Αν, λόγω της ημερομηνίας κατά την οποία δημιουργή-
θηκε ή άρχισε τις δραστηριότητές του το συγκεκριμένο
νομικό πρόσωπο ή αναθέτουσα αρχή ή λόγω αναδιοργά-
νωσης των δραστηριοτήτων του, ο κύκλος εργασιών ή
άλλο μέτρο βάσει δραστηριοτήτων, όπως το κόστος, δεν
διατίθεται για την τελευταία τριετία ή δεν είναι πλέον
κατάλληλο, αρκεί να αποδειχθεί ότι η μέτρηση της δρα-
στηριότητας είναι αξιόπιστη, ιδίως μέσω προβολών επι-
χειρηματικών δραστηριοτήτων.
6. Πάσης φύσεως συμβάσεις ή συμφωνίες (π.χ. προ-
γραμματικές, συνεργασίας), οι οποίες ενδέχεται να συ-
νάπτονται δυνάμει ειδικών διατάξεων και ιδίως:
α) του άρθρου 12 του π.δ. 30/1996 (Α΄ 21),
β) των άρθρων 223 και 225 του ν. 3463/2006 (Α΄ 114),
γ) των άρθρων 22 και 32 του ν. 3614/2007 (Α΄ 267),
δ) των άρθρων 99 και 100 του ν. 3852/2010 (Α΄ 87),
ε) του άρθρου 12 του ν. 4019/2011 (Α΄ 216) και
στ) του άρθρου 44,
μπορεί να μην εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του
παρόντος Βιβλίου, υπό τους όρους των άρθρων 3 έως 17
και ιδίως του παρόντος άρθρου.
ΤΜΗΜΑ IV
ΕΙΔΙΚΕΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ
ΕΝΟΤΗΤΑ 1
ΕΠΙΔΟΤΟΥΜΕΝΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ
ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ
Άρθρο 13
Συμβάσεις που επιδοτούνται από αναθέτουσες αρχές
(άρθρο 13 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ)

Το παρόν Βιβλίο (άρθρα 3 έως 221) εφαρμόζεται στην
ανάθεση των κατωτέρω συμβάσεων:
α) συμβάσεων έργων που επιδοτούνται άμεσα σε πο-
σοστό άνω του 50% από τις αναθέτουσες αρχές, όταν οι
συμβάσεις αυτές αφορούν μία από τις ακόλουθες δρα-
στηριότητες:
αα) δραστηριότητες πολιτικού μηχανικού που αναφέ-
ρονται στο Παράρτημα II του Προσαρτήματος Α΄,
ββ) οικοδομικές εργασίες για νοσοκομεία, εγκαταστά-
σεις αθλητισμού, αναψυχής και ψυχαγωγίας, σχολικά
και πανεπιστημιακά κτίρια και κτίρια διοικητικής χρήσης,
β) συμβάσεις υπηρεσιών που επιδοτούνται άμεσα σε
ποσοστό άνω του 50% από τις αναθέτουσες αρχές και οι
οποίες συνδέονται με σύμβαση έργων, όπως αναφέρεται
στην περίπτωση α΄.
Οι αναθέτουσες αρχές που χορηγούν τις επιδοτήσεις
που αναφέρονται στο πρώτο εδάφιο περιπτώσεις α΄ και
β΄ μεριμνούν για την τήρηση του παρόντος Βιβλίου, ό-
ταν δεν αναθέτουν οι ίδιες τις επιδοτούμενες συμβάσεις
ή όταν αναθέτουν τη σύμβαση αυτή εξ ονόματος και για
λογαριασμό άλλων φορέων.
Άρθρο 14
Υπηρεσίες έρευνας και ανάπτυξης
(άρθρο 14 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ)

1. Το παρόν Βιβλίο (άρθρα 3 έως 221) εφαρμόζεται μό-
νο σε δημόσιες συμβάσεις υπηρεσιών έρευνας και ανά-
πτυξης που εμπίπτουν στους κωδικούς CPV 73000000-2
έως 73120000-9, 73300000-5, 73420000-2 και
73430000-5, εφόσον πληρούνται αμφότερες οι ακόλου-
θες προϋποθέσεις:
α) τα προϊόντα ανήκουν αποκλειστικά στην αναθέτου-
σα αρχή για ιδία χρήση κατά την άσκηση της δραστηριό-
τητάς της και
β) η παροχή της υπηρεσίας αμείβεται εξ ολοκλήρου α-
πό την αναθέτουσα αρχή.
2. Πριν τη σύναψη συμβάσεων υπηρεσιών έρευνας και
ανάπτυξης, για το χαρακτηρισμό του είδους της σύμβα-
σης ως ερευνητικού έργου, απαιτείται η προηγούμενη
σύμφωνη γνώμη του Τεχνικού Συμβουλίου Δημοσίων
Έργων της ΕΚΑΑ της περίπτωσης α΄ της παραγράφου 1
του άρθρου 41 για τις συμβάσεις άνω των ορίων, ενώ για
τις συμβάσεις κάτω των ορίων απαιτείται η σύμφωνη
γνώμη του αρμόδιου Τεχνικού Συμβουλίου της αναθέ-
τουσας αρχής.
3. Για την υλοποίηση ερευνητικών και αναπτυξιακών
έργων που διαχειρίζονται οι ειδικοί λογαριασμοί κονδυ-
λίων έρευνας των ΑΕΙ, των Ερευνητικών Κέντρων και
της Γενικής Γραμματείας Ερευνας και Τεχνολογίας
(ΓΓΕΤ), καθώς και για τις διαδικασίες σύναψης δημοσίων
συμβάσεων που διενεργούν οι ΕΚΑΑ των περιπτώσεων
β΄ και γ΄ της παραγράφου 1 του άρθρου 41 στον τομέα
αρμοδιότητάς τους, δεν εφαρμόζεται η παράγραφος 2.
ΕΝΟΤΗΤΑ 2
ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ ΤΗΣ ΑΜΥΝΑΣ
ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ
Άρθρο 15
Άμυνα και ασφάλεια
(άρθρο 15 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ)

1. Το παρόν Βιβλίο (άρθρα 3 έως 221) εφαρμόζεται
στην ανάθεση δημόσιων συμβάσεων και σε διαγωνι-
σμούς μελετών που διοργανώνονται στους τομείς της ά-
μυνας και της ασφάλειας, εξαιρουμένων των κατωτέρω
συμβάσεων:
α) συμβάσεων που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής
του μέρους δεύτερου του ν. 3978/2011 (Α΄ 137),
β) συμβάσεων στις οποίες δεν εφαρμόζεται το μέρος
δεύτερο του ν. 3978/2011 (Α΄ 137), σύμφωνα με τα άρ-
θρα 17 και 24 του εν λόγω νόμου.
2. Το παρόν Βιβλίο δεν εφαρμόζεται στις δημόσιες
συμβάσεις και τους διαγωνισμούς μελετών που δεν εξαι-
ρούνται για άλλο λόγο δυνάμει της παρ. 1, στο μέτρο
που η προστασία των ουσιωδών συμφερόντων ασφαλεί-
ας της χώρας δεν μπορεί να διασφαλιστεί με λιγότερο
δραστικά μέτρα, όπως με την επιβολή απαιτήσεων για
την προστασία του εμπιστευτικού χαρακτήρα των πλη-
ροφοριών που η αναθέτουσα αρχή καθιστά διαθέσιμες
σε μία διαδικασία ανάθεσης σύμβασης, κατά τα προβλε-
πόμενα στο παρόν Βιβλίο.
Επίσης, και, σύμφωνα με την περίπτωση α΄ της παρα-
γράφου 1 του άρθρου 346 της ΣΛΕΕ, το παρόν Βιβλίο
δεν εφαρμόζεται στις δημόσιες συμβάσεις και στους
διαγωνισμούς μελετών που δεν εξαιρούνται για άλλο
λόγο δυνάμει της παρ. 1, στο μέτρο που η εφαρμογή του
παρόντος Βιβλίου θα υποχρέωνε τη χώρα να παράσχει
πληροφορίες, τη δημοσιοποίηση των οποίων θεωρεί α-
ντίθετη με τα ουσιώδη συμφέροντα ασφαλείας της.
3. Όταν η διαδικασία σύναψης και η εκτέλεση της δη-
μόσιας σύμβασης ή του διαγωνισμού μελέτης κηρύσσε-
ται απόρρητη ή πρέπει να συνοδεύεται από ειδικά μέτρα
ασφαλείας, σύμφωνα με τις διατάξεις της εκάστοτε ι-
σχύουσας εθνικής νομοθεσίας, ιδίως δε τις διατάξεις της
παρ. 2 του άρθρου 35 του ν. 3978/2011 (Α΄ 137) και της
απόφασης με αριθμ. 838/39/461322/14.8.2008 του Υ-
πουργού Εσωτερικών (Β΄ 1632) το παρόν Βιβλίο δεν ε-
φαρμόζεται, υπό την προϋπόθεση ότι η Ελλάδα κρίνει ό-
τι τα εν λόγω ουσιώδη συμφέροντα δεν μπορούν να δια-
σφαλιστούν με λιγότερο δραστικά μέτρα, όπως αυτά
που αναφέρονται στο πρώτο εδάφιο της παρ. 2.
Άρθρο 16
Μεικτές συμβάσεις που αφορούν την άμυνα
ή την ασφάλεια
(άρθρο 16 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ)

1. Το παρόν άρθρο εφαρμόζεται στις μεικτές συμβά-
σεις που έχουν αντικείμενο σύμβαση η οποία καλύπτεται
από το παρόν Βιβλίο (άρθρα 3 έως 221), καθώς και σύμ-
βαση η οποία διέπεται από το άρθρο 346 της ΣΛΕΕ ή το
μέρος δεύτερο του ν. 3978/2011 (Α΄ 137).
2. Όταν τα διαφορετικά μέρη μιας συγκεκριμένης σύμ-
βασης μπορεί να χωριστούν αντικειμενικά, οι αναθέτου-
σες αρχές μπορούν να επιλέγουν να αναθέσουν είτε χω-
ριστές συμβάσεις για τα χωριστά μέρη είτε μία ενιαία
σύμβαση.
Όταν οι αναθέτουσες αρχές επιλέγουν να αναθέσουν
χωριστές συμβάσεις για χωριστά μέρη, η απόφαση για
το εφαρμοστέο νομικό καθεστώς καθεμιάς από τις χωρι-
στές αυτές συμβάσεις λαμβάνεται βάσει των χαρακτηρι-
στικών εκάστου μέρους.
Όταν οι αναθέτουσες αρχές επιλέγουν να αναθέσουν
μία ενιαία σύμβαση, ισχύουν τα ακόλουθα κριτήρια για
τον καθορισμό του εφαρμοστέου νομικού καθεστώτος:
α) όταν μέρος μιας συγκεκριμένης σύμβασης διέπεται
από το άρθρο 346 της ΣΛΕΕ, η σύμβαση μπορεί να ανα-
τίθεται χωρίς εφαρμογή του παρόντος Βιβλίου, υπό την
προϋπόθεση ότι η ανάθεση ενιαίας σύμβασης δικαιολο-
γείται από αντικειμενικούς λόγους,
β) όταν μέρος μιας συγκεκριμένης σύμβασης διέπεται
από το μέρος δεύτερο του ν. 3978/2011 (Α΄ 137), η σύμ-
βαση μπορεί να ανατίθεται, σύμφωνα με τις διατάξεις
του μέρους δεύτερου του ν. 3978/2011 (Α΄ 137), υπό την
προϋπόθεση ότι η ανάθεση ενιαίας σύμβασης βασίζεται
σε αντικειμενικούς λόγους. Η παρούσα περίπτωση β΄
δεν επηρεάζει τα κατώτατα όρια και τις εξαιρέσεις που
προβλέπει το μέρος δεύτερο του ν. 3978/2011 (Α΄ 137).
Η απόφαση για την ανάθεση μίας ενιαίας σύμβασης,
ωστόσο, δεν λαμβάνεται με σκοπό την εξαίρεση των
συμβάσεων από την εφαρμογή του παρόντος Βιβλίου ή
του μέρους δεύτερου του ν. 3978/2011 (Α΄ 137).
3. Η περίπτωση α΄ του τρίτου εδαφίου της παρ. 2 ε-
φαρμόζεται στις μεικτές συμβάσεις για τις οποίες θα
μπορούσαν άλλως να ισχύουν οι περιπτώσεις α΄ και β΄
του προαναφερθέντος εδαφίου.
4. Όταν τα διαφορετικά μέρη μιας συγκεκριμένης σύμ-
βασης δεν μπορεί να χωριστούν αντικειμενικά, η σύμβα-
ση μπορεί να ανατίθεται χωρίς να εφαρμόζεται το παρόν
Βιβλίο, όταν περιλαμβάνει στοιχεία στα οποία εφαρμό-
ζεται το άρθρο 346 της ΣΛΕΕ· διαφορετικά, μπορεί να α-
νατίθεται, σύμφωνα με τις διατάξεις του μέρους δεύτε-
ρου του ν. 3978/2011 (Α΄ 137).
Άρθρο 17
Δημόσιες συμβάσεις και διαγωνισμοί μελετών που
αφορούν την άμυνα ή την ασφάλεια και ανατίθενται ή
διοργανώνονται , σύμφωνα με διεθνείς κανόνες
(άρθρο 17 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ)

1. Το παρόν Βιβλίο (άρθρα 3 έως 221) δεν εφαρμόζεται
στις δημόσιες συμβάσεις και τους διαγωνισμούς μελε-
τών που αφορούν την άμυνα ή την ασφάλεια και που η α-
ναθέτουσα αρχή υποχρεούται να αναθέσει ή να διοργα-
νώσει, σύμφωνα με διαδικασίες σύναψης συμβάσεων
διαφορετικές από αυτές του παρόντος Βιβλίου και οι ο-
ποίες προβλέπονται σε οποιοδήποτε από τα εξής:
α) διεθνή συμφωνία ή διακανονισμό που έχει συνα-
φθεί, σύμφωνα με τις Συνθήκες μεταξύ του κράτους και
μιας ή περισσότερων τρίτων χωρών ή (διοικητικών) υπο-
διαιρέσεών τους και καλύπτουν έργα, αγαθά ή υπηρε-
σίες που προορίζονται για την από κοινού εκτέλεση ή εκ-
μετάλλευση ενός σχεδίου από τα συμβαλλόμενα μέρη
τους,
β) διεθνή συμφωνία ή διακανονισμό που συνδέεται με
τη στάθμευση στρατευμάτων και αφορά επιχειρήσεις
κράτους - μέλους ή τρίτης χώρας,
γ) διεθνή οργανισμό.
Το Υπουργείο Εξωτερικών κοινοποιεί στην Επιτροπή
και στην Αρχή όλες τις συμφωνίες ή τους διακανονι-
σμούς που αναφέρονται στην περίπτωση α΄ της παρού-
σας παραγράφου. Οι αρμόδιοι φορείς και όργανα υπο-
χρεούνται να παρέχουν οποιαδήποτε πληροφορία ζητεί-
ται από το Υπουργείο Εξωτερικών και είναι αναγκαία για
την κοινοποίηση του προηγούμενου εδαφίου.
2. Το παρόν Βιβλίο δεν εφαρμόζεται στις δημόσιες
συμβάσεις και στους διαγωνισμούς μελετών που αφο-
ρούν την άμυνα ή την ασφάλεια και ανατίθενται από την
αναθέτουσα αρχή, σύμφωνα με κανόνες περί διαδικα-
σιών σύναψης συμβάσεων, οι οποίοι προβλέπονται από
διεθνή οργανισμό ή διεθνές χρηματοδοτικό ίδρυμα, εφό-
σον οι συγκεκριμένες δημόσιες συμβάσεις και διαγωνι-
σμοί μελετών χρηματοδοτούνται πλήρως από τον εν λό-
γω οργανισμό ή ίδρυμα. Στην περίπτωση δημόσιων συμ-
βάσεων και διαγωνισμών μελετών που συγχρηματοδο-
τούνται ως επί το πλείστον από διεθνή οργανισμό ή διε-
θνές χρηματοδοτικό ίδρυμα, οι συμβαλλόμενοι συμφω-
νούν επί των εφαρμοστέων διαδικασιών σύναψης συμ-
βάσεων.
ΤΙΤΛΟΣ 2
ΓΕΝΙΚΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ
Άρθρο 18
Αρχές εφαρμοζόμενες στις διαδικασίες
σύναψης δημοσίων συμβάσεων
(άρθρο 18 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ)

1. Οι αναθέτουσες αρχές αντιμετωπίζουν τους οικονο-
μικούς φορείς ισότιμα και χωρίς διακρίσεις και ενεργούν
με διαφάνεια, τηρώντας την αρχή της αναλογικότητας,
της αμοιβαίας αναγνώρισης, της προστασίας του δημό-
σιου συμφέροντος, της προστασίας των δικαιωμάτων
των ιδιωτών, της ελευθερίας του ανταγωνισμού και της
προστασίας του περιβάλλοντος και της βιώσιμης και αει-
φόρου ανάπτυξης.
Ο σχεδιασμός των διαδικασιών σύναψης συμβάσεων
δεν γίνεται με σκοπό την εξαίρεσή τους από το πεδίο ε-
φαρμογής του παρόντος Βιβλίου (άρθρα 3 έως 221) ή
τον τεχνητό περιορισμό του ανταγωνισμού. Ο ανταγωνι-
σμός θεωρείται ότι περιορίζεται τεχνητά όταν οι διαδικα-
σίες σύναψης συμβάσεων έχουν σχεδιαστεί με σκοπό
την αδικαιολόγητα ευνοϊκή ή δυσμενή μεταχείριση ορι-
σμένων οικονομικών φορέων.
Οι αναθέτουσες αρχές λαμβάνουν τα αναγκαία μέτρα
ώστε να διασφαλίζεται η αποτελεσματικότητα των διαδι-
κασιών σύναψης δημοσίων συμβάσεων και η χρηστή δη-
μοσιονομική διαχείριση των διατιθέμενων προς το σκοπό
αυτό δημοσίων πόρων.
2. Κατά την εκτέλεση των δημόσιων συμβάσεων, οι οι-
κονομικοί φορείς τηρούν τις υποχρεώσεις τους που α-
πορρέουν από τις διατάξεις της περιβαλλοντικής, κοινω-
νικοασφαλιστικής και εργατικής νομοθεσίας, που έχουν
θεσπισθεί με το δίκαιο της Ένωσης, το εθνικό δίκαιο,
συλλογικές συμβάσεις ή διεθνείς διατάξεις περιβαλλο-
ντικού, κοινωνικού και εργατικού δικαίου, οι οποίες απα-
ριθμούνται στο Παράρτημα X του Προσαρτήματος Α΄. Η
τήρηση των εν λόγω υποχρεώσεων ελέγχεται και βεβαι-
ώνεται από τα όργανα που επιβλέπουν την εκτέλεση
των δημοσίων συμβάσεων και τις αρμόδιες δημόσιες αρ-
χές και υπηρεσίες που ενεργούν εντός των ορίων της
ευθύνης και της αρμοδιότητάς τους.
3. Οι ανάδοχοι δημοσίων συμβάσεων εντάσσονται κα-
τά προτεραιότητα στα προγράμματα επιθεωρήσεων και
ελέγχων του Σώματος Επιθεώρησης Εργασίας (Σ.ΕΠ.Ε.),
σύμφωνα με το π.δ. 113/2014 (Α΄ 180) και του Σώματος
Επιθεώρησης Περιβάλλοντος, Δόμησης, Ενέργειας και
Μεταλλείων, σύμφωνα με το π.δ. 100/2014 (Α΄ 167), ε-
φόσον πληρούν τα ειδικότερα κριτήρια που ορίζονται
στις διατάξεις που διέπουν τη λειτουργία των υπηρεσιών
αυτών.
4. Η υποχρέωση της παραγράφου 2:
(α) επισημαίνεται στα έγγραφα της σύμβασης, σύμφω-
να με το άρθρο 53 και
(β) αποτελεί ειδικό όρο της σύμβασης , σύμφωνα με το
άρθρο 130.
5. Η αθέτηση της υποχρέωσης της παρ. 2 συνιστά σο-
βαρό επαγγελματικό παράπτωμα του οικονομικού φορέα
κατά την έννοια της παρ. 6 του άρθρου 73, κατά τα ειδι-
κότερα οριζόμενα στις κείμενες διατάξεις. Ειδικά, κατά
τη διαδικασία σύναψης δημόσιας σύμβασης παροχής υ-
πηρεσιών καθαρισμού ή/και φύλαξης, ως σοβαρό επαγ-
γελματικό παράπτωμα νοούνται ιδίως τα προβλεπόμε-
να στην περίπτωση γ΄ της παρ. 2 του άρθρου 68 του ν.
3863/2010 (Α΄ 115).
Άρθρο 19
Οικονομικοί φορείς
(άρθρο 19 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ)

1. Οι οικονομικοί φορείς οι οποίοι, δυνάμει της νομο-
θεσίας του κράτους - μέλους στο οποίο είναι εγκατεστη-
μένοι, έχουν δικαίωμα να παρέχουν τη συγκεκριμένη υ-
πηρεσία δεν απορρίπτονται με μοναδική αιτιολογία το
γεγονός ότι, δυνάμει της νομοθεσίας του κράτους - μέ-
λους στο οποίο πραγματοποιείται η ανάθεση της σύμβα-
σης, θα έπρεπε να είναι είτε φυσικά είτε νομικά πρόσω-
πα.
Ωστόσο, στην περίπτωση των δημοσίων συμβάσεων υ-
πηρεσιών και έργων, καθώς και των δημοσίων συμβάσε-
ων προμηθειών που καλύπτουν, επιπλέον, εργασίες ή υ-
πηρεσίες τοποθέτησης και εγκατάστασης, είναι δυνατόν
να απαιτείται από τα νομικά πρόσωπα να αναφέρουν,
στην προσφορά ή στην αίτηση συμμετοχής τους, τα ονό-
ματα και τα επαγγελματικά προσόντα των μελών του
προσωπικού που επιφορτίζονται με την εκτέλεση της
συγκεκριμένης σύμβασης.
2. Στις διαδικασίες σύναψης συμβάσεων μπορούν να
συμμετέχουν ενώσεις οικονομικών φορέων, συμπερι-
λαμβανομένων των προσωρινών συμπράξεων. Οι αναθέ-
τουσες αρχές δεν απαιτούν από τις εν λόγω ενώσεις να
περιβληθούν συγκεκριμένη νομική μορφή για την υποβο-
λή προσφοράς ή την αίτηση συμμετοχής.
Όπου κρίνεται αναγκαίο, οι αναθέτουσες αρχές μπο-
ρούν να διευκρινίζουν στα έγγραφα της σύμβασης τον
τρόπο με τον οποίο οι ενώσεις οικονομικών φορέων θα
πρέπει να πληρούν τις απαιτήσεις οικονομικής και χρη-
ματοοικονομικής επάρκειας ή τεχνικής και επαγγελματι-
κής ικανότητας κατά τα άρθρα 75, 76 και 77 εφόσον αυ-
τό δικαιολογείται από αντικειμενικούς λόγους και είναι
σύμφωνο με την αρχή της αναλογικότητας.
Ειδικά, στις διαδικασίες σύναψης σύμβασης μελετών ή
παροχής τεχνικών και λοιπών συναφών επιστημονικών
υπηρεσιών, η πλήρωση των απαιτήσεων της παρ. 2 του
άρθρου 75, καθώς και του άρθρου 77 πρέπει να ικανοποι-
είται από όλα τα μέλη της ένωσης. Η πλήρωση των απαι-
τήσεων των παραγράφων 3 και 4 του άρθρου 75, αρκεί
να ικανοποιείται από ένα εκ των μελών της ένωσης.
Επιπλέον, πάγιοι όροι, όσον αφορά τον τρόπο με τον
οποίο οι ενώσεις οικονομικών φορέων ικανοποιούν τις α-
παιτήσεις του άρθρου 75 τίθενται στα άρθρα 76 και 77,
όσον αφορά σε δημόσιες συμβάσεις έργων, μελετών και
παροχής τεχνικών και λοιπών συναφών επιστημονικών
υπηρεσιών, καθώς και σε πρότυπα εγγράφων σύμβασης.
Όροι που αφορούν την εκτέλεση της σύμβασης από ε-
νώσεις οικονομικών φορέων, διαφορετικοί από εκείνους
που επιβάλλονται σε μεμονωμένους συμμετέχοντες,
πρέπει επίσης να δικαιολογούνται από αντικειμενικούς
λόγους και να είναι σύμφωνοι με την αρχή της αναλογι-
κότητας.
3. Ανεξαρτήτως της παρ. 2, οι αναθέτουσες αρχές
μπορούν να απαιτήσουν από τις ενώσεις οικονομικών
φορέων να περιβληθούν συγκεκριμένη νομική μορφή ε-
φόσον τους ανατεθεί η σύμβαση, στο μέτρο που η περι-
βολή αυτής της νομικής μορφής είναι αναγκαία για την ι-
κανοποιητική εκτέλεση της σύμβασης. Ειδικά, στην περί-
πτωση δημοσίων συμβάσεων έργου, η νομική μορφή της
αναδόχου - ένωσης, πρέπει να είναι τέτοια ώστε να εξα-
σφαλίζεται η ύπαρξη ενός και μοναδικού αριθμού φορο-
λογικού μητρώου για την ένωση (π.χ. κοινοπραξία συ-
σταθείσα δια συμβολαιογραφικού εγγράφου).
4. Στις περιπτώσεις υποβολής προσφοράς από ένωση
οικονομικών φορέων, όλα τα μέλη της ευθύνονται έναντι
της αναθέτουσας αρχής αλληλέγγυα και εις ολόκληρον.
Σε περίπτωση ανάθεσης της σύμβασης στην ένωση, η
ευθύνη αυτή εξακολουθεί μέχρι πλήρους εκτέλεσης της
σύμβασης.
Άρθρο 20
Συμβάσεις ανατιθέμενες κατ’ αποκλειστικότητα
(άρθρο 20 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ)

1. Οι αναθέτουσες αρχές μπορούν να παραχωρούν
κατ’ αποκλειστικότητα, υπό τους ειδικότερους όρους
του παρόντος άρθρου και του προεδρικού διατάγματος
της παραγράφου 4, το δικαίωμα συμμετοχής σε διαδικα-
σίες σύναψης δημοσίων συμβασεων σε:
(α) Προστατευμένα Παραγωγικά Εργαστήρια του άρ-
θρου 17 του ν. 2646/1998 (Α΄ 236),
(β) Κοινωνικούς Συνεταιρισμούς Περιορισμένης Ευθύ-
νης του άρθρου 12 του ν. 2716/1999 (Α΄ 96),
(γ) Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις Ένταξης
της περίπτωσης α΄ της παρ. 2 του άρθρου 2 του ν.
4019/2011 (Α΄ 216) και
(δ) κάθε άλλο οικονομικό φορέα που έχει ως κύριο
σκοπό, δυνάμει του καταστατικού του, την επαγγελματι-
κή και κοινωνική ένταξη ατόμων με αναπηρία ή μειονε-
κτούντων προσώπων, εφόσον περισσότεροι από 30%
των εργαζομένων του φορέα είναι εργαζόμενοι με ανα-
πηρία ή μειονεκτούντες εργαζόμενοι.
2. Οι αναθέτουσες αρχές μπορούν να προβλέπουν την
εκτέλεση των δημόσιων συμβάσεων στο πλαίσιο προ-
γραμμάτων προστατευμένης απασχόλησης, εφόσον πε-
ρισσότεροι από 30% των εργαζομένων στα προγράμμα-
τα αυτά είναι εργαζόμενοι με αναπηρία ή μειονεκτού-
ντες εργαζόμενοι.
3. Η επιλογή των αναδόχων μεταξύ των ως άνω κατη-
γοριών οικονομικών φορέων πραγματοποιείται δυνάμει
σχετικής πρόσκλησης που απευθύνεται στο σύνολο αυ-
τών των φορέων. Η προκήρυξη του διαγωνισμού και η
πρόσκληση αναφέρει το παρόν άρθρο.
4. Με προεδρικό διάταγμα που εκδιδεται κατόπιν πρό-
τασης των Υπουργών Εσωτερικών και Διοικητικής Ανα-
συγκρότησης, Οικονομίας, Ανάπτυξης και Τουρισμού,
Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλλη-
λεγγύης και Οικονομικών καθορίζονται:
α) το κατώτατο ποσοστό των συμβάσεων τις οποίες οι
αναθέτουσες αρχές αναθέτουν υποχρεωτικά δυνάμει
του παρόντος άρθρου και ο τρόπος υπολογισμού του,
β) τα είδη και οι κατηγορίες των συμβάσεων του παρό-
ντος άρθρου,
γ) οι ειδικότεροι όροι ανάθεσης των συμβάσεων του
παρόντος άρθρου,
δ) διαφορετικό ελάχιστο ποσοστό εργαζομένων που
ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού, εφόσον ο-
ρίζεται ανώτερο από το 30% και οποιοδήποτε άλλο σχε-
τικό θέμα.
Άρθρο 21
Εχεμύθεια
(άρθρο 21 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ)

1. Εκτός αν προβλέπεται άλλως στο παρόν Βιβλίο (άρ-
θρα 3 έως 221) ή σε άλλες διατάξεις, ιδίως στο άρθρο 1
του π.δ. 28/2015 (Α΄ 34) και στο άρθρο 24 του
ν. 2121/1993 (Α΄ 25), και με την επιφύλαξη των υποχρε-
ώσεων σχετικά με τη δημοσιοποίηση των συναπτόμενων
συμβάσεων και την ενημέρωση των υποψηφίων και των
προσφερόντων, κατά τα οριζόμενα στα άρθρα 64 και 70,
η αναθέτουσα αρχή δεν αποκαλύπτει πληροφορίες που
της έχουν διαβιβάσει οικονομικοί φορείς και τις οποίες
έχουν χαρακτηρίσει ως εμπιστευτικές, συμπεριλαμβανο-
μένων, ενδεικτικά, των τεχνικών ή εμπορικών απορρή-
των και των εμπιστευτικών πτυχών των προσφορών.
2. Οι αναθέτουσες αρχές μπορούν να επιβάλλουν α-
παιτήσεις στους οικονομικούς φορείς, με σκοπό την
προστασία του εμπιστευτικού χαρακτήρα των πληροφο-
ριών, τις οποίες παρέχουν οι αναθέτουσες αρχές καθ’ ό-
λη τη διαδικασία σύναψης συμβάσεων. Μπορούν επίσης
να απαιτήσουν από τους οικονομικούς φορείς να δια-
σφαλίζουν την τήρηση των απαιτήσεων αυτών από το
προσωπικό τους, τους υπεργολάβους τους και κάθε άλ-
λο τρίτο πρόσωπο που χρησιμοποιούν κατά την ανάθεση
ή εκτέλεση της σύμβασης.
3. Εφόσον ένας οικονομικός φορέας χαρακτηρίζει
πληροφορίες ως εμπιστευτικές, λόγω ύπαρξης τεχνικού
ή εμπορικού απορρήτου, στη σχετική δήλωσή του, ανα-
φέρει ρητά όλες τις σχετικές διατάξεις νόμου ή διοικητι-
κές πράξεις που επιβάλλουν την εμπιστευτικότητα της
συγκεκριμένης πληροφορίας.
4. Δεν χαρακτηρίζονται ως εμπιστευτικές πληροφο-
ρίες σχετικά με τις τιμές μονάδος, τις προσφερόμενες
ποσότητες, την οικονομική προσφορά και τα στοιχεία
της τεχνικής προσφοράς που χρησιμοποιούνται για την
αξιολόγησή της.
5. Το δικαίωμα πρόσβασης στα έγγραφα των προσφο-
ρών άλλων οικονομικών φορέων ασκείται, σύμφωνα με
τους όρους του άρθρου 1 του άρθρου πρώτου του π.δ.
28/2015 (Α΄34).
Άρθρο 22
Κανόνες που εφαρμόζονται στις επικοινωνίες
(άρθρο 22 παράγραφοι 1- 5 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ)

1. Με την επιφύλαξη της παραγράφου 1 του άρθρου
36, όλες οι επικοινωνίες, καθώς και όλες οι ανταλλαγές
πληροφοριών δυνάμει του παρόντος Βιβλίου (άρθρα 3 έ-
ως 221) ιδίως η ηλεκτρονική υποβολή, εκτελούνται μέσω
του ΕΣΗΔΗΣ, σύμφωνα με τις απαιτήσεις του παρόντος
άρθρου, των άρθρων 36 και 37 και του Παραρτήματος IV
του Προσαρτήματος Α΄.
Τα εργαλεία και οι συσκευές που χρησιμοποιούνται για
τις επικοινωνίες μέσω του ΕΣΗΔΗΣ, καθώς και τα τεχνι-
κά χαρακτηριστικά τους, δεν δημιουργούν διακρίσεις, εί-
ναι γενικώς προσιτά και διαλειτουργικά με τις γενικά
χρησιμοποιούμενες ΤΠΕ, και δεν περιορίζουν την πρό-
σβαση των οικονομικών φορέων στη διαδικασία σύνα-
ψης σύμβασης.
Κατά παρέκκλιση από τα προβλεπόμενα στο πρώτο και
δεύτερο εδάφιο, οι αναθέτουσες αρχές δεν υποχρεού-
νται να απαιτούν τη χρήση του Ε.Σ.Η.Δ.Η.Σ. κατά τη δια-
δικασία υποβολής στις ακόλουθες περιπτώσεις:
α) όταν λόγω του ειδικού χαρακτήρα της σύμβασης, η
χρήση ηλεκτρονικών μέσων επικοινωνίας θα απαιτούσε
συγκεκριμένα εργαλεία, συσκευές ή μορφότυπους αρ-
χείων που δεν διατίθενται γενικά ή δεν υποστηρίζονται
από γενικά διαθέσιμες εφαρμογές,
β) όταν οι εφαρμογές που υποστηρίζουν μορφότυπους
αρχείων κατάλληλους για την περιγραφή των προσφο-
ρών, χρησιμοποιούν μορφότυπους αρχείων που δεν μπο-
ρούν να υποστούν επεξεργασία από οποιαδήποτε άλλη
ανοιχτή ή γενικά διαθέσιμη εφαρμογή ή υπόκεινται σε
σχήμα αποκλειστικών αδειών εκμετάλλευσης και δεν
μπορούν να διατεθούν για μεταφόρτωση ή εξ αποστάσε-
ως χρήση από την αναθέτουσα αρχή,
γ) όταν η χρήση του Ε.Σ.Η.Δ.Η.Σ. θα απαιτούσε ειδικό
εξοπλισμό γραφείου, ο οποίος δεν διατίθεται γενικά στις
αναθέτουσες αρχές,
δ) όταν τα έγγραφα της σύμβασης απαιτούν την υπο-
βολή υλικών ή υπό κλίμακα προπλασμάτων τα οποία δεν
είναι δυνατόν να διαβιβασθούν μέσω του ΕΣΗΔΗΣ.
Όσον αφορά τις επικοινωνίες για τις οποίες δεν χρησι-
μοποιούνται ηλεκτρονικά μέσα επικοινωνίας, σύμφωνα
με το τρίτο εδάφιο, η επικοινωνία γίνεται με το ταχυδρο-
μείο ή με άλλο κατάλληλο μέσο ή με συνδυασμό ταχυ-
δρομικών ή άλλων καταλλήλων μέσων και ηλεκτρονικών
μέσων.
Κατά παρέκκλιση από τα προβλεπόμενα στο πρώτο και
δεύτερο εδάφιο της παρούσας παραγράφου, οι αναθέ-
τουσες αρχές δεν υποχρεούνται να απαιτούν από τους
οικονομικούς φορείς τη χρήση του Ε.Σ.Η.Δ.Η.Σ. κατά τη
διαδικασία υποβολής, στο μέτρο που απαιτείται η χρήση
άλλων μέσων επικοινωνίας πλην των ηλεκτρονικών είτε
λόγω παραβίασης της ασφάλειας του Ε.Σ.Η.Δ.Η.Σ. είτε
για την προστασία του ιδιαιτέρως ευαίσθητου χαρακτή-
ρα των πληροφοριών που απαιτεί ένα τόσο υψηλό επίπε-
δο προστασίας το οποίο δεν μπορεί να εξασφαλισθεί κα-
τάλληλα με τη χρήση ηλεκτρονικών μέσων και συσκευ-
ών που διατίθενται γενικά σε οικονομικούς φορείς ή
μπορεί να διατεθούν σε αυτούς με άλλα μέσα πρόσβα-
σης, κατά την έννοια της παραγράφου 5.
Εναπόκειται στις αναθέτουσες αρχές που απαιτούν,
σύμφωνα με το τρίτο εδάφιο της παρούσης παραγρά-
φου, άλλα μέσα επικοινωνίας πλην των ηλεκτρονικών
για τη διαδικασία υποβολής, να αναφέρουν στη χωριστή
έκθεση που προβλέπεται στο άρθρο 341 τους σχετικούς
λόγους. Εφόσον συντρέχει περίπτωση, οι αναθέτουσες
αρχές αναφέρουν στη χωριστή έκθεση τους λόγους για
τους οποίους κρίνεται απαραίτητη η χρήση άλλων μέσων
επικοινωνίας πλην των ηλεκτρονικών κατ’ εφαρμογή του
πέμπτου εδαφίου της παρούσας παραγράφου.
2. Κατά παρέκκλιση από την παράγραφο 1, μπορεί να
χρησιμοποιείται προφορική επικοινωνία σε σχέση με άλ-
λες ανακοινώσεις πλην των βασικών στοιχείων της δια-
δικασίας σύναψης σύμβασης, υπό τον όρο ότι το περιε-
χόμενο της προφορικής επικοινωνίας τεκμηριώνεται ε-
παρκώς. Προς τούτο, τα ουσιαστικά στοιχεία της διαδι-
κασίας σύναψης συμβάσεων περιλαμβάνουν τα έγγραφα
της σύμβασης, τις αιτήσεις συμμετοχής, τις επιβεβαιώ-
σεις ενδιαφέροντος και τις προσφορές. Ειδικότερα οι
προφορικές επικοινωνίες με τους προσφέροντες οι οποί-
ες θα μπορούσαν να έχουν σημαντικό αντίκτυπο στο πε-
ριεχόμενο και την αξιολόγηση των προσφορών τεκμη-
ριώνονται επαρκώς και με τα ενδεδειγμένα μέσα, όπως
με γραπτά ή ηχητικά αρχεία ή συνόψεις των βασικών
στοιχείων της επικοινωνίας.
3. Σε κάθε επικοινωνία, ανταλλαγή και αποθήκευση
πληροφοριών, οι αναθέτουσες αρχές μεριμνούν για τη
διαφύλαξη της ακεραιότητας των δεδομένων και του α-
πορρήτου των προσφορών και των αιτήσεων συμμετο-
χής. Εξετάζουν το περιεχόμενο των προσφορών και των
αιτήσεων συμμετοχής μόνο μετά τη λήξη της προθε-
σμίας υποβολής τους.
4. Όσον αφορά τις δημόσιες συμβάσεις έργων και
τους διαγωνισμούς μελετών, οι αναθέτουσες αρχές μπο-
ρούν να απαιτούν τη χρήση συγκεκριμένων ηλεκτρονι-
κών μέσων, όπως ηλεκτρονικών εργαλείων μοντελοποί-
ησης κτιριοδομικών πληροφοριών ή παρόμοιων μέσων.
Σε τέτοιες περιπτώσεις οι αναθέτουσες αρχές παρέχουν
εναλλακτικά μέσα πρόσβασης, σύμφωνα με την παρ. 5,
έως ότου τα εργαλεία αυτά να διατεθούν γενικά κατά
την έννοια του δεύτερου εδαφίου της παραγράφου 1.
5. Εάν κριθεί απαραίτητο, οι αναθέτουσες αρχές μπο-
ρούν να απαιτούν τη χρήση εργαλείων και συσκευών
που δεν διατίθενται γενικώς, υπό την προϋπόθεση ότι
προσφέρουν εναλλακτικά μέσα πρόσβασης.
Οι αναθέτουσες αρχές θεωρείται ότι προσφέρουν άλ-
λα κατάλληλα μέσα πρόσβασης σε οποιαδήποτε από τις
ακόλουθες περιπτώσεις:
α) όταν προσφέρουν ελεύθερη, πλήρη, άμεση και δω-
ρεάν πρόσβαση με ηλεκτρονικά μέσα στα εν λόγω εργα-
λεία και συσκευές από την ημερομηνία δημοσίευσης της
προκήρυξης/ γνωστοποίησης, σύμφωνα με το Παράρτη-
μα VIII του Προσαρτήματος Α΄ ή από την ημερομηνία α-
ποστολής της πρόσκλησης επιβεβαίωσης ενδιαφέρο-
ντος ή, σε οποιαδήποτε άλλη περίπτωση από το χρονικό
σημείο έναρξης της διαδικασίας, σύμφωνα με το άρθρο
61. Το κείμενο της προκήρυξης/γνωστοποίησης ή η πρό-
σκληση επιβεβαίωσης ενδιαφέροντος καθορίζει τη διαδι-
κτυακή διεύθυνση στην οποία διατίθενται τα εργαλεία
και οι συσκευές αυτές,
β) όταν διασφαλίζουν ότι οι προσφέροντες που δεν έ-
χουν πρόσβαση στα εν λόγω εργαλεία και συσκευές ή
δεν έχουν τη δυνατότητα να τα αποκτήσουν εντός των
σχετικών προθεσμιών, υπό τον όρο ότι για την αδυναμία
πρόσβασης δεν ευθύνεται ο ίδιος ο προσφέρων, μπο-
ρούν να έχουν πρόσβαση στη διαδικασία σύναψης της
σύμβασης χρησιμοποιώντας προσωρινά διακριτικά (πρό-
σβασης) διαθέσιμα δωρεάν στο διαδίκτυο ή
γ) όταν υποστηρίζουν έναν εναλλακτικό δίαυλο για
την ηλεκτρονική υποβολή προσφορών.
Άρθρο 23
Ονοματολογίες
(άρθρο 23 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ)

Οποιεσδήποτε αναφορές σε ονοματολογίες στο πλαί-
σιο διαδικασιών σύναψης δημόσιων συμβάσεων γίνονται
με τη χρήση του «Κοινού λεξιλογίου για τις δημόσιες
συμβάσεις (CPV)», όπως εγκρίθηκε με τον Κανονισμό
(ΕΚ) αριθμ. 2195/2002 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου
και του Συμβουλίου της 5ης Νοεμβρίου 2002, για το κοι-
νό λεξιλόγιο για τις δημόσιες συμβάσεις (L 340).
Άρθρο 24
Συγκρούσεις συμφερόντων
(άρθρο 24 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ)

1. Οι αναθέτουσες αρχές λαμβάνουν τα κατάλληλα
μέτρα, κατά τις επόμενες παραγράφους, για:
α) την αποτελεσματική πρόληψη,
β) τον εντοπισμό και
γ) την επανόρθωση
συγκρούσεων συμφερόντων που προκύπτουν κατά τη
διεξαγωγή διαδικασιών σύναψης σύμβασης, συμπερι-
λαμβανομένου του σχεδιασμού και της προετοιμασίας
της διαδικασίας, καθώς και της κατάρτισης των εγγρά-
φων της σύμβασης, ούτως ώστε να αποφεύγονται τυχόν
στρεβλώσεις του ανταγωνισμού και να διασφαλίζεται η
ίση μεταχείριση όλων των οικονομικών φορέων.
2. Κατάσταση σύγκρουσης συμφερόντων συντρέχει ι-
δίως όταν τα πρόσωπα της επόμενης παραγράφου, έ-
χουν, άμεσα ή έμμεσα, χρηματοοικονομικό, οικονομικό ή
άλλο προσωπικό συμφέρον, κατά τα ειδικότερα προβλε-
πόμενα στην παρ. 4, το οποίο θα μπορούσε να εκληφθεί
ως στοιχείο που θίγει την αμεροληψία και την ανεξαρτη-
σία τους στο πλαίσιο της διαδικασίας σύναψης της σύμ-
βασης.
3. Η σύγκρουση συμφερόντων αφορά ιδίως τα ακό-
λουθα πρόσωπα:
α) μέλη του προσωπικού της αναθέτουσας αρχής ή
του παρόχου υπηρεσιών διαδικασιών σύναψης συμβάσε-
ων, υπό την έννοια του παρόντος Βιβλίου (άρθρα 3 έως
221), ο οποίος ενεργεί εξ ονόματος της αναθέτουσας
αρχής, συμπεριλαμβανομένων των μελών των αποφαι-
νόμενων ή/και γνωμοδοτικών οργάνων ή/και
β) τα μέλη των οργάνων διοίκησης ή άλλων οργάνων
της αναθέτουσας αρχής ή/και
γ) τους συζύγους και συγγενείς εξ αίματος ή εξ αγχι-
στείας, κατ’ ευθεία μεν γραμμή απεριορίστως, εκ πλαγί-
ου δε έως και τέταρτου βαθμού των προσώπων των πε-
ριπτώσεων α΄ και β΄,
τα οποία:
αα) εμπλέκονται στη διεξαγωγή της διαδικασίας σύνα-
ψης σύμβασης, συμπεριλαμβανομένου του σχεδιασμού
και της προετοιμασίας της διαδικασίας, καθώς και της
κατάρτισης των εγγράφων της σύμβασης ή/και
ββ) μπορούν να επηρεάσουν την έκβασή της.
4. Για τους σκοπούς του παρόντος άρθρου ως «συμφέ-
ροντα» νοούνται προσωπικά, οικογενειακά, οικονομικά,
πολιτικά ή άλλα κοινά συμφέροντα με τους υποψηφίους
ή προσφέροντες ή με τους υπεργολάβους αυτών ή με ο-
ποιοδήποτε μέλος υποψήφιας/προσφέρουσας ένωσης
οικονομικών φορέων, συμπεριλαμβανομένων και αντι-
κρουόμενων επαγγελματικών συμφερόντων, όπως ι-
δίως:
α) Η συμμετοχή προσώπου της παρ. 3 στα όργανα δι-
οίκησης ή διαχείρισης ενός οικονομικού φορέα, όταν ο
εν λόγω οικονομικός φορέας συμμετέχει στη διαδικασία
σύναψης δημόσιας σύμβασης που διενεργεί η αναθέτου-
σα αρχή.
β) Η κατοχή από πρόσωπο των περιπτώσεων α΄ ή/και
β΄ της παρ. 3, ποσοστού άνω του 0,5% των μετοχών, ε-
ταιρικών μεριδίων ή άλλης φύσης δικαιωμάτων επί του
κεφαλαίου οικονομικού φορέα που συμμετέχει στη δια-
δικασία σύναψης δημόσιας σύμβασης, εφόσον η κατοχή
του ανωτέρω ποσοστού επιτρέπει τη συμμετοχή στη δια-
χείριση του φορέα αυτού.
γ) Η ύπαρξη, κατά τη χρονική περίοδο που έχει ως α-
φετηρία δώδεκα (12) μήνες πριν από την έναρξη της δια-
δικασίας σύναψης της σύμβασης και λήξη την ημέρα σύ-
ναψης αυτής, συμβατικού δεσμού που αφορά είτε στην
παροχή εξηρτημένης εργασίας είτε στην εκτέλεση έρ-
γου ή παροχή υπηρεσιών ή προμήθεια αγαθών μεταξύ ε-
νός προσώπου των περιπτώσεων α΄ ή/και β΄ της παρ. 3,
με οικονομικό φορέα, που συμμετέχει στη διαδικασία
σύναψης δημόσιας σύμβασης.
5. Τα πρόσωπα που αναφέρονται στις περιπτώσεις α΄
και β΄ της παρ. 3 υποχρεούνται να γνωστοποιήσουν εγ-
γράφως στην αναθέτουσα αρχή τυχόν σύγκρουση συμ-
φερόντων των ιδίων ή των συγγενικών τους προσώπων,
υπό την έννοια της περίπτωσης γ΄ της παραγράφου 3,
σε σχέση με οποιονδήποτε υποψήφιο ή προσφέροντα,
από τη στιγμή που λαμβάνουν γνώση της εν λόγω σύ-
γκρουσης, προκειμένου η αναθέτουσα αρχή να είναι σε
θέση να προβεί σε διορθωτικές ενέργειες, κατά τα οριζό-
μενα στην παρ. 6. Παράλληλα, τα πρόσωπα αυτά οφεί-
λουν να απέχουν από κάθε ενέργεια σχετική με τη διε-
νέργεια της διαδικασίας σύναψης.
6. Η αναθέτουσα αρχή αποφαίνεται αιτιολογημένα επί
της συνδρομής ή μη κατάστασης σύγκρουσης συμφερό-
ντων. Αν η αναθέτουσα αρχή αποφανθεί ότι συντρέχει
κατάσταση σύγκρουσης συμφερόντων, ενημερώνει αμέ-
σως την Αρχή και λαμβάνει αμελλητί τα κατάλληλα μέ-
τρα, προς διασφάλιση της ίσης μεταχείρισης των διαγω-
νιζομένων και προς αποφυγή στρεβλώσεων του ανταγω-
νισμού, στα οποία μπορεί να συμπεριλαμβάνεται η εξαί-
ρεση του συγκεκριμένου προσώπου από οποιαδήποτε
συμμετοχή στη σχετική διαδικασία σύναψης δημόσιας
σύμβασης, εφαρμοζομένων και των διατάξεων των παρα-
γράφων 4 και 5 του άρθρου 7 του ν. 2690/1999 (Α΄ 45).
7. Εάν μια σύγκρουση συμφερόντων είναι αδύνατον
να αρθεί με άλλον τρόπο, ο υποψήφιος ή προσφέρων, ο
οποίος σχετίζεται με αυτή, αποκλείεται από τη διαδικα-
σία, κατά τα ειδικότερα προβλεπόμενα στην περίπτωση
δ΄ της παρ. 4 του άρθρου 73.
8. Η αναθέτουσα αρχή συντάσσει και αποστέλλει στην
Αρχή γραπτή έκθεση, η οποία περιλαμβάνει τις περιπτώ-
σεις σύγκρουσης συμφερόντων που εντοπίστηκαν, κα-
θώς και όλα τα επακόλουθα μέτρα που ελήφθησαν, σύμ-
φωνα με το παρόν άρθρο, κατά τα ειδικότερα προβλεπό-
μενα στο άρθρο 341.
ΤΙΤΛΟΣ 3
ΓΕΝΙΚΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ ΣΥΝΑΨΗΣ
ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ
ΤΜΗΜΑ I
ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ
Άρθρο 25
Δικαιούμενοι συμμετοχής - Προϋποθέσεις που
σχετίζονται με τη ΣΔΣ και άλλες διεθνείς συμφωνίες
(άρθρο 25 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ)

1. Υποψήφιοι ή προσφέροντες και, σε περίπτωση ενώ-
σεων, τα μέλη αυτών μπορούν να είναι φυσικά ή νομικά
πρόσωπα εγκατεστημένα σε:
α) σε κράτος-μέλος της Ένωσης,
β) σε κράτος-μέλος του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώ-
ρου (Ε.Ο.Χ.),
γ) σε τρίτες χώρες που έχουν υπογράψει και κυρώσει
τη ΣΔΣ, στο βαθμό που η υπό ανάθεση δημόσια σύμβαση
καλύπτεται από τα Παραρτήματα 1, 2, 4 και 5 και τις γε-
νικές σημειώσεις του σχετικού με την Ένωση Προσαρτή-
ματος I της ως άνω Συμφωνίας, καθώς και
δ) σε τρίτες χώρες που δεν εμπίπτουν στην περίπτωση
γ΄ της παρούσας παραγράφου και έχουν συνάψει διμε-
ρείς ή πολυμερείς συμφωνίες με την Ένωση σε θέματα
διαδικασιών ανάθεσης δημοσίων συμβάσεων.
2. Στο βαθμό που καλύπτονται από τα Παραρτήματα 1,
2, 4 και 5 και τις γενικές σημειώσεις του σχετικού με την
Ένωση Προσαρτήματος I της ΣΔΣ, καθώς και τις λοιπές
διεθνείς συμφωνίες από τις οποίες δεσμεύεται η Ένωση,
οι αναθέτουσες αρχές επιφυλάσσουν για τα έργα, τα α-
γαθά, τις υπηρεσίες και τους οικονομικούς φορείς των
χωρών που έχουν υπογράψει τις εν λόγω συμφωνίες με-
ταχείριση εξίσου ευνοϊκή με αυτήν που επιφυλάσσουν
για τα έργα, τα αγαθά, τις υπηρεσίες και τους οικονομι-
κούς φορείς της Ένωσης.
Άρθρο 26
Επιλογή των διαδικασιών
(άρθρο 26 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ)

1. Οι αναθέτουσες αρχές μπορούν να προσφεύγουν:
α) στις ανοικτές ή κλειστές διαδικασίες των άρθρων 27
και 28 αντίστοιχα ή
β) στις συμπράξεις καινοτομίας του άρθρου 31.
2. Οι αναθέτουσες αρχές μπορούν να προσφεύγουν
στην ανταγωνιστική διαδικασία με διαπραγμάτευση ή
στον ανταγωνιστικό διάλογο, στις ακόλουθες περιπτώ-
σεις:
α) όσον αφορά έργα, αγαθά ή υπηρεσίες, που πληρούν
ένα ή περισσότερα από τα ακόλουθα κριτήρια:
αα) αν οι ανάγκες της αναθέτουσας αρχής δεν είναι
δυνατόν να ικανοποιηθούν χωρίς προσαρμογή των άμε-
σα διαθέσιμων λύσεων,
ββ) αν περιλαμβάνουν σχεδιασμό ή καινοτόμες λύ-
σεις,
γγ) αν η σύμβαση δεν είναι δυνατόν να ανατεθεί χωρίς
προηγούμενες διαπραγματεύσεις λόγω ειδικών περιστά-
σεων που σχετίζονται με τη φύση, την πολυπλοκότητα ή
τη νομική ή χρηματοοικονομική οργάνωση ή λόγω των
κινδύνων που συνδέονται με τους ανωτέρω παράγοντες,
δδ) αν οι τεχνικές προδιαγραφές δεν είναι δυνατόν να
προκαθοριστούν με επαρκή ακρίβεια από την αναθέτου-
σα αρχή με αναφορά σε πρότυπο, ευρωπαϊκή τεχνική α-
ξιολόγηση, κοινή τεχνική προδιαγραφή ή τεχνικό πλαί-
σιο αναφοράς κατά την έννοια των παραγράφων 2 έως 5
του Παραρτήματος VII του Προσαρτήματος Α΄,
β) όσον αφορά έργα, αγαθά ή υπηρεσίες για τα οποία,
έπειτα από ανοικτή ή κλειστή διαδικασία, υποβάλλονται
μόνο μη κανονικές ή απαράδεκτες προσφορές.
Στις περιπτώσεις αυτές, οι αναθέτουσες αρχές δεν α-
παιτείται να δημοσιεύουν προκήρυξη σύμβασης, εφόσον
στη διαδικασία περιλαμβάνουν όλους τους προσφέρο-
ντες οι οποίοι πληρούν τα κριτήρια των άρθρων 73 έως
83 και οι οποίοι, κατά την προηγηθείσα ανοικτή ή κλειστή
διαδικασία, υπέβαλαν προσφορές σύμφωνες προς τις
τυπικές απαιτήσεις της διαδικασίας σύναψης σύμβασης,
και μόνον αυτούς.
3. Μη κανονικές προσφορές θεωρούνται συγκεκριμένα:
α) όσες δεν πληρούν τις προϋποθέσεις των εγγράφων
της σύμβασης,
β) όσες παρελήφθησαν εκπρόθεσμα,
γ) όταν υπάρχουν αποδεικτικά στοιχεία αθέμιτης πρα-
κτικής, όπως συμπαιγνίας ή διαφθοράς,
δ) όσες κρίνονται από την αναθέτουσα αρχή ασυνήθι-
στα χαμηλές.
4. Απαράδεκτες προσφορές θεωρούνται συγκεκριμέ-
να:
α) όσες υποβάλλονται από προσφέροντες οι οποίοι
δεν διαθέτουν τα απαιτούμενα προσόντα και
β) όσων η τιμή υπερβαίνει τον προϋπολογισμό της α-
ναθέτουσας αρχής, όπως καθορίσθηκε και τεκμηριώθηκε
πριν την έναρξη της διαδικασίας σύναψης σύμβασης.
5. Ο διαγωνισμός προκηρύσσεται μέσω προκήρυξης
σύμβασης, κατ’ εφαρμογή των άρθρων 63 και 122 κατά
περίπτωση. Όταν η σύμβαση ανατίθεται με κλειστή δια-
δικασία ή ανταγωνιστική διαδικασία με διαπραγμάτευση,
παρά τα προβλεπόμενα στο πρώτο εδάφιο, οι μη κεντρι-
κές αναθέτουσες αρχές μπορούν να προκηρύσσουν δια-
γωνισμό μέσω προκαταρκτικής προκήρυξης, σύμφωνα
με την παρ. 2 του άρθρου 62. Στην περίπτωση αυτή, οι οι-
κονομικοί φορείς που έχουν εκδηλώσει το ενδιαφέρον
τους μετά τη δημοσίευση της προκαταρκτικής προκήρυ-
ξης προσκαλούνται στη συνέχεια να επιβεβαιώσουν το
ενδιαφέρον τους γραπτώς, μέσω «πρόσκλησης επιβε-
βαίωσης ενδιαφέροντος», σύμφωνα με το άρθρο 69.
6. Στις ειδικές περιπτώσεις και περιστάσεις που ανα-
φέρονται ρητά στο άρθρο 32, οι αναθέτουσες αρχές
μπορεί να προσφεύγουν σε διαδικασία με διαπραγμά-
τευση χωρίς προηγούμενη δημοσίευση ή διαγωνισμό.
Άρθρο 27
Ανοικτή διαδικασία
(άρθρο 27 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ)

1. Στις ανοικτές διαδικασίες, κάθε ενδιαφερόμενος οι-
κονομικός φορέας μπορεί να υποβάλλει προσφορά στο
πλαίσιο προκήρυξης διαγωνισμού. Η ελάχιστη προθε-
σμία παραλαβής των προσφορών ανέρχεται σε 35 ημέ-
ρες από την ημερομηνία αποστολής στην Υπηρεσία Εκ-
δόσεων της Ένωσης της προκήρυξης σύμβασης, υπό την
επιφύλαξη της παρ. 2 του άρθρου 60 και του τελευταίου
εδαφίου της παραγράφου 1 του άρθρου 67. Η προσφορά
συνοδεύεται από τις πληροφορίες για την ποιοτική επι-
λογή που ζητούνται από την αναθέτουσα αρχή.
2. Στις περιπτώσεις όπου οι αναθέτουσες αρχές έχουν
δημοσιεύσει προκαταρκτική προκήρυξη που δεν χρησι-
μοποιήθηκε η ίδια ως μέσο προκήρυξης του διαγωνι-
σμού, η ελάχιστη προθεσμία για την παραλαβή των προ-
σφορών, όπως ορίζεται στο δεύτερο εδάφιο της παρ. 1,
μπορεί να περιορίζεται σε 15 ημέρες, εφόσον πληρού-
νται όλες οι ακόλουθες προϋποθέσεις:
α) η προκαταρκτική προκήρυξη περιελάμβανε όλες τις
πληροφορίες που οφείλει να περιλαμβάνει η προκήρυξη
σύμβασης, σύμφωνα με το Μέρος Β΄ Τμήμα I του Παραρ-
τήματος V του Προσαρτήματος Α΄ εφόσον οι πληροφο-
ρίες αυτές ήταν διαθέσιμες κατά τη στιγμή της δημοσί-
ευσης της προκαταρκτικής προκήρυξης·
β) η προκαταρκτική προκήρυξη απεστάλη προς δημο-
σίευση εντός διαστήματος 35 ημερών έως 12 μηνών
πριν από την ημερομηνία αποστολής της προκήρυξης
της σύμβασης.
3. Σε περίπτωση που επείγουσα κατάσταση δεόντως
τεκμηριωμένη από την αναθέτουσα αρχή καθιστά αδύνα-
τη την τήρηση της ελάχιστης προθεσμίας που προβλέπε-
ται στο δεύτερο εδάφιο της παραγράφου 1, οι αναθέτου-
σες αρχές μπορούν να ορίζουν ελάχιστη προθεσμία που
δεν είναι μικρότερη των 15 ημερών από την ημερομηνία
αποστολής της προκήρυξης της σύμβασης.
4. Η αναθέτουσα αρχή μπορεί να συντμήσει κατά πέ-
ντε ημέρες την προθεσμία παραλαβής των προσφορών
που ορίζεται στο δεύτερο εδάφιο της παραγράφου 1 ό-
ταν αποδέχεται την υποβολή προσφορών με ηλεκτρονι-
κά μέσα, σύμφωνα με το πρώτο εδάφιο της παραγράφου
1 και την παράγραφο 5 του άρθρου 22 και το άρθρο 37.
5. Κατά παρέκκλιση των ως άνω οριζόμενων προθε-
σμιών, ειδικά στις διαδικασίες σύναψης δημοσίων συμ-
βάσεων κάτω των ορίων, ισχύουν οι προθεσμίες του άρ-
θρου 121.
Άρθρο 28
Κλειστή διαδικασία
(άρθρο 28 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ)

1. Στις κλειστές διαδικασίες, οποιοσδήποτε οικονομι-
κός φορέας μπορεί να υποβάλλει αίτηση συμμετοχής
στο πλαίσιο προκήρυξης διαγωνισμού που περιλαμβάνει
τις πληροφορίες που ορίζονται στο Μέρος Β΄ ή Γ κατά
περίπτωση του Παραρτήματος V του Προσαρτήματος
Α΄, παρέχοντας τις πληροφορίες για την ποιοτική επιλο-
γή που ζητούνται από την αναθέτουσα αρχή.
Η ελάχιστη προθεσμία παραλαβής των αιτήσεων συμ-
μετοχής ανέρχεται σε 30 ημέρες από την ημερομηνία α-
ποστολής στην Υπηρεσία Εκδόσεων της Ένωσης της
προκήρυξης της σύμβασης ή, εάν ως μέσο προκήρυξης
του διαγωνισμού χρησιμοποιείται η προκαταρκτική προ-
κήρυξη από την ημερομηνία αποστολής στην Υπηρεσία
Εκδόσεων της Ένωσης της πρόσκλησης επιβεβαίωσης
ενδιαφέροντος.
2. Προσφορά μπορούν να υποβάλουν μόνο οι οικονο-
μικοί φορείς που έχουν προσκληθεί από την αναθέτουσα
αρχή κατόπιν της αξιολόγησης των πληροφοριών που έ-
χουν παρασχεθεί. Οι αναθέτουσες αρχές μπορούν να
περιορίζουν τον αριθμό των κατάλληλων υποψηφίων, οι
οποίοι προσκαλούνται να συμμετάσχουν στη διαδικασία,
σύμφωνα με το άρθρο 84.
Η ελάχιστη προθεσμία παραλαβής των προσφορών α-
νέρχεται σε 30 ημέρες από την ημερομηνία αποστολής
της πρόσκλησης υποβολής προσφορών.
3. Στις περιπτώσεις όπου οι αναθέτουσες αρχές έχουν
δημοσιεύσει προκαταρκτική προκήρυξη που δεν χρησι-
μοποιείται η ίδια ως μέσο προκήρυξης του διαγωνισμού,
η ελάχιστη προθεσμία για την παραλαβή των προσφο-
ρών των 30 ημερών που ορίζεται στο τρίτο εδάφιο της
παρ. 2, μπορεί να περιορίζεται σε 10 ημέρες, εφόσον
πληρούνται όλες οι ακόλουθες προϋποθέσεις:
α) η προκαταρκτική προκήρυξη περιελάμβανε όλες τις
πληροφορίες που απαιτούνται, σύμφωνα με το Μέρος
Β΄ Τμήμα I του Παραρτήματος V του Προσαρτήματος Α΄,
εφόσον οι πληροφορίες αυτές ήταν διαθέσιμες κατά τη
στιγμή της δημοσίευσης της προκαταρκτικής προκήρυ-
ξης·
β) η προκαταρκτική προκήρυξη απεστάλη προς δημο-
σίευση εντός διαστήματος 35 ημερών έως 12 μηνών
πριν από την ημερομηνία αποστολής της προκήρυξης
της σύμβασης.
4. Οι μη κεντρικές αναθέτουσες αρχές μπορούν να ο-
ρίζουν την προθεσμία παραλαβής των προσφορών με α-
μοιβαία συμφωνία μεταξύ της αναθέτουσας αρχής και
των υποψηφίων που έχουν επιλεγεί, εφόσον παρέχεται
σε όλους τους επιλεγέντες υποψηφίους ίσος χρόνος για
την κατάρτιση και την υποβολή των προσφορών τους.
Ελλείψει συμφωνίας σχετικά με την προθεσμία παραλα-
βής των προσφορών, η προθεσμία δεν είναι μικρότερη
των 10 ημερών από την ημερομηνία αποστολής της πρό-
σκλησης υποβολής προσφορών.
5. Η αμοιβαία συμφωνία της παρ. 4 καταρτίζεται κατά
τα ειδικότερα προβλεπόμενα στα έγγραφα της σύμβα-
σης, υπό τον όρο ότι διασφαλίζεται η τήρηση της αρχής
της ίσης μεταχείρισης των υποψηφίων και τεκμηριώνε-
ται καταλλήλως.
6. Η προθεσμία παραλαβής των προσφορών που ορίζε-
ται στην παρ. 2 μπορεί να συντέμνεται κατά πέντε ημέ-
ρες όταν η αναθέτουσα αρχή αποδέχεται την υποβολή
προσφορών με ηλεκτρονικά μέσα, σύμφωνα με τις παρα-
γράφους 1 και 5 του άρθρου 22 και το άρθρο 37.
7. Όταν επείγουσα κατάσταση καθιστά αδύνατη την
τήρηση των προθεσμιών που προβλέπονται στο παρόν
άρθρο, οι εν λόγω αρχές, με δεόντως αιτιολογημένη α-
πόφασή τους, μπορούν να ορίζουν:
α) προθεσμία παραλαβής των αιτήσεων συμμετοχής η
οποία δεν είναι μικρότερη των 15 ημερών από την ημε-
ρομηνία αποστολής της προκήρυξης της σύμβασης,
β) προθεσμία παραλαβής των προσφορών η οποία δεν
μπορεί να είναι μικρότερη των 10 ημερών από την ημε-
ρομηνία αποστολής της πρόσκλησης υποβολής προσφο-
ρών.
8. Κατά παρέκκλιση των ως άνω οριζόμενων προθε-
σμιών, ειδικά στις διαδικασίες σύναψης δημοσίων συμ-
βάσεων κάτω των ορίων, ισχύουν οι προθεσμίες του άρ-
θρου 121.
Άρθρο 29
Ανταγωνιστική διαδικασία με διαπραγμάτευση
(άρθρο 29 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ)

1. Στις ανταγωνιστικές διαδικασίες με διαπραγμάτευ-
ση οποιοσδήποτε οικονομικός φορέας μπορεί να υπο-
βάλλει αίτηση συμμετοχής στο πλαίσιο προκήρυξης δια-
γωνισμού που περιλαμβάνει τις πληροφορίες που ορίζο-
νται στα Μέρη Β΄ και Γ΄ του Παραρτήματος V του Προ-
σαρτήματος Α΄, παρέχοντας τις πληροφορίες για την
ποιοτική επιλογή που ζητούνται από την αναθέτουσα αρ-
χή.
Στα έγγραφα της σύμβασης, οι αναθέτουσες αρχές:
α) καθορίζουν το αντικείμενο της σύμβασης, περιγρά-
φοντας τις ανάγκες τους και τα χαρακτηριστικά που α-
παιτούνται για τα αγαθά, τα έργα ή τις υπηρεσίες της
σύμβασης,
β) προσδιορίζουν τα κριτήρια ανάθεσης της σύμβασης,
γ) αναφέρουν ποια στοιχεία της περιγραφής ορίζουν
τις ελάχιστες απαιτήσεις που πρέπει να πληρούν όλες οι
προσφορές.
Οι παρεχόμενες πληροφορίες είναι επαρκώς προσδιο-
ρισμένες, ώστε οι οικονομικοί φορείς να μπορούν να
προσδιορίσουν τη φύση και το εύρος του αντικειμένου
της σύμβασης και να αποφασίσουν αν θα ζητήσουν να
συμμετάσχουν στη διαδικασία.
Η ελάχιστη προθεσμία παραλαβής των αιτήσεων συμ-
μετοχής ανέρχεται σε 30 ημέρες από την ημερομηνία α-
ποστολής της προκήρυξης της σύμβασης ή, εάν ως μέσο
προκήρυξης του διαγωνισμού χρησιμοποιείται η προκα-
ταρκτική προκήρυξη, από την ημερομηνία αποστολής
της πρόσκλησης επιβεβαίωσης ενδιαφέροντος.
Η ελάχιστη προθεσμία παραλαβής των αρχικών προ-
σφορών ανέρχεται σε 30 ημέρες από την ημερομηνία α-
ποστολής της πρόσκλησης.
Κατά τα λοιπά εφαρμόζονται οι διατάξεις των παρα-
γράφων 3 έως 7 του άρθρου 28.
2. Αρχική προσφορά, η οποία αποτελεί τη βάση των ε-
πακόλουθων διαπραγματεύσεων, μπορούν να υποβάλ-
λουν μόνον οι οικονομικοί φορείς που έχουν προσκληθεί
από την αναθέτουσα αρχή, κατόπιν της αξιολόγησης
των πληροφοριών που έχουν παρασχεθεί. Οι αναθέτου-
σες αρχές μπορούν να περιορίζουν τον αριθμό των κα-
τάλληλων υποψηφίων, οι οποίοι προσκαλούνται να συμ-
μετάσχουν στη διαδικασία, σύμφωνα με το άρθρο 84.
3. Εάν δεν ορίζεται άλλως στην παράγραφο 5, οι ανα-
θέτουσες αρχές διαπραγματεύονται με τους προσφέρο-
ντες τις αρχικές και όλες τις επακόλουθες προσφορές
που υποβάλλουν, εξαιρουμένης της τελικής προσφοράς
κατά την έννοια της παραγράφου 8, με σκοπό τη βελτίω-
ση του περιεχόμενου τους.
Οι ελάχιστες απαιτήσεις και τα κριτήρια ανάθεσης δεν
υπόκεινται σε διαπραγματεύσεις.
4. Οι αναθέτουσες αρχές μπορούν να αναθέτουν συμ-
βάσεις με βάση τις αρχικές προσφορές χωρίς διαπραγ-
μάτευση, εφόσον έχουν αναφέρει στην προκήρυξη της
σύμβασης ή στην πρόσκληση επιβεβαίωσης ενδιαφέρο-
ντος ότι διατηρούν τη δυνατότητα να το πράξουν.
5. Κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων, οι αναθέ-
τουσες αρχές εξασφαλίζουν την ίση μεταχείριση όλων
των προσφερόντων.
Για το σκοπό αυτό οι αναθέτουσες αρχές:
α) δεν παρέχουν πληροφορίες κατά τρόπο που να δη-
μιουργεί διακρίσεις, οι οποίες ενδέχεται να ευνοούν ορι-
σμένους προσφέροντες έναντι των υπολοίπων,
β) ενημερώνουν όλους τους προσφέροντες των οποί-
ων οι προσφορές δεν έχουν αποκλειστεί, σύμφωνα με
την παρ. 7 γραπτώς για τυχόν αλλαγές των τεχνικών
προδιαγραφών ή άλλων εγγράφων της σύμβασης πέραν
εκείνων που καθορίζουν τις ελάχιστες απαιτήσεις,
γ) παρέχουν, μετά τις αλλαγές αυτές, επαρκές χρονι-
κό διάστημα στους προσφέροντες, ώστε να τροποποιή-
σουν και να επανυποβάλουν τροποποιημένες προσφο-
ρές, κατά περίπτωση.
Σύμφωνα με το άρθρο 21, οι αναθέτουσες αρχές δεν
αποκαλύπτουν στους λοιπούς συμμετέχοντες εμπιστευ-
τικές πληροφορίες που έχουν διαβιβαστεί από υποψήφιο
ή προσφέροντα που συμμετέχει στις διαπραγματεύσεις,
χωρίς την έγγραφη συναίνεσή του. Η εν λόγω συναίνε-
ση δεν λαμβάνει τη μορφή γενικής παραίτησης, αλλά πα-
ρέχεται σχετικά με την προτιθέμενη γνωστοποίηση των
συγκεκριμένων πληροφοριών.
6. Οι ανταγωνιστικές διαδικασίες με διαπραγμάτευση
μπορούν να διεξάγονται σε διαδοχικές φάσεις, ούτως ώ-
στε να μειώνεται ο αριθμός των προς διαπραγμάτευση
προσφορών με την εφαρμογή των κριτηρίων ανάθεσης
που ορίζονται στην προκήρυξη της σύμβασης, στην πρό-
σκληση επιβεβαίωσης ενδιαφέροντος ή σε άλλο έγγρα-
φο της σύμβασης. Η αναθέτουσα αρχή αναφέρει αν θα
κάνει χρήση της δυνατότητας αυτής στην προκήρυξη
της σύμβασης, στην πρόσκληση επιβεβαίωσης ενδιαφέ-
ροντος ή σε άλλο έγγραφο της σύμβασης.
7. Όταν η αναθέτουσα αρχή σκοπεύει να ολοκληρώσει
τις διαπραγματεύσεις, ενημερώνει τους εναπομείναντες
προσφέροντες και ορίζει κοινή προθεσμία για την υπο-
βολή τυχόν νέων ή αναθεωρημένων προσφορών. Επαλη-
θεύει ότι οι τελικές προσφορές πληρούν τις ελάχιστες α-
παιτήσεις και συμμορφώνονται με τις διατάξεις του άρ-
θρου 71, αξιολογεί τις τελικές προσφορές, βάσει των
κριτηρίων ανάθεσης και αναθέτει τη σύμβαση, σύμφωνα
με τα άρθρα 85 έως 89.
8. Κατά παρέκκλιση των ως άνω οριζόμενων προθε-
σμιών, ειδικά στις διαδικασίες σύναψης δημοσίων συμ-
βάσεων κάτω των ορίων, ισχύουν οι προθεσμίες του άρ-
θρου 121.
Άρθρο 30
Ανταγωνιστικός διάλογος
(άρθρο 30 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ)

1. Στους ανταγωνιστικούς διαλόγους, οποιοσδήποτε
οικονομικός φορέας μπορεί να υποβάλει αίτηση συμμε-
τοχής έπειτα από προκήρυξη σύμβασης, παρέχοντας τις
πληροφορίες για την ποιοτική επιλογή που ζητούνται α-
πό την αναθέτουσα αρχή. Η ελάχιστη προθεσμία παρα-
λαβής των αιτήσεων συμμετοχής ανέρχεται σε 30 ημέ-
ρες από την ημερομηνία αποστολής της προκήρυξης της
σύμβασης. Στο διάλογο μπορούν να συμμετέχουν μόνον
οι οικονομικοί φορείς που έχουν προσκληθεί από την α-
ναθέτουσα αρχή, κατόπιν αξιολόγησης των πληροφο-
ριών που έχουν παρασχεθεί. Οι αναθέτουσες αρχές μπο-
ρούν να περιορίζουν τον αριθμό των κατάλληλων υπο-
ψηφίων, οι οποίοι προσκαλούνται να συμμετάσχουν στη
διαδικασία, σύμφωνα με το άρθρο 84. Η σύμβαση ανατί-
θεται αποκλειστικά βάσει του κριτηρίου ανάθεσης της
πλέον συμφέρουσας από οικονομική άποψη προσφοράς,
από πλευράς βέλτιστης σχέσης ποιότητας-τιμής, σύμ-
φωνα με την παράγραφο 2 του άρθρου 86.
2. Οι αναθέτουσες αρχές αναφέρουν τις ανάγκες και
τις απαιτήσεις τους στην προκήρυξη της σύμβασης και
προσδιορίζουν τις εν λόγω ανάγκες και απαιτήσεις στην
προκήρυξη αυτή και/ή σε περιγραφικό έγγραφο. Ταυτο-
χρόνως και στα ίδια έγγραφα, επίσης παρουσιάζουν και
προσδιορίζουν τα επιλεγέντα κριτήρια ανάθεσης και θέ-
τουν ενδεικτικό χρονοδιάγραμμα.
3. Οι αναθέτουσες αρχές προβαίνουν, με τους συμμε-
τέχοντες που επιλέγονται, σύμφωνα με τις σχετικές δια-
τάξεις των άρθρων 71 έως 85, 101 και 102, σε διάλογο,
σκοπός του οποίου είναι η διερεύνηση και ο προσδιορι-
σμός των μέσων που μπορούν να ικανοποιήσουν με τον
καλύτερο τρόπο τις ανάγκες τους. Κατά τη διάρκεια του
διαλόγου αυτού, μπορούν να συζητούν με τους επιλεγέ-
ντες συμμετέχοντες όλες τις πτυχές της σύμβασης. Κα-
τά τη διάρκεια του διαλόγου, οι αναθέτουσες αρχές εξα-
σφαλίζουν την ίση μεταχείριση όλων των συμμετεχό-
ντων. Για το σκοπό αυτόν, δεν παρέχουν, κατά τρόπο
που να δημιουργεί διακρίσεις, πληροφορίες που ενδέχε-
ται να ευνοούν ορισμένους συμμετέχοντες έναντι των
υπολοίπων., σύμφωνα με το άρθρο 21, οι αναθέτουσες
αρχές δεν αποκαλύπτουν στους λοιπούς συμμετέχοντες
τις προτεινόμενες λύσεις ή άλλες εμπιστευτικές πληρο-
φορίες που έχουν διαβιβαστεί από υποψήφιο ή προσφέ-
ροντα που συμμετέχει στο διάλογο χωρίς την έγγραφη
συναίνεσή του. Η εν λόγω συναίνεση δεν λαμβάνει τη
μορφή γενικής παραίτησης, αλλά παρέχεται σχετικά με
την προτιθέμενη γνωστοποίηση των συγκεκριμένων
πληροφοριών.
4. Οι ανταγωνιστικοί διάλογοι μπορούν να διεξάγονται
σε διαδοχικές φάσεις, ούτως ώστε να μειώνεται ο αριθ-
μός των υπό εξέταση λύσεων κατά τη φάση του διαλό-
γου, με την εφαρμογή των κριτηρίων ανάθεσης που
προσδιορίζονται στην προκήρυξη της σύμβασης ή στο
περιγραφικό έγγραφο. Στην προκήρυξη της σύμβασης ή
στο περιγραφικό έγγραφο, η αναθέτουσα αρχή αναφέ-
ρει αν θα κάνει χρήση της ανωτέρω δυνατότητας.
5. Η αναθέτουσα αρχή συνεχίζει το διάλογο έως ότου
μπορέσει να προσδιορίσει την ή τις λύσεις οι οποίες εν-
δεχομένως ανταποκρίνονται στις ανάγκες της.
6. Αφού κηρύξουν τη λήξη του διαλόγου και ενημερώ-
σουν σχετικά τους εναπομείναντες συμμετέχοντες, οι α-
ναθέτουσες αρχές καλούν, σε χρόνο και εντός προθε-
σμίας που ορίζονται στα έγγραφα της σύμβασης, καθέ-
ναν εξ αυτών να υποβάλει την τελική προσφορά του, βά-
σει της ή των λύσεων που υποβλήθηκαν και προσδιορί-
στηκαν κατά τη διάρκεια του διαλόγου. Οι προσφορές
αυτές περιέχουν όλα τα απαιτούμενα και αναγκαία στοι-
χεία για την εκτέλεση του σχεδίου. Εφόσον το ζητά η α-
ναθέτουσα αρχή, οι προσφορές αυτές μπορούν να απο-
σαφηνίζονται, να εξειδικεύονται και να βελτιστοποιού-
νται. Ωστόσο, η αποσαφήνιση, η εξειδίκευση, η βελτι-
στοποίηση ή οι πρόσθετες πληροφορίες δεν μπορούν να
έχουν ως αποτέλεσμα μεταβολές των ουσιωδών στοι-
χείων της προσφοράς ή της δημόσιας σύμβασης, συμπε-
ριλαμβανομένων των αναγκών και των απαιτήσεων που
προσδιορίζονται στην προκήρυξη της σύμβασης ή στο
περιγραφικό έγγραφο, όταν μεταβολές στα στοιχεία αυ-
τά, στις ανάγκες και στις απαιτήσεις ενδέχεται να προ-
καλέσουν στρέβλωση του ανταγωνισμού ή να επιφέρουν
διακρίσεις.
7. Οι αναθέτουσες αρχές αξιολογούν τις υποβληθεί-
σες προσφορές βάσει των κριτηρίων ανάθεσης που ορί-
ζονται στην προκήρυξη της σύμβασης ή στο περιγραφικό
έγγραφο. Εφόσον το ζητά η αναθέτουσα αρχή, μπορούν
να διεξαχθούν διαπραγματεύσεις με τον προσφέροντα
που έχει κριθεί ότι υπέβαλε την πλέον συμφέρουσα από
οικονομική άποψη προσφορά, από πλευράς βέλτιστης
σχέσης ποιότητας-τιμής, σύμφωνα με το άρθρο 86 για
την επιβεβαίωση των οικονομικών δεσμεύσεων ή άλλων
όρων που περιέχονται στην προσφορά, οριστικοποιώ-
ντας τους όρους της σύμβασης, εφόσον αυτό:
α) δεν συνεπάγεται την ουσιώδη τροποποίηση βασι-
κών στοιχείων της προσφοράς ή της δημόσιας σύμβα-
σης, συμπεριλαμβανομένων των αναγκών και των απαι-
τήσεων που προσδιορίζονται στην προκήρυξη της σύμ-
βασης ή στο περιγραφικό έγγραφο, και
β) δεν ενέχει κίνδυνο στρέβλωσης του ανταγωνισμού
ή εισαγωγής διακρίσεων.
8. Οι αναθέτουσες αρχές μπορεί να προβλέπουν την
απονομή βραβείων ή την καταβολή ποσών στους συμμε-
τέχοντες στο διάλογο.
Άρθρο 31
Σύμπραξη καινοτομίας
(άρθρο 31 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ)

1. Στις συμπράξεις καινοτομίας, οποιοσδήποτε οικονο-
μικός φορέας μπορεί να υποβάλλει αίτηση συμμετοχής
έπειτα από προκήρυξη σύμβασης, παρέχοντας τις πλη-
ροφορίες για την ποιοτική επιλογή που ζητούνται από
την αναθέτουσα αρχή.
Στα έγγραφα της σύμβασης, η αναθέτουσα αρχή:
α) προσδιορίζει την ανάγκη καινοτόμου προϊόντος, υ-
πηρεσίας ή έργου, που δε μπορεί να ικανοποιηθεί με την
αγορά αγαθών, υπηρεσιών ή έργων που διατίθενται ήδη
στην αγορά και
β) αναγράφει τα στοιχεία της περιγραφής που ορίζουν
τις ελάχιστες απαιτήσεις που πρέπει να πληρούν όλες οι
προσφορές.
Οι παρεχόμενες πληροφορίες είναι επαρκώς προσδιο-
ρισμένες, ώστε οι οικονομικοί φορείς να είναι σε θέση
να προσδιορίσουν τη φύση και το εύρος της απαιτούμε-
νης λύσης και να αποφασίσουν αν θα υποβάλουν αίτηση
συμμετοχής στη διαδικασία. Η αναθέτουσα αρχή μπορεί
να αποφασίσει να σχηματίσει τη σύμπραξη καινοτομίας
με έναν εταίρο ή με περισσότερους εταίρους που εκτε-
λούν χωριστές δραστηριότητες έρευνας και ανάπτυξης.
Η ελάχιστη προθεσμία παραλαβής των αιτήσεων συμμε-
τοχής ανέρχεται σε τριαντα (30) ημέρες από την ημερο-
μηνία αποστολής της προκήρυξης της σύμβασης. Στη
διαδικασία μπορούν να συμμετάσχουν μόνον οι οικονο-
μικοί φορείς που έχουν προσκληθεί από την αναθέτουσα
αρχή, κατόπιν της αξιολόγησης των πληροφοριών που έ-
χουν υποβληθεί. Οι αναθέτουσες αρχές μπορούν να πε-
ριορίζουν τον αριθμό των κατάλληλων υποψηφίων οι ο-
ποίοι προσκαλούνται να συμμετάσχουν στη διαδικασία,
σύμφωνα με το άρθρο 84. Οι συμβάσεις ανατίθενται α-
ποκλειστικά βάσει του κριτηρίου ανάθεσης της πλέον
συμφέρουσας από οικονομική άποψη προσφοράς, από
πλευράς βέλτιστης σχέσης ποιότητας-τιμής, σύμφωνα
με το άρθρο 86.
2. Η σύμπραξη καινοτομίας στοχεύει στην ανάπτυξη ε-
νός καινοτόμου προϊόντος, υπηρεσίας ή έργου και στην
επακόλουθη αγορά των αγαθών, υπηρεσιών ή έργων που
προκύπτουν, υπό την προϋπόθεση ότι ανταποκρίνονται
στα συμπεφωνημένα μεταξύ αναθετουσών αρχών και
συμμετεχόντων επίπεδα επιδόσεων και μεγίστου κό-
στους. Η σύμπραξη καινοτομίας διαρθρώνεται σε διαδο-
χικές φάσεις, σύμφωνα με την ακολουθία των βημάτων
της διαδικασίας έρευνας και καινοτομίας, η οποία μπορεί
να περιλαμβάνει την κατασκευή αγαθών, την παροχή
των υπηρεσιών ή την ολοκλήρωση των έργων. Η σύ-
μπραξη καινοτομίας ορίζει ενδιάμεσους στόχους προς ε-
πίτευξη από τους εταίρους και προβλέπει την καταβολή
της αμοιβής σε κατάλληλες δόσεις.
Με βάση τους ανωτέρω στόχους, η αναθέτουσα αρχή
μπορεί να αποφασίσει μετά από κάθε φάση να λύσει τη
σύμπραξη καινοτομίας ή, σε περίπτωση σύμπραξης και-
νοτομίας με περισσότερους από έναν εταίρους, να πε-
ριορίσει τον αριθμό των εταίρων καταγγέλοντας επιμέ-
ρους συμβάσεις, υπό την προϋπόθεση ότι η αναθέτουσα
αρχή έχει αναφέρει στα έγγραφα της σύμβασης τις δυ-
νατότητες αυτές και τους όρους χρήσης τους.
3. Εκτός εάν το παρόν άρθρο ορίζει άλλως, οι αναθέ-
τουσες αρχές διαπραγματεύονται με τους προσφέρο-
ντες τις αρχικές και όλες τις επακόλουθες προσφορές
που υποβάλλουν, εξαιρουμένης της τελικής προσφοράς
με σκοπό τη βελτίωση του περιεχόμενου τους. Οι ελάχι-
στες απαιτήσεις και τα κριτήρια ανάθεσης δεν υπόκει-
νται σε διαπραγματεύσεις.
4. Κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων, οι αναθέ-
τουσες αρχές εξασφαλίζουν την ίση μεταχείριση όλων
των προσφερόντων. Για το σκοπό αυτόν, δεν παρέχουν
κατά τρόπο που να δημιουργεί διακρίσεις πληροφορίες
που ενδέχεται να ευνοούν ορισμένους προσφέροντες έ-
ναντι των υπολοίπων. Ενημερώνουν, σε χρόνο και εντός
προθεσμίας που ορίζονται στα έγγραφα της σύμβασης,
όλους τους προσφέροντες των οποίων οι προσφορές
δεν έχουν αποκλειστεί, σύμφωνα με την παράγραφο 5
γραπτώς για τυχόν αλλαγές των τεχνικών προδιαγρα-
φών ή άλλων εγγράφων της σύμβασης, πέραν εκείνων
που καθορίζουν τις ελάχιστες απαιτήσεις. Μετά τις αλ-
λαγές αυτές, οι αναθέτουσες αρχές παρέχουν επαρκές
χρονικό διάστημα στους προσφέροντες, ώστε να τροπο-
ποιήσουν και να υποβάλουν εκ νέου τροποποιημένες
προσφορές, κατά περίπτωση., σύμφωνα με το άρθρο 21
οι αναθέτουσες αρχές δεν αποκαλύπτουν στους λοιπούς
συμμετέχοντες εμπιστευτικές πληροφορίες που έχουν
διαβιβαστεί από υποψήφιο ή προσφέροντα που συμμετέ-
χει στις διαπραγματεύσεις, χωρίς την έγγραφη συναίνε-
σή του. Η εν λόγω συναίνεση δεν λαμβάνει τη μορφή γε-
νικής παραίτησης, αλλά παρέχεται σχετικά με την προτι-
θέμενη γνωστοποίηση των συγκεκριμένων πληροφο-
ριών.
5. Οι διαπραγματεύσεις κατά τη διάρκεια των διαδικα-
σιών σύμπραξης καινοτομίας μπορούν να διεξάγονται σε
διαδοχικές φάσεις, ούτως ώστε να μειώνεται ο αριθμός
των προς διαπραγμάτευση προσφορών με την εφαρμο-
γή των κριτηρίων ανάθεσης που ορίζονται στην προκή-
ρυξη της σύμβασης, στην πρόσκληση επιβεβαίωσης εν-
διαφέροντος ή στα έγγραφα της σύμβασης. Η αναθέτου-
σα αρχή αναφέρει αν θα κάνει χρήση της δυνατότητας
αυτής στην προκήρυξη της σύμβασης, στην πρόσκληση
επιβεβαίωσης ενδιαφέροντος ή στα έγγραφα της σύμβα-
σης.
6. Κατά την επιλογή των υποψηφίων, οι αναθέτουσες
αρχές εφαρμόζουν ιδίως τα κριτήρια που σχετίζονται με
την ικανότητα των υποψηφίων στο πεδίο της έρευνας
και της ανάπτυξης, καθώς και την ικανότητά τους όσον
αφορά την ανάπτυξη και την εφαρμογή καινοτόμων λύ-
σεων. Μόνον οι οικονομικοί φορείς που έχουν προσκλη-
θεί από την αναθέτουσα αρχή, κατόπιν της αξιολόγησης
των ζητούμενων πληροφοριών, μπορούν να υποβάλλουν
σχέδια έρευνας και καινοτομίας για την κάλυψη ανα-
γκών οι οποίες έχουν προσδιοριστεί από την αναθέτου-
σα αρχή ότι δεν μπορούν να καλυφθούν μέσω των υφι-
στάμενων λύσεων. Στα έγγραφα της σύμβασης, η αναθέ-
τουσα αρχή ορίζει τις συμφωνίες που εφαρμόζονται στα
δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας. Για τα θέματα αυτά
η αναθέτουσα αρχή, κατά τη σύνταξη των εγγράφων της
σύμβασης μπορεί να ζητά τη συνδρομή του Οργανισμού
Πνευματικής Ιδιοκτησίας (Ο.Π.Ι.), του Οργανισμού Βιο-
μηχανικής Ιδιοκτησίας (Ο.Β.Ι.), της Γενικής Γραμματείας
Έρευνας και Τεχνολογίας και της Γενικής Γραμματείας
Εμπορίου και Προστασίας Καταναλωτή του Υπουργείου
Οικονομίας, Ανάπτυξης και Τουρισμού, ανάλογα με την
αρμοδιότητά τους. Σε περίπτωση σύμπραξης καινοτο-
μίας με περισσότερους του ενός εταίρους, η αναθέτου-
σα αρχή, σύμφωνα με το άρθρο 21, δεν αποκαλύπτει
στους λοιπούς εταίρους λύσεις που προτείνονται από ε-
ταίρο ή άλλες εμπιστευτικές πληροφορίες που διαβιβά-
ζονται από αυτόν στο πλαίσιο της σύμπραξης χωρίς την
έγγραφη συναίνεσή του. Η εν λόγω συναίνεση δεν λαμ-
βάνει τη μορφή γενικής παραίτησης, αλλά παρέχεται
σχετικά με την προτιθέμενη γνωστοποίηση των συγκε-
κριμένων πληροφοριών.
7. Η αναθέτουσα αρχή εξασφαλίζει ότι η δομή της σύ-
μπραξης και ιδίως η διάρκεια και η αξία των διαφορετι-
κών φάσεων ανταποκρίνονται στο βαθμό καινοτομίας
της προτεινόμενης λύσης και την ακολουθία των δρα-
στηριοτήτων έρευνας και καινοτομίας που απαιτούνται
για την ανάπτυξη μιας καινοτόμου λύσης που δεν διατί-
θεται ακόμη στην αγορά. Η εκτιμώμενη αξία των αγα-
θών, υπηρεσιών ή έργων δεν είναι δυσανάλογη σε σχέ-
ση με την επένδυση που απαιτείται για την ανάπτυξή
τους.
Άρθρο 32
Προσφυγή στη διαδικασία με διαπραγμάτευση
χωρίς προηγούμενη δημοσίευση
(άρθρο 32 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ)

1. Στις ειδικές περιπτώσεις και περιστάσεις που προ-
βλέπονται στις παραγράφους 2 έως 6, οι αναθέτουσες
αρχές μπορούν να αναθέτουν δημόσιες συμβάσεις προ-
σφεύγοντας στη διαδικασία με διαπραγμάτευση χωρίς
προηγούμενη δημοσίευση.
2. Η διαδικασία με διαπραγμάτευση χωρίς προηγούμε-
νη δημοσίευση μπορεί να χρησιμοποιείται για δημόσιες
συμβάσεις έργων, προμηθειών και υπηρεσιών σε οποια-
δήποτε από τις κατωτέρω περιπτώσεις:
α) εάν, ύστερα από ανοικτή ή κλειστή διαδικασία είτε
δεν υποβλήθηκε καμία προσφορά ή αίτηση συμμετοχής
είτε καμία από τις υποβληθείσες προσφορές ή αιτήσεις
συμμετοχής δεν είναι κατάλληλη, εφόσον δεν έχουν
τροποποιηθεί ουσιωδώς οι αρχικοί όροι της σύμβασης
και με την προϋπόθεση ότι διαβιβάζεται σχετική έκθεση
στην Επιτροπή μετά από αίτημά της·
Μη κατάλληλη θεωρείται μία προσφορά όταν είναι ά-
σχετη με τη σύμβαση και αδυνατεί προδήλως, χωρίς να
τροποποιηθεί ουσιαστικά, να ανταποκριθεί στις ανάγκες
και τις απαιτήσεις της αναθέτουσας αρχής, όπως προσ-
διορίζονται στα έγγραφα της σύμβασης.
Μη κατάλληλη θεωρείται μία αίτηση συμμετοχής όταν
στο πρόσωπο του οικονομικού φορέα συντρέχει υποχρε-
ωτικός ή δυνητικός λόγος αποκλεισμού, σύμφωνα με το
άρθρο 73 ή όταν αυτός δεν πληροί τα κριτήρια ποιοτικής
επιλογής που έχει θέσει η αναθέτουσα αρχή, σύμφωνα
με τα άρθρα 75, 76 και 77.
β) εάν τα έργα, τα αγαθά ή οι υπηρεσίες μπορούν να
παρασχεθούν μόνον από έναν συγκεκριμένο οικονομικό
φορέα για οποιονδήποτε από τους κατωτέρω λόγους:
αα) στόχος της σύμβασης είναι η δημιουργία ή από-
κτηση μοναδικού έργου τέχνης ή καλλιτεχνικής εκδήλω-
σης,
ββ) απουσία ανταγωνισμού για τεχνικούς λόγους,
γγ) προστασία αποκλειστικών δικαιωμάτων, συμπερι-
λαμβανομένων των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτη-
σίας.
Οι εξαιρέσεις που ορίζονται στις υποπεριπτώσεις ββ΄
και γγ΄ εφαρμόζονται μόνο εάν δεν υπάρχει εύλογη ε-
ναλλακτική λύση ή υποκατάστατο και η απουσία ανταγω-
νισμού δεν είναι αποτέλεσμα τεχνητού περιορισμού των
παραμέτρων της σύμβασης·
γ) στο μέτρο που είναι απολύτως απαραίτητο, εάν λό-
γω κατεπείγουσας ανάγκης οφειλόμενης σε γεγονότα
απρόβλεπτα για την αναθέτουσα αρχή, δεν είναι δυνατή
η τήρηση των προθεσμιών που προβλέπονται για τις α-
νοικτές, κλειστές ή ανταγωνιστικές διαδικασίες με δια-
πραγμάτευση.
Οι περιστάσεις που επικαλούνται οι αναθέτουσες αρ-
χές για την αιτιολόγηση της κατεπείγουσας ανάγκης δεν
πρέπει σε καμία περίπτωση να απορρέουν από δική τους
ευθύνη.
3. Η διαδικασία με διαπραγμάτευση χωρίς προηγούμε-
νη δημοσίευση μπορεί να χρησιμοποιείται για δημόσιες
συμβάσεις προμηθειών και υπηρεσιών για την αγορά α-
γαθών ή υπηρεσιών, υπό ιδιαίτερα ευνοϊκούς όρους είτε
από προμηθευτή που παύει οριστικά τις εμπορικές του
δραστηριότητες είτε από τον εκκαθαριστή διαδικασίας
αφερεγγυότητας, δικαστικού συμβιβασμού ή ανάλογης
διαδικασίας που προβλέπεται σε διατάξεις νόμου.
4. Η διαδικασία με διαπραγμάτευση χωρίς προηγούμε-
νη δημοσίευση μπορεί να χρησιμοποιείται για δημόσιες
συμβάσεις προμηθειών:
α) όταν τα σχετικά προϊόντα κατασκευάζονται απο-
κλειστικά για σκοπούς έρευνας, πειραματισμού, μελέτης
ή ανάπτυξης· ωστόσο, οι συμβάσεις που ανατίθενται δυ-
νάμει της παρούσας περίπτωσης δεν περιλαμβάνουν την
παραγωγή ποσοτήτων ικανών να εξασφαλίζουν την ε-
μπορική βιωσιμότητα του προϊόντος ή την απόσβεση των
δαπανών έρευνας και ανάπτυξης,
β) για συμπληρωματικές παραδόσεις που πραγματο-
ποιούνται από τον αρχικό προμηθευτή και προορίζονται
είτε για τη μερική αντικατάσταση αγαθών ή εγκαταστά-
σεων είτε για επέκταση υφιστάμενων αγαθών ή εγκατα-
στάσεων, εφόσον η αλλαγή προμηθευτή θα υποχρέωνε
την αναθέτουσα αρχή να αποκτά αγαθά με διαφορετικά
τεχνικά χαρακτηριστικά τα οποία θα προκαλούσαν ασυμ-
βατότητα ή δυσανάλογες τεχνικές δυσχέρειες στη χρή-
ση και τη συντήρηση η διάρκεια αυτών των συμβάσεων,
καθώς και των επαναλαμβανόμενων συμβάσεων, δεν υ-
περβαίνει κατά κανόνα τα τρία έτη,
γ) εάν πρόκειται για αγαθά που είναι εισηγμένα και α-
γοράζονται σε χρηματιστήριο εμπορευμάτων.
5. Η διαδικασία με διαπραγμάτευση χωρίς προηγούμε-
νη δημοσίευση μπορεί να χρησιμοποιείται για δημόσιες
συμβάσεις υπηρεσιών όταν η σχετική σύμβαση έπεται
διαγωνισμού μελετών που έχει διοργανωθεί, σύμφωνα
με το Μέρος Α΄ του παρόντος Βιβλίου και πρέπει, σύμ-
φωνα με τους κανόνες που προβλέπονται στο διαγωνι-
σμό μελετών, να ανατεθεί στον νικητή ή σε έναν από
τους νικητές του διαγωνισμού αυτού.
Στην τελευταία αυτή περίπτωση, όλοι οι νικητές του
διαγωνισμού πρέπει να καλούνται να συμμετάσχουν στις
διαπραγματεύσεις.
6. Η διαδικασία με διαπραγμάτευση χωρίς προηγούμε-
νη δημοσίευση μπορεί να χρησιμοποιείται για νέα έργα ή
υπηρεσίες που συνίστανται στην επανάληψη παρόμοιων
έργων ή υπηρεσιών που ανατέθηκαν στον οικονομικό
φορέα ανάδοχο της αρχικής σύμβασης από τις ίδιες ανα-
θέτουσες αρχές, υπό την προϋπόθεση ότι αυτά τα έργα
ή υπηρεσίες είναι, σύμφωνα με μία βασική μελέτη και ό-
τι αυτή η μελέτη αποτέλεσε αντικείμενο αρχικής σύμβα-
σης, η οποία έχει συναφθεί, σύμφωνα με την παράγραφο
1 του άρθρου 26. Στη βασική μελέτη αναγράφεται η έ-
κταση πιθανών συμπληρωματικών έργων ή υπηρεσιών
και οι όροι ανάθεσής τους. Η δυνατότητα προσφυγής σε
αυτή τη διαδικασία πρέπει να επισημαίνεται ήδη κατά
την πρώτη προκήρυξη διαγωνισμού, και το συνολικό
προβλεπόμενο ποσό για τη συνέχιση των εργασιών ή υ-
πηρεσιών λαμβάνεται υπόψη από τις αναθέτουσες αρ-
χές για την εφαρμογή του άρθρου 5. Προσφυγή στη δια-
δικασία αυτή επιτρέπεται μόνο εντός τριετίας μετά τη
σύναψη της αρχικής σύμβασης.
ΤΜΗΜΑ II
ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΓΙΑ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΕΣ
ΚΑΙ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΤΙΚΕΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ
ΣΥΝΑΨΗΣ ΣΥΜΒΑΣΕΕΩΝ
ΕΝΟΤΗΤΑ 1
ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΑ ΜΕΣΑ ΣΥΝΑΨΗΣ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ
Άρθρο 33
Δυναμικά συστήματα αγορών
(άρθρο 34 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ)

1. Οι αναθέτουσες αρχές μπορούν να χρησιμοποιούν
το δυναμικό σύστημα αγορών για αγορές τρέχουσας
χρήσης, των οποίων τα γενικά διαθέσιμα στην αγορά χα-
ρακτηριστικά ικανοποιούν τις απαιτήσεις τους. Το δυνα-
μικό σύστημα αγορών λειτουργεί ως μια εξ ολοκλήρου
ηλεκτρονική διαδικασία και είναι ανοικτό καθ’ όλη την
περίοδο ισχύος του συστήματος αγορών σε κάθε οικο-
νομικό φορέα που πληροί τα κριτήρια επιλογής. Μπορεί
να χωριστεί σε κατηγορίες αγαθών, έργων ή υπηρεσιών
που ορίζονται αντικειμενικά με βάση τα χαρακτηριστικά
της σύμβασης που πρέπει να εκτελεστεί στο πλαίσιο της
εκάστοτε κατηγορίας. Τα χαρακτηριστικά αυτά μπορούν
να περιλαμβάνουν αναφορά στο μέγιστο επιτρεπόμενο
μέγεθος των συγκεκριμένων συμβάσεων που επακολου-
θούν ή σε συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή στην ο-
ποία θα εκτελεστούν αυτές οι συμβάσεις.
2. Για τη σύναψη σύμβασης στο πλαίσιο δυναμικού συ-
στήματος αγορών, οι αναθέτουσες αρχές ακολουθούν
τους κανόνες της κλειστής διαδικασίας. Όλοι οι υποψή-
φιοι που ικανοποιούν τα κριτήρια επιλογής γίνονται δε-
κτοί στο σύστημα και ο αριθμός των υποψηφίων που γί-
νονται δεκτοί στο σύστημα δεν περιορίζεται, σύμφωνα
με το άρθρο 84. Όταν οι αναθέτουσες αρχές χωρίζουν
το σύστημα σε κατηγορίες αγαθών, έργων ή υπηρεσιών,
σύμφωνα με την παράγραφο 1, καθορίζουν τα εφαρμο-
στέα κριτήρια επιλογής για κάθε κατηγορία.
Κατά παρέκκλιση από τα προβλεπόμενα στο άρθρο 28,
ισχύουν οι ακόλουθες προθεσμίες:
α) η ελάχιστη προθεσμία παραλαβής των αιτήσεων
συμμετοχής ανέρχεται σε 30 ημέρες από την ημερομη-
νία αποστολής της προκήρυξης σύμβασης ή, εάν ως μέ-
σο προκήρυξης του διαγωνισμού χρησιμοποιείται η προ-
καταρκτική προκήρυξη, από την ημερομηνία αποστολής
της πρόσκλησης επιβεβαίωσης ενδιαφέροντος. Μετά
την αποστολή της πρόσκλησης υποβολής προσφορών
για τη σύναψη της πρώτης συγκεκριμένης σύμβασης στο
πλαίσιο του δυναμικού συστήματος αγορών, δεν τίθεται
καμία επιπλέον προθεσμία παραλαβής αιτήσεων συμμε-
τοχής,
β) η ελάχιστη προθεσμία παραλαβής των προσφορών
ανέρχεται τουλάχιστον σε 10 ημέρες από την ημερομη-
νία αποστολής της πρόσκλησης υποβολής προσφορών.
Κατά περίπτωση, εφαρμόζεται η παρ. 4 του άρθρου 28,
οι παράγραφοι 3 και 5 του άρθρου 28 δεν εφαρμόζονται.
3. Όλες οι επικοινωνίες στο πλαίσιο ενός δυναμικού
συστήματος αγορών πραγματοποιούνται αποκλειστικώς
με ηλεκτρονικά μέσα, σύμφωνα με τις παραγράφους 1, 3
και 5 του άρθρου 22 και 37.
4. Για τους σκοπούς της ανάθεσης συμβάσεων εντός
ενός δυναμικού συστήματος αγορών, οι αναθέτουσες
αρχές:
α) δημοσιεύουν προκήρυξη διαγωνισμού, όπου διευ-
κρινίζεται ότι πρόκειται για ένα δυναμικό σύστημα αγο-
ρών,
β) διευκρινίζουν στα έγγραφα της σύμβασης τουλάχι-
στον τη φύση και την εκτιμώμενη ποσότητα των προβλε-
πόμενων αγορών, καθώς και όλες τις απαραίτητες πλη-
ροφορίες που αφορούν το δυναμικό σύστημα αγορών,
συμπεριλαμβανομένου του τρόπου λειτουργίας του, του
χρησιμοποιούμενου ηλεκτρονικού εξοπλισμού και των
τεχνικών ρυθμίσεων και προδιαγραφών της σύνδεσης,
γ) αναφέρουν κάθε διαίρεση σε κατηγορίες αγαθών,
έργων ή υπηρεσιών και τα χαρακτηριστικά τους,
δ) για όσο διάστημα είναι σε ισχύ το σύστημα, προ-
σφέρουν ελεύθερη, άμεση και πλήρη πρόσβαση στα έγ-
γραφα της σύμβασης, σύμφωνα με το άρθρο 67.
5. Οι αναθέτουσες αρχές παρέχουν, καθ’ όλη την πε-
ρίοδο ισχύος του δυναμικού συστήματος αγορών, τη δυ-
νατότητα σε κάθε οικονομικό φορέα να ζητήσει να συμ-
μετάσχει στο σύστημα, βάσει των όρων που αναφέρο-
νται στην παρ. 2. Οι αναθέτουσες αρχές ολοκληρώνουν
την αξιολόγηση των εν λόγω αιτήσεων, σύμφωνα με τα
κριτήρια επιλογής, εντός 10 εργάσιμων ημερών από την
παραλαβή τους. Η προθεσμία αυτή μπορεί να παραταθεί
σε 15 εργάσιμες ημέρες σε μεμονωμένες περιπτώσεις,
όταν αυτό δικαιολογείται, ιδίως λόγω της ανάγκης να ε-
ξεταστούν συμπληρωματικά έγγραφα ή να επαληθευθεί
διαφορετικά αν πληρούνται τα κριτήρια επιλογής. Κατά
παρέκκλιση από τα προηγούμενα εδάφια της παρούσας
παραγράφου και εφόσον δεν έχει αποσταλεί η πρόσκλη-
ση υποβολής προσφορών για την πρώτη συγκεκριμένη
σύμβαση στο πλαίσιο του δυναμικού συστήματος αγο-
ρών, οι αναθέτουσες αρχές μπορούν να παρατείνουν την
περίοδο αξιολόγησης, υπό την προϋπόθεση ότι δεν δη-
μοσιεύεται πρόσκληση υποβολής προσφορών κατά την
παραταθείσα περίοδο αξιολόγησης. Η διάρκεια της πα-
ράτασης που προτίθενται να εφαρμόσουν οι αναθέτου-
σες αρχές, αναφέρεται στα έγγραφα της σύμβασης.
Οι αναθέτουσες αρχές ενημερώνουν το ταχύτερο δυ-
νατόν τον ενδιαφερόμενο οικονομικό φορέα αν έχει γί-
νει δεκτός στο δυναμικό σύστημα αγορών ή όχι.
6. Οι αναθέτουσες αρχές προσκαλούν όλους τους
συμμετέχοντες που έχουν γίνει δεκτοί να υποβάλουν
προσφορά για τη σύναψη κάθε συγκεκριμένης σύμβασης
εντός του δυναμικού συστήματος αγορών, σύμφωνα με
το άρθρο 69. Όταν το δυναμικό σύστημα αγορών χωρί-
ζεται σε κατηγορίες έργων, αγαθών ή υπηρεσιών, οι ανα-
θέτουσες αρχές καλούν όλους τους συμμετέχοντες οι
οποίοι έχουν επιλεγεί στην κατηγορία της συγκεκριμέ-
νης σύμβασης να υποβάλουν προσφορά.
Αναθέτουν τη σύμβαση στον προσφέροντα που υπο-
βάλλει την καλύτερη προσφορά, βάσει των κριτηρίων α-
νάθεσης που ορίζονται στην προκήρυξη της σύμβασης
για το δυναμικό σύστημα αγορών ή , αν ως μέσο προκή-
ρυξης του διαγωνισμού έχει χρησιμοποιηθεί προκαταρ-
κτική προκήρυξη, στην πρόσκληση επιβεβαίωσης ενδια-
φέροντος. Τα κριτήρια αυτά μπορούν, κατά περίπτωση,
να προσδιορίζονται με μεγαλύτερη ακρίβεια στην πρό-
σκληση υποβολής προσφορών.
7. Οι αναθέτουσες αρχές μπορούν, ανά πάσα στιγμή
κατά τη διάρκεια της περιόδου ισχύος του δυναμικού συ-
στήματος αγορών, να απαιτούν από τους συμμετέχοντες
που έχουν γίνει δεκτοί να υποβάλουν ανανεωμένη και ε-
πικαιροποιημένη υπεύθυνη δήλωση, όπως προβλέπεται
στην παράγραφο 1 του άρθρου 79, εντός πέντε εργάσι-
μων ημερών από την ημερομηνία διαβίβασης του αιτήμα-
τος.
Οι παράγραφοι 3 έως 5 του άρθρου 79 εφαρμόζονται
καθ’ όλη την περίοδο ισχύος του δυναμικού συστήματος
αγορών.
8. Οι αναθέτουσες αρχές αναφέρουν την περίοδο ι-
σχύος του δυναμικού συστήματος αγορών στην προκή-
ρυξη του διαγωνισμού. Ενημερώνουν την Επιτροπή για
οποιαδήποτε μεταβολή της περιόδου ισχύος, με τη χρή-
ση των κατωτέρω τυποποιημένων εντύπων:
α) εάν η περίοδος ισχύος μεταβάλλεται χωρίς να παύ-
ει η λειτουργία του συστήματος, μέσω του εντύπου που
χρησιμοποιείται αρχικά για την προκήρυξη διαγωνισμού
για το δυναμικό σύστημα αγορών,
β) εάν παύει η λειτουργία του συστήματος, μέσω της
γνωστοποίησης συναφθείσας σύμβασης που αναφέρε-
ται στο άρθρο 64.
9. Στους ενδιαφερόμενους ή συμμετέχοντες στο σύ-
στημα οικονομικούς φορείς δεν επιβάλλεται καμία χρέω-
ση πριν από ή κατά την περίοδο ισχύος του δυναμικού
συστήματος αγορών.
10. Η αναθέτουσα αρχή αναφέρει στα έγγραφα της
σύμβασης τους ειδικότερους όρους εφαρμογής του πα-
ρόντος άρθρου.
Άρθρο 34
Ηλεκτρονικοί πλειστηριασμοί
(άρθρο 35 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ)

1. Οι αναθέτουσες αρχές μπορούν να προσφεύγουν
σε ηλεκτρονικούς πλειστηριασμούς, στους οποίους πα-
ρουσιάζονται νέες, μειωμένες τιμές και/ή νέες αξίες ό-
σον αφορά ορισμένα στοιχεία των προσφορών. Για το
σκοπό αυτόν, οι αναθέτουσες αρχές διοργανώνουν τον
ηλεκτρονικό πλειστηριασμό με τη μορφή επαναλαμβα-
νόμενης ηλεκτρονικής διαδικασίας, διεξαγόμενης έπειτα
από προκαταρκτική πλήρη αξιολόγηση των προσφορών,
επιτρέποντας την ταξινόμησή τους με βάση αυτόματες
μεθόδους αξιολόγησης.
Δεδομένου ότι ορισμένες δημόσιες συμβάσεις υπηρε-
σιών και έργων που έχουν ως αντικείμενο υπηρεσίες
πνευματικού δημιουργού, όπως ο σχεδιασμός έργων,
δεν μπορούν να ταξινομηθούν με βάση αυτόματη μέθο-
δο αξιολόγησης, οι συμβάσεις αυτές δεν αποτελούν α-
ντικείμενο ηλεκτρονικών πλειστηριασμών.
2. Στις ανοικτές ή κλειστές διαδικασίες ή ανταγωνιστι-
κές διαδικασίες με διαπραγμάτευση, οι αναθέτουσες αρ-
χές μπορούν να αποφασίζουν ότι, πριν από την ανάθεση
μιας δημόσιας σύμβασης, διεξάγεται ηλεκτρονικός πλει-
στηριασμός, όταν το περιεχόμενο των εγγράφων της
σύμβασης και ιδίως των τεχνικών προδιαγραφών μπορεί
να καθορισθεί με ακρίβεια.
Υπό τους ιδίους όρους, ο ηλεκτρονικός πλειστηρια-
σμός μπορεί να χρησιμοποιείται κατά το νέο διαγωνισμό
μεταξύ των μερών μιας συμφωνίας - πλαίσιο, όπως προ-
βλέπεται στις περιπτώσεις β΄ ή γ΄ της παραγράφου 5
του άρθρου 39, καθώς και κατά το διαγωνισμό για την α-
νάθεση συμβάσεων στο πλαίσιο του δυναμικού συστή-
ματος αγορών, όπως αναφέρεται στο άρθρο 33.
3. Ο ηλεκτρονικός πλειστηριασμός αφορά σε ένα από
τα ακόλουθα στοιχεία των προσφορών:
α) μόνο στις τιμές, εφόσον η σύμβαση ανατίθεται απο-
κλειστικά βάσει της τιμής,
β) στις τιμές και/ή τις νέες αξίες των χαρακτηριστικών
των προσφορών που επισημαίνονται στα έγγραφα της
σύμβασης, εφόσον η σύμβαση ανατίθεται βάσει της βέλ-
τιστης σχέσης ποιότητας-τιμής ή στην προσφορά με το
χαμηλότερο κόστος, σύμφωνα με μια προσέγγιση βασι-
ζόμενη στη σχέση αποδοτικότητας-κόστους.
4. Οι αναθέτουσες αρχές που αποφασίζουν να κάνουν
χρήση ηλεκτρονικού πλειστηριασμού το επισημαίνουν
στην προκήρυξη σύμβασης ή στην πρόσκληση επιβεβαί-
ωσης ενδιαφέροντος. Τα έγγραφα της σύμβασης περι-
λαμβάνουν τουλάχιστον τις πληροφορίες που αναφέρο-
νται στο Παράρτημα VI του Προσαρτήματος Α΄.
5. Προτού να προβούν στον ηλεκτρονικό πλειστηρια-
σμό, οι αναθέτουσες αρχές διενεργούν μια πρώτη πλήρη
αξιολόγηση των προσφορών, σύμφωνα με το κριτήριο ή
τα κριτήρια ανάθεσης και με τη στάθμισή τους, όπως έ-
χει καθοριστεί. Η προσφορά θεωρείται παραδεκτή όταν
έχει υποβληθεί από προσφέροντα που δεν έχει αποκλει-
στεί, σύμφωνα με το άρθρο 73, και πληροί τα κριτήρια ε-
πιλογής, και εφόσον η προσφορά είναι σύμφωνη με τις
τεχνικές προδιαγραφές, χωρίς να είναι μη κανονική ή α-
παράδεκτη ή μη κατάλληλη.
Μη κανονικές προσφορές θεωρούνται συγκεκριμένα
όσες προσφορές δεν πληρούν τις προϋποθέσεις των εγ-
γράφων της σύμβασης, όσες παρελήφθησαν εκπρόθε-
σμα, όταν υπάρχουν αποδεικτικά στοιχεία συμπαιγνίας ή
διαφθοράς ή όσες κρίνονται από την αναθέτουσα αρχή
ασυνήθιστα χαμηλές.
Απαράδεκτες προσφορές θεωρούνται συγκεκριμένα
όσες υποβάλλονται από προσφέροντες οι οποίοι δεν
διαθέτουν τα απαιτούμενα προσόντα και όσων η τιμή υ-
περβαίνει τον προϋπολογισμό της αναθέτουσας αρχής,
όπως καθορίσθηκε και τεκμηριώθηκε πριν την έναρξη
της διαδικασίας σύναψης σύμβασης.
Μη κατάλληλη θεωρείται μία προσφορά όταν δεν σχε-
τίζεται με τη σύμβαση και αδυνατεί προδήλως, χωρίς ου-
σιώδη τροποποίηση, να ανταποκριθεί στις ανάγκες και
τις απαιτήσεις της αναθέτουσας αρχής, όπως προσδιορί-
ζονται στα έγγραφα της σύμβασης.
Μη κατάλληλη θεωρείται μία αίτηση συμμετοχής όταν
στο πρόσωπο του οικονομικού φορέα συντρέχει υποχρε-
ωτικός ή δυνητικός λόγος αποκλεισμού, σύμφωνα με τα
άρθρα 73 και 74 ή όταν αυτός δεν πληροί τα κριτήρια
ποιοτικής επιλογής που έχει θέσει η αναθέτουσα αρχή,
σύμφωνα με τα άρθρα 75, 76 και 77.
Όλοι οι προσφέροντες που έχουν υποβάλει παραδε-
κτές προσφορές καλούνται ταυτόχρονα να συμμετά-
σχουν στον ηλεκτρονικό πλειστηριασμό, χρησιμοποιώ-
ντας, κατά την προκαθορισμένη ημέρα και ώρα, τα στοι-
χεία σύνδεσης, σύμφωνα με τις οδηγίες που παρέχονται
στην πρόσκληση. Ο ηλεκτρονικός πλειστηριασμός μπο-
ρεί να διεξάγεται σε διαδοχικές φάσεις. Ο ηλεκτρονικός
πλειστηριασμός δεν αρχίζει προτού παρέλθουν δύο ερ-
γάσιμες ημέρες από την ημερομηνία αποστολής των
προσκλήσεων.
6. Η πρόσκληση συνοδεύεται από το αποτέλεσμα της
πλήρους αξιολόγησης της οικείας προσφοράς, η οποία
διεξάγεται, σύμφωνα με τη στάθμιση που προβλέπεται
στο δεύτερο εδάφιο της παρ. 10 του άρθρου 86.
Στην πρόσκληση αναφέρεται επίσης ο μαθηματικός τύ-
πος που πρόκειται να χρησιμοποιηθεί κατά τον ηλεκτρο-
νικό πλειστηριασμό, για την αυτόματη ανακατάταξη βά-
σει των νέων τιμών ή/και των νέων αξίων που υποβάλλο-
νται. Εκτός από την περίπτωση κατά την οποία η οικονο-
μικώς πιο συμφέρουσα προσφορά καθορίζεται με βάση
μόνο την τιμή, ο μαθηματικός αυτός τύπος εκφράζει τη
σχετική στάθμιση του κάθε κριτηρίου που έχει επιλεγεί
για τον καθορισμό της πλέον συμφέρουσας από οικονο-
μική άποψη προσφοράς, όπως αναφέρεται στην προκή-
ρυξη που χρησιμοποιείται ως μέσο προκήρυξης του δια-
γωνισμού ή σε άλλα έγγραφα της σύμβασης. Προς τού-
το, τυχόν περιθώρια διακύμανσης προσδιορίζονται εκ
των προτέρων με συγκεκριμένες τιμές.
Σε περίπτωση που επιτρέπονται εναλλακτικές προ-
σφορές, προβλέπεται χωριστός μαθηματικός τύπος για
κάθε εναλλακτική προσφορά.
7. Κατά τη διάρκεια κάθε φάσης του ηλεκτρονικού
πλειστηριασμού, οι αναθέτουσες αρχές γνωστοποιούν
συνεχώς και αμέσως σε όλους τους προσφέροντες τις
πληροφορίες εκείνες τουλάχιστον που τους δίνουν τη
δυνατότητα να γνωρίζουν ανά πάσα στιγμή την αντίστοι-
χη κατάταξή τους. Δύνανται, εάν επισημαίνεται εκ των
προτέρων, να γνωστοποιούν και άλλες πληροφορίες
σχετικά με άλλες τιμές ή αξίες που υποβάλλονται. Δύνα-
νται επίσης να ανακοινώνουν ανά πάσα στιγμή τον αριθ-
μό των συμμετεχόντων σε κάθε φάση του πλειστηρια-
σμού. Ωστόσο, σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να
γνωστοποιούν την ταυτότητα των προσφερόντων κατά
τη διεξαγωγή των διαφόρων φάσεων του ηλεκτρονικού
πλειστηριασμού.
8. Οι αναθέτουσες αρχές περατώνουν τον ηλεκτρονι-
κό πλειστηριασμό με έναν ή περισσότερους από τους α-
κόλουθους τρόπους:
α) κατά την προκαθορισμένη ημερομηνία και ώρα,
β) όταν δεν λαμβάνουν πλέον νέες τιμές ή νέες αξίες
που να ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις σχετικά με τις
ελάχιστες διαφοροποιήσεις, εφόσον έχουν δηλώσει
προηγουμένως το χρονικό διάστημα που θα επιτρέψουν
να παρέλθει από την παραλαβή της τελευταίας υποβο-
λής πριν να περατώσουν τον ηλεκτρονικό πλειστηρια-
σμό ή
γ) όταν οι προκαθορισμένες φάσεις του πλειστηρια-
σμού έχουν όλες ολοκληρωθεί.
Εάν οι αναθέτουσες αρχές προτίθενται να περατώ-
σουν τον ηλεκτρονικό πλειστηριασμό, σύμφωνα με την
περίπτωση γ΄ του πρώτου εδαφίου, ενδεχομένως σε
συνδυασμό με τον τρόπο που προβλέπεται στην περί-
πτωση γ΄ αυτού, η πρόσκληση συμμετοχής στον πλει-
στηριασμό προσδιορίζει το χρονοδιάγραμμα κάθε φάσης
του πλειστηριασμού.
9. Μετά την περάτωση του ηλεκτρονικού πλειστηρια-
σμού, οι αναθέτουσες αρχές αναθέτουν τη σύμβαση,
σύμφωνα με το άρθρο 86, με βάση τα αποτελέσματα του
ηλεκτρονικού πλειστηριασμού.
10. Η αναθέτουσα αρχή αναφέρει στα έγγραφα της
σύμβασης τους ειδικότερους όρους εφαρμογής του πα-
ρόντος άρθρου.
Άρθρο 35
Ηλεκτρονικοί κατάλογοι
(άρθρο 36 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ)

1. Όταν απαιτείται η χρήση ηλεκτρονικών μέσων επι-
κοινωνίας, οι αναθέτουσες αρχές μπορούν, υπό την επι-
φύλαξη της απόφασης της παρ. 2, να ορίζουν ότι οι προ-
σφορές πρέπει να υποβάλλονται υπό τη μορφή ηλεκτρο-
νικού καταλόγου ή να περιλαμβάνουν ηλεκτρονικό κατά-
λογο.
2. Με κοινή απόφαση των Υπουργών Οικονομίας, Ανά-
πτυξης και Τουρισμού και του καθ’ ύλη αρμόδιου Υπουρ-
γού μπορεί να καθίσταται υποχρεωτική η χρήση ηλε-
κτρονικών καταλόγων για συγκεκριμένα είδη συμβάσε-
ων.
3. Οι προσφορές που υποβάλλονται υπό μορφή ηλε-
κτρονικού καταλόγου μπορούν να συνοδεύονται από άλ-
λα έγγραφα, που συμπληρώνουν την προσφορά.
4. Οι ηλεκτρονικοί κατάλογοι καταρτίζονται από τους
υποψηφίους ή τους προσφέροντες, με σκοπό τη συμμε-
τοχή τους σε μια συγκεκριμένη διαδικασία σύναψης σύμ-
βασης, σύμφωνα με τις τεχνικές προδιαγραφές και το
μορφότυπο που καθορίζεται από την αναθέτουσα αρχή.
Επιπλέον, οι ηλεκτρονικοί κατάλογοι συμμορφώνονται
με τις απαιτήσεις για τα μέσα ηλεκτρονικής επικοινω-
νίας, όπως και με τυχόν επιπρόσθετες απαιτήσεις που
καθορίζονται από την αναθέτουσα αρχή, σύμφωνα με τα
άρθρα 22, 36 και 37.
5. Όταν η υποβολή προσφορών υπό τη μορφή ηλε-
κτρονικών καταλόγων επιτρέπεται ή επιβάλλεται, οι ανα-
θέτουσες αρχές:
α) το αναφέρουν στην προκήρυξη σύμβασης ή στην
πρόσκληση επιβεβαίωσης ενδιαφέροντος, όταν ως μέσο
προκήρυξης του διαγωνισμού έχει χρησιμοποιηθεί η
προκαταρκτική προκήρυξη,
β) επισημαίνουν στα έγγραφα της σύμβασης όλες τις
αναγκαίες πληροφορίες, σύμφωνα με τα άρθρα 36 και
37, όσον αφορά το μορφότυπο, τον χρησιμοποιούμενο
ηλεκτρονικό εξοπλισμό και τις τεχνικές ρυθμίσεις και
προδιαγραφές της σύνδεσης για τον κατάλογο.
6. Εάν έχει συναφθεί συμφωνία-πλαίσιο με περισσότε-
ρους του ενός οικονομικούς φορείς έπειτα από την υπο-
βολή προσφορών υπό τη μορφή ηλεκτρονικών καταλό-
γων, οι αναθέτουσες αρχές μπορούν να ορίζουν ότι η
προκήρυξη νέου διαγωνισμού για συγκεκριμένες συμβά-
σεις λαμβάνει χώρα βάσει επικαιροποιημένων καταλό-
γων. Στην περίπτωση αυτή, οι αναθέτουσες αρχές χρησι-
μοποιούν μία από τις ακόλουθες μεθόδους:
α) καλούν τους προσφέροντες να υποβάλουν εκ νέου
τους ηλεκτρονικούς καταλόγους τους, προσαρμοσμέ-
νους στις απαιτήσεις της εν λόγω σύμβασης ή
β) ενημερώνουν τους προσφέροντες ότι σκοπεύουν
να συλλέξουν από τους ηλεκτρονικούς καταλόγους που
έχουν ήδη υποβληθεί τις πληροφορίες που απαιτούνται,
ώστε να καταρτισθούν προσφορές προσαρμοσμένες
στις απαιτήσεις της συγκεκριμένης σύμβασης, υπό την
προϋπόθεση ότι η χρήση της εν λόγω μεθόδου έχει επι-
σημανθεί στα έγγραφα της σύμβασης για τη συμφωνία-
πλαίσιο.
7. Εάν οι αναθέτουσες αρχές προκηρύσσουν νέο δια-
γωνισμό για συγκεκριμένες συμβάσεις, σύμφωνα με την
περίπτωση β΄ της παρ. 6, ενημερώνουν τους προσφέρο-
ντες για την ημερομηνία και την ώρα κατά την οποία
σκοπεύουν να συλλέξουν τις πληροφορίες που απαιτού-
νται, ούτως ώστε να καταρτισθούν προσφορές προσαρ-
μοσμένες στις απαιτήσεις της συγκεκριμένης σύμβασης
και παρέχουν στους προσφέροντες τη δυνατότητα να
αρνηθούν την εν λόγω συλλογή πληροφοριών. Οι αναθέ-
τουσες αρχές προβλέπουν επαρκές χρονικό διάστημα
μεταξύ της ενημέρωσης και της συλλογής των πληροφο-
ριών. Πριν από την ανάθεση της σύμβασης, οι αναθέτου-
σες αρχές παρουσιάζουν τις συλλεγείσες πληροφορίες
στον ενδιαφερόμενο προσφέροντα, δίνοντάς του την
ευκαιρία να αμφισβητήσει ή να επιβεβαιώσει ότι η προ-
σφορά που προέκυψε με αυτόν τον τρόπο δεν περιέχει
ουσιώδη σφάλματα.
8. Οι αναθέτουσες αρχές μπορούν να αναθέτουν συμ-
βάσεις βάσει δυναμικού συστήματος αγορών απαιτώ-
ντας οι προσφορές για μια συγκεκριμένη σύμβαση να υ-
ποβάλλονται υπό τη μορφή ηλεκτρονικού καταλόγου. Οι
αναθέτουσες αρχές μπορούν επίσης να αναθέτουν συμ-
βάσεις βάσει ενός δυναμικού συστήματος αγορών, σύμ-
φωνα με την περίπτωση β΄ της παρ. 6 και την παρ. 7, υπό
την προϋπόθεση ότι η αίτηση συμμετοχής στο δυναμικό
σύστημα αγορών συνοδεύεται από ηλεκτρονικό κατάλο-
γο, σύμφωνα με τις τεχνικές προδιαγραφές και το μορ-
φότυπο που καθορίζεται από την αναθέτουσα αρχή. Στη
συνέχεια, ο εν λόγω κατάλογος συμπληρώνεται από
τους υποψηφίους, αφού ενημερωθούν για την πρόθεση
της αναθέτουσας αρχής να καταρτισθούν προσφορές
μέσω της διαδικασίας της περίπτωσης β΄ της παραγρά-
φου 6.
ΕΝΟΤΗΤΑ 2
ΕΘΝΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΩΝ
ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ
Άρθρο 36
Υποχρέωση χρήσης – Λειτουργία ΕΣΗΔΗΣ

1. Οι αναθέτουσες αρχές υποχρεούνται να χρησιμο-
ποιούν το Ε.Σ.Η.Δ.Η.Σ. σε όλα τα στάδια της διαδικασίας
σύναψης δημοσίων συμβάσεων του παρόντος νόμου, με
εκτιμώμενη αξία ανώτερη των εξήντα χιλιάδων (60.000)
ευρώ, χωρίς να συμπεριλαμβάνεται ο ΦΠΑ.
2. Το Ε.Σ.Η.Δ.Η.Σ. οφείλει να συμμορφώνεται με: α)
τις απαιτήσεις του Παραρτήματος IV του Προσαρτήμα-
τος Α΄ και β) τους κανόνες του παρόντος άρθρου και
των άρθρων 22 και 37. Πέραν των ανωτέρω το
Ε.Σ.Η.Δ.Η.Σ. οφείλει να τηρεί τα οριζόμενα: α) στο ν.
3979/2011 (Α΄ 138) και στην κατ’ εξουσιοδότηση αυτού
εκδοθείσα νομοθεσία, ιδίως στο Πλαίσιο Παροχής Υπη-
ρεσιών Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης (ΠΗΔ), το οποίο
κυρώθηκε με την ΥΑΠ/Φ.40.4/1/989/2012 απόφαση του
Υφυπουργού Διοικητικής Μεταρρύθμισης και Ηλεκτρονι-
κής Διακυβέρνησης (Β΄ 1301) και β) στο π.δ. 25/2014 (Α΄
44).
3. Με κοινή απόφαση των Υπουργών Οικονομίας, Ανά-
πτυξης και Τουρισμού και Υποδομών, Μεταφορών και Δι-
κτύων ρυθμίζονται τα τεχνικά ζητήματα που αφορούν
την ανάθεση και εκτέλεση των δημοσίων συμβάσεων έρ-
γων, μελετών και παροχής τεχνικών και λοιπών συνα-
φών επιστημονικών υπηρεσιών σχετικά με:
α) τον προσδιορισμό του περιεχομένου, των κανόνων
και λεπτομερειών χρήσης των επιμέρους εργαλείων του
ΕΣΗΔΗΣ, όπως της διαδικτυακής διαχείρισης αιτημάτων
και πληροφοριών, της χρήσης προτύπων και υποδειγμά-
των, της ηλεκτρονικής κοινοποίησης, της διαδικασίας η-
λεκτρονικής σύναψης των δημόσιων συμβάσεων που συ-
νάπτονται, των ηλεκτρονικών καταλόγων, των ηλεκτρο-
νικών πλειστηριασμών, των δυναμικών συστημάτων αγο-
ρών, των ηλεκτρονικών παραγγελιών, της ηλεκτρονικής
τιμολόγησης, των ηλεκτρονικών πληρωμών,
β) τους όρους και τις προϋποθέσεις για την υποβολή,
τη γνωστοποίηση, τη διακίνηση εγγράφων μέσω του Ε-
ΣΗΔΗΣ, τον τύπο και το περιεχόμενό τους, τον προσδιο-
ρισμό του χρόνου αποστολής ή παραλαβής και τον υπο-
λογισμό των προθεσμιών, τεκμήρια γνωστοποίησης και
απόκτησης πρόσβασης από τον ενδιαφερόμενο οικονο-
μικό φορέα, καθώς και τον τρόπο και την απόδειξη πρό-
σβασης σε έγγραφα μέσω του Ε.Σ.Η.Δ.Η.Σ. και χορήγη-
σης αντιγράφων και
γ) τον καθορισμό και την εφαρμογή μέτρων εκπαίδευ-
σης των χρηστών, μέσω σχετικών προγραμμάτων και σε-
μιναρίων εκπαίδευσης και επιμόρφωσης ή με τη σύνταξη
κωδίκων πρακτικής.
4. Με κοινή απόφαση των Υπουργών Οικονομίας, Ανά-
πτυξης και Τουρισμού, Υποδομών, Μεταφορών και Δι-
κτύων, καθώς και του κατά περίπτωση αρμόδιου Υπουρ-
γού, ρυθμίζονται τα τεχνικά ζητήματα που αφορούν τη
διαλειτουργική σύνδεση του Ε.Σ.Η.Δ.Η.Σ. με την Εθνική
Βάση Δεδομένων Δημοσίων Συμβάσεων της Αρχής και
τα πληροφοριακά συστήματα των αναθετουσών αρχών,
και των πάσης φύσεως φορέων του δημόσιου τομέα, ό-
πως το Γενικό Εμπορικό Μητρώο, το Μητρώο Δεσμεύσε-
ων του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους, τα σχετικά
Μητρώα του Υπουργείου Υποδομών, Μεταφορών και Δι-
κτύων (ΜΕΚ, ΜΕΕΠ, κ.λπ.), του Προγράμματος ΔΙΑΥ-
ΓΕΙΑ του ν. 3862/2010 (Α΄ 112), όπως εκάστοτε ισχύει,
το Ολοκληρωμένο Πληροφοριακό Σύστημα παρακολού-
θησης συγχρηματοδοτούμενων έργων, και με κάθε άλλο
πληροφοριακό σύστημα που κρίνεται απαραίτητο για την
παρακολούθηση των δημοσίων συμβάσεων για ελεγκτι-
κούς, δημοσιονομικούς, στατιστικούς και λοιπούς σκο-
πούς των φορολογικών ασφαλιστικών, δικαστικών και ει-
σαγγελικών αρχών, καθώς, και με τα πληροφοριακά συ-
στήματα της Ένωσης και άλλων κρατών-μελών.
5. Με απόφαση του Υπουργού Οικονομίας, Ανάπτυξης
και Τουρισμού ρυθμίζονται, για τις συμβάσεις προμηθει-
ών και υπηρεσιών, τα τεχνικά ζητήματα που αφορούν:
α) τη λειτουργία της ηλεκτρονικής πύλης ΕΣΗΔΗΣ, τη
δομή και το περιεχόμενό της, σύμφωνα με τις διατάξεις
του ν. 3979/ 2011 και του ΠΗΔ, τη διαβάθμιση των χρη-
στών, τον τρόπο πρόσβασης και μελέτης των εγγράφων
των διαγωνισμών και τη δημιουργία και χορήγηση αντι-
γράφων με χρήση ΤΠΕ, τα αντίστοιχα αναγνωριστικά και
διαπιστευτήρια και τα ειδικότερα θέματα και μεθόδους
εγγραφής, αυθεντικοποίησης, την πολιτική ασφάλειας
του δικτυακού τόπου και την εφαρμογή της κείμενης νο-
μοθεσίας για την προστασία προσωπικών δεδομένων
των χρηστών του ΕΣΗΔΗΣ,
β) τον προσδιορισμό του περιεχομένου, των κανόνων
και λεπτομερειών χρήσης των επιμέρους εργαλείων του
ΕΣΗΔΗΣ, όπως της διαδικτυακής διαχείρισης αιτημάτων
και πληροφοριών, της χρήσης προτύπων και υποδειγμά-
των, της ηλεκτρονικής κοινοποίησης, της διαδικασίας η-
λεκτρονικής σύναψης των δημόσιων συμβάσεων, των η-
λεκτρονικών καταλόγων, των ηλεκτρονικών πλειστηρια-
σμών, των δυναμικών συστημάτων αγορών, των ηλε-
κτρονικών παραγγελιών, της ηλεκτρονικής τιμολόγησης,
των ηλεκτρονικών πληρωμών,
γ) τους όρους και τις προϋποθέσεις για την υποβολή,
τη γνωστοποίηση, τη διακίνηση εγγράφων μέσω του Ε-
ΣΗΔΗΣ, τον τύπο και το περιεχόμενό τους, τον προσδιο-
ρισμό του χρόνου αποστολής ή παραλαβής και τον υπο-
λογισμό των προθεσμιών, τεκμήρια γνωστοποίησης και
απόκτησης πρόσβασης από τον ενδιαφερόμενο οικονο-
μικό φορέα, καθώς και τον τρόπο και την απόδειξη πρό-
σβασης σε έγγραφα μέσω του Ε.Σ.Η.Δ.Η.Σ. και χορήγη-
σης αντιγράφων,
δ) τον καθορισμό και την εφαρμογή μέτρων εκπαίδευ-
σης των χρηστών, μέσω σχετικών προγραμμάτων και σε-
μιναρίων εκπαίδευσης και επιμόρφωσης ή με τη σύνταξη
κωδίκων πρακτικής και
ε) τους όρους και προϋποθέσεις που εξασφαλίζουν, σε
τεχνικό επίπεδο, την αδιάλειπτη και ορθή λειτουργία του
Ε.Σ.Η.Δ.Η.Σ. στη Γενική Γραμματεία Εμπορίου και Προ-
στασίας Καταναλωτή του Υπουργείου Οικονομίας, Ανά-
πτυξης και Τουρισμού.
6. Στις συμβάσεις της παρ. 1 επιβάλλεται κράτηση ύ-
ψους 0,02% υπέρ του Δημοσίου, η οποία υπολογίζεται ε-
πί της αξίας, εκτός ΦΠΑ, της αρχικής, καθώς και κάθε
συμπληρωματικής σύμβασης. Το ποσό αυτό παρακρατεί-
ται σε κάθε πληρωμή από την αναθέτουσα αρχή στο ό-
νομα και για λογαριασμό της Γενικής Διεύθυνσης Δημο-
σίων Συμβάσεων και Προμηθειών. Με κοινή απόφαση
του Υπουργού Οικονομίας, Ανάπτυξης και Τουρισμού και
Οικονομικών ρυθμίζονται θέματα σχετικά με το χρόνο,
τον τρόπο και τη διαδικασία κράτησης των ως άνω χρη-
ματικών ποσών, καθώς και κάθε άλλο αναγκαίο θέμα για
την εφαρμογή της παρούσας παραγράφου.
7. Στο Ε.Σ.Η.Δ.Η.Σ. τηρείται Εθνικό Μητρώο Οικονομι-
κών Φορέων Προμήθειας Αγαθών και Παροχής Υπηρε-
σιών.
Άρθρο 37
Πολιτική ασφαλείας ΕΣΗΔΗΣ
(άρθρο 22 παρ. 6 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ)

1. Το επίπεδο ασφαλείας του Ε.Σ.Η.Δ.Η.Σ. πρέπει να
είναι ανάλογο προς τους κινδύνους.
2. Στα εργαλεία και τις συσκευές για την ηλεκτρονική
διαβίβαση και παραλαβή προσφορών, καθώς και για την
ηλεκτρονική παραλαβή αιτήσεων συμμετοχής πρέπει:
α) να είναι διαθέσιμες στους ενδιαφερομένους οι πλη-
ροφορίες σχετικά με τις προδιαγραφές για την ηλεκτρο-
νική υποβολή προσφορών και αιτήσεων συμμετοχής, συ-
μπεριλαμβανομένης της κρυπτογράφησης και της χρο-
νοσήμανσης,
β) να απαιτούνται προηγμένες ηλεκτρονικές υπογρα-
φές, όπως ορίζονται στο π.δ. 150/2001 (Α΄ 125). Οι ανα-
θέτουσες αρχές πρέπει να αποδέχονται τις προηγμένες
ηλεκτρονικές υπογραφές που υποστηρίζονται από ανα-
γνωρισμένο πιστοποιητικό, λαμβάνοντας υπόψη αν τα
πιστοποιητικά χορηγούνται από έναν πάροχο υπηρεσιών
πιστοποίησης, ο οποίος περιλαμβάνεται στον κατάλογο
εμπίστευσης που προβλέπεται στην απόφαση 2009/
767/ΕΚ της Επιτροπής, ανεξάρτητα από το αν έχουν δη-
μιουργηθεί με ή χωρίς ασφαλή διάταξη δημιουργίας υπο-
γραφών, με την επιφύλαξη της συμμόρφωσης με τις ακό-
λουθες προϋποθέσεις:
αα) οι αναθέτουσες αρχές πρέπει να καθορίζουν τον
απαιτούμενο μορφότυπο προηγμένων υπογραφών, βά-
σει των μορφοτύπων που έχουν θεσπιστεί με την Από-
φαση 2011/130/ΕΕ της Επιτροπής και να θέτουν σε ε-
φαρμογή τα αναγκαία μέτρα ώστε να είναι σε θέση να ε-
πεξεργαστούν τεχνικά τους εν λόγω μορφότυπους· ό-
ταν χρησιμοποιείται διαφορετικός μορφότυπος ηλεκτρο-
νικής υπογραφής, τότε η ηλεκτρονική υπογραφή ή ο φο-
ρέας του ηλεκτρονικού εγγράφου περιλαμβάνει πληρο-
φορίες σχετικά με τις ισχύουσες δυνατότητες επικύρω-
σης, υπό την ευθύνη της Εθνικής Επιτροπής Τηλεπικοι-
νωνιών και Ταχυδρομείων (ΕΕΤΤ). Οι δυνατότητες επικύ-
ρωσης επιτρέπουν στην αναθέτουσα αρχή να επικυρώ-
νει, σε σύγχρονη σύνδεση, δωρεάν και κατά τρόπο κατα-
νοητό για άτομα με διαφορετική μητρική γλώσσα, την η-
λεκτρονική υπογραφή που έχει παραληφθεί, ως προηγ-
μένη ηλεκτρονική υπογραφή, υποστηριζόμενη από ανα-
γνωρισμένο πιστοποιητικό.
Η ΕΕΤΤ κοινοποιεί τις πληροφορίες σχετικά με τον πά-
ροχο των υπηρεσιών επικύρωσης στην Επιτροπή.
ββ) σε περίπτωση προσφορών που υπογράφονται με
την υποστήριξη αναγνωρισμένου πιστοποιητικού που πε-
ριλαμβάνεται στον κατάλογο εμπίστευσης, οι αναθέτου-
σες αρχές δεν πρέπει να εφαρμόζουν πρόσθετες απαι-
τήσεις που ενδέχεται να εμποδίσουν τη χρήση των εν
λόγω υπογραφών από τους προσφέροντες.
Για τα έγγραφα που χρησιμοποιούνται στο πλαίσιο
διαδικασίας σύναψης δημόσιας σύμβασης και υπογρά-
φονται από αρμόδια αρχή κράτους - μέλους ή άλλο φο-
ρέα έκδοσης, η αρμόδια αρχή ή φορέας έκδοσης μπορεί
να καθορίζει τον απαιτούμενο μορφότυπο προηγμένων
υπογραφών, σύμφωνα με τις απαιτήσεις της παρ. 2 του
άρθρου 1 της Απόφασης 2011/130/ΕΕ. Επίσης, θέτει σε
εφαρμογή τα μέτρα που είναι αναγκαία ώστε να είναι σε
θέση να επεξεργαστεί τεχνικά τους μορφότυπους αυ-
τούς, συμπεριλαμβάνοντας στο σχετικό έγγραφο τις
πληροφορίες που απαιτούνται για την επεξεργασία της
υπογραφής. Τα έγγραφα αυτά περιλαμβάνουν στην ηλε-
κτρονική υπογραφή ή στο φορέα του ηλεκτρονικού εγ-
γράφου πληροφορίες σχετικά με τις υφιστάμενες δυνα-
τότητες επικύρωσης που επιτρέπουν την επικύρωση της
παραλαμβανόμενης ηλεκτρονικής υπογραφής σε σύγ-
χρονη σύνδεση, δωρεάν και κατά τρόπο κατανοητό για
τα άτομα με διαφορετική μητρική γλώσσα.
3. Οι υπηρεσίες χρονοσήμανσης παρέχονται, σύμφω-
να με τις διατάξεις της ΥΑΠ/Φ.40.4/163/2013 (Β΄ 401) α-
πόφασης του Υφυπουργού Διοικητικής Μεταρρύθμισης
και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης, από τρίτους, εθνικούς
ή αλλοδαπούς φορείς, πιστοποιημένους από τις αντί-
στοιχες αρμόδιες αρχές για την παροχή τέτοιων υπηρε-
σιών και διασυνδεδεμένους με τον εθνικό χρόνο. Η πα-
ροχή των υπηρεσιών χρονοσήμανσης αποδεικνύεται με
σχετική ηλεκτρονική επιβεβαίωση λήψης των υπηρεσιών
αυτών των φορέων προς το χρήστη, η οποία διαβιβάζε-
ται στο χρήστη μέσω του ΕΣΗΔΗΣ, με κρυπτογραφημέ-
νο τρόπο και η οποία επέχει θέση εγγράφου με βέβαιη
χρονολογία. Δεν επιτρέπεται στην αναθέτουσα αρχή ή
στη Γενική Γραμματεία Εμπορίου και Προστασίας Κατα-
ναλωτή του Υπουργείου Οικονομίας, Ανάπτυξης και Του-
ρισμού η παρέμβαση στη διαδικασία χρονοσήμανσης, ό-
πως περιγράφεται ανωτέρω.
4. Σε περιπτώσεις τεχνικής αδυναμίας λειτουργίας του
ΕΣΗΔΗΣ, η οποία οφείλεται σε γεγονότα ανωτέρας
βίας, η αναθέτουσα αρχή λαμβάνει άμεσα όλα τα απαι-
τούμενα μέτρα κυρίως για την τήρηση του ελάχιστου
διαστήματος για την υποβολή των προσφορών και των
αιτήσεων συμμετοχής, όπως ιδίως η μετάθεση της κατα-
ληκτικής ημερομηνίας και η σχετική δημοσίευσή της. Η
ανωτέρω αδυναμία πιστοποιείται από τη Διεύθυνση Ανά-
πτυξης και Υποστήριξης του Ε.Σ.Η.Δ.Η.Σ. της Γενικής
Γραμματείας Εμπορίου και Προστασίας Καταναλωτή του
Υπουργείου Οικονομίας, Ανάπτυξης και Τουρισμού και,
στη συνέχεια, με αιτιολογημένη απόφασή της, η αναθέ-
τουσα αρχή ρυθμίζει τα της συνέχειας του διαγωνισμού.
5. Οι χρήστες αποκτούν δικαίωμα χρήσης του ΕΣΗ-
ΔΗΣ, εφόσον διαθέτουν τα ανάλογα διαπιστευτήρια που
απαιτούνται, σύμφωνα με την απόφαση της παραγρά-
φου 6.
6. Με κοινή απόφαση των Υπουργών Εσωτερικών και
Διοικητικής Ανασυγκρότησης και Οικονομίας, Ανάπτυξης
και Τουρισμού, προσδιορίζεται το επίπεδο ασφαλείας
που απαιτείται για τη χρήση του Ε.Σ.Η.Δ.Η.Σ. στα διάφο-
ρα στάδια της διαδικασίας σύναψης δημοσίων συμβάσε-
ων και των λοιπών εφαρμογών του συστήματος αυτού.
Άρθρο 38
Κεντρικό Ηλεκτρονικό Μητρώο
Δημοσίων Συμβάσεων (Κ.Η.Μ.ΔΗ.Σ.)

1. Το Κεντρικό Ηλεκτρονικό Μητρώο Δημοσίων Συμβά-
σεων («ΚΗΜΔΗΣ»), που συστάθηκε με το άρθρο 11 του
ν. 4013/2011 στο Υπουργείο Οικονομίας, Ανάπτυξης και
Τουρισμού (Γενική Γραμματεία Εμπορίου και Προστασίας
Καταναλωτή), έχει ως σκοπό τη συλλογή, την επεξεργα-
σία και τη δημοσιοποίηση στοιχείων αναφορικά με τις
συμβάσεις του παρόντος Βιβλίου, οι οποίες συνάπτονται
γραπτώς, προφορικώς ή με ηλεκτρονικά μέσα από ανα-
θέτουσες αρχές και ΚΑΑ, εκτιμώμενης αξίας ίσης ή ανώ-
τερης του ποσού των χιλίων (1.000) ευρώ (άνευ ΦΠΑ)
και ανεξαρτήτως διαδικασίας ανάθεσης.
Με κοινή απόφαση των Υπουργών Εσωτερικών και Δι-
οικητικής Ανασυγκρότησης, Οικονομίας, Ανάπτυξης και
Τουρισμού και του καθ’ ύλην συναρμόδιου Υπουργού
μπορούν να ορίζονται ειδικότερα οι συμβάσεις που εξαι-
ρούνται από το πεδίο εφαρμογής του παρόντος άρθρου.
2. Η λειτουργία του ΚΗΜΔΗΣ τελεί υπό την επιφύλαξη
των διατάξεων του ν. 2472/1997 (Α΄50) και των άρθρων
21 και 257. Η πρόσβαση στα στοιχεία του ΚΗΜΔΗΣ
πραγματοποιείται με την επιφύλαξη των διατάξεων για
την προστασία του ατόμου από την επεξεργασία ευαί-
σθητων δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και των κρα-
τικών απορρήτων που προβλέπονται στην κείμενη νομο-
θεσία, των κανόνων πνευματικής και βιομηχανικής ιδιο-
κτησίας, καθώς και του εταιρικού ή άλλου απορρήτου
που προβλέπεται σε ειδικότερες διατάξεις.
3. Στο ΚΗΜΔΗΣ καταχωρίζονται από τις αναθέτουσες
αρχές και τις ΚΑΑ όλα τα ηλεκτρονικά στοιχεία των ακό-
λουθων σταδίων για τις συμβάσεις της παραγράφου 1:
α) των πρωτογενών και των εγκεκριμένων αιτημάτων,
δηλαδή των αποφάσεων ανάληψης υποχρέωσης ή/και
των αποφάσεων αρμοδίου οργάνου για τη δέσμευση πί-
στωσης,
β) της προκήρυξης και της διακήρυξης,
γ) της απόφασης ανάθεσης ή κατακύρωσης,
δ) του συμφωνητικού και
ε) κάθε εντολής πληρωμής.
4. Η καταχώριση περιλαμβάνει, κατά περίπτωση, του-
λάχιστον τα ακόλουθα επιμέρους στοιχεία:
α) τον προϋπολογισμό,
β) τον Αριθμό Ανάληψης Υποχρέωσης, εφόσον η δα-
πάνη υπάγεται στις διατάξεις του π.δ. 113/2010 (Α΄ 94),
γ) τον κωδικό των αγαθών ή υπηρεσιών κατά το Κοινό
Λεξιλόγιο Δημοσίων Συμβάσεων (Common Procurement
Vocabulary - CPV) του άρθρου 23,
δ) το είδος της σύμβασης, δηλαδή προμήθεια, υπηρε-
σία, έργο, μελέτη ή τεχνική ή λοιπή συναφή επιστημονι-
κή υπηρεσία,
ε) τη γεωγραφική περιοχή βάσει της Κοινής Ονοματο-
λογίας των Εδαφικών Στατιστικών Μονάδων
(Nomenclature of territorial units for statistics - NUTS) του
τόπου εκτέλεσης,
στ) την επωνυμία του οικονομικού φορέα,
ζ) τον ΑΦΜ του οικονομικού φορέα,
η) την αξία της σύμβασης,
θ) τη χώρα καταγωγής/ εγκατάστασης του οικονομι-
κού φορέα στον οποίον ανατέθηκε η σύμβαση,
ι) τη διαδικασία ανάθεσης σύμβασης και σε περίπτωση
ανταγωνιστικής διαδικασίας με διαπραγμάτευση, αντα-
γωνιστικού διαλόγου και διαδικασία διαπραγμάτευσης
χωρίς προηγούμενη δημοσίευση τις ειδικότερες περι-
στάσεις εκ των οριζόμενων στα άρθρα 26, 32, 266 και
267 που δικαιολογούν τη χρήση των διαδικασιών αυτών.
Όσα από τα παραπάνω στοιχεία και έγγραφα αποτε-
λούν αντικείμενο ανάρτησης στο «Πρόγραμμα ΔΙΑΥ-
ΓΕΙΑ», σύμφωνα με το ν. 3861/2010 (Α΄112), όπως ισχύ-
ει, δεν καταχωρίζονται πρωτογενώς στο «Πρόγραμμα
ΔΙΑΥΓΕΙΑ», αλλά αντλούνται αυτόματα από το ΚΗΜ-
ΔΗΣ.
5. Για λόγους εθνικής ασφάλειας, τα στοιχεία των πα-
ραγράφων 3 και 4, καθώς και κάθε άλλο στοιχείο που ο-
ρίζεται από την απόφαση της παρ. 6, που αφορούν στις
ένοπλες δυνάμεις, καταχωρίζονται σε διαβαθμισμένο
πληροφοριακό σύστημα, με την επιφύλαξη της τήρησης
των κανονισμών ασφάλειας του Υπουργείου Εθνικής Ά-
μυνας.
Για λόγους εθνικής ασφάλειας, τα στοιχεία των παρα-
γράφων 3 και 4, καθώς και κάθε άλλο στοιχείο που ορί-
ζεται από την υπουργική απόφαση της παρ. 6, που αφο-
ρούν στην Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών (ΕΥΠ), κατα-
χωρίζονται σε διαβαθμισμένο πληροφοριακό σύστημα,
με την επιφύλαξη της τήρησης των κανονισμών ασφά-
λειας του Υπουργείου Εσωτερικών και Διοικητικής Ανα-
συγκρότησης.
Για λόγους εθνικής ασφάλειας, τα στοιχεία των παρα-
γράφων 3 και 4, καθώς και κάθε άλλο στοιχείο που ορί-
ζεται από την υπουργική απόφαση της παρ. 6, που αφο-
ρούν σε συμβάσεις που συνάπτονται από τις Υπηρεσίες
του Υπουργείου Εξωτερικών και χαρακτηρίζονται ως α-
πόρρητες ή η σύναψη και εκτέλεσή τους πρέπει να συ-
νοδεύονται από ιδιαίτερα μέτρα ασφαλείας καταχωρίζο-
νται σε διαβαθμισμένο πληροφοριακό σύστημα, με την
επιφύλαξη της τήρησης των κανονισμών ασφάλειας του
Υπουργείου Εξωτερικών.
Με κοινή απόφαση του καθ’ ύλην αρμόδιου Υπουργού
και του Υπουργού Οικονομίας, Ανάπτυξης και Τουρι-
σμού, ρυθμίζονται ο τρόπος υποβολής των στοιχείων, η
πρόσβαση σε αυτά, καθώς και κάθε άλλο αναγκαίο ζήτη-
μα για την εφαρμογή της παρούσας παραγράφου.
6. Με απόφαση του Υπουργού Οικονομίας, Ανάπτυξης
και Τουρισμού και με κοινή απόφαση του Υπουργού Οι-
κονομίας, Ανάπτυξης και Τουρισμού και του καθ΄ύλην
αρμόδιου Υπουργού στις περιπτώσεις της παρ. 5, ρυθμί-
ζονται ειδικότερα θέματα που αφορούν στη λειτουργία
και διαχείριση του ΚΗΜΔΗΣ, το δικτυακό τόπο τήρησής
του, τη δομή, το περιεχόμενο και την πρόσβαση σε αυτό,
και τα επίπεδα διαβάθμισης, τη διαδικασία έκδοσης κωδι-
κών ηλεκτρονικής καταχώρισης, τα κατά περίπτωση κα-
ταχωριζόμενα στοιχεία, το χρόνο καταχώρισης αυτών,
τα κατά περίπτωση υπόχρεα πρόσωπα για την καταχώρι-
ση και τα αρμόδια όργανα για τον έλεγχο της προσήκου-
σας τήρησής του, καθώς και κάθε άλλο σχετικό θέμα. Με
όμοια απόφαση μπορούν να καθορίζονται ειδικότερα ζη-
τήματα που αφορούν στον καθορισμό του τρόπου, του
χρόνου και των επιμέρους διαδικασιών καταχώρισης των
στοιχείων των εκκρεμών, κατά την έναρξη ισχύος του
άρθρου 11 του ν. 4013/2011 (Α΄ 204), και του παρόντος
άρθρου, δημοσίων συμβάσεων που εμπίπτουν στο πεδίο
εφαρμογής του παρόντος νόμου.
7. Οι πράξεις που καταχωρίζονται στο ΚΗΜΔΗΣ ισχύ-
ουν από την καταχώριση τους σε αυτό, με την επιφύλα-
ξη του άρθρου 66 και 296. Οι ρυθμίσεις του προηγούμε-
νου εδαφίου δεν θίγουν τις σχετικές δικονομικές ρυθμί-
σεις ως προς την άσκηση ενδίκων μέσων και βοηθημά-
των, ούτε τις ρυθμίσεις των άρθρων 345 έως 374 ως
προς την άσκηση των προσφυγών. Αν υπάρχει διαφορά
μεταξύ των στοιχείων (μεταδιδομένων) που καταχωρί-
στηκαν στο ΚΗΜΔΗΣ και του κειμένου της πράξης που
αναρτήθηκε στο ΚΗΜΔΗΣ, κατισχύει το κείμενο της πρά-
ξης. Αν υπάρχει διαφορά μεταξύ του κειμένου της πρά-
ξης που αναρτήθηκε στο ΚΗΜΔΗΣ και του κειμένου του
πρωτοτύπου εγγράφου της πράξης κατισχύει το κείμενο
του πρωτοτύπου εγγράφου της πράξης. Με ευθύνη του
προσώπου ή του οργάνου που έχει εκδώσει την πράξη
γίνονται αμελλητί οι αναγκαίες διορθώσεις στα στοιχεία
καταχώρισης (μεταδεδομένα) ή στο κείμενο που έχει α-
ναρτηθεί στο ΚΗΜΔΗΣ.
8. Η έκδοση ξεχωριστών Αριθμών Διαδικτυακής Ανάρ-
τησης Μητρώου (ΑΔΑΜ) αφορά σε όλα τα έγγραφα που
θα καταχωρίζονται στο ΚΗΜΔΗΣ και με βάση αυτούς θα
συνδέονται οι σχετικές μεταξύ τους αντίστοιχες πρά-
ξεις. Η καταχώριση δημοσίων συμβάσεων στο ΚΗΜΔΗΣ,
καθώς και η αναφορά του ΑΔΑΜ, αποτελούν στοιχεία
της κανονικότητας της δαπάνης, με την έννοια ότι η ύ-
παρξη αριθμού ΑΔΑΜ εξομοιώνεται με δικαιολογητικό
που απαιτείται και την παρ. 2 του άρθρου 91 του ν.
4270/2014. Αρκεί η επίκληση του ΑΔΑΜ για την αυτε-
πάγγελτη αναζήτηση των πράξεων που καταχωρίζονται
τόσο κατά τη διεκπεραίωση υποθέσεων των διοικούμε-
νων όσο και κατά την επικοινωνία μεταξύ φορέων του
Δημοσίου.
9. Η δημοσίευση της προκήρυξης στο ΚΗΜΔΗΣ αντι-
καθιστά την υποχρέωση δημοσίευσης στο Τεύχος Διακη-
ρύξεων Δημοσίων Συμβάσεων της Εφημερίδας της Κυ-
βερνήσεως, υπό την επιφύλαξη της παρ. 5 του άρθρου
376.
10. Με κοινή απόφαση των Υπουργών Οικονομικών,
Οικονομίας, Ανάπτυξης και Τουρισμού και του κατά περί-
πτωση αρμόδιου Υπουργού, που εκδίδεται ύστερα από
γνώμη της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού
Χαρακτήρα δύνανται να ρυθμίζονται θέματα που αφο-
ρούν τη διασύνδεση και τη διαλειτουργικότητα του ΚΗΜ-
ΔΗΣ με το Μητρώο Δεσμεύσεων του Γενικού Λογιστηρί-
ου του Κράτους, το Ολοκληρωμένο Πληροφοριακό Σύ-
στημα παρακολούθησης συγχρηματοδοτούμενων έρ-
γων, καθώς και με κάθε άλλο πληροφοριακό σύστημα
που κρίνεται απαραίτητο για την παρακολούθηση από τις
υπηρεσίες του Δημοσίου των δημοσίων συμβάσεων για
ελεγκτικούς, δημοσιονομικούς, στατιστικούς και λοι-
πούς σκοπούς.
ΕΝΟΤΗΤΑ 3
ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΓΙΑ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΤΙΚΕΣ
ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΣΥΝΑΨΗΣ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ
Άρθρο 39
Συμφωνίες-πλαίσιο
(άρθρο 33 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ)

1. Οι αναθέτουσες αρχές δύνανται να συνάπτουν συμ-
φωνίες-πλαίσιο κατά την έννοια της περίπτωσης 10 της
παραγράφου 1 του άρθρου 2 εφόσον εφαρμόζουν τις
διατάξεις που προβλέπονται στο παρόν Βιβλίο (άρθρα 3
έως 221). Η διάρκεια μιας συμφωνίας-πλαίσιο δεν υπερ-
βαίνει τα τέσσερα έτη, εκτός εξαιρετικών περιπτώσεων,
δεόντως δικαιολογημένων, ιδίως λόγω του αντικειμένου
της συμφωνίας-πλαίσιο.
2. Οι συμφωνίες – πλαίσιο οι οποίες συνάπτονται για
χρονικό διάστημα μικρότερο των τεσσάρων ετών μπορεί
να παραταθούν χωρίς όμως αυτές να υπερβούν το ανώ-
τατο διάστημα των τεσσάρων ετών του προηγούμενου
εδαφίου, εφόσον υπάρχει η σχετική πρόβλεψη παρατά-
σεως στα έγγραφα της σύμβασης. Η διάρκεια εκτέλεσης
των επιμέρους συμβάσεων, που συνάπτονται εντός του
χρόνου υλοποίησης της συμφωνίας – πλαίσιο, μπορεί να
υπερβαίνουν το χρόνο λήξης της συμφωνίας- πλαίσιο.
3. Οι συμβάσεις που βασίζονται σε συμφωνία-πλαίσιο
ανατίθενται, σύμφωνα με τις διαδικασίες που προβλέπο-
νται στην παρούσα παράγραφο, καθώς και στις παρ. 4
και 5. Οι διαδικασίες αυτές μπορούν να εφαρμόζονται
μόνο μεταξύ των αναθετουσών αρχών που ορίζονται με
σαφήνεια για το σκοπό αυτόν στην προκήρυξη διαγωνι-
σμού ή την πρόσκληση επιβεβαίωσης ενδιαφέροντος και
των οικονομικών φορέων που είναι συμβαλλόμενα μέρη
της συμφωνίας-πλαίσιο που έχει συναφθεί. Οι συμβά-
σεις που βασίζονται σε συμφωνία-πλαίσιο δεν μπορούν
σε καμία περίπτωση να συνεπάγονται ουσιώδεις τροπο-
ποιήσεις στους όρους της συμφωνίας-πλαίσιο, ιδίως
στην περίπτωση που αναφέρεται στην παράγραφο 4.
4. Όταν συνάπτεται συμφωνία-πλαίσιο με ένα μόνο οι-
κονομικό φορέα, οι συμβάσεις που βασίζονται σε αυτή
τη συμφωνία-πλαίσιο ανατίθενται, σύμφωνα με τους ό-
ρους της συμφωνίας-πλαίσιο. Για την ανάθεση των συμ-
βάσεων αυτών, οι αναθέτουσες αρχές μπορούν να δια-
βουλεύονται γραπτώς με τον οικονομικό φορέα που εί-
ναι συμβαλλόμενο μέρος στη συμφωνία-πλαίσιο, ζητώ-
ντας του, εάν χρειάζεται, να συμπληρώσει την προσφο-
ρά του.
5. Όταν συνάπτεται συμφωνία-πλαίσιο με περισσότε-
ρους του ενός οικονομικούς φορείς, η εν λόγω συμφω-
νία-πλαίσιο εκτελείται με έναν από τους κατωτέρω τρό-
πους:
α), σύμφωνα με τους όρους και τις προϋποθέσεις της
συμφωνίας-πλαίσιο, χωρίς προκήρυξη νέου διαγωνι-
σμού, εφόσον αναφέρονται όλοι οι όροι που διέπουν την
παροχή των σχετικών έργων, υπηρεσιών και προμηθει-
ών, και οι αντικειμενικές προϋποθέσεις για τον προσδιο-
ρισμό του συμβαλλόμενου στη συμφωνία-πλαίσιο οικο-
νομικού φορέα που θα τις εκτελέσει· οι εν λόγω όροι α-
ναγράφονται στα έγγραφα της σύμβασης για τη συμφω-
νία-πλαίσιο,
β) όταν στη συμφωνία-πλαίσιο αναφέρονται όλοι οι ό-
ροι που διέπουν την παροχή των σχετικών έργων, υπη-
ρεσιών και αγαθών, εν μέρει χωρίς προκήρυξη νέου δια-
γωνισμού, σύμφωνα με την περίπτωση α΄, και εν μέρει
με την προκήρυξη νέου διαγωνισμού μεταξύ των οικονο-
μικών φορέων που είναι συμβαλλόμενα μέρη της συμ-
φωνίας-πλαίσιο, σύμφωνα με την περίπτωση γ΄, εφόσον
προβλέπεται τέτοια δυνατότητα από τις αναθέτουσες
αρχές στα έγγραφα της σύμβασης για τη συμφωνία-
πλαίσιο. Η επιλογή αν συγκεκριμένα έργα, αγαθά ή υπη-
ρεσίες αγοράζονται κατόπιν προκήρυξης νέου διαγωνι-
σμού ή άμεσα, σύμφωνα με τους όρους που ορίζονται
στη συμφωνία-πλαίσιο, γίνεται με αντικειμενικά κριτή-
ρια, τα οποία ορίζονται στα έγγραφα της σύμβασης για
τη συμφωνία-πλαίσιο. Τα έγγραφα της σύμβασης προσ-
διορίζουν επίσης τους όρους του νέου διαγωνισμού. Οι
δυνατότητες που προβλέπονται στο πρώτο εδάφιο της
παρούσας περίπτωσης εφαρμόζονται επίσης σε οποια-
δήποτε τμήμα μιας συμφωνίας-πλαίσιο για την οποία έ-
χουν τεθεί όλοι οι όροι που διέπουν την παροχή των
σχετικών έργων, υπηρεσιών και αγαθών, ανεξαρτήτως
αν έχουν τεθεί όλοι οι όροι που διέπουν την παροχή των
σχετικών έργων, υπηρεσιών και αγαθών για τα λοιπά
τμήματα,
γ) αν στη συμφωνία-πλαίσιο δεν έχουν καθορισθεί ό-
λοι οι όροι που διέπουν την παροχή έργων, υπηρεσιών
και αγαθών, με νέο διαγωνισμό μεταξύ των οικονομικών
φορέων που είναι συμβαλλόμενα μέρη της συμφωνίας-
πλαίσιο.
6. Οι διαγωνισμοί που αναφέρονται στις περιπτώσεις
β΄ και γ΄ της παραγράφου 5 βασίζονται στους ίδιους ό-
ρους με αυτούς που ίσχυαν για την ανάθεση της συμφω-
νίας-πλαίσιο, και, όπου κριθεί απαραίτητο, σε ακριβέστε-
ρα διατυπωμένους όρους και, όπου ενδείκνυται, σε άλ-
λους όρους που αναφέρονται στα έγγραφα της σύμβα-
σης για τη συμφωνία-πλαίσιο, σύμφωνα με την ακόλου-
θη διαδικασία:
α) για κάθε σύμβαση που πρόκειται να συναφθεί, οι α-
ναθέτουσες αρχές διαβουλεύονται γραπτώς με τους οι-
κονομικούς φορείς που είναι ικανοί να εκτελέσουν τη
σύμβαση,
β) οι αναθέτουσες αρχές ορίζουν επαρκή προθεσμία
για την υποβολή προσφορών για κάθε συγκεκριμένη
σύμβαση, λαμβανομένων υπόψη παραμέτρων όπως η
πολυπλοκότητα του αντικειμένου της σύμβασης και ο α-
παραίτητος χρόνος για την αποστολή των προσφορών,
γ) οι προσφορές υποβάλλονται γραπτώς και δεν ανοί-
γονται έως τη λήξη της προβλεπόμενης προθεσμίας α-
πάντησης,
δ) οι αναθέτουσες αρχές αναθέτουν κάθε σύμβαση
στον προσφέροντα που υπέβαλε την καλύτερη προσφο-
ρά, βάσει των κριτηρίων ανάθεσης που έχουν καθοριστεί
στα έγγραφα της σύμβασης για τη συμφωνία-πλαίσιο.
7. Όταν το αντικείμενο της συμφωνίας - πλαίσιο με πε-
ρισσότερους οικονομικούς φορείς υποδιαιρείται σε πε-
ρισσότερα τμήματα, καλούνται σε διαβούλευση μόνο οι
οικονομικοί φορείς των τμημάτων που ανταποκρίνονται
στο εκάστοτε αντικείμενο της εκτελεστικής σύμβασης.
8. Στην περίπτωση των συμφωνιών – πλαίσιο με περισ-
σότερους οικονομικούς φορείς, στο πλαίσιο των διαγω-
νισμών που αναφέρονται στις περιπτώσεις β΄και γ΄της
παραγράφου 5:
α) κατά την υποβολή των προσφορών, εφαρμόζεται α-
ναλόγως το άρθρο 79, προκειμένου οι οικονομικοί φο-
ρείς να αποδείξουν ότι εξακολουθούν να πληρούν τις
σχετικές προϋποθέσεις, όπως έχουν καθοριστεί στα έγ-
γραφα της σύμβασης για τη συμφωνία-πλαίσιο,
β) πριν από την ανάθεση κάθε σύμβασης, η αναθέτου-
σα αρχή απαιτεί από τον/τους προσφέροντα/ες
στον/στους οποίους έχει αποφασίσει να αναθέσει τη
σύμβαση να υποβάλει/ουν ενημερωμένα σχετικά δικαιο-
λογητικά, σύμφωνα με τα άρθρα 79 και 80, και κατά περί-
πτωση, το άρθρο 82. Κατά τα λοιπά εφαρμόζεται το άρ-
θρο 79.
9. Οι συμφωνίες – πλαίσιο και οι εκτελεστικές αυτών
συμβάσεις αποστέλλονται για προληπτικό έλεγχο στο Ε-
λεγκτικό Συνέδριο, κατά τις οικείες διατάξεις.
10. Ειδικά, για δημόσιες συμβάσεις μελετών και παρο-
χής τεχνικών και λοιπών συναφών επιστημονκών υπηρε-
σιών, οι αναθέτουσες αρχές μπορούν να συνάπτουν
συμφωνίες-πλαίσιο, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στο
παρόν άρθρο, μετά από σύμφωνη γνώμη του αρμόδιου
τεχνικού συμβουλίου, όταν πρόκειται να παραχθεί σύνο-
λο όμοιων μελετών ή ως άνω υπηρεσιών, για τις οποίες
δεν είναι γνωστά εκ των προτέρων στοιχεία, όπως ιδίως
ο ακριβής προσδιορισμός των επί μέρους συμβάσεων, οι
χρόνοι έναρξης και λήξης εκπόνησης των επί μέρους με-
λετών ή παροχής τεχνικών υπηρεσιών, όπως και οι ακρι-
βείς χώροι στους οποίους θα εκτελεσθούν οι συμβάσεις,
μπορούν όμως να καθορισθούν οι τιμές και ενδεχομένως
οι ποσότητες αυτών. Οι συμφωνίες - πλαίσιο συνάπτο-
νται ιδίως για την εκτέλεση εργασιών υποστηρικτικών
μελετών. Η μέγιστη αξία των συμφωνιών - πλαίσιο που
συνάπτονται κατ’ έτος απαγορεύεται να υπερβαίνει σε
ποσοστό το είκοσι τοις εκατό (20%) των εγκεκριμένων
ετήσιων πιστώσεων της αναθέτουσας αρχής για τις συμ-
βάσεις της παρούσας παραγράφου, με εκτίμηση τετραε-
τίας. Στον περιορισμό αυτό δεν υπόκεινται οι συμφωνίες
- πλαίσιο που συνάπτονται για την προετοιμασία του Φα-
κέλου Δημόσιας Σύμβασης, κατά το άρθρο 45.
Άρθρο 40
Κεντρικές δραστηριότητες αγορών
και κεντρικές αρχές αγορών (ΚΑΑ)
(άρθρο 37 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ)

1. Οι αναθέτουσες αρχές μπορούν:
α) να αποκτούν αγαθά και/ή υπηρεσίες από μία ΚΑΑ
που προσφέρει τη δραστηριότητα της υποπερίπτωσης α΄
της περίπτωσης 15 της παραγράφου 1 του άρθρου 2
ή/και
β) να αποκτούν έργα, αγαθά και υπηρεσίες χρησιμο-
ποιώντας συμβάσεις που ανατίθενται από μία ΚΑΑ, δυ-
ναμικά συστήματα αγορών που διαχειρίζεται μία ΚΑΑ ή ,
στο βαθμό που καθορίζεται στο δεύτερο εδάφιο της παρ.
2 του άρθρου 39, συμφωνία-πλαίσιο που συνάπτεται από
μία ΚΑΑ, η οποία προσφέρει τη δραστηριότητα της υπο-
περίπτωσης β΄ της περίπτωσης 15 της παραγράφου 1
του άρθρου 2.
Όταν ένα δυναμικό σύστημα αγορών το οποίο διαχει-
ρίζεται μια ΚΑΑ μπορεί να χρησιμοποιείται από άλλες α-
ναθέτουσες αρχές, αυτό αναφέρεται στην προκήρυξη
διαγωνισμού με την οποία εισάγεται το σύστημα.
2. Μια αναθέτουσα αρχή εκπληρώνει τις υποχρεώσεις
της δυνάμει του παρόντος Βιβλίου (άρθρα 3 έως 221) ό-
ταν:
α) αποκτά αγαθά ή υπηρεσίες από μία ΚΑΑ που προ-
σφέρει τη δραστηριότητα της υποπερίπτωσή α΄της περί-
πτωσης 15 της παραγράφου 1 του άρθρου 2 ή/και
β) αποκτά έργα, αγαθά ή υπηρεσίες χρησιμοποιώντας
συμβάσεις που ανατίθενται από την ΚΑΑ, δυναμικά συ-
στήματα αγορών που διαχειρίζεται η ΚΑΑ ή , στο βαθμό
που καθορίζεται στο δεύτερο εδάφιο της παρ. 2 του άρ-
θρου 39, συμφωνία-πλαίσιο που συνάπτεται από την
ΚΑΑ η οποία προσφέρει τη δραστηριότητα της υποπερί-
πτωσης β΄ της περίπτωσης 15 της παραγράφου 1 του
άρθρου 2.
Ωστόσο, η εν λόγω αναθέτουσα αρχή φέρει την ευθύ-
νη για την εκπλήρωση των υποχρεώσεων δυνάμει του
παρόντος Βιβλίου όσον αφορά τα μέρη που διεξάγονται
από την ίδια, όπως:
α) η ανάθεση μιας σύμβασης στο πλαίσιο δυναμικού
συστήματος αγορών το οποίο διαχειρίζεται μία ΚΑΑ,
β) η διεξαγωγή νέου διαγωνισμού βάσει της συμφω-
νίας - πλαίσιο που έχει συναφθεί από μία ΚΑΑ,
γ) ο προσδιορισμός του συμβαλλόμενου στη συμφω-
νία-πλαίσιο οικονομικού φορέα, δυνάμει των περιπτώσε-
ων α΄ή β΄της παραγράφου 5 του άρθρου 39, ο οποίος θα
εκτελέσει ένα συγκεκριμένο καθήκον εντός της συμφω-
νίας-πλαίσιο που έχει συναφθεί από μία ΚΑΑ.
3. Όλες οι διαδικασίες σύναψης συμβάσεων που διε-
ξάγονται από μία ΚΑΑ, διενεργούνται μέσω του ΕΣΗ-
ΔΗΣ, σύμφωνα με τις απαιτήσεις που καθορίζονται στα
άρθρα 22, 36 και 37.
4. Οι αναθέτουσες αρχές μπορούν, χωρίς να εφαρμό-
ζουν τις διαδικασίες του παρόντος Βιβλίου να αναθέ-
τουν μία δημόσια σύμβαση για την παροχή υπηρεσιών
κεντρικών δραστηριοτήτων αγορών σε μία ΚΑΑ. Αυτές
οι δημόσιες συμβάσεις υπηρεσιών μπορούν επίσης να
περιλαμβάνουν την παροχή επικουρικών δραστηριοτή-
των αγορών.
Άρθρο 41
Ειδικές ρυθμίσεις σχετικά με τις κεντρικές
δραστηριότητες αγορών και τον προγραμματισμό
δημοσίων συμβάσεων

1. Λειτουργούν ως ΕΚΑΑ, υπό την έννοια της περίπτω-
σης 19 της παραγράφου 1 του άρθρου 2:
α) Η Γενική Γραμματεία Υποδομών (ΓΓΥ) του Υπουρ-
γείου Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων για δημόσιες
συμβάσεις έργων, μελετών και παροχής τεχνικών και
λοιπών συναφών επιστημονικών υπηρεσιών,
β) η Γενική Διεύθυνση Δημοσίων Συμβάσεων και Προ-
μηθειών (ΓΔΔΣ και Π) της Γενικής Γραμματείας Εμπορίου
και Προστασίας Καταναλωτή (ΓΓΕ και ΠΚ) του Υπουργεί-
ου Οικονομίας, Ανάπτυξης και Τουρισμού, για δημόσιες
συμβάσεις προμηθειών και γενικών υπηρεσιών, υπό την
επιφύλαξη της περίπτωσης γ΄και
γ) η Επιτροπή Προμηθειών Υγείας (ΕΠΥ) του Υπουρ-
γείου Υγείας για δημόσιες συμβάσεις προμήθειας ιατρο-
τεχνολογικών, υγειονομικών, φαρμακευτικών αγαθών
και συναφών υπηρεσιών.
2. Με κοινή απόφαση του Υπουργού που προΐσταται
της ΕΚΑΑ και του καθ’ ύλην αρμόδιου Υπουργού, δύνα-
νται να καθορίζονται ΚΑΑ, με αρμοδιότητα την παροχή
κεντρικών δραστηριοτήτων αγορών είτε σε επίπεδο δια-
φορετικών κατηγοριών φορέων του δημόσιου τομέα, εί-
τε βάσει τομέα ή κλάδου της αγοράς είτε κατά γεωγρα-
φικές ενότητες της χώρας είτε με συνδυασμένη εφαρ-
μογή των κριτηρίων αυτών. Με όμοια απόφαση καθορίζο-
νται ειδικότερα θέματα, αντίστοιχα με αυτά των παρα-
γράφων 3 και 4, για την παροχή συγκεντρωτικών δρα-
στηριοτήτων αγορών από ΚΑΑ, για τους τομείς και ανα-
θέτουσες αρχές ευθύνης τους, κατά τις κείμενες διατά-
ξεις.
3. Με απόφαση του Υπουργού που προΐσταται της Ε-
ΚΑΑ καθορίζονται ειδικότερα θέματα, που αφορούν την
παροχή κεντρικών και επικουρικών δραστηριοτήτων α-
γορών από την εκάστοτε αρμόδια ΕΚΑΑ και ιδίως:
α) οι όροι για την ομαδοποίηση και υπαγωγή συμβάσε-
ων στην εκάστοτε αρμόδια ΕΚΑΑ,
β) οι κατηγορίες έργων, αγαθών και υπηρεσιών, που θα
αποτελέσουν αντικείμενο ομαδοποίησης σε εθνικό ή πε-
ριφερειακό ή τοπικό επίπεδο και για τα οποία οι αναθέ-
τουσες αρχές προσφεύγουν υποχρεωτικά στις ΕΚΑΑ,
γ) οι κατηγορίες συμβάσεων που εξαιρούνται από την
αρμοδιότητα των ΕΚΑΑ και
δ) κάθε σχετικό θέμα για την εφαρμογή των ανωτέρω.
4. Με απόφαση του Υπουργού που προΐσταται της Ε-
ΚΑΑ, καθορίζονται σε εθνικό επίπεδο, σύμφωνα με τις
ρυθμίσεις της απόφασης της παραγράφου 3:
α) οι κατ’ έτος συγκεκριμένες κατηγορίες συμβάσεων,
συμφωνιών πλαίσιο και δυναμικών συστημάτων αγορών
που συνάπτονται υποχρεωτικά, από τις ΕΚΑΑ, καθώς και
οι αναθέτουσες αρχές για τις οποίες προορίζονται,
β) οι κατ’ έτος επιμέρους συμβάσεις οι οποίες εξαιρού-
νται από την αρμοδιότητα των ΕΚΑΑ, πέραν των συμβά-
σεων που έχουν ήδη εξαιρεθεί από την αρμοδιότητα των
ΕΚΑΑ δυνάμει της απόφασης της παραγράφου 3.
Η απόφαση της παρούσας παραγράφου εκδίδεται κα-
τόπιν γνώμης:
α) του Τεχνικού Συμβουλίου της ΕΚΑΑ της περίπτωσης
α΄ της παραγράφου 1, για τα θέματα αρμοδιότητας αυ-
τής,
β) της επιτροπής της παραγράφου 5 για τα θέματα αρ-
μοδιότητας της ΕΚΑΑ της περίπτωσης β΄ της παραγρά-
φου 1 και
γ) της επιτροπής της παραγράφου 5 για τα θέματα αρ-
μοδιότητας της ΕΚΑΑ της περίπτωσης γ΄ της παραγρά-
φου 1.
5. Συστήνονται:
α) επιτροπή με αρμοδιότητα την παροχή συμβουλών
και γνωμών στην ΕΚΑΑ της περίπτωσης β΄ της παραγρά-
φου 1 αναφορικά με τα θέματα του παρόντος άρθρου,
καθώς και της περίπτωσης α΄ της παρ. 3 του άρθρου 74
και
β) επιτροπή με αρμοδιότητα την παροχή συμβουλών
και γνωμών στην ΕΚΑΑ της περίπτωσης γ΄ της παραγρά-
φου 1 αναφορικά με τα θέματα του παρόντος άρθρου.
Με απόφαση του Υπουργού που προΐσταται της ΕΚΑΑ
συγκροτούνται οι επιτροπές των περιπτώσεων α΄και β΄,
αντίστοιχα, καθορίζεται ο αριθμός των μελών τους, οι ι-
διότητές τους, τακτικών και αναπληρωματικών, καθώς
και η διάρκεια της θητείας τους και ο τρόπος λειτουργίας
τους.
6. Με απόφαση του Υπουργού που προϊσταται της Ε-
ΚΑΑ ή του καθ΄ ύλην αρμόδιου Υπουργού ή αποφαινο-
μένου οργάνου της ΚΑΑ, μπορεί να ανατίθεται στις ανα-
θέτουσες αρχές η εκτέλεση συμβάσεων και συμφωνιών
πλαίσιο, που έχουν συνάψει γι΄αυτές οι ΕΚΑΑ ή ΚΑΑ, α-
ντίστοιχα.
7. Οι αναθέτουσες αρχές υποχρεούνται να υποβάλ-
λουν πίνακα προγραμματισμού για τις συμβάσεις αρμο-
διότητάς τους στην αρμόδια ΕΚΑΑ. Η εν λόγω υποχρέω-
ση δεν ισχύει για τις συμβάσεις που αφορούν, απαιτούν
ή περιλαμβάνουν διαβαθμισμένες πληροφορίες. Με από-
φαση του Υπουργού που προΐσταται της ΕΚΑΑ, ρυθμίζο-
νται ειδικότερα θέματα της διαδικασίας προγραμματι-
σμού και υποβολής του πίνακα, όπως ιδίως:
α) η δομή, το περιεχόμενο, τα καταχωριζόμενα στοι-
χεία, τα έτη προγραμματισμού και ο χρόνος υποβολής,
τροποποίησης και συμπλήρωσης του πίνακα, β) οι κατά
περίπτωση υπόχρεες και εξαιρούμενες αναθέτουσες αρ-
χές, δ) οι προγραμματιζόμενες και εξαιρούμενες συμβά-
σεις, ε) τα αρμόδια όργανα για τον έλεγχο της προσή-
κουσας τήρησης της υποχρέωσης προγραμματισμού, κα-
θώς και στ) κάθε άλλο σχετικό θέμα.
8. Από τις διατάξεις του παρόντος άρθρου, όσον αφο-
ρά τις προμήθειες αγαθών και υπηρεσιών που υπάγονται
υποχρεωτικά σε κεντρικές δραστηριότητες αγορών από
την ΕΚΑΑ της περίπτωσης β΄ της παραγράφου 1, εξαι-
ρούνται οι δημόσιες συμβάσεις προμηθειών και υπηρε-
σιών που συνάπτουν οι κάτωθι φορείς:
(α) οι ενοριακοί ναοί, οι εκκλησιαστικές σχολές, τα εκ-
κλησιαστικά ιδρύματα, η Αποστολική Διακονία της Εκ-
κλησίας της Ελλάδος και λοιποί εκκλησιαστικοί φορείς,
(β) οι επαγγελματικοί σύλλογοι (δικηγορικοί, συμβο-
λαιογραφικοί κ.λπ.),
(γ) δημόσια νομικά πρόσωπα που λειτουργούν με τη
μορφή ανώνυμης εταιρείας και οι μετοχές τους έχουν ει-
σαχθεί στο Χρηματιστήριο,
(δ) τα Επιμελητήρια.
Άρθρο 42
Περιστασιακές από κοινού διαδικασίες
σύναψης συμβάσεων
(άρθρο 38 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ)

1. Δύο ή περισσότερες αναθέτουσες αρχές μπορούν
να συμφωνήσουν να διεξάγουν ορισμένες συγκεκριμέ-
νες διαδικασίες σύναψης συμβάσεων από κοινού. Η συμ-
φωνία συνάπτεται εγγράφως και καθορίζει τουλάχιστον
τις ευθύνες των μερών, τον επιμερισμό των υποχρεώσε-
ων στα μέρη και τις λεπτομέρειες σχετικά με τις ανα-
γκαίες δαπάνες και τις πιστώσεις των μερών.
2. Αν μια διαδικασία σύναψης σύμβασης διενεργείται
εξ ολοκλήρου από κοινού εξ ονόματος και για λογαρια-
σμό όλων των αναθετουσών αρχών, οι τελευταίες ευθύ-
νονται αλληλέγγυα για την εκπλήρωση των υποχρεώσε-
ων που προκύπτουν από το παρόν Βιβλίο (άρθρα 3 έως
221). Τούτο ισχύει και αν τη διαδικασία διαχειρίζεται μία
αναθέτουσα αρχή, ενεργώντας τόσο για δικό της λογα-
ριασμό όσο και για λογαριασμό των λοιπών αναθετου-
σών αρχών.
Εάν η διενέργεια της διαδικασίας σύναψης σύμβασης
δεν πραγματοποιείται στο σύνολό της εξ ονόματος και
για λογαριασμό των ενδιαφερόμενων αναθετουσών αρ-
χών, οι τελευταίες ευθύνονται αλληλέγγυα μόνο για τα
μέρη εκείνα που πραγματοποιούνται από κοινού. Κάθε α-
ναθέτουσα αρχή φέρει την αποκλειστική ευθύνη για την
εκπλήρωση των υποχρεώσεών της, σύμφωνα με το πα-
ρόν Βιβλίο για τα μέρη που διεξάγει ιδίω ονόματι και για
δικό της λογαριασμό.
Άρθρο 43
Διαδικασίες σύναψης συμβάσεων με αναθέτουσες
αρχές από διαφορετικά κράτη - μέλη
(άρθρο 39 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ)

1. Με την επιφύλαξη του άρθρου 12, αναθέτουσες αρ-
χές από διαφορετικά κράτη - μέλη μπορούν να ενεργούν
από κοινού για την ανάθεση δημόσιων συμβάσεων χρησι-
μοποιώντας ένα από τα μέσα των παραγράφων 3 έως 5.
Οι αναθέτουσες αρχές δεν χρησιμοποιούν τα μέσα
των παραγράφων 3 έως 5 με πρόθεση την αποφυγή της
εφαρμογής διατάξεων αναγκαστικού δημοσίου δικαίου
σύμφωνων με το δίκαιο της Ένωσης στις οποίες υπόκει-
ται το οικείο κράτος - μέλος.
2. Οι αναθέτουσες αρχές μπορούν να χρησιμοποιούν
κεντρικές δραστηριότητες αγορών που προσφέρονται α-
πό ΚΑΑ εγκατεστημένες σε άλλο κράτος - μέλος.
3. Η παροχή κεντρικών δραστηριοτήτων αγορών από
ΚΑΑ εγκατεστημένη σε άλλο κράτος - μέλος πραγματο-
ποιείται, σύμφωνα με τις εθνικές διατάξεις του κράτους -
μέλους όπου είναι εγκατεστημένη η ΚΑΑ.
Οι εθνικές διατάξεις του κράτους - μέλους όπου είναι
εγκατεστημένη η ΚΑΑ εφαρμόζονται επίσης στα ακό-
λουθα:
α) στην ανάθεση σύμβασης στο πλαίσιο ενός δυναμι-
κού συστήματος αγορών,
β) στη διεξαγωγή ενός νέου διαγωνισμού εντός μίας
συμφωνίας-πλαίσιο,
γ) στον καθορισμό, σύμφωνα με την περίπτωση α΄ ή
β΄ της παραγράφου 4 του άρθρου 39, εκείνου του οικο-
νομικού φορέα από αυτούς που συμμετείχαν στη συμ-
φωνία-πλαίσιο ο οποίος θα εκτελέσει ένα συγκεκριμένο
καθήκον.
4. Αναθέτουσες αρχές από διαφορετικά κράτη - μέλη
μπορούν από κοινού να αναθέτουν δημόσια σύμβαση, να
συνάπτουν συμφωνία-πλαίσιο ή να λειτουργούν ένα δυ-
ναμικό σύστημα αγορών. Μπορούν επίσης, στον βαθμό
που καθορίζεται στο δεύτερο εδάφιο της παρ. 2 του άρ-
θρου 39, να αναθέτουν συμβάσεις βάσει της συμφωνίας-
πλαίσιο ή του δυναμικού συστήματος αγορών. Εκτός αν
τα αναγκαία στοιχεία ρυθμίζονται από διεθνή συμφωνία
μεταξύ των ενδιαφερομένων κρατών μελών, οι συμμετέ-
χουσες αναθέτουσες αρχές συνάπτουν συμφωνία όπου
καθορίζονται:
α) οι ευθύνες των μερών και οι σχετικές εφαρμοστέες
εθνικές διατάξεις,
β) η εσωτερική οργάνωση της διαδικασίας σύναψης
της σύμβασης, συμπεριλαμβανομένης της διαχείρισης
της διαδικασίας, του επιμερισμού των υπό ανάθεση έρ-
γων, προμηθειών ή υπηρεσιών και της σύναψης των συμ-
βάσεων.
Μια συμμετέχουσα αναθέτουσα αρχή εκπληρώνει τις
υποχρεώσεις της δυνάμει του παρόντος Βιβλίου όταν α-
γοράζει έργα, αγαθά ή υπηρεσίες από την αναθέτουσα
αρχή που είναι υπεύθυνη για τη διαδικασία σύναψης της
σύμβασης.
Για τον προσδιορισμό των ευθυνών και του εφαρμο-
στέου εθνικού δικαίου, σύμφωνα με την περίπτωση α΄,
οι αναθέτουσες αρχές μπορούν να κατανέμουν συγκε-
κριμένες ευθύνες μεταξύ τους και να ορίζουν τις σχετι-
κές εφαρμοστέες διατάξεις οποιουδήποτε κράτους - μέ-
λους στο οποίο είναι εγκατεστημένη τουλάχιστον μία α-
πό τις συμμετέχουσες αρχές. Η κατανομή ευθυνών και
το σχετικό εφαρμοστέο εθνικό δίκαιο αναφέρονται στα
έγγραφα της σύμβασης για τις από κοινού ανατιθέμενες
δημόσιες συμβάσεις.
5. Αν περισσότερες αναθέτουσες αρχές από διαφορε-
τικά κράτη - μέλη έχουν συστήσει έναν κοινό φορέα, συ-
μπεριλαμβανομένων των ευρωπαϊκών ομίλων εδαφικής
συνεργασίας δυνάμει του Κανονισμού (ΕΚ) αριθμ.
1082/2006 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμ-
βουλίου ή άλλων φορέων που ιδρύονται δυνάμει του δι-
καίου της Ένωσης, οι συμμετέχουσες αναθέτουσες αρ-
χές συμφωνούν, μέσω απόφασης του αρμόδιου οργάνου
του κοινού φορέα, επί των εφαρμοστέων εθνικών κανό-
νων περί διαδικασιών σύναψης συμβάσεων ενός από τα
ακόλουθα κράτη-μέλη:
α) των εθνικών διατάξεων του κράτους-μέλους όπου
έχει την έδρα του ο κοινός φορέας·
β) των εθνικών διατάξεων του κράτους-μέλους όπου
ασκεί τις δραστηριότητές του ο κοινός φορέας.
Η συμφωνία που αναφέρεται στο πρώτο εδάφιο μπο-
ρεί είτε να εφαρμόζεται για αόριστο χρόνο, όταν καθορί-
ζεται στη συστατική πράξη του κοινού φορέα είτε για ο-
ρισμένο χρόνο, σε κάποια είδη συμβάσεων ή σε μία ή πε-
ρισσότερες μεμονωμένες αναθέσεις συμβάσεων.
ΤΜΗΜΑ III
ΔΙΕΞΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ
ΕΝΟΤΗΤΑ 1
ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ
Άρθρο 44
Τεχνική επάρκεια αναθετουσών αρχών
στις δημόσιες συμβάσεις έργων και μελετών

1. Για τη διεξαγωγή της διαδικασίας σύναψης, την ε-
ποπτεία και την επίβλεψη δημόσιας σύμβασης έργου ή
μελέτης απαιτείται, η αρμόδια τεχνική υπηρεσία κάθε α-
ναθέτουσας αρχής να διαθέτει ελάχιστη στελέχωση που
περιλαμβάνει, ιδίως, τον ελάχιστο αριθμό προσωπικού
της και τα προσόντα αυτών (ειδικότητες, εμπειρία
κ.λ.π.), σύμφωνα με την απόφαση του επόμενου εδαφί-
ου προκειμένου να μπορεί να ανταποκριθεί επαρκώς
στα/στις προς ανάθεση έργα/μελέτες, ανάλογα με την ε-
κτιμώμενη αξία, το είδος, την κατηγορία τους, το μέγε-
θος και την πολυπλοκότητά τους. Με κοινή απόφαση του
Υπουργού Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων και του
κατά περίπτωση αρμόδιου Υπουργού, που εκδίδεται ε-
ντός έξι (6) μηνών από τη δημοσίευση του παρόντος, κα-
θορίζεται η ελάχιστη στελέχωση κατά αριθμό, ειδικότη-
τα, προσόντα των απασχολούμενων σε αυτή, καθώς επί-
σης και οι ειδικότερες προδιαγραφές επάρκειάς της ανά-
λογα με την εκτιμώμενη αξία, το είδος, την κατηγορία,
το μέγεθος και την πολυπλοκότητα των έργων ή των με-
λετών.
2. Σε περίπτωση που, η τεχνική υπηρεσία δεν πληροί
τις προδιαγραφές επάρκειας, που προβλέπονται από την
απόφαση της παρ. 1, θεωρείται υπηρεσία που δεν έχει
τεχνική επάρκεια και η διεξαγωγή της διαδικασίας σύνα-
ψης, η εποπτεία και η επίβλεψη των δημοσίων συμβάσε-
ων έργων ή μελετών αρμοδιότητας της, διενεργούνται,
με προγραμματική σύμβαση, από την τεχνική υπηρεσία
του εποπτεύοντος την αναθέτουσα αρχή φορέα ή της οι-
κείας περιφέρειας ή από άλλη τεχνική υπηρεσία φορέων
του κεντρικού δημόσιου τομέα. Στην εν λόγω προγραμ-
ματική σύμβαση ορίζονται τουλάχιστον: (α) το αντικείμε-
νο της προγραμματικής σύμβασης, το πρόγραμμα εκτέ-
λεσης της μελέτης ή υπηρεσίας και η προεκτιμώμενη συ-
νολική δαπάνη, (β) τα καθήκοντα που αναλαμβάνει η νέα
τεχνική υπηρεσία, (γ) ο τρόπος κάλυψης των αναγκαίων
για την εκπλήρωση της προγραμματικής σύμβασης δα-
πανών της νέας τεχνικής υπηρεσίας και οι λεπτομέρειες
της καταβολής τους, (δ) οι ποινικές ρήτρες και άλλες συ-
νέπειες σε βάρος της νέας τεχνικής υπηρεσίας που επι-
βάλλονται σε περίπτωση υπαίτιας πλημμελούς εκπλήρω-
σης της εντολής, (ε) οι όροι διαπίστωσης της εκπλήρω-
σης των καθηκόντων της νέας τεχνικής υπηρεσίας και
της λήξης της προγραμματικής σύμβασης, (στ) ο τρόπος
και οι όροι χρηματοδότησης των συμβάσεων που θα ανα-
θέτει η νέα τεχνική υπηρεσία, (ζ) οι όροι άσκησης του τε-
χνικού, οικονομικού και λογιστικού ελέγχου του κυρίου
του έργου κατά τις φάσεις εκπλήρωσης της σύμβασης
και (η) οι πράξεις και ενέργειες της νέας τεχνικής υπη-
ρεσίας πριν από τις οποίες απαιτείται η προηγούμενη έ-
γκριση του κυρίου του έργου.
3. Η αναθέτουσα αρχή ευθύνεται έναντι του κυρίου
του έργου για την καλή εκτέλεση των καθηκόντων της
και έναντι των τρίτων ευθύνεται εις ολόκληρον με τον
κύριο του έργου. Αν στην προγραμματική σύμβαση δεν
ορίζεται διαφορετικά, εκπροσωπεί δικαστικώς και εξωδί-
κως τον κύριο του έργου έναντι των τρίτων κατά την ε-
νάσκηση των καθηκόντων της έως την λήξη της σύμβα-
σης. Αποφαινόμενα όργανα της συγκεκριμένης κάθε φο-
ρά προγραμματικής σύμβασης είναι τα αρμόδια όργανα
της νέας τεχνικής υπηρεσίας της αναθέτουσας αρχής.
Άρθρο 45
Συγκρότηση και τήρηση φακέλου δημόσιας σύμβασης
(άρθρα 83 παράγραφος 6 και 84 παρ. 2
της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ)

1. Οι αναθέτουσες αρχές καταγράφουν την πρόοδο
της διεξαγωγής όλων των διαδικασιών σύναψης δημο-
σίων συμβάσεων είτε πραγματοποιούνται με ηλεκτρονι-
κά μέσα είτε όχι.
2. Για την εκπλήρωση της υποχρέωσης της παραγρά-
φου 1 η αναθέτουσα αρχή συντάσσει και σε ηλεκτρονική
μορφή ειδικό «Φάκελο Δημόσιας Σύμβασης».
3. Ο Φάκελος Δημόσιας Σύμβασης συμπληρώνεται και
επικαιροποιείται σε όλα τα επιμέρους στάδια σύναψης
της σύμβασης και περιλαμβάνει κατ’ ελάχιστον:
α) την τεκμηρίωση της σκοπιμότητας της σύμβασης,
β) τον προϋπολογισμό της σύμβασης και την τεκμη-
ρίωσή του,
γ) στοιχεία της ωριμότητας της σύμβασης κατά το άρ-
θρο 49, 50, 51, 52,
δ) την περιγραφή του αντικειμένου της σύμβασης,
ε) τα έγγραφα της σύμβασης, σύμφωνα με το άρθρο
53,
στ) όλα τα έγγραφα που είναι αναγκαία ώστε η αναθέ-
τουσα αρχή να είναι σε θέση να αιτιολογεί τις αποφά-
σεις που λαμβάνονται σε όλα τα στάδια της διαδικασίας
σύναψης δημοσίων συμβάσεων, όπως, ενδεικτικά:
αα) για την επικοινωνία με οικονομικούς φορείς και τις
υπηρεσιακές κρίσεις,
ββ) για την προετοιμασία των εγγράφων της σύμβα-
σης,
γγ) για τον διάλογο ή τη διαπραγμάτευση (εφόσον διε-
ξήχθη),
δδ) για την επιλογή του αναδόχου και την ανάθεση της
σύμβασης.
ζ) αντίγραφο της σύμβασης, εφόσον η αξία της ισού-
ται ή είναι μεγαλύτερη από 1.000.000 ευρώ όταν πρόκει-
ται για δημόσια σύμβαση προμηθειών ή υπηρεσιών ή
10.000.000 ευρώ όταν πρόκειται για δημόσια σύμβαση
έργων.
4. Τα έγγραφα και στοιχεία των περιπτώσεων α΄- στ΄
της προηγούμενης παραγράφου τηρούνται τουλάχιστον
για περίοδο τριών ετών από την παραλαβή του αντικει-
μένου της σύμβασης.
5. Το αντίγραφο της περίπτωσης ζ΄ της προηγούμενης
παραγράφου τηρείται τουλάχιστον κατά τη διάρκεια της
σύμβασης.
6. Ειδικά για τις δημόσιες συμβάσεις έργων, μελετών
και παροχής τεχνικών και λοιπών συναφών επιστημονι-
κών υπηρεσιών, ο «Φάκελος Δημόσιας Σύμβασης» συ-
γκροτείται από την αρμόδια τεχνική υπηρεσία της ανα-
θέτουσας αρχής λαμβανομένου υπόψη του άρθρου 44.
Όλα τα στοιχεία του «Φακέλου Δημόσιας Σύμβασης» κα-
ταχωρίζονται υποχρεωτικά και σε ηλεκτρονικές βάσεις
δεδομένων οι οποίες τηρούνται στην Γενική Γραμματεία
Υποδομών του Υπουργείου Υποδομών, Μεταφορών και
Δικτύων, με μέριμνα και ευθύνη της εκάστοτε αρμόδιας
αναθέτουσας αρχής. Η παράβαση της υποχρέωσης της
προηγούμενης παραγράφου συνιστά πειθαρχικό παρά-
πτωμα των αρμόδιων οργάνων. Με απόφαση του Υπουρ-
γού Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων, καθορίζεται ο
τρόπος λειτουργίας των ανωτέρω ηλεκτρονικών βάσεων
δεδομένων, ο τρόπος τήρησης και καταχώρισης των
στοιχείων στον «Φάκελο Δημόσιας Σύμβασης», οι διαδι-
κασίες και ενέργειες που απαιτούνται για την προετοι-
μασία του διαγωνισμού από την αναθέτουσα αρχή ανά
κατηγορία ή κατηγορίες έργων και μελετών, το ειδικότε-
ρο περιεχόμενο του Φακέλου και κάθε άλλο αναγκαίο
θέμα σχετικά με τα ανωτέρω.
7. Πέραν των οριζομένων στις προηγούμενες παρα-
γράφους, στις δημόσιες συμβάσεις έργων ο «Φάκελος
Δημόσιας Σύμβασης Έργου» περιέχει τους κάτωθι τρεις
(3) υποφακέλους:
Α) τον Υποφάκελο πριν από την ημερομηνία διεξαγω-
γής του διαγωνισμού, ο οποίος περιλαμβάνει κατ’ ελάχι-
στον:
Α.1) την τεκμηρίωση της σκοπιμότητας του έργου και
την επιλογή της διαδικασίας ανάθεσης,
Α.2) τις απαιτήσεις επιτελεστικότητας (performance
requirements) του προς ανάθεση έργου,
Α.3) την τεχνική περιγραφή του αντικειμένου του έρ-
γου,
Α.4) την έκθεση τεκμηρίωσης όλων των μέτρων προς
αποφυγή σύγκρουσης συμφερόντων,
Α.5) Τις περιλήψεις διακηρύξεων που θα δημοσιευ-
θούν, τη διακήρυξη του διαγωνισμού ή την πρόσκληση
για κλειστές διαδικασίες, την Ειδική Συγγραφή Υποχρε-
ώσεων και τη Γενική Συγγραφή Υποχρεώσεων και την
Τεχνική Συγγραφή Υποχρεώσεων εφόσον υπάρχουν ,
Α.6) την απόφαση έγκρισης δέσμευσης πίστωσης,
Α.7) στοιχεία για τις απαιτούμενες απαλλοτριώσεις,
Α.8) αρχαιολογικά ευρήματα και την έκθεση αρχαιολο-
γικής τεκμηρίωσης όπου αυτή προβλέπεται,
Α.9) στοιχεία για την ύπαρξη δικτύων κοινής ωφελείας
και την υποχρέωση ή μη, μετακίνησης ή μεταφοράς τους
Α.10) αποφάσεις εγκεκριμένων μελετών με πίνακα πε-
ριεχομένων εκάστης μελέτης,
Α.11) περαιτέρω απαιτούμενες μελέτες ή έρευνες,
Α.12) καταγραφή των κινδύνων και κατανομή των προ-
κυπτουσών διακινδυνεύσεων,
Α.13) την απόφαση έγκρισης περιβαλλοντικών όρων
όπου απαιτείται,
Α.14) τη δημοσιοποίηση του διαγωνισμού, τις αποστο-
λές των προκηρύξεων και τα αποδεικτικά των δημοσιεύ-
σεων αυτών με τις επαναλήψεις τους,
Α.15) την αλληλογραφία με τους οικονομικούς φορείς
που παρέλαβαν έγγραφα της σύμβασης,
Β) τον Υποφάκελο της τεκμηρίωσης ανάθεσης του έρ-
γου από την ημερομηνία διεξαγωγής του διαγωνισμού έ-
ως την ημερομηνία υπογραφής της Σύμβασης, ο οποίος
περιλαμβάνει κατ’ ελάχιστον:
Β.1) τις αποφάσεις συγκρότησης των επιτροπών δια-
γωνισμού,
Β.2) την αλληλογραφία με τους συμμετέχοντες στο
διαγωνισμό οικονομικούς φορείς,
Β.3) τα πρακτικά των διαγωνισμών,
Β.4) υποβληθείσες ενστάσεις και τις επ’ αυτών αποφά-
σεις,
Β.5) τη σύμφωνη γνώμη της Αρχής όπου απαιτείται,
Β.6) την απόφαση έγκρισης του αποτελέσματος του
διαγωνισμού, υποβληθείσες προδικαστικές προσφυγές
και τις επ’ αυτών αποφάσεις,
Β.7) τις κοινοποιήσεις που προβλέπονται από το νόμο
στο στάδιο ανάθεσης,
Β.8) την πράξη του Ελεγκτικού Συνεδρίου περί μη ύ-
παρξης κωλύματος για την υπογραφή της σύμβασης αν
προβλέπεται από τις κείμενες διατάξεις,
Β.9) την τεκμηρίωση του ελέγχου των δικαιολογητι-
κών συμμετοχής,
Β.10) την πρόσκληση του αναδόχου για υπογραφή της
σύμβασης,
Β.11) το συμφωνητικό και τα παραρτήματά του,
Γ) τον Υποφάκελο του σταδίου εκτέλεσης της σύμβα-
σης, ο οποίος περιλαμβάνει κατ’ ελάχιστον:
Γ.1) τις αποφάσεις ορισμού επιβλεπόντων και συγκρό-
τησης επιτροπών,
Γ.2) τις αποφάσεις έγκρισης χρονοδιαγράμματος κα-
τασκευής, οργανογράμματος εργοταξίου και Προγράμ-
ματος Ποιότητας Έργου,
Γ.3) πληροφοριακά στοιχεία για τη στελέχωση του ερ-
γοταξίου και τους απασχολούμενους στη κατασκευή του
έργου, καθώς και για τον διαθέσιμο εξοπλισμό του έρ-
γου,
Γ.4) τις αποφάσεις έγκρισης παραλαβής φυσικού εδά-
φους, πρωτοκόλλων παραλαβής αφανών εργασιών και
επιμετρήσεων,
Γ.5) τις αποφάσεις έγκρισης των μελετών που εκπο-
νούνται δια του αναδόχου,
Γ.6) τις αποφάσεις έγκρισης των Ανακεφαλαιωτικών
Πινάκων Εργασιών,
Γ.7) τις αποφάσεις έγκρισης διάθεσης συμπληρωματι-
κών πιστώσεων,
Γ.8) τις αποφάσεις έγκρισης παρατάσεων συμβατικών
προθεσμιών και χρονοδιαγραμμάτων,
Γ.9) τις ειδικές προσκλήσεις και διαταγές, τις οχλή-
σεις, τα αιτήματα αποζημίωσης, τις ενστάσεις, τις Αιτή-
σεις Θεραπείας και τις αποφάσεις εκδίκασης αυτών,
Γ.10) τις Γνωμοδοτήσεις του αρμόδιου Τεχνικού Συμ-
βουλίου,
Γ.11) τα αποτελέσματα των ελέγχων των αρμόδιων ε-
λεγκτικών φορέων,
Γ.12) τις αποφάσεις τροποποιήσεων της σύμβασης και
τους σχετικούς ελέγχους νομιμότητας,
Γ13) τις πιστοποιήσεις και τις εντολές πληρωμών με
τα βασικά στοιχεία πληρωμών ή τα άλλα ανταλλάγματα
αν συντρέχει τέτοια περίπτωση
Γ.14) τη βεβαίωση περάτωσης εργασιών, την τελική ε-
πιμέτρηση και την απόφαση έγκρισής της,
Γ.15) το Πρωτόκολλο Προσωρινής Παραλαβής, το
Πρωτόκολλο Οριστικής Παραλαβής και τις αποφάσεις ε-
γκρίσεως τους,
Γ.16) τα στοιχεία σχετικά με την εξασφάλιση της απαι-
τούμενης ή/και τελικώς αποκτηθείσας γης,
Γ.17) τα στοιχεία σχετικά με τις μετατοπίσεις και απο-
καταστάσεις των δικτύων Οργανισμών Κοινής Ωφέλειας
8. Πέραν των οριζομένων στις παραγράφους 1- 5, ό-
σον αφορά τις δημόσιες συμβάσεις μελετών και παρο-
χής τεχνικών υπηρεσιών, ο «Φάκελος Δημόσιας Σύμβα-
σης Μελέτης ή Τεχνικής Υπηρεσίας» περιέχει τους κά-
τωθι τρεις (3) υποφακέλους:
Α) τον Υποφάκελο πριν από την ημερομηνία διεξαγω-
γής του διαγωνισμού, ο οποίος περιλαμβάνει κατ’ ελάχι-
στον:
Α.1) την τεκμηρίωση της σκοπιμότητας υλοποίησης
του αντικειμένου της σύμβασης σε σχέση και με την
προϋπολογιζόμενη συνολική δαπάνη που θα απαιτηθεί,
Α.2) το Τεύχος Τεχνικών Δεδομένων του έργου. Το πε-
ριεχόμενο του τεύχους αποτελείται κυρίως από την τε-
χνική περιγραφή του αντικειμένου της σύμβασης με τα
κύρια λειτουργικά του χαρακτηριστικά, αναφορά στα
διαθέσιμα στοιχεία και προηγούμενες μελέτες που σχε-
τίζονται με την υπό ανάθεση μελέτη ή υπηρεσία, αναφο-
ρά στις τοπικές συνθήκες και τις ιδιαιτερότητες του έρ-
γου και της ευρύτερης περιοχής, και ιδίως στις υφιστά-
μενες περιβαλλοντικές, αρχαιολογικές και άλλες δε-
σμεύσεις ως προς το σχεδιασμό του έργου, τις διαθέσι-
μες υποστηρικτικές μελέτες (γεωλογικές, γεωτεχνικές
κ.λπ.) που απαιτούνται για την προώθηση της μελέτης
και ποσοτικά στοιχεία φυσικού αντικειμένου της σύμβα-
σης, που κατά την εκτίμηση του κυρίου του έργου απαι-
τούνται για την υλοποίηση του έργου και χρησιμοποιού-
νται για τον υπολογισμό των προεκτιμώμενων αμοιβών,
Α.3) το πρόγραμμα εκπόνησης των απαιτούμενων με-
λετών και παροχής των απαιτούμενων υπηρεσιών για
την ολοκλήρωση του αντικειμένου και το προτεινόμενο
χρονοδιάγραμμα,
Α.4) την προεκτιμώμενη αμοιβή της σύμβασης και την
τεκμηρίωσή της, σύμφωνα με τα αναφερόμενα στην
παρ. 8 του άρθρου 53, καθώς και την προεκτίμηση της
δαπάνης κατασκευής του έργου,
Α.5) την εξασφάλιση χρηματοδότησης της σύμβασης,
Α.6) την τεκμηρίωση της επιλογής της προτεινόμενης
διαδικασίας ανάθεσης (ανοικτή, κλειστή, ανταγωνιστικό
διάλογο, διαδικασίες με διαπραγμάτευση κ.λπ.).
Α.7) την τεκμηρίωση της επιλογής των κριτηρίων ανά-
θεσης, της βαρύτητας αυτών, του τρόπου σύνταξης και
υποβολής των οικονομικών προσφορών, της εφαρμογής
του άρθρου 50 και του τρόπου αξιολόγησης των προ-
σφορών,
Α.8) την προκήρυξη, τη Συγγραφή Υποχρεώσεων, και
όσα άλλα έγγραφα παρέχει ή στα οποία παραπέμπει η α-
ναθέτουσα αρχή με σκοπό να περιγράψει ή να καθορίσει
στοιχεία της σύμβασης ή της διαδικασίας,
Α.9) κατά περίπτωση, αναφορά σε υποχρεώσεις σχετι-
κά με την φορολογία, την προστασία του περιβάλλοντος
και τις συνθήκες εργασίας οι οποίες εφαρμόζονται στις
παρεχόμενες υπηρεσίες κατά την εκτέλεση της σύμβα-
σης,
Α.10) την έκθεση τεκμηρίωσης όλων των μέτρων προς
αποφυγή σύγκρουσης συμφερόντων, αν απαιτείται,
Α.11) τη δημοσιοποίηση του διαγωνισμού, τις αποστο-
λές των προκηρύξεων και τα αποδεικτικά των δημοσιεύ-
σεων αυτών, με τις επαναλήψεις τους,
Α.12) την αλληλογραφία με τους οικονομικούς φορείς
που παρέλαβαν τα έγγραφα της σύμβασης
Β ) τον Υποφάκελο της τεκμηρίωσης σύναψης της
σύμβασης από την ημερομηνία διεξαγωγής του διαγωνι-
σμού έως την ημερομηνία υπογραφής της Σύμβασης, ο
οποίος περιλαμβάνει κατ’ ελάχιστον:
Β.1) τις αποφάσεις συγκρότησης των γνωμοδοτικών
οργάνων,
Β.2) την αλληλογραφία με τους συμμετέχοντες στη
διαδικασία σύναψης οικονομικούς φορείς,
Β.3) τα πρακτικά των γνωμοδοτικών οργάνων,
Β.4) τις υποβληθείσες ενστάσεις και προδικαστικές
προσφυγές, καθώς και τις αποφάσεις επ΄ αυτών,
Β.5) τη σύμφωνη γνώμη της Αρχής, όπου απαιτείται,
Β.6) την απόφαση έγκρισης/κατακύρωσης του αποτε-
λέσματος της διαδικασίας,
Β.7) τις αποφάσεις και κοινοποιήσεις που προβλέπο-
νται στο στάδιο της ανάθεσης.
Β.8) την πράξη του Ελεγκτικού Συνεδρίου περί μη υ-
πάρξεως κωλύματος για την υπογραφή της σύμβασης, ό-
που απαιτείται,
Β.9) την τεκμηρίωση του ελέγχου των δικαιολογητι-
κών,
Β.10) την πρόσκληση του αναδόχου για την υπογραφή
της σύμβασης,
Β.11) το συμφωνητικό,
Γ) τον Υποφάκελο του σταδίου εκτέλεσης της σύμβα-
σης, ο οποίος συμπληρώνεται με όλα τα απαιτούμενα
έγγραφα και στοιχεία έως την έγκριση του τελευταίου
σταδίου της μελέτης και την οριστική παραλαβή της σύμ-
βασης ή την οριστική παραλαβή του αντικειμένου της
σύμβασης παροχής τεχνικών υπηρεσιών, ο οποίος περι-
λαμβάνει κατ’ ελάχιστον:
Γ.1) τις αποφάσεις ορισμού επιβλεπόντων,
Γ.2) τις αποφάσεις έγκρισης χρονοδιαγράμματος και
Προγράμματος Ποιότητας Μελέτης/Έργου,
Γ.3) τις αποφάσεις έγκρισης των μελετών,
Γ.4) τις αποφάσεις έγκρισης των Συγκριτικών Πινάκων,
Γ.5) τις αποφάσεις έγκρισης διάθεσης συμπληρωματι-
κών πιστώσεων,
Γ.6) τις αποφάσεις έγκρισης παρατάσεων συμβατικών
προθεσμιών και χρονοδιαγραμμάτων,
Γ.7) τις οχλήσεις, τα αιτήματα αποζημίωσης, τις εν-
στάσεις, τις Αιτήσεις Θεραπείας και τις αποφάσεις εκδί-
κασης αυτών,
Γ.8) τις Γνωμοδοτήσεις του αρμόδιου Τεχνικού Συμ-
βουλίου,
Γ.9) τα αποτελέσματα των ελέγχων των αρμόδιων ε-
λεγκτικών φορέων,
Γ.10) τις αποφάσεις τροποποιήσεων της σύμβασης και
τους σχετικούς ελέγχους νομιμότητας,
Γ.11) τις πιστοποιήσεις και τις εντολές πληρωμών με
τα βασικά στοιχεία πληρωμών ή τα άλλα ανταλλάγματα
αν συντρέχει τέτοια περίπτωση
Γ.12) τη βεβαίωση περαίωσης εργασιών της σύμβα-
σης,
Γ.13) την απόφαση οριστικής παραλαβής της σύμβα-
σης.
Άρθρο 46
Προκαταρκτικές διαβουλεύσεις της αγοράς
(άρθρο 40 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ)

Πριν από την έναρξη μίας διαδικασίας σύναψης σύμ-
βασης, οι αναθέτουσες αρχές μπορούν να διεξάγουν
διαβουλεύσεις με την αγορά, προκειμένου να προετοι-
μάσουν τη διαδικασία σύναψης σύμβασης και να ενημε-
ρώνουν τους οικονομικούς φορείς για τα σχέδια και τις
απαιτήσεις τους όσον αφορά τις συμβάσεις.
Για τον σκοπό αυτόν, οι αναθέτουσες αρχές μπορούν,
επί παραδείγματι, να ζητούν ή να δέχονται συμβουλές α-
νεξάρτητων εμπειρογνωμόνων ή αρχών, όπως η Αρχή
και η Μονάδα Παρακολούθησης Διαγωνισμών και Συμβά-
σεων (ΜΟ.ΠΑ.Δι.Σ.) του Κέντρου Διεθνούς και Ευρωπαϊ-
κού Οικονομικού Δικαίου (Κ.Δ.Ε.Ο.Δ.) ή συμμετεχόντων
της αγοράς. Οι εν λόγω συμβουλές μπορούν να χρησι-
μοποιούνται για τον σχεδιασμό και τη διεξαγωγή της
διαδικασίας σύναψης σύμβασης, εφόσον οι εν λόγω
συμβουλές δεν έχουν ως αποτέλεσμα τη στρέβλωση του
ανταγωνισμού και την παραβίαση των αρχών της αποφυ-
γής των διακρίσεων και της διαφάνειας.
Άρθρο 47
Κανόνες για τη διενέργεια προκαταρκτικών
διαβουλεύσεων της αγοράς

1. Οι διαβουλεύσεις διεξάγονται βάσει ειδικής πρό-
σκλησης για ανοιχτή, μη δεσμευτική συμμετοχή των εν-
διαφερόμενων οικονομικών φορέων, που αναρτάται στο
Ε.Σ.Η.Δ.Η.Σ. και στην ιστοσελίδα της αναθέτουσας αρ-
χής και κατά την κρίση της αναθέτουσας αρχής, μέσω
του έντυπου ή ηλεκτρονικού τύπου. Η δαπάνη των δημο-
σιεύσεων στον τύπο και κάθε άλλο μέσο δημοσιότητας
βαρύνει την αναθέτουσα αρχή. Σε περίπτωση συμβάσε-
ων για τις οποίες η εφαρμογή της παρούσας διάταξης θα
υποχρέωνε τις αναθέτουσες αρχές να παράσχουν πλη-
ροφορίες, η αποκάλυψη των οποίων είναι αντίθετη προς
τα ουσιώδη συμφέροντά τους ή μπορεί να παραβλάψει
απόρρητα, η ειδική πρόσκληση του πρώτου εδαφίου δεν
δημοσιοποιείται, αλλά αποστέλλεται με κάθε πρόσφορο
τρόπο.
2. Η πρόσκληση αναφέρει τα στοιχεία της αναθέτου-
σας αρχής, το αντικείμενο της σύμβασης, τον τρόπο και
την προθεσμία υποβολής παρατηρήσεων. Στην πρόσκλη-
ση επισυνάπτεται περιγραφικό έγγραφο, στο οποίο περι-
λαμβάνεται κάθε άλλο πληροφοριακό στοιχείο σχετικά
με τη σύμβαση που πρόκειται να συναφθεί. Στην περί-
πτωση του τρίτου εδαφίου της παραγράφου 1, πριν την
αποστολή πρόσκλησης σε επιλεγμένους οικονομικούς
φορείς οι οποίοι δραστηριοποιούνται στο αντικείμενο
της σύμβασης, η αναθέτουσα αρχή διασφαλίζει την εχε-
μύθεια των οικονομικών φορέων, σύμφωνα με τα προ-
βλεπόμενα στην παράγραφο 2 του άρθρου 21.
3. Η διαδικασία διαβούλευσης διεξάγεται κατά τα ορι-
ζόμενα στα άρθρα 22, 36 και 37 διαρκεί τουλάχιστον δε-
καπέντε (15) ημέρες και δεν μπορεί να υπερβαίνει τις ε-
ξήντα (60) ημέρες από την ανάρτηση της σχετικής ανα-
κοίνωσης ή από την αποστολή της σχετικής πρόσκλη-
σης. Η προθεσμία αυτή μπορεί να παρατείνεται, ιδίως σε
περιπτώσεις συμβάσεων μείζονος οικονομικής αξίας ή
με ιδιαίτερα σύνθετο αντικείμενο. Μετά τη λήξη της προ-
θεσμίας που τάσσεται στην πρόσκληση για την ολοκλή-
ρωση της διαβούλευσης, η αναθέτουσα αρχή συγκε-
ντρώνει, αναρτά στην ιστοσελίδα της και επεξεργάζεται
τις παρατηρήσεις που υποβλήθηκαν. Το τελευταίο εδά-
φιο δεν εφαρμόζεται στις περιπτώσεις του τρίτου εδαφί-
ου της παραγράφου 1.
Άρθρο 48
Προηγούμενη εμπλοκή υποψηφίων ή προσφερόντων
(άρθρο 41 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ)

Εάν ένας υποψήφιος, ένας προσφέρων ή μια επιχείρη-
ση που σχετίζεται με υποψήφιο ή προσφέροντα έχει πα-
ράσχει συμβουλές στην αναθέτουσα αρχή είτε εντός εί-
τε εκτός του πλαισίου του άρθρου 46 ή έχει εμπλακεί με
οποιονδήποτε τρόπο στην προετοιμασία της διαδικασίας
σύναψης σύμβασης, η αναθέτουσα αρχή λαμβάνει τα κα-
τάλληλα μέτρα για να διασφαλίζει τη μη στρέβλωση του
ανταγωνισμού λόγω της συμμετοχής του εν λόγω υπο-
ψηφίου ή προσφέροντα.
Τα εν λόγω μέτρα περιλαμβάνουν τη γνωστοποίηση
στους λοιπούς υποψηφίους και προσφέροντες σχετικών
πληροφοριών που ανταλλάχθηκαν στο πλαίσιο της
προηγούμενης εμπλοκής του υποψηφίου ή του προσφέ-
ροντος στην προετοιμασία της διαδικασίας σύναψης
σύμβασης και τον προσδιορισμό επαρκών προθεσμιών
για την παραλαβή των προσφορών. Ο εμπλεκόμενος υ-
ποψήφιος ή προσφέρων αποκλείεται από τη διαδικασία
μόνο εάν δεν υπάρχει άλλος τρόπος να διασφαλιστεί
συμμόρφωση με την υποχρέωση τήρησης της αρχής της
ίσης μεταχείρισης.
Πριν από οποιονδήποτε τέτοιον αποκλεισμό, ενημερώ-
νονται η Επιτροπή Ανταγωνισμού, αρμόδια για την εφαρ-
μογή του ν. 3959/2011 (Α΄ 93) και η Αρχή και παρέχεται
η ευκαιρία στους υποψηφίους ή τους προσφέροντες να
αποδείξουν ότι η συμμετοχή τους στην προετοιμασία
της διαδικασίας σύναψης σύμβασης δεν είναι δυνατόν
να προκαλέσει στρέβλωση του ανταγωνισμού. Τα έγγρα-
φα και στοιχεία που υποβάλλονται από τους υποψήφι-
ους ή τους προσφέροντες προς απόδειξη αυτού, κατα-
γράφονται και τίθενται υπόψη της Επιτροπής Ανταγωνι-
σμού και της Αρχής με μέριμνα της αναθέτουσας αρχής.
Τα μέτρα που λαμβάνονται καταγράφονται στην ειδική
έκθεση που απαιτείται δυνάμει του άρθρου 341.
Άρθρο 49
Επάρκεια προϋπολογισμού, ωριμότητα, μελέτες

1. Στοιχεία της ωριμότητας της σύμβασης αποτελούν
ιδίως:
α) η πλήρωση των προϋποθέσεων που τίθενται από ει-
δικές νομοθετικές διατάξεις για την έναρξη της διαδικα-
σίας σύναψης της σύμβασης (π.χ. εκπόνηση μελετών, ε-
ξασφάλιση χρηματοδότησης, συντέλεση απαλλοτριώσε-
ων, μετακινήσεως δικτύων Οργανισμών Κοινής Ωφέλει-
ας, εκπόνηση μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων,
άρση εμποδίων λόγω αρχαιολογικών ευρημάτων, λοιπές
σχετικές αδειοδοτήσεις).
β) η νομιμότητα και πληρότητα των σχετικών εγγρά-
φων της σύμβασης και
γ) η δυνατότητα των ενδιαφερόμενων οικονομικών
φορέων να διαμορφώσουν, κατά την αντίστοιχη διαδικα-
σία σύναψης, βάσιμες και ρεαλιστικές προσφορές, με
βάση τα χορηγούμενα από την αναθέτουσα αρχή στοι-
χεία.
2. Ειδικά για τις δημόσιες συμβάσεις έργων και μελε-
τών, πέραν των ανωτέρω, ισχύουν και τα ακόλουθα:
α) Προϋπόθεση για την έναρξη της διαδικασίας σύνα-
ψης δημόσιας σύμβασης για την εκπόνηση οριστικής με-
λέτης είτε μεμονωμένα είτε με άλλα στάδια μελετών εί-
ναι η ένταξη του έργου στον προγραμματικό σχεδιασμό
του φορέα. Τα δημόσια έργα κατασκευάζονται βάσει της
σχετικής εγκεκριμένης μελέτης της αναθέτουσας αρ-
χής, με την επιφύλαξη των οριζόμενων στο άρθρο 50.
Με Απόφαση του Υπουργού Υποδομών, Μεταφορών και
Δικτύων μπορεί να ορίζεται το τελικό στάδιο μελέτης α-
νά κατηγορία έργου που απαιτείται για την έναρξη της
διαδικασίας σύναψης δημόσιας σύμβασης έργου.
β) Προκειμένου να εξασφαλιστεί η ωριμότητα των έρ-
γων και να διασφαλιστεί η ταχύτερη και απρόσκοπτη ε-
κτέλεσή τους, η αρμόδια αρχή ή υπηρεσία μπορεί, εφό-
σον κρίνει ότι είναι προς το συμφέρον του έργου, πριν α-
πό την εκκίνηση της διαδικασίας σύναψης της δημόσιας
σύμβασης του κυρίως έργου, να προχωρήσει στη διαδι-
κασία σύναψης δημόσιας σύμβασης για την εκτέλεση
του συνόλου ή μέρους των πρόδρομων εργασιών του,
ως αυτοτελούς έργου, το οποίο είναι ανεξάρτητο από το
κυρίως έργο και δεν αποτελεί τμήμα αυτού.
Πρόδρομες είναι οι εργασίες, οι οποίες, ως σύνολο, α-
ποσκοπούν στη διασφάλιση ελεύθερων των χώρων εκτέ-
λεσης του κυρίως έργου κατά την έννοια της περίπτω-
σης 7 της παραγράφου 1 του άρθρου 2, των χώρων από-
ληψης και απόθεσης υλικών, της προσβασιμότητας του
έργου και της άρσης κάθε πραγματικού ή νομικού εμπο-
δίου για την ταχεία και ομαλή εκτέλεσή του. Ως πρόδρο-
μες εργασίες νοούνται ιδίως οι απαιτούμενες μετακινή-
σεις των δικτύων των Οργανισμών Κοινής Ωφέλειας, οι
αρχαιολογικές έρευνες και εργασίες, οι πρόσθετες γεω-
τρήσεις, οι αναγκαίες προσωρινές εργασίες, οι εργασίες
διαμόρφωσης χώρων, οδών πρόσβασης και εξυπηρέτη-
σης του έργου, λατομείων, δανειοθαλάμων και αποθε-
σιοθαλάμων, οι απαιτούμενες γεωτεχνικές, γεωλογικές,
περιβαλλοντικές, τεχνικές και παντός είδους έρευνες
και αδειοδοτήσεις, καθώς και κάθε άλλη εργασία ή έρευ-
να που αποσκοπεί στην εξασφάλιση της ωριμότητας του
κυρίως έργου. Η ολοκλήρωση των αρχαιολογικών ερευ-
νών και η συντέλεση των απαιτούμενων απαλλοτριώσε-
ων αποτελούν προϋπόθεση για την εκκίνηση της διαδι-
κασίας σύναψης δημόσιας σύμβασης έργου.
γ) Για την εκτέλεση νέων έργων ή δραστηριοτήτων ή
τη μετεγκατάσταση υφιστάμενων έργων, τα οποία, λόγω
της φύσης, του μεγέθους ή της έκτασης τους, είναι πιθα-
νό να προκαλέσουν σοβαρές επιπτώσεις στο περιβάλ-
λον ή τα οποία χωρίς μεν να προκαλούν σοβαρές επι-
πτώσεις, πρέπει πάντως να διέπονται για την προστασία
του περιβάλλοντος από γενικές προδιαγραφές, όρους
και περιορισμούς, απαιτείται η έγκριση όρων για την
προστασία του περιβάλλοντος. Έγκριση όρων για την
προστασία του περιβάλλοντος απαιτείται επίσης για την
επέκταση, την τροποποίηση ή και τον εκσυγχρονισμό υ-
φιστάμενων έργων ή δραστηριοτήτων, που έχουν κατα-
ταγεί στις παραπάνω κατηγορίες, εφόσον επέρχονται
ουσιαστικές διαφοροποιήσεις σε σχέση με τις επιπτώ-
σεις τους στο περιβάλλον.
δ) Προϋπόθεση για την εκκίνηση της διαδικασίας σύ-
ναψης δημόσιας σύμβασης έργου ή μελέτης είναι η ολο-
κλήρωση της κατά περίπτωση απαιτούμενης διαδικασίας
περιβαλλοντικής αδειοδότησης, σύμφωνα με την σχετι-
κή νομοθεσία και ειδικότερα με τα προβλεπόμενα στο ν.
4024/2011 και στις εκτελεστικές του πράξεις.
ε) Στην εκτιμώμενη αξία του έργου περιλαμβάνονται
υποχρεωτικά αντίστοιχα κονδύλια για την υλοποίηση ό-
λων των εγκεκριμένων περιβαλλοντικών όρων.
στ) Ο προβλεπόμενος στα έγγραφα της σύμβασης
χρόνος περαίωσης του έργου πρέπει να έχει προκύψει
από κατάλληλη χρονική ανάλυση.
3. Με απόφαση του Υπουργού Υποδομών, Μεταφορών
και Δικτύων μπορεί να εγκρίνεται η εκπόνηση μελέτης ή
μέρους της, η παροχή τεχνικών υπηρεσιών ή η εκτέλεση
δημοσίου έργου ή τμήματός του από ενδιαφερόμενο φυ-
σικό ή νομικό πρόσωπο, με δαπάνη του χωρίς καμία επι-
βάρυνση του Δημοσίου ορίζοντας τους όρους με τους ο-
ποίους θα εκτελεσθεί η μελέτη ή η παροχή τεχνικών υ-
πηρεσιών ή το έργο και θα γίνει η επίβλεψη, έγκριση και
παραλαβή τους από τις αρμόδιες υπηρεσίες. Για μελέτες
και έργα αρμοδιότητας άλλων φορέων η έγκριση γίνεται
από το αρμόδιο όργανο του φορέα.
Άρθρο 50
Δημόσιες συμβάσεις έργων με αξιολόγηση μελέτης

1. Στις διαδικασίες σύναψης δημόσιας σύμβασης έρ-
γου, εξαιρουμένων των έργων αναπλάσεως και των κτι-
ριακών, με την επιφύλαξη της παρ. 2, η αναθέτουσα αρ-
χή μπορεί να ορίσει στα έγγραφα της σύμβασης ότι η υ-
πό ανάθεση δημόσια σύμβαση έργου έχει ως αντικείμε-
νο συγχρόνως τη μελέτη και την εκτέλεση (κατασκευή)
έργου εφόσον συντρέχουν, πριν την έναρξη της διαδικα-
σίας σύναψης της δημόσιας σύμβασης έργου και έπειτα
από σύμφωνη γνώμη του τεχνικού συμβουλίου της ανα-
θέτουσας αρχής ή του τεχνικού συμβουλίου της Γενικής
Γραμματείας Υποδομών, αν στην αναθέτουσα αρχή δεν
υφίσταται τεχνικό συμβούλιο, σωρευτικά οι ακόλουθες
προϋποθέσεις: (α) ύπαρξη εγκεκριμένης προμελέτης και
εγκεκριμένων περιβαλλοντικών όρων, τεύχους υπολογι-
σμού και τεκμηρίωσης για τον καθορισμό του προϋπολο-
γισμού της αναθέτουσας αρχής, και «Κανονισμού Μελε-
τών Έργου», ο οποίος συντάσσεται ειδικά για το προς α-
νάθεση έργο ή υπάρχει και εφαρμόστηκε σε παρόμοια
έργα, (β) οι διαθέσιμες μελέτες της αναθέτουσας αρχής
συνοδεύονται υποχρεωτικά, από όλες τις απαραίτητες
συνοδές υποστηρικτικές μελέτες, όπως γεωλογικές, γε-
ωτεχνικές, που αντιστοιχούν στο αντίστοιχο στάδιο της
μελέτης του κυρίως έργου, και (γ) η ύπαρξη όλων των
στοιχείων του υποφακέλου της υποπερίπτωσης Α΄ της
παρ. 7 του άρθρου 45. Με απόφαση του Υπουργού Υπο-
δομών, Μεταφορών και Δικτύων μπορεί να εξαιρούνται
και άλλες κατηγορίες έργων από την εφαρμογή της πα-
ραγράφου αυτής.
2. Η παράγραφος 1 εφαρμόζεται αναλόγως και στην
περίπτωση αξιοποίησης και οικοδόμησης ακινήτων με α-
ντιπαροχή, εφόσον η αναθέτουσα αρχή έχει αποφασίσει
την αξιοποίηση με σύναψη σύμβασης συγχρόνως για τη
μελέτη και κατασκευή του ακινήτου.
3. Η παράγραφος 1 εφαρμόζεται αναλόγως και αν η α-
ναθέτουσα αρχή, προκειμένου να πραγματοποιήσει την
κατασκευή και πιθανόν τη λειτουργία και συντήρηση του
έργου, κρίνει σκόπιμη την παραχώρηση άλλου εργολαβι-
κού ανταλλάγματος εκτός από πλήρη χρηματική καταβο-
λή ή αντιπαροχή ακινήτων, χωρίς τη μεταβίβαση στον α-
νάδοχο του λειτουργικού κινδύνου, που απορρέει από
την εκμετάλλευση των εν λόγω έργων και ο οποίος συ-
μπεριλαμβάνει κίνδυνο ζήτησης ή προσφοράς ή αμφοτέ-
ρων. Τέτοια ανταλλάγματα μπορεί να είναι η παραχώρη-
ση της χρήσης ή της εκμετάλλευσης του έργου για ορι-
σμένη χρονική περίοδο με εγγυημένα έσοδα, η αντιπα-
ροχή γεωργικών ή μεταλλευτικών ή βιομηχανικών προϊ-
όντων ή υπηρεσιών και άλλα.
4. Η αξιολόγηση της μελέτης κατά τη διαδικασία ανά-
θεσης σύμβασης του παρόντος άρθρου αφορά μόνο τον
έλεγχο της πληρότητας και της συμφωνίας της μελέτης
με τα οριζόμενα στα έγγραφα της σύμβασης και ιδίως με
τον Κανονισμό Μελετών Έργου διαπιστώνοντας τη συμ-
μόρφωση ή μη της μελέτης με αυτά (πίνακας συμμόρφω-
σης) χωρίς βαθμολόγηση.
Άρθρο 51
Συμβάσεις μελετών για τον προσδιορισμό
τεχνικής λύσης

1. Στην περίπτωση διαδικασίας σύναψης δημόσιας
σύμβασης μελέτης, όταν η τεχνική λύση δεν έχει προσ-
διοριστεί από την αναθέτουσα αρχή και η μελέτη επιδέ-
χεται διαφορετικές τεχνικές λύσεις, είναι δυνατό, η ανα-
θέτουσα αρχή, έπειτα από γνώμη του αρμόδιου τεχνικού
συμβουλίου αυτής, να προβαίνει σε διαδικασία σύναψης
δημόσιας σύμβασης για την εκπόνηση μελέτης για τα
πρώιμα στάδια που απαιτούνται για την έκδοση της Από-
φασης Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων (Α.Ε.Π.Ο.), με
κατ’ αποκοπή τίμημα για την αμοιβή όλων των πρώιμων
σταδίων κατά τα οριζόμενα στην υποπερίπτωση γγ΄ της
περίπτωσης κε΄ της παρ. 2 του άρθρου 52, χωρίς υπο-
χρέωση υποβολής οικονομικής προσφοράς από τον οι-
κονομικό φορέα.
2. Στους συμμετέχοντες που κατέλαβαν την δεύτερη
και τρίτη θέση κατάταξης καταβάλλεται το προβλεπόμε-
νο από τα έγγραφα της σύμβασης βραβείο, με την προϋ-
πόθεση ότι οι τεχνικές προσφορές τους κρίθηκαν παρα-
δεκτές. Στη περίπτωση αυτή, οι τεχνικές εκθέσεις με τις
τεχνικές προτάσεις παραλαμβάνονται από το αρμόδιο
γνωμοδοτικό όργανο και περιέρχονται στην κυριότητα
της αναθέτουσας αρχής. Δεν καταβάλλεται το βραβείο
στον ανάδοχο, για τον οποίο το ποσό του βραβείου θεω-
ρείται ότι συμπεριλαμβάνεται στην συμβατική αμοιβή.
Άρθρο 52
Σκοπιμότητα σύναψης δημόσιας σύμβασης παροχής
τεχνικών και λοιπών συναφών
επιστημονικών υπηρεσιών

1. Για την έγκριση διενέργειας διαδικασίας σύναψης
σύμβασης παροχής τεχνικών και λοιπών συναφών επι-
στημονικών υπηρεσιών, απαιτείται η έκδοση προηγούμε-
νης γνώμης του τεχνικού συμβουλίου της αναθέτουσας
αρχής ή του τεχνικού συμβουλίου της Γενικής Γραμμα-
τείας Υποδομών, αν στην αναθέτουσα αρχή δεν υφίστα-
ται τεχνικό συμβούλιο. Με τη γνώμη του το τεχνικό συμ-
βούλιο μπορεί να υποχρεώσει την αναθέτουσα αρχή,
πριν από την έγκριση των εγγράφων της σύμβασης, να
τηρήσει τη διαδικασία του άρθρου 44.
2. Στις συμβάσεις του παρόντος άρθρου εμπίπτουν και
οι δημόσιες συμβάσεις με αντικείμενο την προετοιμασία
στοιχείων του φακέλου δημόσιας σύμβασης κατά τις πα-
ραγράφους 5 έως 7 του άρθρου 45.
3. Η έγκριση της παραγράφου 1 δεν απαιτείται όταν η
σύναψη σύμβασης παροχής τεχνικών και λοιπών συνα-
φών επιστημονικών υπηρεσιών υπαγορεύεται από τους
κανόνες διαχείρισης των κονδυλίων της Ε.Ε. (συγχρημα-
τοδοτούμενες δημόσιες συμβάσεις).
Άρθρο 53
Περιεχόμενο εγγράφων της σύμβασης

1. Οι όροι των εγγράφων της σύμβασης πρέπει να εί-
ναι σαφείς και πλήρεις ώστε να επιτρέπουν την υποβολή
άρτιων και συγκρίσιμων μεταξύ τους προσφορών.
2. Τα έγγραφα της σύμβασης, πλην της προκήρυξης
σύμβασης του άρθρου 63 και της προκαταρκτικής προκή-
ρυξης του άρθρου 62 σε περίπτωση που χρησιμοποιείται
ως μέσο προκήρυξης του διαγωνισμού, περιέχουν ιδίως:
α) την επωνυμία της αναθέτουσας αρχής,
β) την προθεσμία για την παραλαβή των προσφορών
από την αρμόδια υπηρεσία, τη διεύθυνση και τον τρόπο
υποβολής τους,
γ) το όνομα, τη διεύθυνση, τον αριθμό τηλεφώνου και
τηλεομοιοτυπικού μηχανήματος (FAX), τη διεύθυνση η-
λεκτρονικού ταχυδρομείου (e-mail) της υπηρεσίας που
διενεργεί τον διαγωνισμό, καθώς και τον αρμόδιο υπάλ-
ληλο της υπηρεσίας αυτής,
δ) τα αρμόδια όργανα για την αποσφράγιση των προ-
σφορών, την ημερομηνία, την ώρα και λοιπές πληροφο-
ρίες που σχετίζονται με την αποσφράγιση (π.χ. τόπος α-
ποσφράγισης), καθώς και τα πρόσωπα που δικαιούνται
να συμμετέχουν στην διαδικασία,
ε) ακριβή περιγραφή του φυσικού αντικειμένου της
σύμβασης. Επίσης οποιαδήποτε δικαιώματα προαίρεσης
για συμπληρωματικές ή νέες συμβάσεις και, εφόσον εί-
ναι γνωστό, το προσωρινό χρονοδιάγραμμα για την ά-
σκηση των δικαιωμάτων αυτών, καθώς και τον αριθμό
των παρατάσεων για την άσκησή τους,
στ) το είδος της διαδικασίας,
ζ) την πηγή χρηματοδότησης και τον τρόπο πληρωμής,
η) το νόμισμα της προσφερόμενης τιμής,
θ) τις προϋποθέσεις αναπροσαρμογής του τιμήματος
μετά την κατακύρωση, εφόσον κρίνεται ότι απαιτείται
τέτοιος όρος, σύμφωνα και με την παρ. 10,
ι) τις απαιτούμενες εγγυήσεις τον τύπο, τα ποσοστά,
το νόμισμα, το χρόνο υποβολής των εγγυήσεων, όλους
τους σχετικούς όρους αυτών, καθώς και άλλες εξασφα-
λίσεις, εάν ζητούνται,
ια) τα τεχνικά χαρακτηριστικά (προδιαγραφές), την πο-
σότητα και την περιγραφή των αγαθών, υπηρεσιών ή έρ-
γων, τον τρόπο της εκτέλεσης του ελέγχου και της δια-
σφάλισης της ποιότητας, την προθεσμία για την εκτέλε-
ση της σύμβασης, τον τόπο και χρόνο εκτέλεσης, καθώς
και άλλα χαρακτηριστικά, ανάλογα με το αντικείμενο της
σύμβασης,
ιβ) τους όρους και τα κριτήρια επιλογής, καθώς και τα
ελάχιστα επίπεδα αυτών, σχετικά με τους λόγους απο-
κλεισμού, την οικονομική και χρηματοοικονομική επάρ-
κεια και την τεχνική ή/και επαγγελματική ικανότητα των
υποψηφίων ή προσφερόντων,
ιγ) τη δυνατότητα υποβολής προσφοράς για ένα ή πε-
ρισσότερα τμήματα της σύμβασης, σύμφωνα με το άρ-
θρο 59,
ιδ) τη δυνατότητα υποβολής εναλλακτικών προσφο-
ρών,
ιε) το κριτήριο ανάθεσης, τη διαδικασία και τα κριτήρια
αξιολόγησης των προσφορών, κατά τα ειδικότερα προ-
βλεπόμενα στα άρθρα 86 και 87
ιστ) τη διάρκεια ισχύος των προσφορών,
ιζ) τους απαράβατους όρους, απόκλιση από τους οποί-
ους συνεπάγεται την απόρριψη της προσφοράς,
ιη) όλους τους ειδικούς και γενικούς όρους για την ε-
κτέλεση της σύμβασης, ιδίως δε την υποχρέωση της
παρ. 2 του άρθρου 18 και τους όρους πληρωμής,
ιθ) οποιεσδήποτε τροποποιήσεις με τη μορφή σαφών,
ακριβών και κατηγορηματικών ρητρών αναθεώρησης,
συμπεριλαμβανομένων, ενδεχομένως ρητρών αναθεώ-
ρησης τιμών ή προαιρέσεων, κατά το άρθρο 132,
κ) τα απαιτούμενα αποδεικτικά μέσα (δηλώσεις, δικαι-
ολογητικά κ.λπ.),
κα) τον κατάλογο και τη σειρά ισχύος των εγγράφων
της σύμβασης,
κβ) όλες τις αναγκαίες πληροφορίες σχετικά με τον
τρόπο διάθεσης των εγγράφων της σύμβασης,
κγ) τη διαδικασία πρόσβασης των υποψηφίων και προ-
σφερόντων στα δικαιολογητικά, στις τεχνικές και οικο-
νομικές προσφορές, υπό την επιφύλαξη των οριζόμενων
στο άρθρο 70 και στην κείμενη νομοθεσία,
κδ) επιπλέον των ανωτέρω, ειδικά για τις δημόσιες
συμβάσεις έργων:
αα) τον προϋπολογισμό δημοπράτησης, το τιμολόγιο
δημοπράτησης, την ειδική συγγραφή υποχρεώσεων, την
τεχνική περιγραφή, την τεχνική μελέτη ή/και τη διαμόρ-
φωση αυτών μετά την κατακύρωση της σύμβασης, σύμ-
φωνα με την προσφορά του αναδόχου,
ββ) τον τρόπο σύνταξης και υποβολής των οικονομι-
κών προσφορών,
γγ) αμοιβή των αξιολογότερων μελετών, όπου κρίνε-
ται αναγκαίο,
δδ) το απαιτούμενο στάδιο της μελέτης που πρέπει να
υποβάλουν οι οικονομικοί φορείς, στην περίπτωση εφαρ-
μογής του άρθρου 50,
εε) στην περίπτωση εφαρμογής της παρ. 2 του άρθρου
50 τα σχέδια συμβολαίου οροφοκτησίας, κανονισμού
λειτουργίας, πινάκων ποσοστών συνιδιοκτησίας και κα-
τανομών των κοινόχρηστων δαπανών ή δαπανών για τα
κοινόκτητα πράγματα, προσυμφώνων σταδιακής μεταβί-
βασης ποσοστών του οικοπέδου ανάλογα με την πρόοδο
των εργασιών,
στστ) στην περίπτωση εφαρμογής της παρ. 3 του άρ-
θρου 50, το είδος και την έκταση των διατιθεμένων α-
νταλλαγμάτων, ώστε να εξασφαλίζεται η αναγωγή σε
κοινή βάση, εξέταση και βαθμολόγηση τόσο των τεχνι-
κών προσφορών όσο και των οικονομικών,
κε) επιπλέον των ανωτέρω, ειδικά για τις δημόσιες
συμβάσεις μελετών και παροχής τεχνικών υπηρεσιών:
αα) το τεύχος τεχνικών δεδομένων, τη συγγραφή υπο-
χρεώσεων, το τεύχος προεκτιμώμενων αμοιβών ή/και τη
διαμόρφωση αυτών μετά την κατακύρωση της σύμβα-
σης, σύμφωνα με την προσφορά του αναδόχου,
ββ) την κατηγορία μελέτης, κατά την περίπτωση (15)
της παρ. 3 του άρθρου 2 που απαιτείται για κάθε επί μέ-
ρους μελετητικό αντικείμενο της σύμβασης, καθώς και
τα ελάχιστα επίπεδα τεχνικής καταλληλότητας γενικής
εμπειρίας ανά κατηγορία μελέτης, που αντιστοιχεί στην
προς ανάθεση σύμβαση,
γγ) την προεκτιμώμενη αμοιβή ή το κατ’ αποκοπή τίμη-
μα για την αμοιβή όλων των πρώιμων σταδίων στην περί-
πτωση εφαρμογής του άρθρου 50,
δδ) την εξειδίκευση των πρώιμων σταδίων των κύριων
ή και υποστηρικτικών μελετών στην περίπτωση εφαρμο-
γής του άρθρου 51
εε) τις προδιαγραφές εκπόνησης της μελέτης κατά το
άρθρο 196,
κστ) οποιαδήποτε άλλη πληροφορία απαιτείται κατά
τις ειδικότερες διατάξεις του παρόντος Βιβλίου (άρθρα 3
έως 221).
3. Τα έγγραφα της σύμβασης συντάσσονται υποχρεω-
τικά στην ελληνική γλώσσα και προαιρετικά και σε άλλες
γλώσσες, συνολικά ή μερικά. Σε περίπτωση ασυμφωνίας
μεταξύ των τμημάτων των εγγράφων της σύμβασης που
έχουν συνταχθεί σε περισσότερες γλώσσες, επικρατεί η
ελληνική έκδοση.
4. Οι αναθέτουσες αρχές δεν επιβάλλουν στους οικο-
νομικούς φορείς δαπάνη για τη λήψη των εγγράφων της
σύμβασης, πλην της δαπάνης που αντιστοιχεί στο κό-
στος αναπαραγωγής τους και της ταχυδρομικής αποστο-
λής τους.
5. Πρότυπα εγγράφων σύμβασης με δεσμευτική ισχύ
εκδίδονται από την Αρχή, σύμφωνα με την περίπτωση ε΄
της παρ. 2 του άρθρου 2 του ν. 4013/2011, με την επιφύ-
λαξη της επόμενης παραγράφου.
6. Ειδικά για τις δημόσιες συμβάσεις έργων, μελετών
και παροχής τεχνικών υπηρεσιών, λοιπά πρότυπα τεχνι-
κού περιεχομένου των περίπτωσεων κδ΄ και κε΄ της
παρ. 2, με δεσμευτική ή μη ισχύ, καθώς και σχετικές κα-
τευθυντήριες οδηγίες εκδίδονται με απόφαση του Υ-
πουργού Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων.
7. Ειδικά για τις δημόσιες συμβάσεις έργων, πέραν
των ανωτέρω, κατά τη σύνταξη των εγγράφων της σύμ-
βασης, ισχύουν και τα ακόλουθα:
α) Κατά την έγκριση της διακήρυξης το υπάρχον στην
εγκεκριμένη μελέτη σχέδιο διακήρυξης προσαρμόζεται,
σύμφωνα με τα ισχύοντα πρότυπα τεύχη διακήρυξης ε-
φόσον αυτό απαιτείται. Επίσης, γίνεται και αναγκαία
προσαρμογή των άλλων στοιχείων της μελέτης που συ-
νεπάγεται η αλλαγή της διακήρυξης.
β) Με απόφαση του Υπουργού Υποδομών, Μεταφορών
και Δικτύων, που εκδίδεται μετά από αίτημα της αναθέ-
τουσας αρχής και ύστερα από γνώμη του Τμήματος Κα-
τασκευών του Συμβουλίου Δημόσιων Έργων της Γενικής
Γραμματείας Υποδομών, μπορεί να προστίθενται στη δια-
κήρυξη επιπλέον όροι, που αφορούν την τεχνική και οι-
κονομική ικανότητα όταν τούτο ενδείκνυται από το είδος
ή την πολυπλοκότητα του προς ανάθεση έργου.
γ) Με τα έγγραφα της σύμβασης επιτρέπεται να ανα-
λάβει ο ανάδοχος την αναγκαία συμπλήρωση ή προσαρ-
μογή των στοιχείων της μελέτης προς τα δεδομένα του
εδάφους.
δ) Η διακήρυξη μνημονεύει τα τεχνικά τεύχη και σχέ-
δια που μαζί με αυτήν αποτελούν τη βάση για την κατάρ-
τιση της σύμβασης. Σε περίπτωση διαδικασίας διαπραγ-
μάτευσης του άρθρου 32 ή απευθείας ανάθεσης του άρ-
θρου 118, τα τεύχη αυτά προσδιορίζονται στη σύμβαση.
ε) Τα τεχνικά τεύχη είναι σχέδια και κείμενα που δί-
νουν εικόνα του έργου που πρόκειται να κατασκευαστεί
και των υποχρεώσεων που αναλαμβάνει ο ανάδοχος με
τη σύμβαση (τεχνική περιγραφή, συγγραφές υποχρεώ-
σεων κ.λπ.).
στ) Ο προϋπολογισμός της υπηρεσίας αποτελεί ένδει-
ξη της προεκτίμησης του κόστους του έργου και ανώτα-
το όριο προσφοράς, όταν τα έγγραφα της σύμβασης δεν
ορίζουν ρητά ότι επιτρέπονται προσφορές μεγαλύτερες
από τον προϋπολογισμό της υπηρεσίας ή αρνητικές εκ-
πτώσεις. Ο προϋπολογισμός μπορεί να είναι αναλυτικός
ή να περιλαμβάνει κατ’ αποκοπή τίμημα για το έργο ή
τμήματά του.
ζ) Με απόφαση του Υπουργού Υποδομών, Μεταφορών
και Δικτύων εγκρίνεται Κανονισμός Αναλυτικών και Πε-
ριγραφικών Τιμολογίων Εργασιών ανάλογα με την κατη-
γορία και το μέγεθος των έργων και με την προσβασιμό-
τητα της περιοχής εκτέλεσής τους.
η) Ο Κανονισμός Αναλυτικών και Περιγραφικών Τιμο-
λογίων Εργασιών, μετά την έγκρισή του, ισχύει υποχρε-
ωτικά για όλες τις αναθέτουσες αρχές που δημοπρατούν
δημόσιες συμβάσεις έργων.
θ) Στις τιμές του προϋπολογισμού και του τιμολογίου,
τόσο της υπηρεσίας όσο και της προσφοράς, περιλαμβά-
νεται κάθε σχετική δαπάνη, καθώς και τα γενικά έξοδα
και όφελος της εργοληπτικής επιχείρησης. Αν γίνεται
ρητή μνεία στα έγγραφα της σύμβασης μπορεί να προ-
στίθεται στην εκτιμώμενη αξία της σύμβασης ποσοστό
γενικών εξόδων και οφέλους, που ορίζεται σε δεκαοκτώ
τοις εκατό (18%) ανεξαρτήτως πηγής χρηματοδότησης
στο οποίο συμπεριλαμβάνεται η με αρ.πρωτ. 8371/
27.7.2016 συμφωνία μεταξύ Εργοληπτικών Ενώσεων και
Π.Ο.ΕΜΔΥΔΑΣ, όπως ισχύει ή τυχόν μελλοντικές συμ-
φωνίες.
ι) Ο προϋπολογισμός της αναθέτουσας αρχής, όταν εί-
ναι αναλυτικός, ομαδοποιεί τις ομοειδείς εργασίες με
ένδειξη του αθροίσματος της δαπάνης κάθε ομάδας. Αν
δεν υπάρχει τέτοια ομαδοποίηση, νοείται ότι το σύνολο
των εργασιών είναι μία ομάδα. Στην περίπτωση εφαρμο-
γής της περίπτωσης α΄ της παρ. 2 του άρθρου 95 ο προ-
ϋπολογισμός πρέπει υποχρεωτικά να αναλύεται σε «Ο-
μάδες εργασιών» ανά κατηγορία έργων. Οι «Ομάδες Ερ-
γασιών» ανά κατηγορία έργων καθορίζονται με αποφά-
σεις του Υπουργού Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων.
Στην περίπτωση εφαρμογής της περίπτωσης β΄ της παρ.
2 του άρθρου 95, οι τιμές του τιμολογίου μπορεί να είναι
αναλυτικές ή περιληπτικές για ολοκληρωμένα τμήματα
σύνθετων εργασιών ή να είναι κατ’ αποκοπή τιμές για
ευρύτερα τμήματα του έργου ή για όλο το έργο. Στην
περίπτωση εφαρμογής του άρθρου 125, για έργα που η
προμέτρηση των εργασιών είναι δύσκολη ή αδύνατη, ό-
πως ιδίως έργα συντηρήσεων, επισκευών, βελτιώσεων,
ανακαινίσεων, αναστηλώσεων, άρσης καταπτώσεων και
για ύφος προϋπολογισμού έως εξήντα χιλιάδες (60.000)
ευρώ, χωρίς Φ.Π.Α., μπορεί ο προϋπολογισμός να μην
περιλαμβάνει ποσότητες των επιμέρους εργασιών, αλλά
μόνο την κατ’ εκτίμηση δαπάνη του συνόλου κάθε ομά-
δας ομοειδών εργασιών και το γενικό σύνολο.
ια) Η αναθέτουσα αρχή χορηγεί έντυπο συμπλήρωσης
οικονομικής προσφοράς ή περιλαμβάνει σχετικό υπό-
δειγμα στα έγγραφα της σύμβασης, κατά περίπτωση,
σύμφωνα με τα οριζόμενα στα άρθρα 94 και 124 έως
126.
ιβ) Στις περιπτώσεις του άρθρου 50, με τα έγγραφα
της σύμβασης μπορεί να ζητείται από τους οικονομικούς
φορείς, ο προσδιορισμός τεχνολογικών χαρακτηριστι-
κών και προδιαγραφών επιμέρους στοιχείων του έργου,
η υποβολή προτάσεων - λύσεων σε δεδομένο τεχνικό
πρόβλημα, ο καθορισμός της προθεσμίας για την αποπε-
ράτωση κατασκευής του έργου και κοστολόγηση του κύ-
κλου ζωής του έργου, ανάλογα με το αντικείμενο της υ-
πό ανάθεση σύμβασης.
ιγ) Στις περιπτώσεις της παραγράφου 1 του άρθρου 50
ο «Κανονισμός Μελετών Έργου», ο οποίος συντάσσεται
από την αναθέτουσα αρχή, ειδικά για το προς ανάθεση
έργο ή υπάρχει και εφαρμόστηκε σε παρόμοια έργα, πε-
ριλαμβάνει τις ελάχιστες τεχνικές απαιτήσεις και προ-
διαγραφές εκπόνησης των μελετών που θα υποβληθούν
από τους οικονομικούς φορείς και αποτελεί αναπόσπα-
στο μέρος των εγγράφων της σύμβασης.
8. Ειδικά για τις δημόσιες συμβάσεις μελετών και πα-
ροχής τεχνικών και λοιπών συναφών επιστημονικών υ-
πηρεσιών, πέραν των αναφερομένων στις παραγράφους
1 έως 6, κατά τη σύνταξη των εγγράφων της σύμβασης
εφαρμόζονται και τα παρακάτω:
α) Η εκτιμώμενη αξία της σύμβασης περιλαμβάνει τις
προβλέψιμες προεκτιμώμενες αμοιβές των επί μέρους
μελετών και τεχνικών υπηρεσιών που απαρτίζουν τη
σύμβαση. Στην εκτιμώμενη αξία της σύμβασης συμπερι-
λαμβάνεται ποσοστό δέκα πέντε τοις εκατό (15%) ως α-
πρόβλεπτες δαπάνες, σύμφωνα με τα οριζόμενα στην
παρ. 5 του άρθρου 186.
β) Η προεκτιμώμενη αμοιβή αποτελεί γινόμενο των μο-
νάδων φυσικού αντικειμένου και λοιπών προσδιοριστι-
κών στοιχείων του προς μελέτη έργου, όπως προκύ-
πτουν από το Τεύχος Τεχνικών Δεδομένων του έργου,
με τις τιμές αμοιβών, ανά κατηγορία έργου και μονάδα
φυσικού αντικειμένου, του Κανονισμού Προεκτιμώμενων
Αμοιβών της περίπτωσης δ΄. Όταν στην προς ανάθεση
σύμβαση περιλαμβάνονται μελέτες κατηγοριών οι οποί-
ες δεν τιμολογούνται στον Κανονισμό της περίπτωσης
δ΄, η προεκτιμώμενη αμοιβή υπολογίζεται κατά περίπτω-
ση από την αναθέτουσα αρχή, με βάση ποσοτικά στοι-
χεία που προκύπτουν από το Τεύχος Τεχνικών Δεδομέ-
νων και τις ειδικές διατάξεις περί αμοιβής των κατηγο-
ριών αυτών, εφόσον ισχύουν, άλλως από συγκριτικά
στοιχεία για αμοιβές συναφών μελετών ή παροχής τε-
χνικών υπηρεσιών.
γ) Για ερευνητικές και υποστηρικτικές εργασίες (όπως
ιδίως γεωτεχνικές έρευνες και τοπογραφικές μελέτες),
για τις οποίες δεν είναι δυνατός ο ακριβής προσδιορι-
σμός μονάδων φυσικού αντικειμένου, τίθεται συνολική
προεκτιμώμενη αμοιβή ανά κατηγορία, ως ανώτατο όριο
δαπάνης, η οποία δεν μπορεί να υπερβαίνει αθροιστικά
για όλες τις κατηγορίες το ποσοστό τριάντα τοις εκατό
(30%) της συνολικής προεκτιμώμενης αμοιβής.
δ) Με απόφαση του Υπουργού Υποδομών, Μεταφορών
και Δικτύων, που εκδίδεται ύστερα από γνώμη του Τεχνι-
κού Συμβουλίου Μελετών της Γενικής Γραμματείας Υπο-
δομών και του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος, εγκρί-
νεται, με βάση τις εκάστοτε ισχύουσες τεχνικές προδια-
γραφές, Κανονισμός Προεκτιμώμενων Αμοιβών μελετών
και τεχνικών υπηρεσιών, που περιλαμβάνει:
(αα) ενιαίες τιμές προεκτιμώμενων αμοιβών μελετών
ανά μονάδα φυσικού αντικειμένου και κατηγορία έργου,
με βάση, κυρίως, τα προβλεπόμενα στάδια μελέτης και
τις ποσότητες των όμοιων ή τυποποιημένων φυσικών α-
ντικειμένων, ώστε να αποφεύγεται ο πολλαπλασιασμός
της αμοιβής στην περίπτωση αυτή και
(ββ) ενιαίες τιμές προεκτιμώμενων αμοιβών τεχνικών
υπηρεσιών είτε ανά μονάδα φυσικού αντικειμένου και
κατηγορία έργου, λαμβάνοντας υπόψη και τις ποσότητες
των όμοιων ή τυποποιημένων φυσικών αντικειμένων ώ-
στε να αποφεύγεται ο πολλαπλασιασμός της αμοιβής
στην περίπτωση αυτή είτε ανά μονάδα χρόνου απασχό-
λησης των προσώπων (ανθρωπομήνες) που ασχολούνται
με την παροχή της υπηρεσίας, με βάση τα προσόντα και
την εμπειρία τους.
Μετά την έκδοση της ως άνω απόφασης, η εφαρμογή
των τιμών του κανονισμού για τον καθορισμό της προε-
κτιμώμενης αξίας των συμβάσεων είναι υποχρεωτική για
τις αναθέτουσες αρχές, οι οποίες λαμβάνουν επιπρό-
σθετα υπόψη όλα τα στοιχεία που επηρεάζουν, κατά την
κρίση τους, τη συνολική δαπάνη της σύμβασης, ανάλογα
με τα χαρακτηριστικά της και τον επικαιροποιημένο φά-
κελο της δημόσιας σύμβασης. Οι τιμές του κανονισμού
αναπροσαρμόζονται κάθε έτος, με βάση τον επίσημο
δείκτη τιμών καταναλωτή του προηγούμενου έτους. Μέ-
χρι τις 20 Μαρτίου κάθε έτους αποστέλλεται από την αρ-
μόδια υπηρεσία της Γενικής Γραμματείας Υποδομών του
Υπουργείου Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων σχετι-
κό έγγραφο ενημέρωσης προς τις αναθέτουσες αρχές.
Οι διακηρύξεις που εγκρίνονται μετά την ημερομηνία αυ-
τή λαμβάνουν υποχρεωτικά υπόψη την αναπροσαρμογή
των τιμών, για τον προσδιορισμό της προεκτιμώμενης α-
μοιβής.
ε) Η αναθέτουσα αρχή χορηγεί έντυπο συμπλήρωσης
οικονομικής προσφοράς ή περιλαμβάνει σχετικό υπό-
δειγμα στη διακήρυξη, κατά περίπτωση, σύμφωνα με τα
ειδικότερα οριζόμενα στο άρθρο 95.
9. Στις διαδικασίες σύναψης δημόσιας σύμβασης προ-
μηθειών, όταν από τα έγγραφα της σύμβασης προβλέπε-
ται χρόνος παράδοσης των αγαθών μεγαλύτερος των
δώδεκα (12) μηνών, μπορεί να περιλαμβάνεται στα έγ-
γραφα της σύμβασης όρος περί αναπροσαρμογής της τι-
μής, υπό τους όρους του άρθρου 132. Στην περίπτωση
αυτή πρέπει υποχρεωτικά να καθορίζεται στα έγγραφα
της σύμβασης ο τύπος, ο τρόπος και οι προϋποθέσεις
της αναπροσαρμογής. Χρόνος εκκίνησης της αναπρο-
σαρμογής είναι η ημερομηνία υποβολής των προσφορών
που καθορίζεται από τα έγγραφα της σύμβασης και υπο-
λογίζεται μέχρι και την ημερομηνία παράδοσης των αγα-
θών. Σε περιπτώσεις τμηματικών παραδόσεων, η τιμή α-
ναπροσαρμόζεται για τις ποσότητες που, σύμφωνα με τα
έγγραφα της σύμβασης προβλέπεται να παραδοθούν με-
τά την παρέλευση των δώδεκα (12) μηνών. Σε περίπτωση
εκπρόθεσμης παράδοσης, με υπαιτιότητα του αναδόχου,
ο χρόνος παράτασης δεν λαμβάνεται υπόψη για την α-
ναπροσαρμογή. Προκαταβολή που χορηγήθηκε αφαιρεί-
ται από την προς αναπροσαρμογή συμβατική αξία.
10. Στις διαδικασίες σύναψης δημόσιας σύμβασης πα-
ροχής γενικών υπηρεσιών, μπορεί να ορίζεται με σαφή-
νεια στα έγγραφα της σύμβασης όρος περί αναπροσαρ-
μογής της τιμής, οι προϋποθέσεις και ο τρόπος αναπρο-
σαρμογής αυτής.
Άρθρο 54
Τεχνικές προδιαγραφές
(άρθρο 42 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ)

1. Οι τεχνικές προδιαγραφές που ορίζονται στην περί-
πτωση 1 του Παραρτήματος VII του Προσαρτήματος Α΄
παρατίθενται στα έγγραφα της σύμβασης και καθορί-
ζουν τα απαιτούμενα χαρακτηριστικά των έργων, των υ-
πηρεσιών ή των αγαθών.
Τα χαρακτηριστικά αυτά μπορεί επίσης να αναφέρο-
νται στη συγκεκριμένη διαδικασία ή μέθοδο παραγωγής
ή παροχής των ζητούμενων έργων, αγαθών ή υπηρεσιών
ή σε ειδική διαδικασία άλλου σταδίου του κύκλου ζωής
τους, ακόμη και αν οι παράγοντες αυτοί δεν αποτελούν
μέρος της υλικής τους υπόστασης, υπό την προϋπόθεση
ότι συνδέονται με το αντικείμενο της σύμβασης και είναι
ανάλογα με την αξία και τους σκοπούς της.
Οι τεχνικές προδιαγραφές μπορούν επίσης να καθορί-
ζουν αν απαιτείται μεταβίβαση δικαιωμάτων διανοητικής
ιδιοκτησίας.
Για όλες τις συμβάσεις που προορίζονται για χρήση α-
πό φυσικά πρόσωπα είτε πρόκειται για το ευρύ κοινό εί-
τε για το προσωπικό της αναθέτουσας αρχής, οι τεχνι-
κές προδιαγραφές, καταρτίζονται με τρόπο ώστε να
λαμβάνουν υπόψη κριτήρια προσβασιμότητας για άτομα
με αναπηρίες ή το σχεδιασμό για όλους τους χρήστες.
Αν έχουν υιοθετηθεί υποχρεωτικές απαιτήσεις προ-
σβασιμότητας δυνάμει νομοθετικής πράξης της Ένωσης,
οι τεχνικές προδιαγραφές, όσον αφορά τα κριτήρια προ-
σβασιμότητας για άτομα με αναπηρίες ή τον σχεδιασμό
για όλους τους χρήστες, καθορίζονται με παραπομπή
στις εν λόγω απαιτήσεις.
2. Οι τεχνικές προδιαγραφές εξασφαλίζουν ισότιμη
πρόσβαση των οικονομικών φορέων στη διαδικασία σύ-
ναψης σύμβασης και δεν έχουν ως αποτέλεσμα τη δημι-
ουργία αδικαιολόγητων εμποδίων στο άνοιγμα των δη-
μόσιων συμβάσεων στον ανταγωνισμό.
3. Οι τεχνικές προδιαγραφές διατυπώνονται με έναν
από τους κατωτέρω τρόπους:
α) ως επιδόσεις ή λειτουργικές απαιτήσεις, συμπερι-
λαμβανομένων των περιβαλλοντικών χαρακτηριστικών,
υπό την προϋπόθεση ότι οι παράμετροι είναι επαρκώς
προσδιορισμένες ώστε να επιτρέπουν στους προσφέρο-
ντες να προσδιορίζουν το αντικείμενο της σύμβασης και
στις αναθέτουσες αρχές να αναθέτουν τη σύμβαση,
β) με παραπομπή σε τεχνικές προδιαγραφές και, με
σειρά προτεραιτότητας, σε εθνικά πρότυπα που αποτε-
λούν μεταφορά ευρωπαϊκών πρότυπων, σε ευρωπαϊκές
τεχνικές εγκρίσεις, σε κοινές τεχνικές προδιαγραφές,
σε διεθνή πρότυπα, σε άλλα τεχνικά συστήματα αναφο-
ράς που έχουν θεσπιστεί από ευρωπαϊκούς οργανισμούς
τυποποίησης ή -όταν αυτά δεν υπάρχουν- σε εθνικά πρό-
τυπα, σε εθνικές τεχνικές εγκρίσεις ή σε εθνικές τεχνι-
κές προδιαγραφές στον τομέα του σχεδιασμού, του υπο-
λογισμού και της εκτέλεσης των έργων και της χρησιμο-
ποίησης των αγαθών, κάθε παραπομπή συνοδεύεται από
τον όρο ή «ισοδύναμο»,
γ) ως επιδόσεις ή λειτουργικές απαιτήσεις κατά τα ο-
ριζόμενα στην περίπτωση α΄, με παραπομπή, ως τεκμή-
ριο συμβατότητας προς τις εν λόγω επιδόσεις ή λειτουρ-
γικές απαιτήσεις, στις τεχνικές προδιαγραφές που ανα-
φέρονται στην περίπτωση β΄,
δ) με παραπομπή στις τεχνικές προδιαγραφές που α-
ναφέρονται στην περίπτωση β΄ για ορισμένα χαρακτηρι-
στικά και με παραπομπή στις επιδόσεις ή στις λειτουργι-
κές απαιτήσεις που αναφέρονται στην περίπτωση α΄ για
ορισμένα άλλα χαρακτηριστικά.
4. Οι τεχνικές προδιαγραφές, εκτός εάν δικαιολογεί-
ται από το αντικείμενο της σύμβασης, δεν περιέχουν
μνεία συγκεκριμένης κατασκευής ή προέλευσης ή ιδιαί-
τερης μεθόδου κατασκευής που να χαρακτηρίζει τα
προϊόντα ή τις υπηρεσίες που παρέχονται από έναν συ-
γκεκριμένο οικονομικό φορέα ούτε εμπορικού σήματος,
διπλώματος ευρεσιτεχνίας, τύπων ή συγκεκριμένης κα-
ταγωγής ή παραγωγής που θα είχε ως αποτέλεσμα να
ευνοούνται ή να αποκλείονται ορισμένες επιχειρήσεις ή
ορισμένα προϊόντα. Η εν λόγω μνεία επιτρέπεται, κατ’ ε-
ξαίρεση, όταν δεν είναι δυνατόν να γίνει επαρκώς προσ-
διορισμένη και κατανοητή περιγραφή του αντικειμένου
της σύμβασης κατ’ εφαρμογή της παρ. 3. Η εν λόγω
μνεία συνοδεύεται από τον όρο «ή ισοδύναμο».
5. Όταν η αναθέτουσα αρχή χρησιμοποιεί τη δυνατό-
τητα παραπομπής στις τεχνικές προδιαγραφές που ανα-
φέρονται στην περίπτωση β΄ της παρ. 3, δεν απορρίπτει
προσφορά με την αιτιολογία ότι τα προσφερόμενα έργα,
αγαθά ή οι υπηρεσίες δεν πληρούν τις τεχνικές προδια-
γραφές στις οποίες έχει παραπέμψει, εφόσον ο προσφέ-
ρων αποδεικνύει στην προσφορά του, με κάθε ενδεδειγ-
μένο μέσο, συμπεριλαμβανομένων των αποδεικτικών μέ-
σων που αναφέρονται στο άρθρο 56, ότι οι λύσεις που
προτείνει πληρούν κατά ισοδύναμο τρόπο τις απαιτήσεις
που καθορίζονται από τις τεχνικές προδιαγραφές.
6. Όταν η αναθέτουσα αρχή χρησιμοποιεί τη δυνατό-
τητα που αναφέρεται στην περίπτωση α΄ της παρ. 3 για
τη διατύπωση των τεχνικών προδιαγραφών με αναφορά
στις επιδόσεις ή στις λειτουργικές απαιτήσεις, δεν απορ-
ρίπτει προσφορά έργων, αγαθών ή υπηρεσιών που πλη-
ρούν ένα εθνικό πρότυπο το οποίο αποτελεί μεταφορά
ευρωπαϊκού προτύπου, μία ευρωπαϊκή τεχνική έγκριση,
μία κοινή τεχνική προδιαγραφή, ένα διεθνές πρότυπο ή
ένα τεχνικό πλαίσιο αναφοράς που έχει εκπονηθεί από
έναν ευρωπαϊκό οργανισμό τυποποίησης, εφόσον οι εν
λόγω προδιαγραφές καλύπτουν τις επιδόσεις ή τις λει-
τουργικές απαιτήσεις που ορίζει.
Ο προσφέρων αποδεικνύει στην προσφορά του, με κά-
θε ενδεδειγμένο μέσο, συμπεριλαμβανομένων και εκεί-
νων που αναφέρονται στο άρθρο 56, ότι το έργο, η αγα-
θό ή η υπηρεσία που πληροί το πρότυπο ανταποκρίνεται
στις επιδόσεις ή στις λειτουργικές απαιτήσεις τις οποίες
έχει ορίσει η αναθέτουσα αρχή.
7. Οι τεχνικές προδιαγραφές καθορίζονται και εγκρί-
νονται πριν την έναρξη της διαδικασίας σύναψης της
σύμβασης κατά το άρθρο 61.
8. Ειδικά για τις συμβάσεις έργων, με απόφαση του Υ-
πουργού Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων μπορούν
να εγκρίνονται προδιαγραφές και κανονισμοί που ανα-
φέρονται στον τρόπο κατασκευής των έργων και στην
ποιότητα, στον τρόπο σύνθεσης και επεξεργασίας, στη
χρήση και στον έλεγχο των υλικών κατασκευής των έρ-
γων. Με την απόφαση αυτή μπορεί να ορίζεται αν οι θε-
σπιζόμενες προδιαγραφές είναι υποχρεωτικές σε κάθε
περίπτωση ή ισχύουν προαιρετικά ή ισχύουν ως ελάχι-
στα όρια.
9. Ειδικά για τις δημόσιες συμβάσεις προμηθειών και
παροχής γενικών υπηρεσιών, κατά την κατάρτιση των
τεχνικών προδιαγραφών οι αναθέτουσες αρχές λαμβά-
νουν υπόψη τις ενιαίες προδιαγραφές που εκπονούνται
από τις ΕΚΑΑ των περιπτώσεων β΄ και γ΄ της παραγρά-
φου 1 του άρθρου 41 και αναρτώνται στο ΕΣΗΔΗΣ. Στις
περιπτώσεις διαδικασίας σύναψης δημόσιας σύμβασης η
οποία διενεργείται από ΚΑΑ, οι τεχνικές προδιαγρα-
φέςκαθορίζονται είτε από την αναθέτουσα αρχή είτε α-
πό την ΚΑΑ. Αν έχουν καθοριστεί από την αναθέτουσα
αρχή, ελέγχονται, τροποποιούνται, όπου απαιτείται, και
εγκρίνονται από την ΚΑΑ.
Άρθρο 55
Σήματα
(άρθρο 43 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ)

1. Όταν οι αναθέτουσες αρχές σκοπεύουν να προβούν
σε αγορά έργων, αγαθών ή υπηρεσιών με ειδικά περι-
βαλλοντικά, κοινωνικά ή άλλα χαρακτηριστικά, μπορούν,
στις τεχνικές προδιαγραφές, στα κριτήρια ανάθεσης ή
στους όρους εκτέλεσης της σύμβασης, να απαιτούν συ-
γκεκριμένο σήμα ως αποδεικτικό ότι τα έργα, οι υπηρε-
σίες ή τα αγαθά συμμορφώνονται στα απαιτούμενα χα-
ρακτηριστικά, εφόσον πληρούνται όλες οι ακόλουθες
προϋποθέσεις:
α) οι απαιτήσεις σήματος αφορούν αποκλειστικά τα
κριτήρια που σχετίζονται με το αντικείμενο της σύμβα-
σης και είναι κατάλληλες για τον προσδιορισμό των χα-
ρακτηριστικών των έργων, των αγαθών ή των υπηρεσιών
που αποτελούν αντικείμενο της σύμβασης,
β) οι απαιτήσεις σήματος βασίζονται σε κριτήρια που
μπορούν να επαληθευτούν με αντικειμενικό τρόπο και
δεν εισάγουν διακρίσεις,
γ) τα σήματα καθιερώνονται μέσω ανοικτής και διαφα-
νούς διαδικασίας, στην οποία έχουν δικαίωμα συμμετο-
χής όλοι οι ενδιαφερόμενοι, συμπεριλαμβανομένων κρα-
τικών οργανισμών καταναλωτών, κοινωνικών εταίρων,
κατασκευαστών, διανομέων και μη κυβερνητικών οργα-
νώσεων,
δ) τα σήματα είναι προσιτά σε όλα τα ενδιαφερόμενα
μέρη,
ε) οι απαιτήσεις σήματος καθορίζονται από τρίτο, επί
του οποίου ο οικονομικός φορέας που υποβάλλει αίτηση
για το σήμα, δεν μπορεί να ασκήσει αποφασιστική επιρ-
ροή.
Όταν οι αναθέτουσες αρχές δεν απαιτούν τα έργα, τα
αγαθά και οι υπηρεσίες να πληρούν όλες τις απαιτήσεις
σήματος, δηλώνουν τις απαιτήσεις σήματος στις οποίες
αναφέρονται.
Οι αναθέτουσες αρχές που απαιτούν συγκεκριμένο
σήμα αποδέχονται όλα τα σήματα που επιβεβαιώνουν ό-
τι τα έργα, τα αγαθά και οι υπηρεσίες πληρούν τις ισοδύ-
ναμες απαιτήσεις σήματος.
Όταν ένας οικονομικός φορέας δεν είχε τεκμηριωμέ-
να τη δυνατότητα να αποκτήσει το ειδικό σήμα που έχει
υποδείξει η αναθέτουσα αρχή ή ισοδύναμο σήμα εντός
των σχετικών προθεσμιών για λόγους για τους οποίους
δεν ευθύνεται ο ίδιος, η αναθέτουσα αρχή αποδέχεται
άλλα κατάλληλα αποδεικτικά μέσα, τα οποία μπορεί να
περιλαμβάνουν τον τεχνικό φάκελο του κατασκευαστή,
υπό την προϋπόθεση ότι ο συγκεκριμένος οικονομικός
φορέας αποδεικνύει ότι τα προς παροχή έργα, αγαθά και
υπηρεσίες πληρούν τις απαιτήσεις του συγκεκριμένου
σήματος ή τις συγκεκριμένες απαιτήσεις που έχει ορίσει
η αναθέτουσα αρχή.
2. Εάν ένα σήμα πληροί τις προϋποθέσεις των περι-
πτώσεων β΄, γ΄, δ΄ και ε΄ της παρ. 1, αλλά θέτει επιπλέ-
ον απαιτήσεις που δεν σχετίζονται με το αντικείμενο της
σύμβασης, οι αναθέτουσες αρχές δεν απαιτούν το κα-
θαυτό σήμα, αλλά μπορούν να ορίζουν την τεχνική προ-
διαγραφή με παραπομπή στις λεπτομερείς προδιαγρα-
φές του εν λόγω σήματος ή, όπου κριθεί απαραίτητο, σε
τμήματα των σχετικών προδιαγραφών που σχετίζονται
με το αντικείμενο της σύμβασης και είναι κατάλληλα για
τον καθορισμό των χαρακτηριστικών του εν λόγω αντι-
κειμένου.
Άρθρο 56
Εκθέσεις δοκιμών, πιστοποίηση
και άλλα αποδεικτικά μέσα
(άρθρο 44 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ)

1. Οι αναθέτουσες αρχές μπορούν να απαιτούν από
τους οικονομικούς φορείς να προσκομίζουν έκθεση δοκι-
μών από οργανισμό αξιολόγησης της συμμόρφωσης ή
πιστοποιητικό που έχει εκδοθεί από τέτοιον οργανισμό
ως αποδεικτικό μέσο συμμόρφωσης με απαιτήσεις ή κρι-
τήρια που αναφέρονται στις τεχνικές προδιαγραφές, τα
κριτήρια ανάθεσης ή τους όρους εκτέλεσης της σύμβα-
σης.
Αν οι αναθέτουσες αρχές απαιτούν την υποβολή πι-
στοποιητικών εκδιδόμενων από συγκεκριμένο οργανι-
σμό αξιολόγησης της συμμόρφωσης, οφείλουν να δέχο-
νται επίσης πιστοποιητικά από άλλους ισοδύναμους ορ-
γανισμούς αξιολόγησης της συμμόρφωσης.
Για τους σκοπούς της παρούσας παραγράφου, οργανι-
σμός αξιολόγησης της συμμόρφωσης είναι ένας οργανι-
σμός ο οποίος πραγματοποιεί δραστηριότητες αξιολόγη-
σης της συμμόρφωσης, συμπεριλαμβανομένων βαθμο-
νομήσεων, δοκιμών, πιστοποίησης και επιθεώρησης και
είναι διαπιστευμένος, σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΚ)
αριθμ. 765/2008 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του
Συμβουλίου.
2. Οι αναθέτουσες αρχές δέχονται και άλλα κατάλλη-
λα αποδεικτικά μέσα, εκτός από αυτά που αναφέρονται
στην παρ. 1, όπως τον τεχνικό φάκελο του κατασκευα-
στή, εφόσον ο ενδιαφερόμενος οικονομικός φορέας δεν
έχει πρόσβαση στα πιστοποιητικά ή στις εκθέσεις δοκι-
μών που αναφέρονται στην παράγραφος 1 ή δεν έχει τη
δυνατότητα να τα αποκτήσει εντός των σχετικών προθε-
σμιών, υπό τους όρους ότι για την αδυναμία πρόσβασης
δεν ευθύνεται ο ενδιαφερόμενος οικονομικός φορέας
και ότι ο ίδιος αποδεικνύει ότι τα προς παροχή έργα, α-
γαθά και υπηρεσίες πληρούν τις απαιτήσεις ή τα κριτήρια
που ορίζονται στις τεχνικές προδιαγραφές, τα κριτήρια
ανάθεσης ή τους όρους εκτέλεσης της σύμβασης.
3. Εφόσον ζητηθεί:
α) η ανώνυμη εταιρεία «Εθνικό Σύστημα Υποδομών
Ποιότητας» (ΕΣΥΠ Α.Ε.),
β) η ανώνυμη εταιρεία «Ελληνικός Οργανισμός Τυπο-
ποίησης» (ΕΛΟΤ Α.Α.) και
γ) η ανώνυμη εταιρεία «Εθνικό Σύστημα Διαπίστευ-
σης» (ΕΣΥΔ Α.Ε.), θέτουν στη διάθεση άλλων κρατών
μελών, οποιεσδήποτε πληροφορίες σχετικά με τα στοι-
χεία και τα έγγραφα που υποβάλλονται, σύμφωνα με την
παρ. 6 του άρθρου 54, το άρθρο 55 και τις παραγάφους 1
και 2.
Οι αρμόδιες αρχές του κράτους-μέλους εγκατάστασης
του οικονομικού φορέα κοινοποιούν τις σχετικές πληρο-
φορίες, σύμφωνα με το άρθρο 343. Ειδικά για τους οικο-
νομικούς φορείς που είναι εγκατεστημένοι στην Ελλά-
δα, αρμόδιες είναι οι παραπάνω τρεις ανώνυμες εταιρεί-
ες.
Άρθρο 57
Εναλλακτικές προσφορές
(άρθρο 45 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ)

1. Οι αναθέτουσες αρχές μπορούν να επιτρέπουν ή να
απαιτούν από τους προσφέροντες να υποβάλλουν εναλ-
λακτικές προσφορές. Αναφέρουν στην προκήρυξη σύμ-
βασης ή, εάν ως μέσο προκήρυξης του διαγωνισμού χρη-
σιμοποιείται προκαταρκτική προκήρυξη, στην πρόσκλη-
ση επιβεβαίωσης ενδιαφέροντος, αν επιτρέπουν ή όχι ή
αν απαιτούν ή όχι την υποβολή εναλλακτικών προσφο-
ρών. Οι εναλλακτικές προσφορές δεν επιτρέπονται εάν
δεν υπάρχει σχετική αναφορά. Οι εναλλακτικές προσφο-
ρές συνδέονται με το αντικείμενο της σύμβασης.
2. Οι αναθέτουσες αρχές που επιτρέπουν ή απαιτούν
εναλλακτικές προσφορές αναφέρουν στα έγγραφα της
σύμβασης τις ελάχιστες απαιτήσεις τις οποίες πρέπει να
πληρούν οι εναλλακτικές προσφορές, καθώς και ειδι-
κούς τρόπους υποβολής αυτών των προσφορών, ιδίως
αν μπορούν να υποβάλλονται μόνο αν έχει επίσης υπο-
βληθεί προσφορά που δεν συνιστά εναλλακτική προ-
σφορά. Επίσης, διασφαλίζουν ότι τα επιλεγέντα κριτήρια
ανάθεσης μπορούν να εφαρμοστούν σε εναλλακτικές
προσφορές που πληρούν τις εν λόγω ελάχιστες απαιτή-
σεις, καθώς και σε συμμορφούμενες προσφορές που
δεν είναι εναλλακτικές.
3. Οι αναθέτουσες αρχές λαμβάνουν υπόψη τους μόνο
τις εναλλακτικές προσφορές που ανταποκρίνονται στις
ελάχιστες απαιτήσεις τις οποίες έχουν ορίσει.
Στο πλαίσιο των διαδικασιών σύναψης δημόσιων συμ-
βάσεων προμηθειών ή υπηρεσιών, οι αναθέτουσες αρχές
που έχουν επιτρέψει ή απαιτήσει εναλλακτικές προσφο-
ρές δεν απορρίπτουν μια εναλλακτική προσφορά μόνο
για τον λόγο ότι, εάν επιλεγεί, θα οδηγήσει, αντίστοιχα
είτε στη σύναψη σύμβασης υπηρεσιών αντί δημόσιας
σύμβασης προμηθειών είτε στη σύναψη σύμβασης προ-
μηθειών αντί δημόσιας σύμβασης υπηρεσιών.
4. Αν οι εναλλακτικές λύσεις καλύπτουν τις προδια-
γραφές των εγγράφων της σύμβασης, κρίνονται όλες ως
ισοδύναμες ανεξάρτητες προσφορές.
5. Πέραν των οριζόμενων στις προηγούμενες παρα-
γράφους, στις δημόσιες συμβάσεις έργων και σε περί-
πτωση ματαίωσης της διαδικασίας, δυνάμει του άρθρου
106, η αναθέτουσα αρχή μπορεί, να εξαγοράσει τις με-
λέτες των τεχνικών λύσεων που κρίνει ικανοποιητικές
και να προβεί σε νέα διαδικασία σύναψης σύμβασης έρ-
γου βάσει των μελετών αυτών. Η δυνατότητα αυτή πρέ-
πει να αναφέρεται στα έγγραφα της σύμβασης κατά την
αρχική δημοπράτηση.
Άρθρο 58
Υπεργολαβία
(άρθρο 71 παρ. 2 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ)

Στα έγγραφα της σύμβασης, η αναθέτουσα αρχή ζητά-
ει από τον προσφέροντα να αναφέρει στην προσφορά
του το τμήμα της σύμβασης που προτίθεται να αναθέσει
υπό μορφή υπεργολαβίας σε τρίτους, καθώς και τους υ-
περγολάβους που προτείνει.
Άρθρο 59
Υποδιαίρεση συμβάσεων σε τμήματα
(άρθρο 46 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ)

1. Οι αναθέτουσες αρχές μπορούν να αποφασίζουν να
αναθέτουν μια σύμβαση υπό τη μορφή χωριστών τμημά-
των και μπορούν να προσδιορίζουν το μέγεθος και το α-
ντικείμενο των τμημάτων αυτών. Εξαιρουμένων των
συμβάσεων οι οποίες έχουν διαιρεθεί υποχρεωτικά, σύμ-
φωνα με την παρ. 4, οι αναθέτουσες αρχές αναφέρουν
τους βασικούς λόγους της απόφασής τους να μην διαι-
ρέσουν μία σύμβαση σε τμήματα, στοιχείο που περιλαμ-
βάνεται στα έγγραφα της σύμβασης ή στην ειδική έκθε-
ση του άρθρου 341.
2. Οι αναθέτουσες αρχές αναφέρουν στην προκήρυξη
σύμβασης ή στην πρόσκληση επιβεβαίωσης ενδιαφέρο-
ντος, αν οι προσφορές υποβάλλονται για ένα, περισσό-
τερα ή για όλα τα τμήματα.
Οι αναθέτουσες αρχές δύνανται, ακόμη και εάν οι προ-
σφορές είναι δυνατόν να υποβάλλονται για πολλά ή για
όλα τα τμήματα, να περιορίζουν τον αριθμό των τμημά-
των που μπορούν να ανατεθούν σε έναν προσφέροντα,
υπό την προϋπόθεση ότι ο μέγιστος αριθμός των τμημά-
των ανά προσφέροντα ορίζεται στην προκήρυξη της
σύμβασης ή στην πρόσκληση επιβεβαίωσης ενδιαφέρο-
ντος. Οι αναθέτουσες αρχές αναφέρουν στα έγγραφα
της σύμβασης τα αντικειμενικά και χωρίς διακρίσεις κρι-
τήρια ή τους κανόνες που προτίθενται να εφαρμόσουν
για τον προσδιορισμό των τμημάτων που ανατίθενται,
στην περίπτωση που η εφαρμογή των κριτηρίων ανάθε-
σης θα είχε ως αποτέλεσμα την ανάθεση σε έναν προ-
σφέροντα τμημάτων που υπερβαίνουν τον μέγιστο αριθ-
μό.
3. Αν είναι δυνατή η ανάθεση περισσότερων του ενός
τμημάτων στον ίδιο προσφέροντα, οι αναθέτουσες αρ-
χές μπορούν να αναθέτουν συμβάσεις συνδυάζοντας
πολλά ή όλα τα τμήματα, στην περίπτωση που έχουν ο-
ρίσει στην προκήρυξη της σύμβασης ή στην πρόσκληση
για επιβεβαίωση ενδιαφέροντος ότι διατηρούν το δικαί-
ωμα αυτό και αναφέρουν τον τρόπο συνδυασμού των
τμημάτων ή ομάδων τμημάτων.
4. Οι ΚΑΑ διαιρούν υποχρεωτικά τις συμβάσεις που α-
ναθέτουν σε χωριστά τμήματα, καθορίζουσες το μέγε-
θος και το αντικείμενο των τμημάτων αυτών. Στην περί-
πτωση αυτή, εφαρμόζονται επίσης το πρώτο εδάφιο της
παρ. 2 και, κατά περίπτωση, η παράγραφος 3. Παρά τα
προβλεπόμενα στο πρώτο εδάφιο της παρούσας παρα-
γράφου, με απόφαση του Υπουργού Οικονομίας, Ανά-
πτυξης και Τουρισμού και του κατά περίπτωση αρμόδιου
Υπουργού, επιτρέπεται η ανάθεση συγκεκριμένης σύμ-
βασης από ΚΑΑ μη διαιρούμενης σε χωριστά τμήματα.
Άρθρο 60
Καθορισμός προθεσμιών
(άρθρο 47 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ)

1. Κατά τον καθορισμό των προθεσμιών παραλαβής
των προσφορών και των αιτήσεων συμμετοχής, οι ανα-
θέτουσες αρχές λαμβάνουν υπόψη την πολυπλοκότητα
της σύμβασης και τον χρόνο που απαιτείται για την προ-
ετοιμασία των προσφορών, υπό την επιφύλαξη των ελά-
χιστων προθεσμιών που καθορίζονται στα άρθρα 27 έως
31.
2. Εάν οι προσφορές μπορούν να συνταχθούν μόνον
έπειτα από επιτόπια επίσκεψη ή από επιτόπια εξέταση
εγγράφων προσαρτημένων στα έγγραφα της σύμβασης,
οι προθεσμίες παραλαβής των προσφορών, οι οποίες εί-
ναι υποχρεωτικά μεγαλύτερες από τις ελάχιστες προθε-
σμίες που προβλέπονται στα άρθρα 27 έως 31, καθορίζο-
νται κατά τρόπο ώστε όλοι οι ενδιαφερόμενοι οικονομι-
κοί φορείς να μπορούν να λάβουν γνώση όλων των ανα-
γκαίων πληροφοριών για την κατάρτιση των προσφο-
ρών.
3. Οι αναθέτουσες αρχές παρατείνουν την προθεσμία
παραλαβής των προσφορών, ούτως ώστε όλοι οι ενδια-
φερόμενοι οικονομικοί φορείς να μπορούν να λάβουν
γνώση όλων των αναγκαίων πληροφοριών για την κα-
τάρτιση των προσφορών στις ακόλουθες περιπτώσεις:
α) όταν, για οποιονδήποτε λόγο, πρόσθετες πληροφο-
ρίες, αν και ζητήθηκαν από τον οικονομικό φορέα έγκαι-
ρα δεν έχουν παρασχεθεί το αργότερο έξι ημέρες πριν
από την προθεσμία που ορίζεται για την παραλαβή των
προσφορών. Σε περίπτωση επισπευσμένης διαδικασίας,
σύμφωνα με την παρ. 3 του άρθρου 27 και την παρ. 7 του
άρθρου 28, η προθεσμία ορίζεται σε τέσσερις (4) ημέρες,
β) όταν τα έγγραφα της σύμβασης υφίστανται σημα-
ντικές αλλαγές.
Η διάρκεια της παράτασης είναι ανάλογη με τη σπου-
δαιότητα των πληροφοριών ή των αλλαγών.
Όταν οι πρόσθετες πληροφορίες δεν έχουν ζητηθεί έ-
γκαιρα ή δεν έχουν σημασία για την προετοιμασία κα-
τάλληλων προσφορών, δεν απαιτείται από τις αναθέτου-
σες αρχές να παρατείνουν τις προθεσμίες.
4. Για συμβάσεις κάτω των ορίων αντί των παραγρά-
φων 1 έως 3, εφαρμόζονται οι διατάξεις του άρθρου 121.
ΕΝΟΤΗΤΑ 2
ΔΗΜΟΣΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΔΙΑΦΑΝΕΙΑ
Άρθρο 61
Έναρξη διαδικασίας σύναψης σύμβασης

1. Για συμβάσεις άνω των ορίων, ως χρόνος έναρξης
της ανοικτής διαδικασίας, της κλειστής διαδικασίας, της
ανταγωνιστικής διαδικασίας με διαπραγμάτευση, του α-
νταγωνιστικού διαλόγου και της σύμπραξης καινοτο-
μίας, νοείται η ημερομηνία αποστολής της σχετικής προ-
κήρυξης σύμβασης στην Επίσημη Εφημερίδα της Ένω-
σης ή της προκαταρκτικής προκήρυξης, όταν η τελευ-
ταία χρησιμοποιείται ως μέσο προκήρυξης διαγωνισμού,
σύμφωνα με την παρ. 5 του άρθρου 26.
2. Ως χρόνος έναρξης της διαδικασίας διαπραγμάτευ-
σης χωρίς δημοσίευση προκήρυξης, νοείται η ημερομη-
νία αποστολής προς τους οικονομικούς φορείς της πρώ-
της πρόσκλησης συμμετοχής σε διαπραγμάτευση.
3. Ως χρόνος έναρξης ενός διαγωνισμού μελετών, νο-
είται η ημερομηνία αποστολής της σχετικής προκήρυξης
διαγωνισμού μελετών στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευ-
ρωπαϊκής Ένωσης.
4. Για συμβάσεις κάτω των ορίων αντί των παραγρά-
φων 1 έως 3, εφαρμόζονται οι διατάξεις του άρθρου
120.
Άρθρο 62
Προκαταρκτικές προκηρύξεις
(άρθρο 48 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ)

1. Οι αναθέτουσες αρχές μπορούν να γνωστοποιούν
τις προθέσεις τους για τις σχεδιαζόμενες διαδικασίες
σύναψης συμβάσεων δημοσιεύοντας προκαταρκτική
προκήρυξη. Οι εν λόγω προκηρύξεις περιέχουν τις πλη-
ροφορίες που προβλέπονται στο Μέρος B΄Τμήμα I του
Παραρτήματος V του Προσαρτήματος Α΄. Δημοσιεύο-
νται είτε από την Υπηρεσία Εκδόσεων της Ένωσης είτε
από τις αναθέτουσες αρχές στο «προφίλ αγοραστή»
τους, σύμφωνα με την περίπτωση β΄ της παρ. 2 του Πα-
ραρτήματος VIII του Προσαρτήματος Α΄. Όταν η προκα-
ταρκτική προκήρυξη δημοσιεύεται από τις αναθέτουσες
αρχές στο «προφίλ αγοραστή» τους, οι αναθέτουσες αρ-
χές αποστέλλουν στην Υπηρεσία Εκδόσεων της Ένωσης
γνωστοποίηση δημοσίευσης της προκήρυξης στο «προ-
φίλ αγοραστή» τους, σύμφωνα με το Παράρτημα VIII του
Προσαρτήματος Α΄. Οι εν λόγω προκηρύξεις περιέχουν
τις πληροφορίες που προβλέπονται στο Μέρος Α΄ του
Παραρτήματος V του Προσαρτήματος Α΄.
2. Για κλειστές διαδικασίες και ανταγωνιστικές διαδι-
κασίες με διαπραγμάτευση, οι μη κεντρικές αναθέτου-
σες αρχές μπορούν να χρησιμοποιούν την προκαταρκτι-
κή προκήρυξη ως μέσο προκήρυξης διαγωνισμού, σύμ-
φωνα με την παρ. 5 του άρθρου 26, υπό την προϋπόθεση
ότι η προκαταρκτική προκήρυξη πληροί όλες τις κατωτέ-
ρω προϋποθέσεις:
α) αναφέρεται κατά τρόπο συγκεκριμένο στα αγαθά,
τα έργα ή τις υπηρεσίες που θα αποτελέσουν το αντικεί-
μενο της σύμβασης που πρόκειται να συναφθεί,
β) επισημαίνει ότι η σύμβαση θα ανατεθεί μέσω κλει-
στής διαδικασίας ή ανταγωνιστικής διαδικασίας με δια-
πραγμάτευση, χωρίς περαιτέρω δημοσίευση προκήρυξης
διαγωνισμού, και καλεί τους ενδιαφερόμενους οικονομι-
κούς φορείς να εκδηλώσουν το ενδιαφέρον τους,
γ) περιέχει, εκτός από τις πληροφορίες που αναφέρο-
νται στο Μέρος B΄Τμήμα I του Παραρτήματος V του
Προσαρτήματος Α΄, και τις πληροφορίες που αναφέρο-
νται στο Μέρος B΄Τμήμα IΙ του Παραρτήματος V του
Προσαρτήματος Α΄,
δ) έχει αποσταλεί προς δημοσίευση μεταξύ 35 ημερών
και 12 μηνών πριν από την ημερομηνία αποστολής της
πρόσκλησης που αναφέρεται στην παράγραφο 1 του άρ-
θρου 69.
Οι ανωτέρω προκηρύξεις δεν δημοσιεύονται σε «προ-
φίλ αγοραστή». Ωστόσο, η τυχόν πρόσθετη δημοσίευση
σε εθνικό επίπεδο, σύμφωνα με το άρθρο 66, μπορεί να
πραγματοποιηθεί σε «προφίλ αγοραστή».
Η περίοδος που καλύπτεται από την προκαταρκτική
προκήρυξη διαρκεί κατ’ ανώτατο όριο 12 μήνες από την
ημερομηνία αποστολής της προς δημοσίευση. Ωστόσο,
στην περίπτωση δημόσιων συμβάσεων για κοινωνικές
και άλλες ειδικές υπηρεσίες, η προκαταρκτική προκήρυ-
ξη που αναφέρεται στην περίπτωση β΄ της παραγράφου
1 του άρθρου 108 μπορεί να καλύπτει περίοδο μεγαλύτε-
ρη των 12 μηνών.
3. Το παρόν άρθρο δεν εφαρμόζεται στις δημόσιες
συμβάσεις κάτω των ορίων.
Άρθρο 63
Προκηρύξεις σύμβασης
(άρθρο 49 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ)

Οι προκηρύξεις σύμβασης χρησιμοποιούνται ως μέσο
προκήρυξης του διαγωνισμού για όλες τις διαδικασίες,
με την επιφύλαξη του δεύτερου εδαφίου της παρ. 5 του
άρθρου 26 και του άρθρου 32. Οι προκηρύξεις σύμβασης
περιέχουν τις πληροφορίες που προβλέπονται στο Μέ-
ρος Γ΄ του Παραρτήματος V του Προσαρτήματος Α΄ και
δημοσιεύονται, σύμφωνα με το άρθρο 65. Το παρόν άρ-
θρο δεν εφαρμόζεται στις δημόσιες συμβάσεις κάτω των
ορίων.
Άρθρο 64
Γνωστοποιήσεις συναφθεισών συμβάσεων
(άρθρο 50 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ)

1. Το αργότερο 30 ημέρες μετά τη σύναψη σύμβασης ή
συμφωνίας-πλαίσιο, σε συνέχεια της σχετικής απόφα-
σης ανάθεσης ή σύναψης, οι αναθέτουσες αρχές απο-
στέλλουν γνωστοποίηση συναφθείσας σύμβασης με τα
αποτελέσματα της διαδικασίας σύναψης της σύμβασης.
Οι εν λόγω γνωστοποιήσεις περιέχουν τις πληροφο-
ρίες που προβλέπονται στο Μέρος Δ΄ του Παραρτήμα-
τος V του Προσαρτήματος Α΄ και δημοσιεύονται, σύμ-
φωνα με το άρθρο 65.
2. Εάν η προκήρυξη διαγωνισμού για τη σχετική σύμ-
βαση είχε γίνει υπό τη μορφή προκαταρκτικής προκήρυ-
ξης και η αναθέτουσα αρχή αποφασίσει να μην αναθέσει
περαιτέρω συμβάσεις κατά τη διάρκεια της περιόδου
που καλύπτεται από την προκαταρκτική προκήρυξη, η
γνωστοποίηση συναφθείσας σύμβασης περιέχει σχετική
επισήμανση.
Στην περίπτωση συμφωνιών-πλαίσιο που έχουν συνα-
φθεί, σύμφωνα με το άρθρο 39, οι αναθέτουσες αρχές α-
παλλάσσονται από την υποχρέωση αποστολής γνωστο-
ποίησης με τα αποτελέσματα της διαδικασίας σύναψης
σύμβασης για κάθε σύμβαση που βασίζεται στη συμφω-
νία-πλαίσιο.
3. Οι αναθέτουσες αρχές αποστέλλουν γνωστοποίηση
συναφθείσας σύμβασης που βασίζεται σε ένα δυναμικό
σύστημα αγορών το αργότερο 30 ημέρες μετά την ανά-
θεση κάθε σύμβασης. Μπορούν, ωστόσο, να συγκεντρώ-
νουν τις γνωστοποιήσεις αυτές σε τριμηνιαία βάση. Στην
περίπτωση αυτή, αποστέλλουν τις συγκεντρωμένες
γνωστοποιήσεις το αργότερο 30 ημέρες μετά τη λήξη ε-
κάστου τριμήνου.
4. Ορισμένες πληροφορίες σχετικά με τη σύναψη της
σύμβασης ή της συμφωνίας-πλαίσιο μπορούν να μη δη-
μοσιεύονται, όταν η γνωστοποίησή τους μπορεί να εμπο-
δίσει την εφαρμογή των νόμων, να είναι αντίθετη, καθ’
οιονδήποτε άλλο τρόπο, προς το δημόσιο συμφέρον ή
να βλάψει τα νόμιμα εμπορικά συμφέροντα συγκεκριμέ-
νων δημόσιων ή ιδιωτικών οικονομικών φορέων ή να
βλάψει τις συνθήκες θεμιτού ανταγωνισμού μεταξύ των
οικονομικών φορέων.
5. Το παρόν άρθρο δεν εφαρμόζεται στις δημόσιες
συμβάσεις κάτω των ορίων.
Άρθρο 65
Σύνταξη και λεπτομέρειες δημοσίευσης
των προκηρύξεων και γνωστοποιήσεων
(άρθρο 51 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ)

1. Οι προκηρύξεις και οι γνωστοποιήσεις που αναφέ-
ρονται στα άρθρα 62, 63 και 64 περιλαμβάνουν τις πλη-
ροφορίες που προβλέπονται στο Παράρτημα V του Προ-
σαρτήματος Α΄ υπό τη μορφή τυποποιημένων εντύπων,
συμπεριλαμβανομένων και των τυποποιημένων εντύπων
για τα διορθωτικά.
2. Οι προκηρύξεις και οι γνωστοποιήσεις που αναφέ-
ρονται στα άρθρα 62 έως 64 συντάσσονται, διαβιβάζο-
νται με ηλεκτρονικά μέσα στην Υπηρεσία Εκδόσεων της
Ένωσης και δημοσιεύονται, σύμφωνα με το Παράρτημα
VIII του Προσαρτήματος Α΄.
3. Οι προκηρύξεις και οι γνωστοποιήσεις που αναφέ-
ρονται στα άρθρα 62 έως 64 δημοσιεύονται εξ ολοκλή-
ρου στην επίσημη(-ες) γλώσσα(-ες) των θεσμικών οργά-
νων της Ένωσης που επιλέγεται από την αναθέτουσα
αρχή. Αυθεντικό θεωρείται μόνο το (τα) κείμενο(-α) που
δημοσιεύεται (-ονται) στη γλώσσα αυτή ή στις γλώσσες
αυτές. Μία περίληψη των σημαντικότερων στοιχείων κά-
θε προκήρυξης/γνωστοποίησης δημοσιεύεται και στις
λοιπές επίσημες γλώσσες των θεσμικών οργάνων της Έ-
νωσης.
4. Η Υπηρεσία Εκδόσεων της Ένωσης διασφαλίζει ότι
εξακολουθεί να δημοσιεύεται το πλήρες κείμενο και η
περίληψη των προκαταρκτικών προκηρύξεων όπως ανα-
φέρεται στην παρ. 2 του άρθρου 62, καθώς και οι προκη-
ρύξεις διαγωνισμών για την εισαγωγή ενός δυναμικού
συστήματος αγορών όπως αναφέρεται στην περίπτωση
α΄ της παρ. 4 του άρθρου 33:
α) αν πρόκειται για προκαταρκτικές προκηρύξεις, για
12 μήνες ή μέχρι την παραλαβή γνωστοποίησης συνα-
φθείσας σύμβασης, όπως προβλέπεται στο άρθρο 64,
στην οποία αναφέρεται ότι δεν θα ανατεθούν περαιτέρω
συμβάσεις κατά τη διάρκεια της δωδεκάμηνης περιόδου
που καλύπτεται από την προκήρυξη του διαγωνισμού. Ω-
στόσο, στην περίπτωση δημόσιων συμβάσεων για κοινω-
νικές και άλλες ειδικές υπηρεσίες, η προκαταρκτική προ-
κήρυξη που αναφέρεται στην περίπτωση β΄ της παρα-
γράφου 1 του άρθρου 108 εξακολουθεί να δημοσιεύεται
μέχρι τα τέλη της αρχικά αναφερθείσας περιόδου ι-
σχύος ή μέχρι την παραλαβή γνωστοποίησης συναφθεί-
σας σύμβασης, όπως προβλέπεται στο άρθρο 64, στην ο-
ποία αναφέρεται ότι δεν θα ανατεθούν περαιτέρω συμ-
βάσεις κατά τη διάρκεια της δωδεκάμηνης περιόδου που
καλύπτεται από την προκήρυξη του διαγωνισμού,
β) αν πρόκειται για προκηρύξεις διαγωνισμών για τη
δημιουργία ενός δυναμικού συστήματος αγορών, κατά
την περίοδο ισχύος του δυναμικού συστήματος αγορών.
5. Οι αναθέτουσες αρχές πρέπει να είναι σε θέση να α-
ποδεικνύουν την ημερομηνία αποστολής των προκηρύ-
ξεων και των γνωστοποιήσεων. Η Υπηρεσία Εκδόσεων
της Ένωσης χορηγεί στην αναθέτουσα αρχή βεβαίωση
της παραλαβής της προκήρυξης / γνωστοποίησης και της
δημοσίευσης των πληροφοριών που της διαβίβασε, επι-
σημαίνοντας την ημερομηνία της εν λόγω δημοσίευσης.
Η βεβαίωση αυτή συνιστά απόδειξη της πραγματοποίη-
σης της δημοσίευσης.
6. Οι αναθέτουσες αρχές μπορούν να δημοσιεύουν
προκηρύξεις και γνωστοποιήσεις για δημόσιες συμβά-
σεις που δεν υπόκεινται στην υποχρεωτική δημοσίευση
που απευθύνεται στην Υπηρεσία Εκδόσεων της Ένωσης,
με την προϋπόθεση ότι οι εν λόγω προκηρύξεις και γνω-
στοποιήσεις αποστέλλονται στην Υπηρεσία Εκδόσεων
της Ένωσης με ηλεκτρονικά μέσα, με το μορφότυπο και,
σύμφωνα με τις διαδικασίες διαβίβασης που προβλέπο-
νται στο Παράρτημα VIII του Προσαρτήματος Α΄.
7. Το παρόν άρθρο δεν εφαρμόζεται στις δημόσιες
συμβάσεις κάτω των ορίων.
Άρθρο 66
Δημοσίευση σε εθνικό επίπεδο
(άρθρο 52 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ)

1. Οι αναθέτουσες αρχές δημοσιεύουν τις προκηρύ-
ξεις και διακηρύξεις και τις αποφάσεις ανάθεσης δημο-
σίων συμβάσεων, ανεξαρτήτως της διαδικασίας ανάθε-
σης αυτών, με την επιφύλαξη εφαρμογής της παρ. 1 του
άρθρου 38, στο ΚΗΜΔΗΣ. Οι αναθέτουσες αρχές πρέπει
να είναι σε θέση να αποδεικνύουν την ημερομηνία ανάρ-
τησης των ως άνω στοιχείων στο ΚΗΜΔΗΣ.
2. Οι προκηρύξεις και διακηρύξεις δημοσίων συμβάσε-
ων της παραγράφου 1 πρέπει να φέρουν Αριθμό Διαδι-
κτυακής Ανάρτησης Μητρώου (ΑΔΑΜ) στο ΚΗΜΔΗΣ,
σύμφωνα με την παρ. 8 του άρθρου 38.
3. Οι προκηρύξεις και οι γνωστοποιήσεις που αναφέ-
ρονται στα άρθρα 62, 63 και 64, καθώς και οι πληροφο-
ρίες που περιέχονται σε αυτές δεν δημοσιεύονται σε ε-
θνικό επίπεδο πριν από την ημερομηνία δημοσίευσης,
σύμφωνα με το άρθρο 65. Ωστόσο, η δημοσίευση μπορεί
να πραγματοποιείται σε κάθε περίπτωση σε εθνικό επί-
πεδο, όταν οι αναθέτουσες αρχές δεν έχουν ενημερωθεί
σχετικά με τη δημοσίευση εντός 48 ωρών από τη βεβαί-
ωση παραλαβής της προκήρυξης/ γνωστοποίησης, σύμ-
φωνα με το άρθρο 65.
4. Οι προκηρύξεις και οι γνωστοποιήσεις που δημοσι-
εύονται σε εθνικό επίπεδο δεν περιλαμβάνουν πληροφο-
ρίες άλλες από εκείνες που περιέχονται στις προκηρύ-
ξεις και γνωστοποιήσεις που αποστέλλονται στην Υπη-
ρεσία Εκδόσεων της Ένωσης ή δημοσιεύονται στο «προ-
φίλ αγοραστή» αλλά αναφέρουν την ημερομηνία απο-
στολής της προκήρυξης/γνωστοποίησης που εστάλη
στην Υπηρεσία Εκδόσεων της Ένωσης ή της δημοσίευ-
σης στο «προφίλ αγοραστή».
5. Οι προκαταρκτικές προκηρύξεις δεν δημοσιεύονται
στο «προφίλ αγοραστή» πριν από την αποστολή στην Υ-
πηρεσία Εκδόσεων της Ένωσης της προκήρυξης/ γνω-
στοποίησης με την οποία ανακοινώνεται η δημοσίευσή
τους υπό τη μορφή αυτή. Επίσης αναφέρουν την ημερο-
μηνία αυτής της αποστολής.
6. Το Ε.Σ.Η.Δ.Η.Σ. μπορεί να λειτουργεί ως το επίσημο
εθνικό πληροφοριακό σύστημα eSender για την απευθεί-
ας ηλεκτρονική υποβολή των προκηρύξεων και γνωστο-
ποιήσεων που αποστέλλονται στην Υπηρεσία Εκδόσεων
της Ένωσης, στο Tenders Electronic Daily (TED). Με από-
φαση του Υπουργού Οικονομίας, Ανάπτυξης και Τουρι-
σμού καθορίζονται οι αναγκαίες τεχνικές λεπτομέρειες
για την εφαρμογή της παρούσας παραγράφου.
Άρθρο 67
Ηλεκτρονική διάθεση των εγγράφων της σύμβασης
(άρθρο 53 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ)

1. Οι αναθέτουσες αρχές προσφέρουν ελεύθερη, πλή-
ρη, άμεση και δωρεάν ηλεκτρονική πρόσβαση στα έγ-
γραφα της σύμβασης από την ημερομηνία δημοσίευσης
της προκήρυξης/ γνωστοποίησης, σύμφωνα με το άρθρο
65 ή την ημερομηνία αποστολής της πρόσκλησης επιβε-
βαίωσης ενδιαφέροντος.
Το κείμενο της προκήρυξης γνωστοποίησης ή της πρό-
σκλησης επιβεβαίωσης ενδιαφέροντος προσδιορίζει τη
διεύθυνση διαδικτύου στην οποία διατίθενται τα έγγρα-
φα της σύμβασης.
Όταν είναι αδύνατο να παρασχεθεί ελεύθερη, πλήρης,
άμεση και δωρεάν ηλεκτρονική πρόσβαση σε ορισμένα
έγγραφα της σύμβασης για έναν από τους λόγους που
αναφέρονται στο τρίτο εδάφιο της παραγράφου 1 του
άρθρου 22, οι αναθέτουσες αρχές μπορούν να αναφέ-
ρουν στην προκήρυξη/ γνωστοποίηση ή στην πρόσκληση
επιβεβαίωσης ενδιαφέροντος ότι τα σχετικά έγγραφα
της σύμβασης θα διαβιβαστούν με μέσα άλλα πλην των
ηλεκτρονικών, σύμφωνα με το πέμπτο εδάφιο παραγρά-
φου 1 του άρθρου 22. Στην περίπτωση αυτή, η προθε-
σμία υποβολής προσφορών παρατείνεται κατά πέντε η-
μέρες, εκτός από περιπτώσεις δεόντως αιτιολογημένης
επείγουσας ανάγκης, όπως αναφέρεται στην παρ. 3 του
άρθρου 27, στην παρ. 7 του άρθρου 28 και στο τέταρτο,
πέμπτο και έκτο εδάφιο της παρ. 2 του άρθρου 29.
Όταν δεν μπορεί να προσφερθεί ελεύθερη, πλήρης, ά-
μεση και δωρεάν ηλεκτρονική πρόσβαση σε ορισμένα
έγγραφα της σύμβασης, διότι οι αναθέτουσες αρχές
προτίθενται να εφαρμόσουν την παρ. 2 του άρθρου 21,
αναφέρουν στην προκήρυξη/ γνωστοποίηση ή στην πρό-
σκληση επιβεβαίωσης ενδιαφέροντος τα μέτρα προστα-
σίας του εμπιστευτικού χαρακτήρα των πληροφοριών, τα
οποία απαιτούν και τον τρόπο με τον οποίο είναι δυνατή
η πρόσβαση στα σχετικά έγγραφα. Στην περίπτωση αυ-
τή, η προθεσμία υποβολής προσφορών παρατείνεται κα-
τά πέντε (5) ημέρες, εκτός από περιπτώσεις δεόντως αι-
τιολογημένης επείγουσας ανάγκης, όπως αναφέρεται
στην παρ. 3 του άρθρου 27, στην παρ. 7 του άρθρου 28
και στο τέταρτο, πέμπτο και έκτο εδάφιο της παρ. 2 του
άρθρου 29.
2. Εφόσον έχουν ζητηθεί εγκαίρως, οι αναθέτουσες
αρχές παρέχουν σε όλους τους προσφέροντες που συμ-
μετέχουν στη διαδικασία σύναψης σύμβασης συμπληρω-
ματικές πληροφορίες σχετικά με τις προδιαγραφές και
οποιαδήποτε σχετικά δικαιολογητικά, το αργότερο έξι η-
μέρες πριν από τη λήξη της προθεσμίας που έχει οριστεί
για την παραλαβή των προσφορών. Σε περίπτωση επι-
σπευσμένης διαδικασίας, όπως αναφέρεται στην παρ. 3
του άρθρου 27 και στην παρ. 7 του άρθρου 28, η προθε-
σμία αυτή ανέρχεται σε τέσσερις (4) ημέρες.
3. Το παρόν άρθρο δεν εφαρμόζεται στις δημόσιες
συμβάσεις κάτω των ορίων.
Άρθρο 68
Διαβούλευση επί των δημοσιευμένων εγγράφων
σύμβασης έργων

1. Ειδικά στην περίπτωση δημοσίων συμβάσεων έρ-
γων, με τα έγγραφα της σύμβασης μπορεί να ορίζεται, ό-
τι προσκαλούνται οι κατά τον παρόντα νόμο και τα έγ-
γραφα της σύμβασης δυνάμενοι να λάβουν μέρος στη
συγκεκριμένη διαδικασία σύναψης σύμβασης οικονομι-
κοί φορείς, προκειμένου η αναθέτουσα αρχή να προβεί
σε παρουσίαση του προς ανάθεση έργου και σε σχετική
διαβούλευση με τους παριστάμενους οικονομικούς φο-
ρείς, σε καθορισμένο από την αναθέτουσα αρχή τόπο, η-
μερομηνία και ώρα, τουλάχιστον τριάντα (30) ημέρες
πριν τη λήξη της προθεσμίας υποβολής προσφορών ή αι-
τήσεων συμμετοχής.
2. Εντός δέκα (10) ημερών από την ως άνω παρουσία-
ση, κάθε ενδιαφερόμενος, μπορεί να υποβάλει τεύχος
παρατηρήσεων για το έργο, την τεχνική μελέτη και τα
τεύχη δημοπράτησης, οικονομικά και συμβατικά. Με το
τεύχος παρατηρήσεων θα σχολιάζεται η ορθότητα της
λύσης, το εφικτό της κατασκευής και θα επισημαίνονται
σφάλματα των όρων των εγγράφων της σύμβασης. Η
συμμετοχή των ενδιαφερομένων στην ως άνω παρου-
σίαση και η υποβολή του τεύχους παρατηρήσεων είναι
προαιρετικές, δεν συνεπάγονται την υποχρέωση υποβο-
λής προσφοράς και δεν συνιστούν κώλυμα για τη συμμε-
τοχή τους στη διαδικασία.
3. Η αναθέτουσα αρχή αξιολογεί τα συμπεράσματα
της διαβούλευσης και τα τεύχη παρατηρήσεων που υπο-
βλήθηκαν και προβαίνει στις ακόλουθες ενέργειες:
α) εφόσον διαπιστωθεί η έλλειψη παρατηρήσεων ή ε-
κτιμηθούν ως μη ορθές οι υποβληθείσες παρατηρήσεις,
συνεχίζει τη διαδικασία, σύμφωνα με τα οριζόμενα στα
έγγραφα της σύμβασης ή
β) εφόσον διαπιστωθεί η ύπαρξη επουσιωδών σφαλμά-
των ή ελλείψεων στα έγγραφα της σύμβασης εκδίδει
τεύχος τροποποιήσεων/διορθώσεων της διακήρυξης ή
και των λοιπών εγγράφων της σύμβασης, εντός πέντε
(5) ημερών από τη λήξη της ημερομηνίας υποβολής των
τευχών παρατηρήσεων από τους οικονομικούς φορείς.
Στο τεύχος αυτό περιλαμβάνονται οι απαιτούμενες ε-
πουσιώδεις τροποποιήσεις/διορθώσεις. Το τεύχος κοινο-
ποιείται, με απόδειξη, σε όλους τους οικονομικούς φο-
ρείς που έλαβαν τα έγγραφα της σύμβασης, και αναρτά-
ται στην ιστοσελίδα της αναθέτουσας αρχής. Στο ως ά-
νω τεύχος μπορεί να προβλέπεται η διεξαγωγή της δη-
μοπρασίας σε μεταγενέστερη ημερομηνία με τήρηση
των διατυπώσεων δημοσιότητας κατά τις διατάξεις των
άρθρων 22, 27 έως 32, 37, και 121, οι προθεσμίες των ο-
ποίων ανέρχονται κατ’ ελάχιστον στο ένα τρίτο (1/3) ή
γ) εφόσον διαπιστωθεί η ύπαρξη ουσιωδών σφαλμά-
των ή ελλείψεων σε οποιοδήποτε στοιχείο των εγγρά-
φων της σύμβασης, ανακαλεί τη διακήρυξη του διαγωνι-
σμού. Στη συνέχεια, προβαίνει σε νέα διαδικασία σύνα-
ψης της σύμβασης έργου, διορθώνοντας τα σχετικά
σφάλματα και ελλείψεις.
4. Το τεύχος τροποποιήσεων συγκαταλέγεται στα έγ-
γραφα της σύμβασης και αποτελεί αναπόσπαστο μέρος
της σύμβασης μετά την υπογραφή της. Αντίθετα, τα υπο-
βληθέντα από τους οικονομικούς φορείς τεύχη παρατη-
ρήσεων δεν αποτελούν συμβατικά στοιχεία και δεν χρη-
σιμοποιούνται για ερμηνεία της σύμβασης.
5. Το παρόν άρθρο εφαρμόζεται υποχρεωτικά στις πε-
ριπτώσεις δημοσίων συμβάσεων έργων της παραγράφου
1 του άρθρου 50, με κατάλληλη προσαρμογή των προθε-
σμιών για την υποβολή προσφορών ή αιτήσεων συμμε-
τοχής, σύμφωνα με τα αναφερόμενα στο άρθρο 60.
Άρθρο 69
Προσκλήσεις προς υποψηφίους
(άρθρο 54 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ)

1. Με την επιφύλαξη του άρθρου 123, στις κλειστές
διαδικασίες, τις διαδικασίες ανταγωνιστικού διαλόγου,
τις συμπράξεις καινοτομίας και τις ανταγωνιστικές διαδι-
κασίες με διαπραγμάτευση, οι αναθέτουσες αρχές προ-
σκαλούν ταυτοχρόνως και γραπτώς τους επιλεγέντες υ-
ποψηφίους να υποβάλουν τις προσφορές τους ή, στην
περίπτωση ανταγωνιστικού διαλόγου, να συμμετάσχουν
στον διάλογο.
Εάν ως μέσο προκήρυξης διαγωνισμού χρησιμοποιεί-
ται προκαταρκτική προκήρυξη, σύμφωνα με την παρ. 2
του άρθρου 62, οι αναθέτουσες αρχές προσκαλούν ταυ-
τοχρόνως και γραπτώς τους οικονομικούς φορείς που έ-
χουν εκδηλώσει το ενδιαφέρον τους να επιβεβαιώσουν
ότι εξακολουθούν να ενδιαφέρονται.
2. Οι προσκλήσεις που αναφέρονται στην παράγραφο
1 περιλαμβάνουν παραπομπή στην ηλεκτρονική διεύθυν-
ση στην οποία τίθενται σε άμεση διάθεση με ηλεκτρονι-
κά μέσα τα έγγραφα της σύμβασης. Οι προσκλήσεις συ-
νοδεύονται από τα έγγραφα της σύμβασης, στην περί-
πτωση που στα έγγραφα αυτά δεν παρέχεται ελεύθερη,
πλήρης, άμεση και δωρεάν πρόσβαση για τους λόγους
που εκτίθενται στο τρίτο και τέταρτο ή πέμπτο και έκτο
εδάφιο της παραγράφου 1 του άρθρου 67 και δεν διατί-
θενται ήδη με οποιονδήποτε άλλο τρόπο. Επιπλέον, οι
προσκλήσεις που αναφέρονται στην παράγραφο 1 περι-
λαμβάνουν τις πληροφορίες που ορίζονται στο Παράρ-
τημα IX του Προσαρτήματος Α΄.
Άρθρο 70
Ενημέρωση των υποψηφίων και των προσφερόντων
(άρθρο 55 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ)

1. Οι αναθέτουσες αρχές ενημερώνουν, το συντομότε-
ρο δυνατόν, όλους τους υποψηφίους και τους προσφέ-
ροντες για τις αποφάσεις που ελήφθησαν σχετικά με τη
σύναψη συμφωνίας-πλαίσιο, την ανάθεση σύμβασης ή
την αποδοχή σε ένα δυναμικό σύστημα αγορών, συμπε-
ριλαμβανομένων των λόγων για τους οποίους αποφάσι-
σαν να μη συνάψουν συμφωνία-πλαίσιο, να μην αναθέ-
σουν σύμβαση για την οποία προκηρύχθηκε διαγωνι-
σμός, να αρχίσουν νέα διαδικασία ή να μην θέσουν σε ε-
φαρμογή ένα δυναμικό σύστημα αγορών.
2. Κατόπιν αιτήσεως των ενδιαφερομένων υποψηφίων
ή προσφερόντων, οι αναθέτουσες αρχές γνωστοποιούν
το συντομότερο δυνατόν και σε κάθε περίπτωση εντός
15 ημερών από την παραλαβή γραπτής αίτησης:
α) σε κάθε απορριφθέντα υποψήφιο, τους λόγους α-
πόρριψης της αίτησης συμμετοχής του,
β) σε κάθε απορριφθέντα προσφέροντα, τους λόγους
απόρριψης της προσφοράς του, στις δε περιπτώσεις που
αναφέρονται στις παρ. 5 και 6 του άρθρου 54, αιτιολο-
γούν επίσης την απόφασή τους περί μη ισοδυναμίας των
λύσεων ή την απόφασή τους ότι τα έργα, τα αγαθά ή οι
υπηρεσίες δεν εκπληρώνουν τις απαιτήσεις περί επίδο-
σης ή λειτουργίας,
γ) σε κάθε προσφέροντα που έχει υποβάλει παραδε-
κτή προσφορά, τα χαρακτηριστικά και τα σχετικά πλεο-
νεκτήματα της επιλεγείσας προσφοράς, καθώς και το ό-
νομα του αναδόχου ή των συμβαλλομένων μερών της
συμφωνίας-πλαίσιο,
δ) σε κάθε προσφέροντα που έχει υποβάλει παραδε-
κτή προσφορά, τη διεξαγωγή και την πρόοδο των δια-
πραγματεύσεων και του διαλόγου με τους προσφέρο-
ντες.
3. Οι αναθέτουσες αρχές δύνανται να αποφασίζουν να
μη γνωστοποιήσουν ορισμένες πληροφορίες που αναφέ-
ρονται στις παραγράφους 1 και 2 σχετικά με την ανάθε-
ση των συμβάσεων, τη σύναψη συμφωνιών-πλαίσιο ή την
αποδοχή σε ένα δυναμικό σύστημα αγορών, εάν η γνω-
στοποίηση των εν λόγω πληροφοριών μπορεί να εμποδί-
σει την εφαρμογή των νόμων, να είναι αντίθετη, καθ’ οι-
ονδήποτε άλλο τρόπο, προς το δημόσιο συμφέρον ή να
βλάψει τα νόμιμα εμπορικά συμφέροντα ενός συγκεκρι-
μένου οικονομικού φορέα δημόσιου ή ιδιωτικού ή τις
συνθήκες θεμιτού ανταγωνισμού μεταξύ οικονομικών
φορέων.
ΕΝΟΤΗΤΑ 3
ΕΠΙΛΟΓΗ ΤΩΝ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΩΝ
ΚΑΙ ΑΝΑΘΕΣΗ ΤΩΝ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ
Άρθρο 71
Γενικές αρχές
(άρθρο 56 παρ. 1 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ)

Οι συμβάσεις ανατίθενται βάσει των κριτηρίων που κα-
θορίζονται στα άρθρα 86 έως 89 εφόσον η αναθέτουσα
αρχή έχει επαληθεύσει, σύμφωνα με τα άρθρα 79 έως
και 81, ότι πληρούνται όλες οι κατωτέρω προϋποθέσεις:
α) η προσφορά συνάδει με τις απαιτήσεις, τις προϋπο-
θέσεις και τα κριτήρια που προβλέπονται στην προκήρυ-
ξη σύμβασης ή στην πρόσκληση επιβεβαίωσης ενδιαφέ-
ροντος και στα έγγραφα της σύμβασης, λαμβανομένου
υπόψη, κατά περίπτωση, του άρθρου 57,
β) η προσφορά προέρχεται από προσφέροντα ο οποί-
ος δεν αποκλείεται από τη συμμετοχή δυνάμει των άρ-
θρων 73 και 74 και πληροί τα κριτήρια επιλογής που κα-
θορίζονται από την αναθέτουσα αρχή, σύμφωνα με τα
άρθρα 75 έως 77, και, κατά περίπτωση, τους κανόνες και
τα κριτήρια αμεροληψίας που αναφέρονται στο άρθρο
84.
Οι αναθέτουσες αρχές μπορούν να αποφασίζουν να
μην αναθέσουν τη σύμβαση στον προσφέροντα που υπέ-
βαλε την πλέον συμφέρουσα από οικονομική άποψη
προσφορά όταν έχουν διαπιστώσει ότι η προσφορά δεν
τηρεί τις ισχύουσες υποχρεώσεις, όπως αυτές προβλέ-
πονται στην παρ. 2 του άρθρου 18.
Άρθρο 72
Εγγυήσεις

1. Οι αναθέτουσες αρχές ζητούν από τους προσφέρο-
ντες να παράσχουν, κατά περίπτωση, τα ακόλουθα είδη
εγγυήσεων:
α) «Εγγύηση συμμετοχής», το ύψος της οποίας καθο-
ρίζεται στα έγγραφα της σύμβασης σε συγκεκριμένο
χρηματικό ποσό, αριθμητικώς και ολογράφως σε ευρώ,
και δεν μπορεί να υπερβαίνει το 2% της εκτιμώμενης α-
ξίας της σύμβασης εκτός ΦΠΑ, με ανάλογη στρογγυλο-
ποίηση.
Σε περίπτωση υποβολής προσφοράς για ένα ή περισ-
σότερα τμήματα της σύμβασης, το ύψος της εγγύησης
συμμετοχής υπολογίζεται επί της εκτιμώμενης αξίας, ε-
κτός ΦΠΑ, του/των προσφερομένου/ων τμήματος/τμημά-
των.
Στην περίπτωση ένωσης οικονομικών φορέων, η εγ-
γύηση συμμετοχής περιλαμβάνει και τον όρο ότι η εγ-
γύηση καλύπτει τις υποχρεώσεις όλων των οικονομικών
φορέων που συμμετέχουν στην ένωση.
Η εγγύηση συμμετοχής πρέπει να ισχύει τουλάχιστον
για τριάντα (30) ημέρες μετά τη λήξη του χρόνου ισχύος
της προσφοράς που καθορίζουν τα έγγραφα της σύμβα-
σης. Η αναθέτουσα αρχή μπορεί, πριν τη λήξη της προ-
σφοράς, να ζητά από τον προσφέροντα να παρατείνει,
πριν τη λήξη τους, τη διάρκεια ισχύος της προσφοράς
και της εγγύησης συμμετοχής.
Δεν απαιτείται εγγύηση συμμετοχής για τη συμμετοχή
σε διαδικασίες σύναψης συμφωνιών-πλαίσιο, δυναμικού
συστήματος αγοράς, σε συνοπτικό διαγωνισμό, σε διαδι-
κασίες απευθείας ανάθεσης ή σε διαδικασία επιλογής α-
πό κατάλογο, εκτός αν άλλως ορίζεται στα έγγραφα της
σύμβασης.
Η εγγύηση συμμετοχής καταπίπτει, αν ο προσφέρων
αποσύρει την προσφορά του κατά τη διάρκεια ισχύος αυ-
τής, παρέχει ψευδή στοιχεία ή πληροφορίες που αναφέ-
ρονται στα άρθρα 73 έως 78, δεν προσκομίσει εγκαίρως
τα προβλεπόμενα στα έγγραφα της σύμβασης δικαιολο-
γητικά ή δεν προσέλθει εγκαίρως για υπογραφή της σύμ-
βασης.
Ειδικά στις διαδικασίες σύναψης δημόσιας σύμβασης
έργου, μελέτης και παροχής τεχνικών και λοιπών συνα-
φών επιστημονικών υπηρεσιών, οι εγγυήσεις συμμετο-
χής καταπίπτουν υπέρ του κυρίου του έργου, μετά από
γνώμη του αρμόδιου Τεχνικού Συμβουλίου. Η ένσταση
του αναδόχου κατά της αποφάσεως δεν αναστέλλει την
είσπραξη του ποσού της εγγυήσεως.
Η εγγύηση συμμετοχής επιστρέφεται στον ανάδοχο
με την προσκόμιση της εγγύησης καλής εκτέλεσης.
Η εγγύηση συμμετοχής επιστρέφεται στους λοιπούς
προσφέροντες μετά:
αα) την άπρακτη πάροδο της προθεσμίας άσκησης
προσφυγής ή την έκδοση απόφασης επί ασκηθείσας
προσφυγής κατά της απόφασης κατακύρωσης και
ββ) την άπρακτη πάροδο της προθεσμίας άσκησης α-
σφαλιστικών μέτρων ή την έκδοση απόφασης επ’ αυτών,
και
γγ) την ολοκλήρωση του προσυμβατικού ελέγχου από
το Ελεγκτικό Συνέδριο, σύμφωνα με το άρθρα 35 και 36
του ν. 4129/2013 (Α΄ 52), εφόσον απαιτείται.
β) «Εγγύηση καλής εκτέλεσης», το ύψος της οποίας
καθορίζεται σε ποσοστό 5% επί της αξίας της σύμβασης
εκτός ΦΠΑ και κατατίθεται πριν ή κατά την υπογραφή
της σύμβασης.
Η εγγύηση καλής εκτέλεσης καταπίπτει στην περίπτω-
ση παράβασης των όρων της σύμβασης, όπως αυτή ειδι-
κότερα ορίζει.
Δεν απαιτείται εγγύηση καλής εκτέλεσης για συμβά-
σεις αξίας ίσης ή κατώτερης από το ποσό των είκοσι χι-
λιάδων (20.000) ευρώ, εκτός αν άλλως ορίζεται στα έγ-
γραφα της σύμβασης.
Σε περίπτωση τροποποίησης της σύμβασης κατά το
άρθρο 132, η οποία συνεπάγεται αύξηση της συμβατικής
αξίας, ο ανάδοχος είναι υποχρεωμένος να καταθέσει
πριν την τροποποίηση, συμπληρωματική εγγύηση το ύ-
ψος της οποίας ανέρχεται σε ποσοστό 5% επί του ποσού
της αύξησης εκτός ΦΠΑ.
Η εγγύηση καλής εκτέλεσης της σύμβασης καλύπτει
συνολικά και χωρίς διακρίσεις την εφαρμογή όλων των
όρων της σύμβασης και κάθε απαίτηση της αναθέτουσας
αρχής ή του κυρίου του έργου έναντι του αναδόχου.
Ειδικά στις διαδικασίες σύναψης δημόσιας σύμβασης
έργου, μελέτης και παροχής τεχνικών και λοιπών συνα-
φών επιστημονικών υπηρεσιών, οι εγγυήσεις καλής ε-
κτέλεσης καταπίπτουν υπέρ του κυρίου του έργου, με αι-
τιολογημένη απόφαση του Προϊσταμένου της Διευθύ-
νουσας Υπηρεσίας, ιδίως μετά την οριστικοποίηση της
έκπτωσης του αναδόχου. Η ένσταση του αναδόχου κατά
της αποφάσεως δεν αναστέλλει την είσπραξη του πο-
σού της εγγυήσεως.
Ειδικά για τις δημόσιες συμβάσεις προμηθειών, ο χρό-
νος ισχύος της εγγύησης καλής εκτέλεσης πρέπει να εί-
ναι μεγαλύτερος από το συμβατικό χρόνο φόρτωσης ή
παράδοσης, για το διάστημα που θα ορίζεται στα έγγρα-
φα της σύμβασης.
Οι εγγυήσεις καλής εκτέλεσης επιστρέφονται στο σύ-
νολό τους μετά την οριστική ποσοτική και ποιοτική παρα-
λαβή του συνόλου του αντικειμένου της σύμβασης.
γ) «Εγγύηση καλής εκτέλεσης συμφωνίας-πλαίσιο»,
το ύψος της οποίας ανέρχεται σε ποσοστό 0,5% επί της
συνολικής αξίας της συμφωνίας-πλαίσιο ή του τμήματος
της συμφωνίας πλαίσιο, εκτός ΦΠΑ, η οποία θα αποδε-
σμεύεται ισόποσα και αναλόγως, κατ’ έτος, σε σχέση με
το χρόνο συνολικής διάρκειας της συμφωνίας-πλαίσιο.
Προκειμένου να υπογραφεί η σύμβαση που βασίζεται
στη συμφωνία-πλαίσιο, ο οικονομικός φορέας μπορεί να
υποχρεωθεί να καταθέσει εγγύηση καλής εκτέλεσης της
σύμβασης αυτής, σύμφωνα με τα οριζόμενα στην περί-
πτωση β΄.
δ) «Εγγύηση προκαταβολής» στην περίπτωση χορήγη-
σης προκαταβολής, ισόποση με την προκαταβολή. Η
προκαταβολή είναι έντοκη από της καταβολής, επιβαρυ-
νόμενη με το ύψος επιτοκίου που καθορίζεται με απόφα-
ση του Υπουργού Οικονομικών. Όταν, σύμφωνα με τα
έγγραφα της σύμβασης, προσκομίζεται και εγγύηση κα-
λής εκτέλεσης, η τελευταία καλύπτει και την παροχή ι-
σόποσης προκαταβολής προς τον ανάδοχο, χωρίς να α-
παιτείται η κατάθεση εγγύησης προκαταβολής. Αν από
τα έγγραφα της σύμβασης προβλέπεται μεγαλύτερο ύ-
ψος προκαταβολής, αυτή λαμβάνεται με την κατάθεση
από τον ανάδοχο εγγύησης προκαταβολής που θα καλύ-
πτει τη διαφορά μεταξύ του ποσού της εγγύησης καλής
εκτέλεσης και του ποσού της καταβαλλομένης προκατα-
βολής. Η απόσβεση της προκαταβολής και η επιστροφή
της εγγύησης προκαταβολής πραγματοποιούνται, σύμ-
φωνα με τις διατάξεις του παρόντος νόμου και τους ό-
ρους των εγγράφων της σύμβασης. Η προκαταβολή και
η εγγύηση προκαταβολής μπορούν να χορηγούνται τμη-
ματικά εφόσον τούτο ορίζεται στα έγγραφα της σύμβα-
σης. Η προκαταβολή απαγορεύεται να χρησιμοποιηθεί
για δαπάνες που δεν σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με το
αντικείμενο της σύμβασης.
2. Οι αναθέτουσες αρχές μπορούν να ζητούν από τους
προσφέροντες να παράσχουν «Εγγύηση καλής λειτουρ-
γίας» για την αποκατάσταση των ελαττωμάτων που ανα-
κύπτουν ή των ζημιών που προκαλούνται από δυσλει-
τουργία των έργων ή των αγαθών κατά την περίοδο εγ-
γύησης καλής λειτουργίας, εφόσον προβλέπεται στα έγ-
γραφα της σύμβασης. Το ύψος της εγγύησης καλής λει-
τουργίας καθορίζεται στα έγγραφα της σύμβασης σε συ-
γκεκριμένο χρηματικό ποσό.
3. Οι εγγυήσεις των παραγράφων 1 και 2 εκδίδονται α-
πό πιστωτικά ιδρύματα που λειτουργούν νόμιμα στα κρά-
τη - μέλη της Ένωσης ή του Ευρωπαϊκού Οικονομικού
Χώρου ή στα κράτη-μέρη της ΣΔΣ και έχουν, σύμφωνα
με τις ισχύουσες διατάξεις, το δικαίωμα αυτό. Μπορούν,
επίσης, να εκδίδονται από το Ε.Τ.Α.Α. - Τ.Σ.Μ.Ε.Δ.Ε. ή
να παρέχονται με γραμμάτιο του Ταμείου Παρακαταθη-
κών και Δανείων με παρακατάθεση σε αυτό του αντίστοι-
χου χρηματικού ποσού. Αν συσταθεί παρακαταθήκη με
γραμμάτιο παρακατάθεσης χρεογράφων στο Ταμείο Πα-
ρακαταθηκών και Δανείων, τα τοκομερίδια ή μερίσματα
που λήγουν κατά τη διάρκεια της εγγύησης επιστρέφο-
νται μετά τη λήξη τους στον υπέρ ου η εγγύηση οικονο-
μικό φορέα.
4. Οι εγγυήσεις του παρόντος άρθρου περιλαμβάνουν
κατ’ ελάχιστον τα ακόλουθα στοιχεία: α) την ημερομηνία
έκδοσης, β) τον εκδότη, γ) την αναθέτουσα αρχή προς
την οποία απευθύνονται (ή τον κύριο του έργου ή τον
φορέα κατασκευής στις περιπτώσεις δημοσίων συμβά-
σεων έργων, μελετών και παροχής τεχνικών και λοιπών
συναφών επιστημονικών υπηρεσιών), δ) τον αριθμό της
εγγύησης, ε) το ποσό που καλύπτει η εγγύηση, στ) την
πλήρη επωνυμία, τον Α.Φ.Μ. και τη διεύθυνση του οικο-
νομικού φορέα υπέρ του οποίου εκδίδεται η εγγύηση, ζ)
τους όρους ότι: αα) η εγγύηση παρέχεται ανέκκλητα και
ανεπιφύλακτα, ο δε εκδότης παραιτείται του δικαιώμα-
τος της διαιρέσεως και της διζήσεως, και ββ) ότι σε περί-
πτωση κατάπτωσης αυτής, το ποσό της κατάπτωσης υ-
πόκειται στο εκάστοτε ισχύον τέλος χαρτοσήμου, η) τα
στοιχεία της σχετικής διακήρυξης ή πρόσκλησης εκδή-
λωσης ενδιαφέροντος και την ημερομηνία διενέργειας
του διαγωνισμού, θ) την ημερομηνία λήξης ή τον χρόνο
ισχύος της εγγύησης, ι) την ανάληψη υποχρέωσης από
τον εκδότη της εγγύησης να καταβάλει το ποσό της εγ-
γύησης ολικά ή μερικά εντός πέντε (5) ημερών μετά από
απλή έγγραφη ειδοποίηση εκείνου προς τον οποίο απευ-
θύνεται και ια) στην περίπτωση των εγγυήσεων καλής ε-
κτέλεσης και προκαταβολής, τον αριθμό και τον τίτλο
της σχετικής σύμβασης.
5. Η αναθέτουσα αρχή επικοινωνεί με τους φορείς που
φέρονται να έχουν εκδώσει τις εγγυητικές επιστολές
προκειμένου να διαπιστώσει την εγκυρότητά τους.
6. Για τις δημόσιες συμβάσεις έργων, πέραν των ανω-
τέρω, ισχύουν ειδικότερα τα εξής:
α) Οι κρατήσεις της παρ. 12 του άρθρου 152 μπορεί να
αντικατασταθούν οποτεδήποτε από τον ανάδοχο, μερικά
ή ολικά, με ισόποση εγγυητική επιστολή. Οι εγγυήσεις
αυτές περιορίζονται κατά ποσοστό πέντε τοις εκατό
(5%) επί της αξίας των εργασιών που περιλαμβάνονται
στις εγκεκριμένες από την υπηρεσία επιμετρήσεις. Η
μείωση αποφασίζεται από τη διευθύνουσα υπηρεσία, ύ-
στερα από αίτηση του αναδόχου, συνοδευόμενη από ει-
δικό απολογισμό των εργασιών των οποίων έχουν εγκρι-
θεί οι επιμετρήσεις.
β) Η εγγύηση καλής εκτέλεσης, όπως αυτή διαμορφώ-
θηκε κατόπιν τροποποιήσεων της σύμβασης, κατά το άρ-
θρο 132, μειώνεται αμέσως μετά την έγκριση του Πρω-
τοκόλλου Προσωρινής Παραλαβής, σε ποσοστό είκοσι
τοις εκατό (20%). Το σύνολο των εγγυήσεων καλής ε-
κτέλεσης επιστρέφεται χωρίς καθυστέρηση, αμέσως με-
τά την έγκριση του Πρωτοκόλλου Οριστικής Παραλαβής
και την έγκριση του τελικού λογαριασμού του έργου.
7. Ειδικά για τις δημόσιες συμβάσεις μελετών και πα-
ροχής τεχνικών και λοιπών συναφών επιστημονικών υ-
πηρεσιών, με απόφαση της Διευθύνουσας Υπηρεσίας,
που εκδίδεται ύστερα από αίτηση του αναδόχου, αποδε-
σμεύεται μέρος των εγγυήσεων, κατά τα ειδικότερα ορι-
ζόμενα στο άρθρο 187, ανερχόμενο σε ποσοστό ανάλο-
γο με την αξία των εργασιών περαιωθέντος και εγκριθέ-
ντος σταδίου της σύμβασης. Αν η σύμβαση αφορά την
παροχή υπηρεσίας χωρίς διακεκριμένα στάδια, μπορεί
να ορίζει ότι επιστρέφεται στον ανάδοχο μέρος της εγ-
γύησης, μετά την παρέλευση ορισμένου χρόνου ή την ο-
λοκλήρωση τμήματος της σύμβασης.
8. Για τις δημόσιες συμβάσεις προμηθειών και γενικών
υπηρεσιών:
α) οι εγγυήσεις προκαταβολής επιστρέφονται μετά
την οριστική ποσοτική και ποιοτική παραλαβή των αγα-
θών ή των υπηρεσιών,
β) εάν στο πρωτόκολλο οριστικής και ποσοτικής παρα-
λαβής αναφέρονται παρατηρήσεις ή υπάρχει εκπρόθε-
σμη παράδοση, η επιστροφή των εγγυήσεων καλής εκτέ-
λεσης και προκαταβολής γίνεται μετά την αντιμετώπιση,
κατά τα προβλεπόμενα, των παρατηρήσεων και του εκ-
πρόθεσμου. Αν τα αγαθά ή οι υπηρεσίες είναι διαιρετά
και η παράδοση γίνεται, σύμφωνα με την σύμβαση, τμη-
ματικά, οι εγγυήσεις καλής εκτέλεσης και προκαταβο-
λής αποδεσμεύονται σταδιακά, κατά το ποσό που ανα-
λογεί στην αξία του μέρους της ποσότητας των αγαθών
ή του τμήματος της υπηρεσίας που παραλήφθηκε οριστι-
κά. Για την σταδιακή αποδέσμευσή τους απαιτείται
προηγούμενη γνωμοδότηση του αρμόδιου συλλογικού
οργάνου. Εάν στο πρωτόκολλο παραλαβής αναφέρονται
παρατηρήσεις ή υπάρχει εκπρόθεσμη παράδοση, η παρα-
πάνω σταδιακή αποδέσμευση γίνεται μετά την αντιμετώ-
πιση, κατά τα προβλεπόμενα, των παρατηρήσεων και
του εκπρόθεσμου.
ΕΝΟΤΗΤΑ 4
ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΠΟΙΟΤΙΚΗΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ
Άρθρο 73
Λόγοι αποκλεισμού
(άρθρο 57 παράγραφοι 1 έως 6 της Οδηγίας
2014/24/ΕΕ)

1. Οι αναθέτουσες αρχές αποκλείουν έναν οικονομικό
φορέα από τη συμμετοχή σε διαδικασία σύναψης σύμβα-
σης όταν αποδεικνύουν, με την επαλήθευση που προ-
βλέπεται στα άρθρα 79 έως 81 ή είναι γνωστό στην ανα-
θέτουσα αρχή με άλλο τρόπο, ότι υπάρχει εις βάρος του
τελεσίδικη καταδικαστική απόφαση για έναν από τους α-
κόλουθους λόγους:
α) συμμετοχή σε εγκληματική οργάνωση, όπως αυτή
ορίζεται στο άρθρο 2 της απόφασης-πλαίσιο
2008/841/ΔΕΥ του Συμβουλίου της 24ης Οκτωβρίου
2008, για την καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλή-
ματος(ΕΕ L 300 της 11.11.2008 σ.42),
β) δωροδοκία, όπως ορίζεται στο άρθρο 3 της σύμβα-
σης περί της καταπολέμησης της διαφθοράς στην οποία
ενέχονται υπάλληλοι των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων ή
των κρατών-μελών της Ένωσης (ΕΕ C 195 της
25.6.1997, σ. 1) και στην παράγραφο 1 του άρθρου 2 της
απόφασης-πλαίσιο 2003/568/ΔΕΥ του Συμβουλίου της
22ας Ιουλίου 2003, για την καταπολέμηση της δωροδο-
κίας στον ιδιωτικό τομέα (ΕΕ L 192 της 31.7.2003, σ. 54),
καθώς και όπως ορίζεται στην κείμενη νομοθεσία ή στο
εθνικό δίκαιο του οικονομικού φορέα,
γ) απάτη, κατά την έννοια του άρθρου 1 της σύμβασης
σχετικά με την προστασία των οικονομικών συμφερό-
ντων των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων (ΕΕ C 316 της
27.11.1995, σ. 48), η οποία κυρώθηκε με το ν. 2803/2000
(Α΄ 48),
δ) τρομοκρατικά εγκλήματα ή εγκλήματα συνδεόμενα
με τρομοκρατικές δραστηριότητες, όπως ορίζονται, αντι-
στοίχως, στα άρθρα 1 και 3 της απόφασης-πλαίσιο
2002/475/ΔΕΥ του Συμβουλίου της 13ης Ιουνίου 2002,
για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας (ΕΕ L 164 της
22.6.2002, σ. 3) ή ηθική αυτουργία ή συνέργεια ή απόπει-
ρα διάπραξης εγκλήματος, όπως ορίζονται στο άρθρο 4
αυτής,
ε) νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότη-
τες ή χρηματοδότηση της τρομοκρατίας, όπως αυτές ο-
ρίζονται στο άρθρο 1 της Οδηγίας 2005/60/ΕΚ του Ευρω-
παϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 26ης Ο-
κτωβρίου 2005, σχετικά με την πρόληψη της χρησιμοποί-
ησης του χρηματοπιστωτικού συστήματος για τη νομιμο-
ποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και τη
χρηματοδότηση της τρομοκρατίας (ΕΕ L 309 της
25.11.2005, σ. 15), η οποία ενσωματώθηκε στην εθνική
νομοθεσία με το ν. 3691/2008 (Α΄ 166),
στ) παιδική εργασία και άλλες μορφές εμπορίας αν-
θρώπων, όπως ορίζονται στο άρθρο 2 της Οδηγίας
2011/36/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμ-
βουλίου της 5ης Απριλίου 2011, για την πρόληψη και την
καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων και για την προ-
στασία των θυμάτων της, καθώς και για την αντικατά-
σταση της απόφασης-πλαίσιο 2002/629/ΔΕΥ του Συμ-
βουλίου (ΕΕ L 101 της 15.4.2011, σ. 1), η οποία ενσωμα-
τώθηκε στην εθνική νομοθεσία με το ν. 4198/2013 (Α΄
215 ).
Η υποχρέωση αποκλεισμού οικονομικού φορέα εφαρ-
μόζεται επίσης όταν το πρόσωπο εις βάρος του οποίου
εκδόθηκε τελεσίδικη καταδικαστική απόφαση είναι μέ-
λος του διοικητικού, διευθυντικού ή εποπτικού οργάνου
του εν λόγω οικονομικού φορέα ή έχει εξουσία εκπρο-
σώπησης, λήψης αποφάσεων ή ελέγχου σε αυτό.
Η υποχρέωση του προηγούμενου εδαφίου αφορά ι-
δίως:
αα) στις περιπτώσεις εταιρειών περιορισμένης ευθύ-
νης (Ε.Π.Ε.) και προσωπικών εταιρειών (Ο.Ε. και Ε.Ε.),
τους διαχειριστές,
ββ) στις περιπτώσεις ανωνύμων εταιρειών (Α.Ε.), τον
Διευθύνοντα Σύμβουλο, καθώς και όλα τα μέλη του Διοι-
κητικού Συμβουλίου.
2. Αποκλείεται από τη συμμετοχή σε διαδικασία σύνα-
ψης σύμβασης οποιοσδήποτε οικονομικός φορέας, εάν η
αναθέτουσα αρχή:
α) γνωρίζει ότι ο εν λόγω οικονομικός φορέας έχει α-
θετήσει τις υποχρεώσεις του όσον αφορά την καταβολή
φόρων ή εισφορών κοινωνικής ασφάλισης και αυτό έχει
διαπιστωθεί από δικαστική ή διοικητική απόφαση με τε-
λεσίδικη και δεσμευτική ισχύ, σύμφωνα με διατάξεις της
χώρας όπου είναι εγκατεστημένος ή την εθνική νομοθε-
σία ή/και
β) μπορεί να αποδείξει με τα κατάλληλα μέσα ότι ο οι-
κονομικός φορέας έχει αθετήσει τις υποχρεώσεις του ό-
σον αφορά την καταβολή φόρων ή εισφορών κοινωνικής
ασφάλισης.
Αν ο οικονομικός φορέας είναι Έλληνας πολίτης ή έχει
την εγκατάστασή του στην Ελλάδα, οι υποχρεώσεις του
που αφορούν τις εισφορές κοινωνικής ασφάλισης καλύ-
πτουν τόσο την κύρια όσο και την επικουρική ασφάλιση.
Η παρούσα παράγραφος παύει να εφαρμόζεται όταν ο
οικονομικός φορέας εκπληρώσει τις υποχρεώσεις του
είτε καταβάλλοντας τους φόρους ή τις εισφορές κοινω-
νικής ασφάλισης που οφείλει, συμπεριλαμβανομένων,
κατά περίπτωση, των δεδουλευμένων τόκων ή των προ-
στίμων είτε υπαγόμενος σε δεσμευτικό διακανονισμό
για την καταβολή τους.
3. Η αναθέτουσα αρχή μπορεί να προβλέπει στα έγ-
γραφα της σύμβασης παρέκκλιση:
α) από τον υποχρεωτικό αποκλεισμό που προβλέπεται
στις παραγράφους 1 και 2 κατ’ εξαίρεση, για επιτακτι-
κούς λόγους δημόσιου συμφέροντος, όπως δημόσιας υ-
γείας ή προστασίας του περιβάλλοντος ή/και
β) από τον υποχρεωτικό αποκλεισμό που προβλέπεται
στην παρ. 2, όταν ο αποκλεισμός θα ήταν σαφώς δυσα-
νάλογος, ιδίως όταν μόνο μικρά ποσά των φόρων ή των
εισφορών κοινωνικής ασφάλισης δεν έχουν καταβληθεί
ή όταν ο οικονομικός φορέας ενημερώθηκε σχετικά με
το ακριβές ποσό που οφείλεται λόγω αθέτησης των υπο-
χρεώσεών του όσον αφορά στην καταβολή φόρων ή ει-
σφορών κοινωνικής ασφάλισης σε χρόνο κατά τον οποίο
δεν είχε τη δυνατότητα να λάβει μέτρα, σύμφωνα με το
τελευταίοεδάφιο της παρ. 2, πριν από την εκπνοή της
προθεσμίας αίτησης συμμετοχής ή σε ανοικτές διαδικα-
σίες της προθεσμίας υποβολής προσφοράς.
4. Οι αναθέτουσες αρχές μπορούν να αποκλείουν από
τη συμμετοχή σε διαδικασία σύναψης δημόσιας σύμβα-
σης οποιονδήποτε οικονομικό φορέα σε οποιαδήποτε α-
πό τις ακόλουθες καταστάσεις:
α) εάν η αναθέτουσα αρχή μπορεί να αποδείξει με κα-
τάλληλα μέσα αθέτηση των ισχυουσών υποχρεώσεων
που προβλέπονται στην παρ. 2 του άρθρου 18,
β) εάν ο οικονομικός φορέας τελεί υπό πτώχευση ή έ-
χει υπαχθεί σε διαδικασία εξυγίανσης ή ειδικής εκκαθά-
ρισης ή τελεί υπό αναγκαστική διαχείριση από εκκαθαρι-
στή ή από το δικαστήριο ή έχει υπαχθεί σε διαδικασία
πτωχευτικού συμβιβασμού ή έχει αναστείλει τις επιχει-
ρηματικές του δραστηριότητες ή εάν βρίσκεται σε οποια-
δήποτε ανάλογη κατάσταση προκύπτουσα από παρόμοια
διαδικασία, προβλεπόμενη σε εθνικές διατάξεις νόμου,
γ) εάν η αναθέτουσα αρχή διαθέτει επαρκώς εύλογες
ενδείξεις που οδηγούν στο συμπέρασμα ότι ο οικονομι-
κός φορέας συνήψε συμφωνίες με άλλους οικονομικούς
φορείς με στόχο τη στρέβλωση του ανταγωνισμού,
δ) εάν μία κατάσταση σύγκρουσης συμφερόντων κατά
την έννοια του άρθρου 24 δεν μπορεί να θεραπευθεί α-
ποτελεσματικά με άλλα, λιγότερο παρεμβατικά, μέσα,
ε) εάν μία κατάσταση στρέβλωσης του ανταγωνισμού
από την πρότερη συμμετοχή των οικονομικών φορέων
κατά την προετοιμασία της διαδικασίας σύναψης σύμβα-
σης, κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 48, δεν μπορεί να θε-
ραπευθεί με άλλα, λιγότερο παρεμβατικά, μέσα,
στ) εάν ο οικονομικός φορέας έχει επιδείξει σοβαρή ή
επαναλαμβανόμενη πλημμέλεια κατά την εκτέλεση ου-
σιώδους απαίτησης στο πλαίσιο προηγούμενης δημό-
σιας σύμβασης, προηγούμενης σύμβασης με αναθέτο-
ντα φορέα ή προηγούμενης σύμβασης παραχώρησης
που είχε ως αποτέλεσμα την πρόωρη καταγγελία της
προηγούμενης σύμβασης, αποζημιώσεις ή άλλες παρό-
μοιες κυρώσεις,
ζ) εάν ο οικονομικός φορέας έχει κριθεί ένοχος σοβα-
ρών ψευδών δηλώσεων κατά την παροχή των πληροφο-
ριών που απαιτούνται για την εξακρίβωση της απουσίας
των λόγων αποκλεισμού ή την πλήρωση των κριτηρίων
επιλογής, έχει αποκρύψει τις πληροφορίες αυτές ή δεν
είναι σε θέση να προσκομίσει τα δικαιολογητικά που α-
παιτούνται κατ’ εφαρμογή του άρθρου 79,
η) εάν ο οικονομικός φορέας επιχειρεί να επηρεάσει
με αθέμιτο τρόπο τη διαδικασία λήψης αποφάσεων της
αναθέτουσας αρχής, να αποκτήσει εμπιστευτικές πληρο-
φορίες που ενδέχεται να του αποφέρουν αθέμιτο πλεο-
νέκτημα στη διαδικασία σύναψης σύμβασης ή να παρά-
σχει εξ αμελείας παραπλανητικές πληροφορίες που εν-
δέχεται να επηρεάσουν ουσιωδώς τις αποφάσεις που α-
φορούν τον αποκλεισμό, την επιλογή ή την ανάθεση,
θ) Εάν η αναθέτουσα αρχή μπορεί να αποδείξει, με τα-
τάλληλα μέσα, ότι ο οικονομικός φορέας έχει διαπράξει
σοβαρό επαγγελματικό παράπτωμα, το οποίο θέτει εν
αμφιβόλω την ακεραιότητά του.
5. Κατά παρέκκλιση από τα οριζόμενα στην περίπτωση
β΄ της παρ. 4, η αναθέτουσα αρχή μπορεί να μην απο-
κλείει έναν οικονομικό φορέα, ο οποίος βρίσκεται σε μια
εκ των καταστάσεων που αναφέρονται στην παραπάνω
περίπτωση, υπό την προϋπόθεση ότι η αναθέτουσα αρχή
έχει αποδείξει ότι ο εν λόγω φορέας είναι σε θέση να ε-
κτελέσει τη σύμβαση, λαμβάνοντας υπόψη τις ισχύου-
σες διατάξεις και τα μέτρα για τη συνέχιση της επιχειρη-
ματικής του λειτουργίας, στην περίπτωση των καταστά-
σεων της περίπτωσης β΄ της παρ. 4.
6. Σε οποιοδήποτε χρονικό σημείο κατά τη διάρκεια
της διαδικασίας, οι αναθέτουσες αρχές αποκλείουν έναν
οικονομικό φορέα, όταν αποδεικνύεται ότι αυτός βρίσκε-
ται λόγω πράξεων ή παραλείψεων αυτού είτε πριν είτε
κατά τη διαδικασία, σε μία από τις περιπτώσεις των πα-
ραγράφων 1 και 2.
Σε οποιοδήποτε χρονικό σημείο κατά τη διάρκεια της
διαδικασίας σύναψης σύμβασης, οι αναθέτουσες αρχές
μπορούν να αποκλείουν οικονομικό φορέα, όταν αποδει-
κνύεται ότι ο εν λόγω οικονομικός φορέας βρίσκεται λό-
γω πράξεων ή παραλείψεων αυτού είτε πριν είτε κατά τη
διάρκεια της διαδικασίας ανάθεσης, σε μία από τις περι-
πτώσεις της παρ. 4.
7. Οποιοσδήποτε οικονομικός φορέας εμπίπτει σε μια
από τις καταστάσεις που αναφέρονται στις παραγρά-
φους 1 και 4 μπορεί να προσκομίζει στοιχεία προκειμέ-
νου να αποδείξει ότι τα μέτρα που έλαβε επαρκούν για
να αποδείξουν την αξιοπιστία του, παρότι συντρέχει ο
σχετικός λόγος αποκλεισμού. Εάν τα στοιχεία κριθούν
επαρκή, ο εν λόγω οικονομικός φορέας δεν αποκλείεται
από τη διαδικασία σύναψης σύμβασης. Για τον σκοπό αυ-
τόν, ο οικονομικός φορέας αποδεικνύει ότι έχει καταβά-
λει ή έχει δεσμευθεί να καταβάλει αποζημίωση για τυχόν
ζημίες που προκλήθηκαν από το ποινικό αδίκημα ή το πα-
ράπτωμα, ότι έχει διευκρινίσει τα γεγονότα και τις περι-
στάσεις με ολοκληρωμένο τρόπο, μέσω ενεργού συνερ-
γασίας με τις ερευνητικές αρχές, και έχει λάβει συγκε-
κριμένα τεχνικά και οργανωτικά μέτρα, καθώς και μέτρα
σε επίπεδο προσωπικού κατάλληλα για την αποφυγή πε-
ραιτέρω ποινικών αδικημάτων ή παραπτωμάτων. Τα μέ-
τρα που λαμβάνονται από τους οικονομικούς φορείς α-
ξιολογούνται σε συνάρτηση με τη σοβαρότητα και τις ι-
διαίτερες περιστάσεις του ποινικού αδικήματος ή του
παραπτώματος. Αν τα μέτρα κριθούν ανεπαρκή, γνωστο-
ποιείται στον οικονομικό φορέα το σκεπτικό της απόφα-
σης αυτής. Οικονομικός φορέας που έχει αποκλειστεί,
με τελεσίδικη απόφαση, από τη συμμετοχή σε διαδικα-
σίες σύναψης σύμβασης ή ανάθεσης παραχώρησης δεν
μπορεί να κάνει χρήση της δυνατότητας που παρέχεται
βάσει της παρούσας παραγράφου κατά την περίοδο του
αποκλεισμού που ορίζεται στην εν λόγω απόφαση στο
κράτος - μέλος στο οποίο ισχύει η απόφαση.
8. Η απόφαση της αναθέτουσας αρχής για την διαπί-
στωση της επάρκειας ή μη των επανορθωτικών μέτρων
κατά την προηγούμενη παράγραφο εκδίδεται μετά από
σύμφωνη γνώμη της επιτροπής της επόμενης παραγρά-
φου, η οποία εκδίδεται εντός προθεσμίας τριάντα (30) η-
μερών από την περιέλευση του σχεδίου απόφασης της
αναθέτουσας αρχής στην εν λόγω επιτροπή συνοδευό-
μενου από όλα τα σχετικά στοιχεία. Με την άπρακτη πα-
ρέλευση της ως άνω προθεσμίας η αναθέτουσα αρχή α-
ποκλείει από τη διαδικασία σύναψης σύμβασης τον εν
λόγω οικονομικό φορέα. Η απόφαση της αναθέτουσας
αρχής, καθώς και η απόφαση με την οποία γίνονται δε-
κτά ένδικα βοηθήματα κατ΄αυτής, κοινοποιείται στην
Αρχή.
9. Για τις ανάγκες των παραγράφων 7 και 8 συνιστάται
επιτροπή που απαρτίζεται από εκπροσώπους του Υπουρ-
γού Οικονομίας, Ανάπτυξης και Τουρισμού, του Υπουρ-
γού Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμά-
των, καθώς και του Υπουργού Υποδομών, Μεταφορών
και Δικτύων. Η ως άνω επιτροπή συγκροτείται με απόφα-
ση του Υπουργού Οικονομίας, Ανάπτυξης και Τουρισμού
η οποία εκδίδεται εντός μηνός από τη δημοσίευση του
παρόντος και ρυθμίζει τις αναγκαίες λεπτομέρειες οργά-
νωσης και λειτουργίας της. Χρέη Προέδρου εκτελεί ο εκ-
πρόσωπος του Υπουργείου Οικονομίας, Ανάπτυξης και
Τουρισμού.
Άρθρο 74
Αποκλεισμός οικονομικού φορέα
από δημόσιες συμβάσεις
(άρθρο 57 παρ. 7 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ)

1. Αν στο πλαίσιο διαδικασίας σύναψης μίας δημόσιας
σύμβασης διαπιστωθεί ότι συντρέχει στο πρόσωπο ενός
οικονομικού φορέα ένας από τους λόγους αποκλεισμού
των παραγράφων 1, 2 και 4 του άρθρου 73 και ο οικονο-
μικός φορέας δεν λάβει μέτρα για να αποδείξει την αξιο-
πιστία του, όπως αυτά ορίζονται στην παρ. 7 του άρθρου
73 μπορεί να επιβληθεί εις βάρος του αποκλεισμός από
την συμμετοχή σε εν εξελίξει και μελλοντικές διαδικα-
σίες σύναψης συμβάσεων για εύλογο χρονικό διάστημα.
2. Η περίοδος αποκλεισμού καθορίζεται, σύμφωνα με
την αρχή της αναλογικότητας, λαμβάνοντας υπόψη ι-
δίως τη σοβαρότητα του αδικήματος ή παραπτώματος,
τον χρόνο που έχει παρέλθει από τη διάπραξη του αδική-
ματος ή παραπτώματος, τη διάρκειά του, υποτροπή, την
πρόθεση ή τον βαθμό αμέλειας του εκάστοτε οικονομι-
κού φορέα και τα μέτρα που αυτός λαμβάνει προς απο-
φυγή διάπραξης παρόμοιων αδικημάτων ή παραπτωμά-
των στο μέλλον. Εάν η περίοδος αποκλεισμού δεν έχει
καθορισθεί από τελεσίδικη απόφαση, η μέγιστη περίο-
δος αποκλεισμού δεν υπερβαίνει τα πέντε (5) έτη από
την ημερομηνία της καταδίκης με τελεσίδικη απόφαση
στις περιπτώσεις που αναφέρονται στην παράγραφο 1
του άρθρου 73 και τα τρία (3) έτη από την ημερομηνία
του σχετικού γεγονότος στις περιπτώσεις που αναφέρο-
νται στην παρ. 4 του άρθρου 73.
3. Ο αποκλεισμός επιβάλλεται με κοινή απόφαση των
Υπουργών Οικονομίας, Ανάπτυξης και Τουρισμού, Δικαι-
οσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, αρ-
μόδιου για θέματα καταπολέμησης διαφθοράς, καθώς
και Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων, που εκδίδεται
μετά από αιτιολογημένη εισήγηση της αναθέτουσας αρ-
χής που διαπιστώνει την συνδρομή των λόγων αποκλει-
σμού και (α) για τις διαδικασίες που αφορούν σύναψη
δημοσίων συμβάσεων προμηθειών και παροχής γενικών
υπηρεσιών κατόπιν γνώμης του συλλογικού οργάνου
της παρ. 5 του άρθρου 41, και (β) για διαδικασίες που α-
φορούν σύναψη δημοσίων συμβάσεων έργων, μελετών
και παροχής τεχνικών και λοιπών συναφών επιστημονι-
κών υπηρεσιών, κατόπιν γνώμης του αρμόδιου Τεχνικού
Συμβουλίου της Γενικής Γραμματείας Υποδομών.
Πριν από την έκδοση της απόφασης περί αποκλεισμού
ορισμένου οικονομικού φορέα, παρέχεται σε αυτόν η δυ-
νατότητα ακροάσεως.
4. Η απόφαση του πρώτου εδαφίου της παρ. 3 κοινο-
ποιείται στην αναθέτουσα αρχή και τον θιγόμενο οικονο-
μικό φορέα.
5. Ο αποκλεισμός οικονομικού φορέα από διαδικασίες
σύναψης δημοσίων συμβάσεων του παρόντος Βιβλίου,
σύμφωνα με τις προηγούμενες παραγράφους, επιφέρει
αυτοδίκαια και τον αποκλεισμό του:
α) από μελλοντικές ή εν εξελίξει διαδικασίες σύναψης
δημοσίων συμβάσεων και
β) από μελλοντικές ή εν εξελίξει διαδικασίες σύναψης
συμβάσεων έργων, προμηθειών, υπηρεσιών υπό την έν-
νοια του Βιβλίου II (άρθρα 222 έως 338) ή συμβάσεων
παραχώρησης υπό την έννοια των διατάξεων με τις ο-
ποίες εναρμονίζεται η νομοθεσία στην Οδηγία
2014/23/ΕΕ για ίσο χρονικό διάστημα.
6. Οι αποφάσεις που εκδίδονται βάσει της παρ. 3 γνω-
στοποιούνται στην Αρχή, στη Γενική Γραμματεία Εμπορί-
ου και Προστασίας του Καταναλωτή του Υπουργείου Οι-
κονομίας, Ανάπτυξης και Τουρισμού και στη Γενική Γραμ-
ματεία Υποδομών του Υπουργείου Υποδομών, Μεταφο-
ρών και Δικτύων. Στην Εθνική Βάση Δεδομένων Δημο-
σίων Συμβάσεων τηρείται κατάλογος των αποκλεισθέ-
ντων οικονομικών φορέων, στον οποίο καταχωρούνται
τα στοιχεία και η περίοδος αποκλεισμού εκάστου εξ αυ-
τών, υπό την επιφύλαξη των διατάξεων του ν. 2472/1997
(Α’ 50).
Άρθρο 75
Κριτήρια επιλογής
(άρθρο 58 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ)

1. Τα κριτήρια επιλογής μπορεί να αφορούν:
α) την καταλληλότητα για την άσκηση της επαγγελμα-
τικής δραστηριότητας,
β) την οικονομική και χρηματοοικονομική επάρκεια,
γ) την τεχνική και επαγγελματική ικανότητα.
Οι αναθέτουσες αρχές μπορούν να επιβάλλουν στους
οικονομικούς φορείς ως απαιτήσεις συμμετοχής μόνο τα
κριτήρια που αναφέρονται στις παραγράφους 2, 3 και 4.
Οι αναθέτουσες αρχές περιορίζουν τις όποιες απαιτή-
σεις συμμετοχής σε εκείνες που είναι απαραίτητες ώστε
να διασφαλίζεται ότι ο υποψήφιος ή ο προσφέρων διαθέ-
τει τις εκ του νόμου απαιτούμενες προϋποθέσεις, τις
χρηματοοικονομικές δυνατότητες, καθώς και τις τεχνι-
κές και επαγγελματικές ικανότητες για την εκτέλεση της
υπό ανάθεση σύμβασης. Όλες οι απαιτήσεις σχετίζονται
και είναι ανάλογες με το αντικείμενο της σύμβασης.
2. Όσον αφορά την καταλληλότητα για την άσκηση
της επαγγελματικής δραστηριότητας, οι αναθέτουσες
αρχές μπορούν να απαιτούν από τους οικονομικούς φο-
ρείς να είναι εγγεγραμμένοι σε ένα από τα επαγγελματι-
κά ή εμπορικά μητρώα που τηρούνται στο κράτος - μέλος
εγκατάστασής τους, όπως περιγράφεται στο Παράρτημα
XI του Προσαρτήματος Α΄ ή να ικανοποιούν οποιαδήπο-
τε άλλη απαίτηση ορίζεται στο Παράρτημα αυτό.
Στις διαδικασίες σύναψης συμβάσεων υπηρεσιών, ε-
φόσον οι οικονομικοί φορείς πρέπει να διαθέτουν ειδική
έγκριση ή να είναι μέλη συγκεκριμένου οργανισμού για
να μπορούν να παράσχουν τη σχετική υπηρεσία στη χώ-
ρα καταγωγής τους, η αναθέτουσα αρχή μπορεί να τους
ζητεί να αποδείξουν ότι διαθέτουν την έγκριση αυτή ή ό-
τι είναι μέλη του εν λόγω οργανισμού.
Με απόφαση του Υπουργού Υποδομών, Μεταφορών
και Δικτύων που εκδίδεται μετά από γνώμη του Τεχνικού
Επιμελητηρίου Ελλάδος ή με κοινή απόφαση του Υπουρ-
γού Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων και του κατά
περίπτωση αρμόδιου Υπουργού, που εκδίδεται μετά από
γνώμη επιτροπής που συστήνουν και στην οποία εκπρο-
σωπούνται τα οικεία επαγγελματικά επιμελητήρια, προσ-
διορίζεται το αντικείμενο κάθε κατηγορίας μελέτης του
Παραρτήματος I του Προσαρτήματος Γ΄. Με την ίδια α-
πόφαση καθορίζεται η αντιστοιχία κάθε κατηγορίας με-
λέτης με το επιστημονικό πεδίο απασχόλησης των εγγε-
γραμμένων στο «Μητρώο Μελετητών», καθώς και στο
«Μητρώο Γραφείων Μελετών» του Παραρτήματος ΧI
του Προσαρτήματος Α΄, σύμφωνα με τις κείμενες διατά-
ξεις, με γνώμονα την εφαρμογή του Κανονισμού ΕΚ
2195/2002. Με όμοια απόφαση μπορούν να διαιρούνται ή
ενοποιούνται εν γένει οι παραπάνω κατηγορίες.
3. Όσον αφορά την οικονομική και χρηματοοικονομική
επάρκεια, οι αναθέτουσες αρχές μπορούν να επιβάλ-
λουν απαιτήσεις που να διασφαλίζουν ότι οι οικονομικοί
φορείς διαθέτουν την αναγκαία οικονομική και χρηματο-
δοτική ικανότητα για την εκτέλεση της σύμβασης. Για το
σκοπό αυτόν, οι αναθέτουσες αρχές μπορούν να απαι-
τούν ειδικότερα από τους οικονομικούς φορείς, να έ-
χουν έναν ορισμένο ελάχιστο ετήσιο κύκλο εργασιών,
συμπεριλαμβανομένου ορισμένου ελάχιστου κύκλου ερ-
γασιών στον τομέα δραστηριοτήτων που καλύπτεται από
τη σύμβαση. Επίσης, οι αναθέτουσες αρχές μπορούν να
απαιτούν από τους οικονομικούς φορείς να παρέχουν
πληροφορίες σχετικά με τους ετήσιους λογαριασμούς,
παρουσιάζοντας την αναλογία, ιδίως, στοιχείων ενεργη-
τικού και παθητικού. Μπορούν επίσης να απαιτούν κα-
τάλληλο επίπεδο ασφαλιστικής κάλυψης έναντι επαγ-
γελματικών κινδύνων.
Ο ελάχιστος ετήσιος κύκλος εργασιών που απαιτείται
να έχουν οι οικονομικοί φορείς δεν υπερβαίνει το διπλά-
σιο της εκτιμώμενης αξίας της σύμβασης, εκτός από δε-
όντως αιτιολογημένες περιπτώσεις, όπως σχετικά με
τους ειδικούς κινδύνους που αφορούν τη φύση των έρ-
γων, των υπηρεσιών ή τωναγαθών. Η αναθέτουσα αρχή
αναφέρει τους βασικούς λόγους για την απαίτηση αυτή
στα έγγραφα της σύμβασης ή στη χωριστή έκθεση που
προβλέπεται στο άρθρο 341.
Η αναλογία, ενδεικτικά, στοιχείων ενεργητικού και πα-
θητικού μπορεί να λαμβάνεται υπόψη όταν η αναθέτου-
σα αρχή προσδιορίζει τις μεθόδους και τα κριτήρια της
συνεκτίμησης αυτής στα έγγραφα της σύμβασης. Οι μέ-
θοδοι και τα κριτήρια αυτά χαρακτηρίζονται από διαφά-
νεια, αντικειμενικότητα και αποφυγή διακρίσεων.
Όταν μια σύμβαση υποδιαιρείται σε τμήματα, το παρόν
άρθρο εφαρμόζεται σε σχέση με κάθε επιμέρους τμήμα.
Εντούτοις, η αναθέτουσα αρχή μπορεί να καθορίζει τον
ελάχιστο ετήσιο κύκλο εργασιών που πρέπει να έχουν οι
οικονομικοί φορείς ανά ομάδες τμημάτων, αν ανατεθούν
στον ανάδοχο περισσότερα τμήματα που πρέπει να ε-
κτελεστούν ταυτοχρόνως.
Εάν οι συμβάσεις βάσει συμφωνίας-πλαίσιο πρόκειται
να ανατεθούν μετά από προκήρυξη νέου διαγωνισμού, η
μέγιστη απαίτηση ετήσιου κύκλου εργασιών που αναφέ-
ρεται στο πέμπτο εδάφιο της παρούσας παραγράφου υ-
πολογίζεται βάσει του αναμενόμενου μέγιστου μεγέ-
θους των συγκεκριμένων συμβάσεων που θα εκτελε-
στούν ταυτοχρόνως ή , εάν αυτό δεν είναι γνωστό, βά-
σει της εκτιμώμενης αξίας της συμφωνίας-πλαίσιο. Στην
περίπτωση δυναμικών συστημάτων αγορών, η μέγιστη α-
παίτηση ετήσιου κύκλου εργασιών που αναφέρεται στο
πέμπτο εδάφιο υπολογίζεται βάσει του αναμενόμενου
μέγιστου μεγέθους των συγκεκριμένων συμβάσεων που
πρόκειται να ανατεθούν στο πλαίσιο του εν λόγω συστή-
ματος.
4. Όσον αφορά την τεχνική και επαγγελματική ικανό-
τητα, οι αναθέτουσες αρχές μπορούν να επιβάλλουν α-
παιτήσεις που να εξασφαλίζουν ότι οι οικονομικοί φο-
ρείς διαθέτουν τους αναγκαίους ανθρώπινους και τεχνι-
κούς πόρους και την εμπειρία για να εκτελέσουν τη σύμ-
βαση σε κατάλληλο επίπεδο ποιότητας.
Οι αναθέτουσες αρχές μπορεί να απαιτούν ειδικότερα
από τους οικονομικούς φορείς, να διαθέτουν ικανοποιη-
τικό επίπεδο εμπειρίας, αποδεικνυόμενο με κατάλληλες
συστάσεις από συμβάσεις που έχουν εκτελεστεί κατά το
παρελθόν. Μια αναθέτουσα αρχή μπορεί να θεωρεί ότι έ-
νας οικονομικός φορέας δεν διαθέτει τις απαιτούμενες
επαγγελματικές ικανότητες εάν διαπιστώσει ότι ο οικο-
νομικός φορέας έχει συγκρουόμενα συμφέροντα που
ενδέχεται να επηρεάσουν αρνητικά την εκτέλεση της
σύμβασης.
Στο πλαίσιο διαδικασιών σύναψης σύμβασης προμη-
θειών για τις οποίες απαιτούνται εργασίες τοποθέτησης
ή εγκατάστασης, παροχή υπηρεσιών ή εκτέλεση έργων,
η επαγγελματική ικανότητα των οικονομικών φορέων να
παράσχουν αυτή την υπηρεσία ή να εκτελέσουν την ε-
γκατάσταση ή τα έργα μπορεί να αξιολογείται βάσει της
τεχνογνωσίας τους, της αποτελεσματικότητας, της ε-
μπειρίας και της αξιοπιστίας τους.
5. Οι αναθέτουσες αρχές αναφέρουν τις απαιτούμενες
προϋποθέσεις συμμετοχής που μπορεί να εκφράζονται
ως ελάχιστα επίπεδα ικανότητας, καθώς και τα κατάλλη-
λα αποδεικτικά μέσα, στην προκήρυξη σύμβασης ή στην
πρόσκληση επιβεβαίωσης ενδιαφέροντος.
Άρθρο 76
Κριτήρια επιλογής σε διαδικασίες σύναψης δημόσιας
σύμβασης έργου

1. Πέραν των οριζομένων στην παρ. 2 του άρθρου 75,
ειδικά για τις δημόσιες συμβάσεις έργων, ισχύουν τα α-
κόλουθα:
α) Στο Μ.Ε.ΕΠ. ή τα νομαρχιακά μητρώα, εγγράφονται
οικονομικοί φορείς κατά κατηγορίες ή εξειδικευμένες ε-
πιχειρήσεις.
β) Όταν το έργο ανήκει αποκλειστικά σε μια κατηγορία
του Μ.Ε.ΕΠ., δικαίωμα συμμετοχής στη διαδικασία σύνα-
ψης της σύμβασης έχουν οικονομικοί φορείς εγγεγραμε-
νοι στην κατηγορία αυτή. Ένα έργο θεωρείται ότι ανήκει
αποκλειστικά σε μια κατηγορία αν ανήκουν στην κατηγο-
ρία αυτή πλέον του ενενήντα τοις εκατό (90%) των ερ-
γασιών του όλου έργου. Για τον υπολογισμό του ποσο-
στού αυτού δεν λαμβάνονται υπόψη τα απρόβλεπτα.
γ) Αν το έργο περιλαμβάνει εργασίες διαφόρων κατη-
γοριών που καμιάς το ποσοστό δεν ξεπερνά το όριο της
προηγούμενης παραγράφου, δικαίωμα συμμετοχής στη
διαδικασία σύναψης της σύμβασης έχουν οικονομικοί
φορείς εγγεγραμμένοι για όλες τις κατηγορίες του έρ-
γου, καθώς και ενώσεις οικονομικών φορέων που να κα-
λύπτουν τις κατηγορίες αυτές. Κατηγορία με ποσοστό
εργασιών λιγότερο του δέκα τοις εκατό (10%) δεν λαμ-
βάνεται υπόψη, μπορούν όμως τα έγγραφα της σύμβα-
σης να ορίσουν διαφορετικά.
δ) Αν το έργο περιλαμβάνει αποκλειστικά αντικείμενο
εξειδικευμένων οικονομικών φορέων του Μ.Ε.ΕΠ., δικαί-
ωμα συμμετοχής στη διαδικασία σύναψης της σύμβασης
έχουν οικονομικοί φορείς εγγεγραμμένοι στην αντίστοι-
χη κατηγορία και εξειδικευμένοι οικονομικοί φορείς, αν
υπάρχουν, σε αντίστοιχες τάξεις. Τα δύο τελευταία εδά-
φια της περίπτωσης β΄ εφαρμόζονται και στην περίπτω-
ση αυτή.
ε) Σε περίπτωση συμμετοχής ένωσης οικονομικών φο-
ρέων, τα μέλη αυτής, πρέπει να είναι εγγεγραμμένα
στην κατηγορία του έργου που δημοπρατείται ή, αν το
έργο περιλαμβάνει εργασίες περισσότερων κατηγοριών,
τουλάχιστον σε μία από τις κατηγορίες του έργου που
δημοπρατείται.
2. Πέραν των οριζομένων στις παρ. 4 και 5 του άρθρου
75, ειδικά για τις δημόσιες συμβάσεις ειδικών έργων των
οποίων η κατασκευή απαιτείται να πραγματοποιηθεί από
εξειδικευμένους οικονομικούς φορείς, μπορεί στα έγ-
γραφα της σύμβασης να ορίζονται πρόσθετες απαιτή-
σεις για τη συμμετοχή τους στη διαδικασία. Κατόπιν αι-
τήματος της αναθέτουσας αρχής, με απόφαση του Υ-
πουργού Υποδομών Μεταφορών και Δικτύων, ύστερα α-
πό γνώμη του Τμήματος Κατασκευών του Συμβουλίου
Δημόσιων Έργων της Γενικής Γραμματείας Υποδομών,
μπορεί να προστίθενται στη διακήρυξη επιπλέον όροι, ό-
ταν τούτο ενδείκνυται από το είδος ή την πολυπλοκότη-
τα του προς ανάθεση έργου.
3. Πέραν των οριζομένων στις παρ. 3, 4 και 5 του άρ-
θρου 75, ειδικά για τις δημόσιες συμβάσεις έργων, ισχύ-
ουν συμπληρωματικά τα ακόλουθα:
α) Αν το έργο ανήκει σε μια κατηγορία του Μ.Ε.ΕΠ. κα-
τά την παράγραφο 1 περίπτωση β΄, η τάξη, στην οποία
πρέπει να είναι εγγεγραμμένοι οι οικονομικοί φορείς,
προσδιορίζεται από την εκτιμώμενη αξία της σύμβασης.
Για την εφαρμογή του προηγούμενου εδαφίου τα ποσο-
στά των απρόβλεπτων δαπανών (απρόβλεπτα), όπως αυ-
τά καθορίζονται στην περίπτωση α΄ της παρ. 3 του άρ-
θρου 156, λαμβάνονται υποχρεωτικά υπόψη. Αν το έργο
ανήκει σε περισσότερες κατηγορίες του Μ.Ε.ΕΠ. κατά
την παράγραφο 1 περίπτωση γ΄, η τάξη για κάθε κατηγο-
ρία, στην οποία πρέπει να είναι εγγεγραμμένοι οι οικονο-
μικοί φορείς, προσδιορίζεται από το αντίστοιχο μέρος
της εκτιμώμενης αξίας της σύμβασης. Τα πιο πάνω ε-
φαρμόζονται ανάλογα και για τις εξειδικευμένες επιχει-
ρήσεις.
β) Ενώσεις οικονομικών φορέων εγγεγραμμένων στην
ίδια τάξη και κατηγορία έργου του Μ.Ε.ΕΠ. μέχρι και την
πέμπτη τάξη, επιτρέπεται να αναλάβουν έργα εκτιμώμε-
νης αξίας μεγαλύτερης από το ανώτατο όριο της τάξης
τους μέχρι το είκοσι πέντε τοις εκατό (25%) της διαφο-
ράς μεταξύ του ανώτατου ορίου της τάξης τους και του
ανώτατου ορίου της επόμενης τάξης, υπό την προϋπόθε-
ση ότι τουλάχιστον δύο από τους οικονομικούς φορείς
αυτούς συμμετέχουν στην κατανομή της κατασκευής
του έργου ή στα κέρδη και τις ζημίες της ένωσης, με πο-
σοστό τουλάχιστον τριάντα τοις εκατό (30%) ο καθένας.
Όταν η ένωση αποτελείται από οικονομικούς φορείς εγ-
γεγραμμένους στην έκτη τάξη του Μ.Ε.ΕΠ. για την ίδια
κατηγορία εργασιών, το ανώτατο όριο της εκτιμώμενης
αξίας των έργων που επιτρέπεται να αναλάβει η ένωση
διαμορφώνεται στα εξήντα εκατομμύρια (60.000.000)
ευρώ, υπό την προϋπόθεση ότι το ποσοστό συμμετοχής
του καθενός στα κέρδη και τις ζημίες, ανέρχεται τουλά-
χιστον σε είκοσι πέντε τοις εκατό (25%). Τα όρια της πα-
ραγράφου αυτής μπορεί να επανακαθορίζονται με από-
φαση του Υπουργού Υποδομών Μεταφορών και Δι-
κτύων, λαμβανομένου υπόψη του δείκτη αναθεώρησης
των τιμών των δημοσίων έργων, όπως καθορίζεται, σύμ-
φωνα με τις κείμενες διατάξεις.
Άρθρο 77
Κριτήρια επιλογής σε διαδικασίες σύναψης δημόσιας
σύμβασης μελέτης ή παροχής τεχνικών
και λοιπών συναφών επιστημονικών υπηρεσιών

1. Πέραν των οριζομένων στην παρ. 2 του άρθρου 75,
ειδικά για τις δημόσιες συμβάσεις μελετών και παροχής
τεχνικών και λοιπών συναφών επιστημονικών υπηρε-
σιών, ισχύουν συμπληρωματικά τα ακόλουθα:
α) Στο Μητρώο Μελετητών και στο Μητρώο Γραφείων
Μελετών, εγγράφονται οικονομικοί φορείς κατά τάξεις
και κατηγορίες,
β) στις διαδικασίες για την ανάθεση σύμβασης παρο-
χής τεχνικών υπηρεσιών για τις οποίες δεν τηρούνται
μητρώα, η συμμετοχή επιτρέπεται σε οικονομικούς φο-
ρείς, πιστοποιημένους από αναγνωρισμένο οργανισμό
πιστοποίησης, όπως ειδικότερα ορίζεται στα έγγραφα
της σύμβασης,
γ) σε περίπτωση συμμετοχής ένωσης οικονομικών φο-
ρέων και αν η υπό ανάθεση μελέτη ανήκει σε μία κατη-
γορία, όλα τα μέλη της ένωσης πρέπει να είναι εγγε-
γραμμένα σε αυτήν την κατηγορία,
δ) σε περίπτωση συμμετοχής ένωσης οικονομικών φο-
ρέων και αν η υπό ανάθεση μελέτη ανήκει σε περισσότε-
ρες κατηγορίες, τουλάχιστον ένα εκ των μελών της ένω-
σης πρέπει να είναι εγγεγραμμένο σε κάθε μία από αυ-
τές.
2. Πέραν των οριζομένων στις παρ. 4 και 5 του άρθρου
75, ειδικά για τις δημόσιες συμβάσεις μελετών και παρο-
χής τεχνικών και λοιπών συναφών επιστημονικών υπη-
ρεσιών, ισχύουν συμπληρωματικά τα ακόλουθα:
α) τα ελάχιστα επίπεδα τεχνικής καταλληλότητας και
γενικής εμπειρίας καθορίζονται ανά κατηγορία μελέτης,
με βάση τις προεκτιμώμενες αμοιβές για το σύνολο των
σταδίων της αντίστοιχης κατηγορίας μελέτης,
β) αν για την εκπόνηση της μελέτης ή την παροχή της
υπηρεσίας απαιτείται αυξημένη εμπειρία, μπορεί, ύστερα
από γνώμη του αρμόδιου τεχνικού συμβουλίου, να απαι-
τείται με τα έγγραφα της σύμβασης η συμμετοχή οικονο-
μικών φορέων εγγεγραμμένων σε τάξη ανώτερη από αυ-
τήν που προκύπτει με βάση την προεκτιμώμενη αμοιβή
της μελέτης,
γ) αν σε κάποιες κατηγορίες μελετών υφίσταται απο-
δεδειγμένα μικρός αριθμός εγγεγραμμένων μελετητών
ή εταιρειών μελετών της απαιτούμενης τάξης, η αναθέ-
τουσα αρχή μπορεί, ύστερα από γνώμη του αρμόδιου τε-
χνικού συμβουλίου, να επιτρέψει να συμμετέχουν μελε-
τητές ή εταιρείες μελετών της αμέσως κατώτερης τάξης
κατά τα οριζόμενα στα έγγραφα της σύμβασης,
δ) για τη συμμετοχή τους στη διαδικασία σύναψης
σύμβασης παροχής τεχνικών υπηρεσιών επίβλεψης έρ-
γου, οι οικονομικοί φορείς πρέπει να διαθέτουν εμπειρία
από την κατασκευή ή επίβλεψη έργων της αντίστοιχης
κατηγορίας, με το έργο, του οποίου η επίβλεψη αποτελεί
αντικείμενο της υπό ανάθεσης σύμβασης. Η απαιτούμε-
νη εμπειρία, ορίζεται στα έγγραφα της σύμβασης, πρέ-
πει να βρίσκεται σε αναλογία με τις ιδιαιτερότητες του
προς επίβλεψη έργου και να καλύπτεται, κατά τα ειδικό-
τερα οριζόμενα στα έγγραφα της σύμβασης, από την ο-
μάδα επίβλεψης, στην οποία επιτρέπεται να συμμετέχει
μηχανικός με αποδεδειγμένη εμπειρία σε κατασκευή έρ-
γων της αντίστοιχης, με το προς επίβλεψη έργο, κατηγο-
ρίας, η οποία μπορεί να προκύπτει είτε από σχετικά πι-
στοποιητικά και έγγραφα είτε από την εγγραφή του στην
αντίστοιχη κατηγορία έργου του Μ.Ε.Κ.,
ε) στη διαδικασία σύναψης συμφωνίας-πλαίσιο μπο-
ρούν να λάβουν μέρος οικονομικοί φορείς εγγεγραμμέ-
νοι σε όλες τις τάξεις πτυχίου, κάθε κατηγορίας μελε-
τών της περίπτωσης (15) της παρ. 3 του άρθρου 2, μετα-
ξύ της τάξης πτυχίου που προσδιορίζεται από το μέσο
μέγεθος προεκτιμώμενης αμοιβής των επί μέρους συμ-
βάσεων που πρόκειται να ανατεθούν, όπως εκτιμάται α-
πό την αναθέτουσα αρχή και το εβδομήντα πέντε τοις ε-
κατό (75%) της συνολικής προεκτιμώμενης αμοιβής της
συμφωνίας πλαισίου.
3. Στις περιπτώσεις του άρθρου 50, οι υποβαλλόμενες
μελέτες πρέπει να έχουν εκπονηθεί από μελετητές οι ο-
ποίοι διαθέτουν τα νόμιμα προσόντα, κατά τον παρόντα,
λοιπές διατάξεις σχετικές με όρους άσκησης του επαγ-
γέλματος του μελετητή και τα έγγραφα της σύμβασης.
Άρθρο 78
Στήριξη στις ικανότητες άλλων φορέων
(άρθρο 63 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ)

1. Όσον αφορά τα κριτήρια της οικονομικής και χρημα-
τοοικονομικής επάρκειας που προβλέπονται στην παρ. 3
του άρθρου 75 και τα κριτήρια σχετικά με την τεχνική και
επαγγελματική ικανότητα που προβλέπονται στην παρ. 4
του άρθρου 75, ένας οικονομικός φορέας μπορεί, κατά
περίπτωση και για συγκεκριμένη σύμβαση, να στηρίζεται
στις ικανότητες άλλων φορέων, ασχέτως της νομικής
φύσης των δεσμών του με αυτούς.
Όσον αφορά τα κριτήρια που σχετίζονται με τους τίτ-
λους σπουδών και τα επαγγελματικά προσόντα που ορί-
ζονται στην περίπτωση στ΄ του Μέρους ΙΙ του Παραρτή-
ματος ΧΙΙ του Προσαρτήματος Α΄ ή με την σχετική επαγ-
γελματική εμπειρία, οι οικονομικοί φορείς, μπορούν ω-
στόσο να βασίζονται στις ικανότητες άλλων φορέων μό-
νο εάν οι τελευταίοι θα εκτελέσουν τις εργασίες ή τις υ-
πηρεσίες για τις οποίες απαιτούνται οι συγκεκριμένες ι-
κανότητες.
Αν ο οικονομικός φορέας επιθυμεί να στηριχθεί στις ι-
κανότητες άλλων φορέων, αποδεικνύει στην αναθέτου-
σα αρχή ότι θα έχει στη διάθεσή του τους αναγκαίους
πόρους, ιδίως, με την προσκόμιση της σχετικής δέσμευ-
σης των φορέων αυτών για τον σκοπό αυτό.
Η αναθέτουσα αρχή ελέγχει, σύμφωνα με τα άρθρα
79, 80 και 81, αν οι φορείς, στις ικανότητες των οποίων
προτίθεται να στηριχθεί ο οικονομικός φορέας, πληρούν
τα σχετικά κριτήρια επιλογής και εάν συντρέχουν λόγοι
αποκλεισμού, σύμφωνα με τα άρθρα 73 και 74. Η αναθέ-
τουσα αρχή απαιτεί από τον οικονομικό φορέα να αντι-
καταστήσει έναν φορέα που δεν πληροί σχετικό κριτήριο
επιλογής ή για τον οποίο συντρέχουν λόγοι αποκλει-
σμού των παραγράφων 1 και 2. του άρθρου 73 και του
άρθρου 74. Η αναθέτουσα αρχή μπορεί να απαιτήσει από
τον οικονομικό φορέα την αντικατάσταση φορέα για τον
οποίον συντρέχουν λόγοι αποκλεισμού της παρ. 4 του
άρθρου 73 και του άρθρου 74.
Όταν ο οικονομικός φορέας στηρίζεται στις ικανότη-
τες άλλων φορέων όσον αφορά τα κριτήρια που σχετίζο-
νται με την οικονομική και χρηματοοικονομική επάρκεια,
η αναθέτουσα αρχή μπορεί να απαιτεί ο οικονομικός φο-
ρέας και αυτοί οι φορείς να είναι από κοινού υπεύθυνοι
για την εκτέλεση της σύμβασης.
Υπό τους ιδίους όρους, μία ένωση οικονομικών φορέ-
ων, όπως αναφέρεται στην παρ. 2 του άρθρου 19, μπορεί
να στηρίζεται στις ικανότητες των συμμετεχόντων στην
ένωση ή άλλων φορέων.
2. Στην περίπτωση συμβάσεων έργων ή συμβάσεων υ-
πηρεσιών ή στην περίπτωση εργασιών τοποθέτησης και
εγκατάστασης στο πλαίσιο σύμβασης προμηθειών, οι α-
ναθέτουσες αρχές μπορούν να απαιτούν την εκτέλεση
ορισμένων κρίσιμων καθηκόντων απευθείας από τον ίδιο
τον προσφέροντα ή, αν η προσφορά υποβάλλεται από έ-
νωση οικονομικών φορέων, όπως αναφέρεται στην παρ.
2 του άρθρου 19, από έναν από τους συμμετέχοντες
στην ένωση αυτή.
3. Το παρόν άρθρο δεν εφαρμόζεται στις διαδικασίες
σύναψης συμβάσεων μελετών και παροχής τεχνικών και
λοιπών συναφών επιστημονικών υπηρεσιών κάτω των ο-
ρίων.
ΕΝΟΤΗΤΑ 5
ΚΑΝΟΝΕΣ ΑΠΟΔΕΙΞΗΣ ΠΟΙΟΤΙΚΗΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ
Άρθρο 79
Ευρωπαϊκό Ενιαίο Έγγραφο Σύμβασης
(άρθρο 59 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ)

1. Κατά την υποβολή αιτήσεων συμμετοχής ή κατά την
υποβολή προσφορών στις διαδικασίες σύναψης δημο-
σίων συμβάσεων άνω των ορίων, οι αναθέτουσες αρχές
δέχονται το Ευρωπαϊκό Ενιαίο Έγγραφο Σύμβασης (ΕΕ-
ΕΣ), το οποίο αποτελείται από ενημερωμένη υπεύθυνη
δήλωση, με τις συνέπειες του ν. 1599/1986 (Α΄75), ως
προκαταρκτική απόδειξη προς αντικατάσταση των πιστο-
ποιητικών που εκδίδουν δημόσιες αρχές ή τρίτα μέρη, ε-
πιβεβαιώνοντας ότι ο εν λόγω οικονομικός φορέας πλη-
ροί τις ακόλουθες προϋποθέσεις:
α) δεν βρίσκεται σε μία από τις καταστάσεις των άρ-
θρων 73 και 74 για τις οποίες οι οικονομικοί φορείς απο-
κλείονται ή μπορούν να αποκλεισθούν,
β) πληροί τα σχετικά κριτήρια επιλογής τα οποία έχουν
καθοριστεί, σύμφωνα με τα άρθρα 75, 76 και 77
γ) κατά περίπτωση, τηρεί τους αντικειμενικούς κανό-
νες και κριτήρια που έχουν καθοριστεί, σύμφωνα με το
άρθρο 84.
Όταν ο οικονομικός φορέας στηρίζεται στις ικανότη-
τες άλλων φορέων, σύμφωνα με το άρθρο 78, το ΕΕΕΣ
περιέχει επίσης τις ως άνω πληροφορίες όσον αφορά
τους φορείς αυτούς. Το ΕΕΕΣ αποτελείται από επίσημη
δήλωση του οικονομικού φορέα ότι ο σχετικός λόγος α-
ποκλεισμού δεν ισχύει και/ή ότι πληρούται το σχετικό
κριτήριο επιλογής και παρέχει τις κατάλληλες πληροφο-
ρίες, όπως απαιτείται από την αναθέτουσα αρχή. Το ΕΕ-
ΕΣ προσδιορίζει τη δημόσια αρχή ή το τρίτο μέρος που
είναι υπεύθυνο για την έκδοση των σχετικών δικαιολο-
γητικών και περιλαμβάνει επίσημη δήλωση ότι ο οικονο-
μικός φορέας θα είναι σε θέση, εφόσον του ζητηθεί και
χωρίς καθυστέρηση, να προσκομίσει τα εν λόγω δικαιο-
λογητικά.
Όταν η αναθέτουσα αρχή μπορεί να λάβει τα σχετικά
δικαιολογητικά απευθείας με πρόσβαση σε βάση δεδο-
μένων, σύμφωνα με την παρ. 6, το ΕΕΕΣ περιέχει επίσης
τις πληροφορίες που απαιτούνται για τον συγκεκριμένο
σκοπό, όπως την ηλεκτρονική διεύθυνση της βάσης δε-
δομένων, τυχόν δεδομένα αναγνώρισης και, κατά περί-
πτωση, την απαραίτητη δήλωση συναίνεσης.
Οι οικονομικοί φορείς μπορούν να χρησιμοποιήσουν
εκ νέου ΕΕΕΣ το οποίο έχει ήδη χρησιμοποιηθεί σε
προηγούμενη διαδικασία σύναψης δημόσιας σύμβασης,
εφόσον επιβεβαιώνουν ότι οι πληροφορίες του εγγρά-
φου εξακολουθούν να είναι αληθείς.
2. Κατά την υποβολή αιτήσεων συμμετοχής ή κατά την
υποβολή προσφορών στις διαδικασίες σύναψης δημο-
σίων συμβάσεων κάτω των ορίων, οι αναθέτουσες αρχές
δέχονται ενημερωμένη υπεύθυνη δήλωση του ν.
1599/1986 (Α΄75), ως προκαταρκτική απόδειξη προς α-
ντικατάσταση των πιστοποιητικών που εκδίδουν δημό-
σιες αρχές ή τρίτα μέρη, επιβεβαιώνοντας ότι ο εν λόγω
οικονομικός φορέας πληροί τις ακόλουθες προϋποθέ-
σεις:
α) δεν βρίσκεται σε μία από τις καταστάσεις των άρ-
θρων 73 και 74 για τις οποίες οι οικονομικοί φορείς απο-
κλείονται ή μπορούν να αποκλεισθούν,
β) πληροί τα σχετικά κριτήρια επιλογής τα οποία έχουν
καθοριστεί, σύμφωνα με τα άρθρα 75, 76 και 77,
γ) κατά περίπτωση, τηρεί τους αντικειμενικούς κανό-
νες και κριτήρια που έχουν καθοριστεί, σύμφωνα με το
άρθρο 84 και
δ) εφόσον η εκτιμώμενη αξία της υπό ανάθεσης σύμ-
βασης υπερβαίνει το ένα εκατομμύριο (1.000.000) ευρώ
εκτός ΦΠΑ, ότι δεν συντρέχουν οι προϋποθέσεις εφαρ-
μογής της παρ. 4 του άρθρου 8 του ν. 3310/2005 (Α` 30).
Τα δεύτερο έως πέμπτο εδάφια της παραγράφου 1 ε-
φαρμόζονται αναλόγως και στις διαδικασίες σύναψης
δημοσίων συμβάσεων κάτω των ορίων.
3. Για τις συμβάσεις άνω των ορίων, το ΕΕΕΣ καταρτί-
ζεται βάσει του τυποποιημένου εντύπου του Παραρτή-
ματος 2 του Κανονισμού (ΕΕ) 2016/7 της Επιτροπής της
5ης Ιανουαρίου 2016, και παρέχεται αποκλειστικά σε η-
λεκτρονική μορφή.
4. Για τις συμβάσεις κάτω των ορίων, η Αρχή, σύμφωνα
με την παρ. 5 του άρθρου 53, μπορεί να εκδίδει αντίστοι-
χο τυποποιημένο έντυπο υπεύθυνης δήλωσης, όπου α-
παιτείται, κατά τις διατάξεις του παρόντος. Μέχρι την
έκδοση του τυποποιημένου εντύπου του προηγούμενου
εδαφίου, γίνεται δεκτή υπεύθυνη δήλωση της παρ. 4 του
άρθρου 8 του ν. 1599/1986.
5. Η αναθέτουσα αρχή μπορεί να ζητεί από προσφέρο-
ντες και υποψήφιους, σε οποιοδήποτε χρονικό σημείο
κατά τη διάρκεια της διαδικασίας, να υποβάλλουν όλα ή
ορισμένα δικαιολογητικά, όταν αυτό απαιτείται για την
ορθή διεξαγωγή της διαδικασίας.
Πριν από την ανάθεση της σύμβασης, η αναθέτουσα
αρχή, εξαιρουμένων των συμβάσεων που βασίζονται σε
συμφωνίες-πλαίσιο, όταν οι συμβάσεις αυτές συνάπτο-
νται δυνάμει της παρ. 4 του άρθρου 39 ή της περίπτωσης
α΄ της παρ. 5 του άρθρου 39, απαιτεί από τον προσφέρο-
ντα, στον οποίο έχει αποφασίσει να αναθέσει τη σύμβα-
ση να υποβάλει ενημερωμένα τα σχετικά δικαιολογητι-
κά, σύμφωνα με τα άρθρα 79, και κατά περίπτωση το άρ-
θρο 80. Η αναθέτουσα αρχή μπορεί να καλέσει τους οι-
κονομικούς φορείς να συμπληρώσουν ή να διευκρινί-
σουν τα πιστοποιητικά που έχουν παραληφθεί, σύμφωνα
με τα άρθρα 80 και 82.
6. Κατά παρέκκλιση της παρ. 5, οι οικονομικοί φορείς
δεν υποχρεούνται να υποβάλλουν δικαιολογητικά ή άλ-
λα αποδεικτικά στοιχεία, αν και στο μέτρο που η αναθέ-
τουσα αρχή έχει τη δυνατότητα να λαμβάνει τα πιστο-
ποιητικά ή τις συναφείς πληροφορίες απευθείας μέσω
πρόσβασης σε εθνική βάση δεδομένων σε οποιοδήποτε
κράτος - μέλος της Ένωσης, η οποία διατίθεται δωρεάν,
όπως εθνικό μητρώο συμβάσεων, εικονικό φάκελο επι-
χείρησης, ηλεκτρονικό σύστημα αποθήκευσης εγγρά-
φων ή σύστημα προεπιλογής.
Κατά παρέκκλιση της παρ. 5, οι οικονομικοί φορείς δεν
υποχρεούνται να υποβάλουν δικαιολογητικά, όταν η α-
ναθέτουσα αρχή που έχει αναθέσει τη σύμβαση ή συνά-
ψει τη συμφωνία-πλαίσιο, διαθέτει ήδη τα δικαιολογητι-
κά αυτά.
Για τον σκοπό του πρώτου εδαφίου, η Γενική Δ/νση
Μεταρρυθμιστικής Πολιτικής και Ηλεκτρονικής Διακυ-
βέρνησης του Υπουργείου Εσωτερικών και Διοικητικής
Ανασυγκρότησης και οι αρμόδιοι φορείς τήρησης των
βάσεων δεδομένων, διασφαλίζουν ότι οι βάσεις δεδομέ-
νων, οι οποίες περιέχουν σχετικές πληροφορίες για τους
οικονομικούς φορείς και μπορούν να χρησιμοποιούνται
από τις αναθέτουσες αρχές, μπορούν επίσης να χρησι-
μοποιούνται υπό τις ίδιους όρους από τις αναθέτουσες
αρχές άλλων κρατών-μελών.
7. Η Γενική Δ/νση Μεταρρυθμιστικής Πολιτικής και Η-
λεκτρονικής Διακυβέρνησης του Υπουργείου Εσωτερι-
κών και Διοικητικής Ανασυγκρότησης, διαθέτει και ενη-
μερώνει στο e-Certis πλήρη κατάλογο των βάσεων δεδο-
μένων, οι οποίες περιλαμβάνουν σχετικές πληροφορίες
για τους οικονομικούς φορείς και μπορούν να χρησιμο-
ποιούνται από τις αναθέτουσες αρχές άλλων κρατών με-
λών. Κατόπιν αιτήσεως, η εν λόγω Γενική Διεύθυνση κοι-
νοποιεί στα λοιπά κράτη-μέλη και στην Αρχή κάθε πλη-
ροφορία που αφορά τις βάσεις δεδομένων του παρόντος
άρθρου.
Άρθρο 80
Αποδεικτικά μέσα
(άρθρο 60 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ)

1. Οι αναθέτουσες αρχές μπορούν να απαιτούν τα πι-
στοποιητικά, τις βεβαιώσεις και τα λοιπά αποδεικτικά μέ-
σα που αναφέρονται στις παραγράφους 2, 4 και 5 και
στο Παράρτημα XII του Προσαρτήματος Α΄, ως απόδειξη
της μη ύπαρξης λόγων αποκλεισμού, όπως αναφέρονται
στα άρθρα 73 και 74 και της πλήρωσης των κριτηρίων ε-
πιλογής, σύμφωνα με τα άρθρα 75 και 76.
Οι αναθέτουσες αρχές δεν απαιτούν αποδεικτικά μέ-
σα, πλην εκείνων που αναφέρονται στο παρόν άρθρο και
στο άρθρο 82. Όσον αφορά το άρθρο 78, οι οικονομικοί
φορείς μπορούν να στηρίζονται σε οποιοδήποτε κατάλ-
ληλο μέσο προκειμένου να αποδείξουν στην αναθέτου-
σα αρχή ότι θα έχουν τους αναγκαίους πόρους στη διά-
θεσή τους.
2. Οι αναθέτουσες αρχές δέχονται ως επαρκή απόδει-
ξη του ότι ο οικονομικός φορέας δεν εμπίπτει σε καμία
από τις περιπτώσεις που αναφέρονται στο άρθρο 73:
α) για την παράγραφο 1 του εν λόγω άρθρου, την προ-
σκόμιση αποσπάσματος του σχετικού μητρώου, όπως
του ποινικού μητρώου ή, ελλείψει αυτού, ισοδύναμου εγ-
γράφου που εκδίδεται από αρμόδια δικαστική ή διοικητι-
κή αρχή του κράτους-μέλους ή της χώρας καταγωγής ή
της χώρας όπου είναι εγκατεστημένος ο εν λόγω οικο-
νομικός φορέας, από το οποίο προκύπτει ότι πληρούνται
αυτές οι προϋποθέσεις. Η υποχρέωση προσκόμισης του
ως άνω αποσπάσματος αφορά και τα πρόσωπα του δεύ-
τερου εδαφίου της παραγράφου 1 του άρθρου 73,
β) για τις παραγράφους 2 και 4 περίπτωση β΄ του άρ-
θρου 73, πιστοποιητικό που εκδίδεται από την αρμόδια
αρχή του οικείου κράτους - μέλους ή χώρας,
Αν το κράτος-μέλος ή η εν λόγω χώρα δεν εκδίδει τέ-
τοιου είδους έγγραφο ή πιστοποιητικό ή όπου το έγγρα-
φο ή το πιστοποιητικό αυτό δεν καλύπτει όλες τις περι-
πτώσεις που αναφέρονται στις παράγραφος 1και 2 και
στην περίπτωση β΄ της παραγράφου 4 του άρθρου 73, το
έγγραφο ή το πιστοποιητικό μπορεί να αντικαθίσταται α-
πό ένορκη βεβαίωση ή, στα κράτη - μέλη ή στις χώρες ό-
που δεν προβλέπεται ένορκη βεβαίωση, από υπεύθυνη
δήλωση του ενδιαφερομένου ενώπιον αρμόδιας δικαστι-
κής ή διοικητικής αρχής, συμβολαιογράφου ή αρμόδιου
επαγγελματικού ή εμπορικού οργανισμού του κράτους -
μέλους ή της χώρας καταγωγής ή της χώρας όπου είναι
εγκατεστημένος ο οικονομικός φορέας.
Οι αρμόδιες δημόσιες αρχές παρέχουν, όπου κρίνεται
αναγκαίο, επίσημη δήλωση στην οποία αναφέρεται ότι
δεν εκδίδονται τα έγγραφα ή τα πιστοποιητικά της πα-
ρούσας παραγράφου ή ότι τα έγγραφα αυτά δεν καλύ-
πτουν όλες τις περιπτώσεις που αναφέρονται στις παρα-
γράφους 1 και 2 και στην περίπτωση β΄ της παραγράφου
4 του άρθρου 73. Οι επίσημες δηλώσεις καθίστανται δια-
θέσιμες μέσω του επιγραμμικού αποθετηρίου πιστοποιη-
τικών (e-Certis) του άρθρου 81.
3. Για την απόδειξη της απαίτησης της παραγράφου 2
του άρθρου 75, οι αναθέτουσες αρχές απαιτούν πιστο-
ποιητικό/βεβαίωση του οικείου επαγγελματικού μητρώου
του Παραρτήματος XI του Προσαρτήματος Α΄, με το ο-
ποίο να πιστοποιείται αφενός η εγγραφή τους σε αυτό
και το ειδικό επάγγελμά τους, κατά τα ειδικότερα οριζό-
μενα και στα άρθρα 76 και 77, κατά περίπτωση. Για την α-
πόδειξη άσκησης γεωργικού ή κτηνοτροφικού επαγγέλ-
ματος, οι αναθέτουσες αρχές απαιτούν σχετική βεβαίω-
ση άσκησης επαγγέλματος, από αρμόδια διοικητική αρ-
χή ή αρχή Οργανισμού Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
4. Η οικονομική και χρηματοοικονομική επάρκεια του
οικονομικού φορέα μπορεί, κατά κανόνα, να αποδεικνύε-
ται με ένα ή περισσότερα από τα δικαιολογητικά που α-
ναφέρονται στο Μέρος I του Παραρτήματος XII του Προ-
σαρτήματος Α΄. Εάν ο οικονομικός φορέας, για βάσιμο
λόγο, δεν είναι σε θέση να προσκομίσει τα δικαιολογητι-
κά που ζητεί η αναθέτουσα αρχή, μπορεί να αποδεικνύει
την οικονομική και χρηματοοικονομική του επάρκεια με
οποιοδήποτε άλλο έγγραφο, το οποίο η αναθέτουσα αρ-
χή κρίνει κατάλληλο.
5. Η τεχνική ικανότητα των οικονομικών φορέων μπο-
ρεί να αποδεικνύεται με έναν ή περισσότερους από τους
τρόπους που αναφέρονται στο Μέρος II του Παραρτήμα-
τος XII του Προσαρτήματος Α΄, ανάλογα με τη φύση,
την ποσότητα ή τη σπουδαιότητα και τη χρήση των έρ-
γων, των αγαθών ή των υπηρεσιών.
6. Οι ενώσεις οικονομικών φορέων που υποβάλλουν
κοινή προσφορά, υποβάλλουν τα παραπάνω, κατά περί-
πτωση δικαιολογητικά, για κάθε οικονομικό φορέα που
συμμετέχει στην ένωση, σύμφωνα με τα οριζόμενα στο
άρθρο 19.
7. Εφόσον ζητηθεί, η Αρχή θέτει στη διάθεση άλλων
κρατών μελών κάθε πληροφορία σχετικά με τους λό-
γους αποκλεισμού που παρατίθενται στα άρθρα 73 και
74, την καταλληλότητα για την άσκηση της επαγγελμα-
τικής δραστηριότητας και τις χρηματοοικονομικές και τε-
χνικές ικανότητες των προσφερόντων που αναφέρονται
στα άρθρα 75, 76 και 77, καθώς και κάθε πληροφορία
σχετικά με τα αποδεικτικά μέσα που αναφέρονται στο
παρόν άρθρο.
8. Σε περίπτωση διαδικασίας σύναψης δημόσιας σύμ-
βασης παροχής υπηρεσιών καθαρισμού ή/και φύλαξης,
για την απόδειξη της αθέτησης των υποχρεώσεων στους
τομείς του κοινωνικοασφαλιστικού και του εργατικού δι-
καίου της παραγράφου 2 του άρθρου 18, σύμφωνα με
την παράγραφο 4 περίπτωση α΄ του άρθρου 73, η αναθέ-
τουσα αρχή υποχρεούται, κατ’ ελάχιστον, να εφαρμόσει
τα οριζόμενα στις περιπτώσεις β΄ και δ΄ της παρ. 2 του
άρθρου 68 του ν. 3863/2010 (Α΄115).
9. Τα αποδεικτικά έγγραφα του παρόντος άρθρου και
του Παραρτήματος XII του Προσαρτήματος Α΄, μπορεί
να εξειδικεύονται στις στα πρότυπα έγγραφα σύμβασης
που εκδίδει η Αρχή, σύμφωνα με την παρ. 5 του άρθρου
53.
10. Τα αποδεικτικά έγγραφα συντάσσονται στην ελλη-
νική γλώσσα ή συνοδεύονται από επίσημη μετάφρασή
τους στην ελληνική γλώσσα. Στα αλλοδαπά δημόσια έγ-
γραφα και δικαιολογητικά εφαρμόζεται η Συνθήκη της
Χάγης της 5.10.1961, που κυρώθηκε με το ν. 1497/1984
(Α΄188). Στα έγγραφα της σύμβασης του άρθρου 53 μπο-
ρεί να ορίζεται ότι ενημερωτικά και τεχνικά φυλλάδια και
άλλα έντυπα -εταιρικά ή μη- με ειδικό τεχνικό περιεχό-
μενο μπορούν να υποβάλλονται σε άλλη γλώσσα, χωρίς
να συνοδεύονται από μετάφραση στην ελληνική.
Άρθρο 81
Επιγραμμικό αποθετήριο πιστοποιητικών (e-Certis)
(άρθρο 61 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ)

1. Με σκοπό τη διευκόλυνση της διασυνοριακής υπο-
βολής προσφορών, η Αρχή μεριμνά για τη διαρκή επικαι-
ροποίηση των πληροφοριών ως προς τα πιστοποιητικά
και τις λοιπές μορφές αποδεικτικών εγγράφων που εισά-
γονται στο σύστημα e-Certis της Επιτροπής.
2. Οι αναθέτουσες αρχές προσφεύγουν στο e-Certis
και απαιτούν κατά κύριο λόγο είδη πιστοποιητικών ή
μορφές αποδεικτικών εγγράφων που καλύπτονται από
το e-Certis.
Άρθρο 82
Πρότυπα διασφάλισης ποιότητας
και πρότυπα περιβαλλοντικής διαχείρισης
(άρθρο 62 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ)

1. Οι αναθέτουσες αρχές, εάν απαιτούν την προσκόμι-
ση πιστοποιητικών εκδιδόμενων από ανεξάρτητους ορ-
γανισμούς που βεβαιώνουν ότι ο οικονομικός φορέας
συμμορφώνεται με ορισμένα πρότυπα διασφάλισης ποι-
ότητας, συμπεριλαμβανομένης της προσβασιμότητας
για άτομα με ειδικές ανάγκες, παραπέμπουν σε συστή-
ματα διασφάλισης ποιότητας τα οποία βασίζονται στη
σχετική σειρά ευρωπαϊκών προτύπων και έχουν πιστο-
ποιηθεί από διαπιστευμένους οργανισμούς. Οι αναθέ-
τουσες αρχές αναγνωρίζουν ισοδύναμα πιστοποιητικά
από οργανισμούς εδρεύοντες σε άλλα κράτη - μέλη. Επί-
σης, κάνουν δεκτά άλλα αποδεικτικά στοιχεία για ισοδύ-
ναμα μέτρα διασφάλισης ποιότητας, εφόσον ο ενδιαφε-
ρόμενος οικονομικός φορέας δεν είχε τη δυνατότητα να
αποκτήσει τα εν λόγω πιστοποιητικά εντός των σχετικών
προθεσμιών για λόγους για τους οποίους δεν ευθύνεται
ο ίδιος, υπό την προϋπόθεση ότι ο οικονομικός φορέας
αποδεικνύει ότι τα προτεινόμενα μέτρα διασφάλισης
ποιότητας πληρούν τα απαιτούμενα πρότυπα διασφάλι-
σης ποιότητας.
2. Εάν οι αναθέτουσες αρχές απαιτούν την υποβολή
πιστοποιητικών εκδιδομένων από ανεξάρτητους οργανι-
σμούς που να βεβαιώνουν ότι ο οικονομικός φορέας
συμμορφώνεται με συγκεκριμένα συστήματα ή πρότυπα
όσον αφορά την περιβαλλοντική διαχείριση, παραπέ-
μπουν στο σύστημα οικολογικής διαχείρισης και ελέγ-
χου (EMAS) της Ένωσης ή σε άλλα συστήματα περιβαλ-
λοντικής διαχείρισης που έχουν αναγνωριστεί, σύμφωνα
με το άρθρο 45 του Κανονισμού (ΕΚ) αριθμ. 1221/2009 ή
σε άλλα πρότυπα περιβαλλοντικής διαχείρισης βασιζό-
μενα σε αντίστοιχα ευρωπαϊκά ή διεθνή πρότυπα που έ-
χουν εκδοθεί από διαπιστευμένους οργανισμούς. Οι α-
ναθέτουσες αρχές αναγνωρίζουν ισοδύναμα πιστοποιη-
τικά από οργανισμούς εδρεύοντες σε άλλα κράτη - μέλη.
Όταν ο οικονομικός φορέας τεκμηριωμένα δεν έχει
πρόσβαση στα εν λόγω πιστοποιητικά ή δεν έχει τη δυ-
νατότητα να τα αποκτήσει εντός των σχετικών προθε-
σμιών, για λόγους για τους οποίους δεν ευθύνεται ο ί-
διος, η αναθέτουσα αρχή αποδέχεται επίσης άλλα απο-
δεικτικά μέσα μέτρων περιβαλλοντικής διαχείρισης, υπό
την προϋπόθεση ότι ο ενδιαφερόμενος οικονομικός φο-
ρέας αποδεικνύει ότι τα συγκεκριμένα μέτρα είναι ισο-
δύναμα με εκείνα που απαιτούνται βάσει του εφαρμο-
στέου συστήματος ή του προτύπου περιβαλλοντικής δια-
χείρισης.
3. Εφόσον της ζητηθεί, η Αρχή θέτει στη διάθεση άλ-
λων κρατών μελών, σύμφωνα με το άρθρο 343, κάθε
πληροφορία σχετικά με τα έγγραφα που προσκομίζονται
ως στοιχεία αποδεικτικά της συμμόρφωσης με ποιοτικά
και περιβαλλοντικά πρότυπα που αναφέρονται στις πα-
ραγράφους 1 και 2.
Άρθρο 83
Επίσημοι κατάλογοι εγκεκριμένων
οικονομικών φορέων και πιστοποίηση
από οργανισμούς δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου
(άρθρο 64 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ)

1. Η λειτουργία όλων των επίσημων καταλόγων εγκε-
κριμένων εργοληπτών, προμηθευτών ή παρόχων υπηρε-
σιών, συμπεριλαμβανομένων των μελετητών, που προ-
βλέπονται από τις εκάστοτε ισχύουσες εθνικές διατά-
ξεις ή/και η πιστοποίηση από οργανισμούς πιστοποίησης
που συμμορφώνονται με τα ευρωπαϊκά πρότυπα πιστο-
ποίησης, κατά την έννοια του Παραρτήματος VII του
Προσαρτήματος Α΄, διέπεται από τις διατάξεις του πα-
ρόντος άρθρου.
Η Αρχή ανακοινώνει στην Επιτροπή και στα λοιπά κρά-
τη - μέλη τη διεύθυνση του οργανισμού πιστοποίησης ή
του οργανισμού που είναι υπεύθυνος για τους επίση-
μους καταλόγους, στον οποίο αποστέλλονται οι αιτή-
σεις.
2. Οι προϋποθέσεις εγγραφής στους επίσημους κατα-
λόγους εγκεκριμένων εργοληπτών, προμηθευτών ή πα-
ρόχων υπηρεσιών, καθώς και οι προϋποθέσεις που αφο-
ρούν την έκδοση πιστοποιητικών από οργανισμούς πι-
στοποίησης που συμμορφώνονται με τα ευρωπαϊκά πρό-
τυπα πιστοποίησης, κατά την έννοια του Παραρτήματος
VII του Προσαρτήματος Α΄, προσαρμόζονται στις διατά-
ξεις των άρθρων 73 έως 83. Αιτήσεις εγγραφής μπορούν
να υποβάλλονται και από οικονομικούς φορείς, οι οποίοι
ανήκουν σε ένωση και επικαλούνται πόρους, που τους
διαθέτουν άλλοι συμμετέχοντες σε αυτήν, σύμφωνα με
το άρθρο 78. Σε αυτές τις περιπτώσεις, οι εν λόγω οικο-
νομικοί φορείς αποδεικνύουν στην αρχή που συντάσσει
τον επίσημο κατάλογο ότι θα έχουν στη διάθεσή τους
αυτούς τους πόρους καθ’ όλη τη διάρκεια ισχύος του πι-
στοποιητικού, που πιστοποιεί την εγγραφή τους στον ε-
πίσημο κατάλογο και ότι οι εν λόγω συμμετέχοντες στην
ένωση συνεχίζουν να πληρούν, κατά το ίδιο διάστημα,
τις απαιτήσεις ποιοτικής επιλογής, τις οποίες καλύπτει ο
επίσημος κατάλογος ή το πιστοποιητικό που επικαλού-
νται οι φορείς αυτοί για την εγγραφή τους.
3. Οι οικονομικοί φορείς που είναι εγγεγραμμένοι σε
επίσημους καταλόγους ή διαθέτουν πιστοποιητικό μπο-
ρούν, για την εκάστοτε σύμβαση, να προσκομίζουν στις
αναθέτουσες αρχές πιστοποιητικό εγγραφής εκδιδόμε-
νο από την αρμόδια αρχή ή το πιστοποιητικό που εκδίδε-
ται από τον αρμόδιο οργανισμό πιστοποίησης.
Στα πιστοποιητικά αυτά αναφέρονται τα δικαιολογητι-
κά βάσει των οποίων έγινε η εγγραφή των εν λόγω οικο-
νομικών φορέων στον επίσημο κατάλογο ή η πιστοποίη-
ση και η κατάταξη στον εν λόγω κατάλογο.
4. Η πιστοποιούμενη εγγραφή στους επίσημους κατα-
λόγους από τους αρμόδιους οργανισμούς ή το πιστοποι-
ητικό, που εκδίδεται από τον οργανισμό πιστοποίησης,
συνιστά τεκμήριο καταλληλότητας όσον αφορά τις απαι-
τήσεις ποιοτικής επιλογής, τις οποίες καλύπτει ο επίση-
μος κατάλογος ή το πιστοποιητικό.
5. Η εγγραφή και κατάταξη στα Μ.Ε.Ε.Π., Μητρώο Με-
λετητών και Μητρώο Γραφείων Μελετών, και η κατοχή α-
ντίστοιχου πτυχίου αποτελεί τεκμήριο τεχνικής καταλ-
ληλότητας γενικής εμπειρίας στην καλούμενη τάξη και
κατηγορία του αντίστοιχου Μητρώου.
6. Οι πληροφορίες που μπορούν να συναχθούν από
την εγγραφή σε επίσημους καταλόγους ή από την πιστο-
ποίηση δεν τίθενται υπό αμφισβήτηση χωρίς αιτιολόγη-
ση. Όσον αφορά την καταβολή των εισφορών κοινωνι-
κής ασφάλισης και των φόρων και τελών, μπορεί να ζη-
τείται πρόσθετο πιστοποιητικό από κάθε εγγεγραμμένο
οικονομικό φορέα, όποτε πρόκειται να ανατεθεί μια σύμ-
βαση.
Οι αναθέτουσες αρχές εφαρμόζουν την παράγραφο 3
και το πρώτο και δεύτερο εδάφιο της παρούσας παρα-
γράφου μόνον προς όφελος των οικονομικών φορέων
που είναι εγκατεστημένοι στο κράτος-μέλος το οποίο έ-
χει καταρτίσει τον επίσημο κατάλογο.
7. Οι απαιτήσεις προσκόμισης αποδείξεων για τα κρι-
τήρια ποιοτικής επιλογής, που καλύπτονται από τον επί-
σημο κατάλογο ή το πιστοποιητικό, είναι σύμφωνες με
τo άρθρo 80, και, ανάλογα με την περίπτωση, με το άρ-
θρο 82. Για την εγγραφή των οικονομικών φορέων άλ-
λων κρατών μελών σε επίσημο κατάλογο ή για την πι-
στοποίησή τους, δεν απαιτούνται άλλες αποδείξεις ή δη-
λώσεις, πλην εκείνων που ζητούνται από τους οικονομι-
κούς φορείς που είναι εγκατεστημένοι στην Ελλάδα.
Οι οικονομικοί φορείς μπορούν να ζητούν, ανά πάσα
στιγμή, την εγγραφή τους σε επίσημο κατάλογο ή την
έκδοση πιστοποιητικού. Ενημερώνονται, σε ευλόγως σύ-
ντομο χρονικό διάστημα, για την απόφαση της αρχής
που συντάσσει τον επίσημο κατάλογο ή του αρμόδιου
οργανισμού πιστοποίησης.
8. Η εν λόγω εγγραφή ή πιστοποίηση δεν επιβάλλεται
στους οικονομικούς φορείς άλλων κρατών μελών προ-
κειμένου να συμμετάσχουν σε δημόσια σύμβαση. Οι α-
ναθέτουσες αρχές αναγνωρίζουν τα ισοδύναμα πιστο-
ποιητικά που εκδίδονται από οργανισμούς εγκατεστημέ-
νους σε άλλα κράτη-μέλη. Αποδέχονται, επίσης, και άλ-
λα ισοδύναμα αποδεικτικά μέσα.
9. Εφόσον ζητηθεί, η Αρχή θέτει στη διάθεση άλλων
κρατών μελών κάθε πληροφορία σχετικά με τα έγγραφα
που προσκομίζονται ως απόδειξη ότι οι οικονομικοί φο-
ρείς πληρούν τις απαιτήσεις εγγραφής στον επίσημο κα-
τάλογο εγκεκριμένων οικονομικών φορέων ή ως απόδει-
ξη ότι οι οικονομικοί φορείς από άλλο κράτος-μέλος δια-
θέτουν ισοδύναμη πιστοποίηση.
10. Με προεδρικά διατάγματα που εκδίδονται μετά α-
πό πρόταση των κατά περίπτωση αρμοδίων Υπουργών,
Οικονομίας, Ανάπτυξης και Τουρισμού και Υποδομών,
Μεταφορών και Δικτύων, ρυθμίζονται θέματα για την κα-
τάρτιση και λειτουργία επίσημων καταλόγων εγκεκριμέ-
νων οικονομικών φορέων, ιδίως δε η αρμόδια υπηρεσία
τήρησής τους, οι ειδικότερες προϋποθέσεις, τα κριτήρια
και οι διατυπώσεις εγγραφής και κατάταξης των οικονο-
μικών φορέων σε αυτούς, συμπεριλαμβανομένων των α-
ναγκαίων δικαιολογητικών, η διαδικασία τήρησης και ε-
νημέρωσής τους και οι περιπτώσεις διαγραφής από αυ-
τούς, ο χρόνος έναρξης της λειτουργίας τους είτε συνο-
λικά είτε ανά κλάδο ή κατηγορία, η διαλειτουργικότητα
των ηλεκτρονικών καταλόγων με άλλα πληροφοριακά
συστήματα, καθώς και κάθε άλλο συναφές θέμα.
ΕΝΟΤΗΤΑ 6
ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΑΡΙΘΜΟΥ ΤΩΝ ΥΠΟΨΗΦΙΩΝ ΤΩΝ
ΠΡΟΣΦΟΡΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΛΥΣΕΩΝ
Άρθρο 84
Περιορισμός του αριθμού των πληρούντων
τα κριτήρια επιλογής υποψηφίων που θα κληθούν
να συμμετάσχουν
(άρθρο 65 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ)

1. Στις κλειστές διαδικασίες, στις ανταγωνιστικές δια-
δικασίες με διαπραγμάτευση, στις διαδικασίες ανταγωνι-
στικού διαλόγου και στις συμπράξεις καινοτομίας, οι α-
ναθέτουσες αρχές μπορούν να περιορίζουν τον αριθμό
των πληρούντων τα κριτήρια επιλογής υποψηφίων, οι ο-
ποίοι θα προσκληθούν να υποβάλουν προσφορά ή να
συμμετάσχουν στον διάλογο, υπό τον όρο ότι υπάρχει,
σύμφωνα με την παράγραφο 2, ο ελάχιστος αριθμός υ-
ποψηφίων που πληρούν τα κριτήρια.
2. Οι αναθέτουσες αρχές προσδιορίζουν, στην προκή-
ρυξη σύμβασης ή στην πρόσκληση επιβεβαίωσης ενδια-
φέροντος, αντικειμενικά και χωρίς διακρίσεις κανόνες ή
κριτήρια τα οποία προτίθενται να χρησιμοποιήσουν, τον
ελάχιστο αριθμό υποψηφίων που σκοπεύουν να καλέ-
σουν και, όπου ενδείκνυται, τον μέγιστο αριθμό αυτών.
Στην κλειστή διαδικασία, ο ελάχιστος αριθμός υποψη-
φίων είναι πέντε. Στην ανταγωνιστική διαδικασία με δια-
πραγμάτευση, στη διαδικασία ανταγωνιστικού διαλόγου
και στη σύμπραξη καινοτομίας, ο ελάχιστος αριθμός υ-
ποψηφίων είναι τρείς. Σε κάθε περίπτωση, ο αριθμός των
υποψηφίων που καλούνται πρέπει να είναι επαρκής, ώ-
στε να εξασφαλίζεται πραγματικός ανταγωνισμός.
Οι αναθέτουσες αρχές καλούν αριθμό υποψηφίων του-
λάχιστον ίσο προς τον ελάχιστο αριθμό υποψηφίων.
Στην περίπτωση όμως, όπου ο αριθμός των υποψηφίων
που πληρούν τα κριτήρια επιλογής και τα ελάχιστα επί-
πεδα ικανότητας της παρ. 5 του άρθρου 75 είναι μικρότε-
ρος από τον ελάχιστο αριθμό, η αναθέτουσα αρχή μπο-
ρεί να συνεχίζει τη διαδικασία, καλώντας τους υποψηφί-
ους που διαθέτουν τις απαιτούμενες ικανότητες. Στο
πλαίσιο της ίδιας διαδικασίας, η αναθέτουσα αρχή δεν
περιλαμβάνει άλλους οικονομικούς φορείς που δεν υπέ-
βαλαν αίτηση συμμετοχής ή υποψηφίους που δεν πλη-
ρούν τις απαιτούμενες ικανότητες.
Άρθρο 85
Περιορισμός του αριθμού των προσφορών
και των λύσεων
(άρθρο 66 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ)

Όταν οι αναθέτουσες αρχές κάνουν χρήση της δυνα-
τότητας περιορισμού του αριθμού των προς διαπραγμά-
τευση προσφορών, κατά τα οριζόμενα στην παράγραφο
6 του άρθρου 29 ή των προς συζήτηση λύσεων, κατά τα
οριζόμενα στην παράγραφο 4 του άρθρου 30, πραγματο-
ποιούν αυτόν τον περιορισμό με την εφαρμογή των κρι-
τηρίων ανάθεσης που αναφέρονται στα έγγραφα της
σύμβασης. Στην τελική φάση, ο αριθμός αυτός πρέπει να
επιτρέπει τη διασφάλιση συνθηκών πραγματικού αντα-
γωνισμού, εφόσον υπάρχει επαρκής αριθμός προσφο-
ρών, λύσεων ή προεπιλεγμένων υποψηφίων.
ΕΝΟΤΗΤΑ 7
ΑΝΑΘΕΣΗ ΤΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗΣ
Άρθρο 86
Κριτήρια ανάθεσης των συμβάσεων
(άρθρο 67 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ)

1. Με την επιφύλαξη των εθνικών διατάξεων νόμου ή
διοικητικών πράξεων σχετικά με την τιμή ορισμένων α-
γαθών ή την αμοιβή ορισμένων υπηρεσιών, οι αναθέτου-
σες αρχές βασίζουν την ανάθεση των δημόσιων συμβά-
σεων στην πλέον συμφέρουσα από οικονομική άποψη
προσφορά.
2. H πλέον συμφέρουσα από οικονομική άποψη προ-
σφορά κατά την κρίση της αναθέτουσας αρχής προσδιο-
ρίζεται βάσει της τιμής ή του κόστους, με χρήση προ-
σέγγισης κόστους-αποτελεσματικότητας, όπως της κο-
στολόγησης του κύκλου ζωής, σύμφωνα με το άρθρο 87
και μπορεί να περιλαμβάνει τη βέλτιστη σχέση ποιότη-
τας - τιμής, η οποία εκτιμάται βάσει κριτηρίων, συμπερι-
λαμβανομένων, μεταξύ άλλων, ποιοτικών, περιβαλλοντι-
κών ή/και κοινωνικών πτυχών που συνδέονται με το αντι-
κείμενο της συγκεκριμένης δημόσιας σύμβασης. Στα κρι-
τήρια αυτά μπορούν να περιλαμβάνονται, ιδίως:
α) η ποιότητα, περιλαμβανομένης της τεχνικής αξίας,
τα αισθητικά και λειτουργικά χαρακτηριστικά, η προσβα-
σιμότητα, ο σχεδιασμός για όλους τους χρήστες, τα κοι-
νωνικά, περιβαλλοντικά και καινοτόμα χαρακτηριστικά
και η εμπορία και οι σχετικοί όροι,
β) η οργάνωση, τα προσόντα και η εμπειρία του προ-
σωπικού στο οποίο ανατίθεται η εκτέλεση της σύμβα-
σης, στην περίπτωση που η ποιότητα του διατεθέντος
προσωπικού μπορεί να έχει σημαντική επίδραση στο επί-
πεδο εκτέλεσης της σύμβασης,
γ) η εξυπηρέτηση μετά την πώληση και η τεχνική υπο-
στήριξη,
δ) οι όροι παράδοσης, όπως η ημερομηνία παράδοσης,
η διαδικασία και η προθεσμία παράδοσης ή η προθεσμία
ολοκλήρωσης ή περαίωσης,
ε) η παροχή της εγγύησης της παραγράφου 2 του άρ-
θρου 72,
στ) η προσαύξηση του προβλεπόμενου στα έγγραφα
της σύμβασης χρόνου εγγύησης,
3. Τα κοινωνικά χαρακτηριστικά, κατά την προηγούμε-
νη παράγραφο, εξειδικεύονται ιδίως σε:
α) απασχόληση εργαζομένων που ανήκουν σε ευπα-
θείς ομάδες του πληθυσμού κατά την έννοια της παρ. 4
του άρθρου 1 του ν. 4019/2011 (Α΄ 216), για χρονικό διά-
στημα τουλάχιστον δώδεκα (12) μηνών πριν τη συμμετο-
χή του οικονομικού φορέα σε διαδικασία ανάθεσης δη-
μόσιας σύμβασης,
β) διευκόλυνση της κοινωνικής ή/και εργασιακής έντα-
ξης ατόμων που προέρχονται από ευπαθείς ομάδες του
πληθυσμού,
γ) καταπολέμηση των διακρίσεων ή/και
δ) προαγωγή της ισότητας ανδρών και γυναικών.
4. Στα κριτήρια της παραγράφου 2 στις διαδικασίες σύ-
ναψης δημόσιας σύμβασης εκπόνησης μελέτης μπορούν
να περιλαμβάνονται επιπλέον και ιδίως:
α) ο βαθμός κατανόησης του αντικειμένου και των
στόχων της προς εκπόνηση μελέτης όπως προκύπτει α-
πό την τεχνική έκθεση της περίπτωσης α΄ της παραγρά-
φου 2 του άρθρου 94, με εντοπισμό των θεμάτων στα ο-
ποία πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη σημασία κατά την εκπόνη-
ση της μελέτης,
β) η πληρότητα και αξιοπιστία της μεθοδολογίας εκπό-
νησης της μελέτης, βάσει των στοιχείων των περιπτώσε-
ων β΄ και γ΄ της παραγράφου 2 του άρθρου 94, δηλαδή
συγκεκριμένα: ο βαθμός κάλυψης των απαιτήσεων της
προς εκπόνηση μελέτης από δραστηριότητες που πα-
ρουσιάζει ο οικονομικός φορέας, ο βαθμός επάρκειας
των ενεργειών και διαδικασιών για την παραγωγή της
μελέτης, περιλαμβανομένων και των ενεργειών του συ-
ντονιστή, καθώς και η τεκμηρίωση της δυνατότητας υλο-
ποίησης και η αξιοπιστία του προτεινόμενου χρονοδια-
γράμματος, σε συνδυασμό με τη στελέχωση της ομάδας
μελέτης και τα παρεχόμενα στοιχεία από τα οποία δια-
σφαλίζεται ότι οι οικονομικοί φορείς διαθέτουν τους α-
ναγκαίους ανθρώπινους πόρους, για να εκτελέσουν τη
σύμβαση σε κατάλληλο ποιοτικό επίπεδο,
γ) η οργάνωση του οικονομικού φορέα, βάσει των
στοιχείων των περιπτώσεων δ΄ και ε΄ της παρ. 2 του άρ-
θρου 94 και συγκεκριμένα: η σαφήνεια στον καθορισμό
των καθηκόντων της ομάδας και η επάρκεια της προτει-
νόμενης ομάδας μελέτης σε σχέση με τη δομή του ορ-
γανογράμματος και ο βαθμός συνοχής της προτεινόμε-
νης ομάδας μελέτης,
δ) η ευκολία κατασκευής της τεχνικής λύσης και η ε-
κτίμηση της δαπάνης του έργου, που περιλαμβάνει τη
δαπάνη κατασκευής του έργου και την ετήσια δαπάνη
λειτουργίας και συντήρησης κατά τη διάρκεια ζωής του
έργου εφόσον στα έγγραφα της σύμβασης περιλαμβά-
νονται συγκεκριμένοι παράμετροι υπολογισμού της δα-
πάνης λειτουργίας και συντήρησης, όπως προκύπτουν α-
πό την τεχνική έκθεση της περίπτωσης α΄ της παρ. 3 του
άρθρου 94.
5. Στα κριτήρια της παραγράφου 2 στις διαδικασίες σύ-
ναψης δημόσιας σύμβασης παροχής υπηρεσιών, μπο-
ρούν να περιλαμβάνονται επιπλέον και ιδίως η ορθότητα
αντίληψης από τον οικονομικό φορέα του αντικειμένου
και των απαιτήσεων της σύμβασης, η επιτυχής επισή-
μανση προβλημάτων κατά την υλοποίηση και η διαμόρ-
φωση κατάλληλων προτάσεων για την επίλυσή τους, η
επαρκής ανάλυση - εξειδίκευση της καταλληλότητας και
αποτελεσματικότητας της μεθοδολογίας υλοποίησης και
των απαραίτητων εργαλείων υποστήριξης της εφαρμο-
γής της, καθώς και η αποτελεσματική επικοινωνία του οι-
κονομικού φορέα με την αναθέτουσα αρχή, κατά το στά-
διο της εκτέλεσης της σύμβασης, ο αποτελεσματικός
προσδιορισμός - τεκμηρίωση των κρίσιμων παραγόντων
επιτυχίας και παρουσίαση εναλλακτικών τρόπων δια-
σφάλισης τους, η ορθολογική ανάλυση του αντικειμένου
της σύμβασης σε ενότητες εργασιών και σύνδεσή τους
με τα ελάχιστα απαιτούμενα παραδοτέα και το χρονο-
διάγραμμα που περιγράφονται στις τεχνικές προδιαγρα-
φές αυτού, η πληρότητα - επάρκεια του καθορισμού των
περιεχομένων των προσφερομένων παραδοτέων και
τεκμηρίωση της διασφάλισης εφαρμοσιμότητας των λύ-
σεων που προτείνονται, η καταλληλότητα του μοντέλου
οργάνωσης της παροχής των υπηρεσιών, η επάρκεια και
σαφήνεια κατανομής αρμοδιοτήτων στα μέλη της Ομά-
δας Έργου, τα επίπεδα διοίκησης.
6. Στις διαδικασίες σύναψης δημόσιας σύμβασης εκπό-
νησης μελετών (πλήρους μελέτης ή επιμέρους σταδίων
αυτής), οι αναθέτουσες αρχές μπορούν να χρησιμοποι-
ούν την τιμή ή το κόστος ως μοναδικό κριτήριο ανάθεσης
μόνο εφόσον συντρέχει μία από τις παρακάτω περιπτώ-
σεις, και κατόπιν γνώμης του αρμόδιου τεχνικού συμ-
βουλίου της αναθέτουσας αρχής:
α) όταν δεν απαιτούνται τεχνικά στοιχεία άλλα, πέραν
των ήδη περιεχομένων στο Φάκελο Δημόσιας Σύμβασης,
όπως κατά κύριο λόγο στις περιπτώσεις τοπογραφικών
μελετών ή γεωτεχνικών ερευνών ή
β) όταν περιέχονται στο Φάκελο Δημόσιας Σύμβασης
επαρκή τεχνικά στοιχεία, ιδίως εγκεκριμένες μελέτες
προηγούμενων σταδίων και είναι σε ισχύ εκδοθείσα
Α.Ε.Π.Ο. ή
γ) όταν πρόκειται για μελέτη μικρού ή απλού έργου ή
έργου χωρίς αβεβαιότητες ως προς την τεχνική λύση ή
δ) όταν πρόκειται περί μελετών που, κατά τις ισχύου-
σες προδιαγραφές, εκπονούνται σε ένα στάδιο και των
οποίων η έγκριση δεν προϋποθέτει κανενός είδους αδει-
οδότηση ή θεσμοθετημένη διαδικασία δημόσιας διαβού-
λευσης, όπως ιδίως των τοπογραφικών, κυκλοφοριακών
και οικονομικών.
7. Το στοιχείο του κόστους μπορεί επίσης να λαμβάνει
τη μορφή σταθερής τιμής ή κόστους βάσει του οποίου οι
οικονομικοί φορείς θα ανταγωνίζονται αποκλειστικά και
μόνο βάσει ποιοτικών κριτηρίων.
8. Τα κριτήρια ανάθεσης θεωρούνται ότι συνδέονται με
το αντικείμενο της δημόσιας σύμβασης, εφόσον συνδέο-
νται με τα έργα, τα αγαθά ή τις υπηρεσίες που θα παρα-
σχεθούν στο πλαίσιο της σύμβασης σε σχέση με οποια-
δήποτε πτυχή της και σε οποιοδήποτε από τα στάδια του
κύκλου ζωής της, περιλαμβανομένων και των παραγό-
ντων που εμπλέκονται:
α) στη συγκεκριμένη διαδικασία παραγωγής, διάθεσης
ή εμπορίας των εν λόγω έργων, αγαθών ή υπηρεσιών ή
β) στη συγκεκριμένη διαδικασία άλλου σταδίου του κύ-
κλου ζωής της, έστω και αν οι εν λόγω παράγοντες δεν
αποτελούν μέρος της υλικής υπόστασής της.
9. Τα κριτήρια ανάθεσης δεν έχουν ως αποτέλεσμα
την παροχή απεριόριστης ελευθερίας επιλογής στην εν
λόγω αναθέτουσα αρχή. Διασφαλίζουν τη δυνατότητα α-
ποτελεσματικού ανταγωνισμού και συνοδεύονται από
προδιαγραφές που επιτρέπουν την αποτελεσματική επα-
λήθευση των πληροφοριών που παρέχονται από τους
προσφέροντες, προκειμένου να αξιολογείται ο βαθμός
συμμόρφωσής τους προς τα κριτήρια ανάθεσης. Εάν υ-
πάρχουν αμφιβολίες, οι αναθέτουσες αρχές επαληθεύ-
ουν αποτελεσματικά την ακρίβεια των πληροφοριών και
αποδείξεων, τις οποίες παρέχουν οι προσφέροντες.
10. Η αναθέτουσα αρχή διευκρινίζει στα έγγραφα της
σύμβασης την σχετική στάθμιση που προσδίδει σε καθέ-
να από τα κριτήρια που έχουν επιλεγεί για τον προσδιο-
ρισμό της πλέον συμφέρουσας από οικονομική άποψη
προσφοράς, εκτός εάν αυτό καθορίζεται μόνο βάσει της
τιμής. Η στάθμιση αυτή μπορεί να εκφράζεται με την
πρόβλεψη περιθωρίου διακύμανσης με το κατάλληλο μέ-
γιστο εύρος. Εάν δεν είναι δυνατή η στάθμιση για αντι-
κειμενικούς λόγους, η αναθέτουσα αρχή επισημαίνει τα
κριτήρια με φθίνουσα σειρά σπουδαιότητας.
11. Το άθροισμα των σχετικών συντελεστών βαρύτη-
τας των Ομάδων κριτηρίων αξιολόγησης ανέρχεται σε
κάθε περίπτωση σε 100. Η βαθμολόγηση και κατάταξη
των προσφορών γίνεται, σύμφωνα με τον τύπο:
U = σ1.Κ1 +σ2 .Κ2+ ..+σν .Κν
όπου:
«σν» είναι ο συντελεστής βαρύτητας του κριτηρίου α-
νάθεσης Κν και ισχύει σ1+σ2+..σν=1.
Κάθε κριτήριο αξιολόγησης βαθμολογείται αυτόνομα
με βάση τα στοιχεία της προσφοράς. Η βαθμολόγηση
πρέπει να είναι πλήρως και ειδικά αιτιολογημένη και να
περιλαμβάνει υποχρεωτικά, εκτός από τη βαθμολογία,
και την λεκτική διατύπωση της κρίσης ανά κριτήριο. Προ-
σωρινός ανάδοχος αναδεικνύεται εκείνος του οποίου η
προσφορά έχει συγκεντρώσει το μεγαλύτερο αριθμό
στο U».
12. Στις διαδικασίες σύναψης δημόσιας σύμβασης εκ-
πόνησης μελετών και παροχής τεχνικών και λοιπών συ-
ναφών επιστημονικών υπηρεσιών, oι οικονομικές προ-
σφορές βαθμολογούνται σε εκατονταβάθμια κλίμακα και
η βαθμολογία ΒΟΠι της κάθε οικονομικής προσφοράς
ΟΠι ισούται με το προσφερόμενο ποσοστό έκπτωσης
ως εξής:
ΒΟΠι = 100 x (1-ΟΠι/ΠΑ),
όπου ΠΑ: είναι η προεκτιμώμενη αμοιβή.
13. Στις διαδικασίες συναψης δημοσίων συμβάσεων
προμηθειών και παροχής γενικών υπηρεσιών, η βαθμο-
λογία κάθε κριτηρίου αξιολόγησης κυμαίνεται από 100 έ-
ως 120 βαθμούς. Η βαθμολογία είναι 100 βαθμοί για τις
περιπτώσεις που ικανοποιούνται ακριβώς όλοι οι όροι
των τεχνικών προδιαγραφών. Η βαθμολογία αυτή αυξά-
νεται έως 120 βαθμούς όταν υπερκαλύπτονται οι τεχνι-
κές προδιαγραφές. Η συνολική βαθμολογία όπως προκύ-
πτει από τον τύπο της παρ. 11 κυμαίνεται από 100 έως
120 βαθμούς. Όταν η πλέον συμφέρουσα από οικονομι-
κή άποψη προσφορά δεν προσδιορίζεται αποκλειστικά
βάσει της τιμής και οι οικονομικοί φορείς έχουν υποχρέ-
ωση υποβολής οικονομικών προσφορών τότε πλέον
συμφέρουσα από οικονομική άποψη προσφορά είναι ε-
κείνη που παρουσιάζει το μικρότερο λόγο της συγκριτι-
κής τιμής της προσφοράς προς τη βαθμολογία της. Συ-
γκριτική τιμή προσφοράς είναι η τιμή που υπολογίζεται
λαμβάνοντας υπόψη την τιμή της προσφοράς και, εφό-
σον προβλέπεται από τη διακήρυξη, το κόστος. Η αναθέ-
τουσα αρχή καθορίζει με σαφήνεια στη διακήρυξη τον α-
κριβή τρόπο υπολογισμού της συγκριτικής τιμής προ-
σφοράς (π.χ. με μαθηματικό τύπο).
14. Αν κριτήριο ανάθεσης έχει οριστεί η πλέον συμφέ-
ρουσα από οικονομική άποψη προσφορά με βάση τη βέλ-
τιστη σχέση ποιότητας – τιμής κατά το παρόν άρθρο και
η διαδικασία σύναψης της σύμβασης διενεργείται από
ΚΑΑ, τα κριτήρια, οι ομάδες στις οποίες αυτά κατατάσ-
σονται, καθώς και οι συντελεστές βαρύτητας αυτών ε-
γκρίνονται από την ΚΑΑ.
15. Για τις δημόσιες συμβάσεις έργων, μελετών και πα-
ροχής τεχνικών και λοιπών συναφών επιστημονικών υ-
πηρεσιών, με απόφαση του Υπουργού Υποδομών, Μετα-
φορών και Δικτύων μπορεί να ορίζεται ότι οι αναθέτου-
σες αρχές δεν μπορούν να χρησιμοποιούν την τιμή ή το
κόστος ως μοναδικό κριτήριο ανάθεσης, ή μπορεί να πε-
ριορίζεται η χρήση τους σε ορισμένες κατηγορίες ανα-
θετουσών αρχών ή ορισμένα είδη συμβάσεων. Στις δη-
μόσιες συμβάσεις έργων, μελετών, παροχής τεχνικών
και λοιπών συναφών επιστημονικών υπηρεσιών, μπορεί
να εκδίδονται εγκύκλιοι του Υπουργού Υποδομών, Μετα-
φορών και Δικτύων σχετικά με την στάθμιση των επιμέ-
ρους κριτηρίων ανάθεσης, τους συντελεστές βαρύτητας
των κριτηρίων ανάθεσης που σχετίζονται με την τεχνική
προσφορά, ανά κατηγορία έργου και μελέτης και ανά ε-
κτιμώμενη αξία σύμβασης. Η αναθέτουσα αρχή μπορεί
να αποκλίνει από τα οριζόμενα στις ανωτέρω εγκυκλί-
ους, έπειτα από σύμφωνη γνώμη του αρμόδιου τεχνικού
συμβουλίου.
16. Στις δημόσιες συμβάσεις προμηθειών και παροχής
γενικών υπηρεσιών μπορεί να εκδίδονται εγκύκλιοι του
Υπουργού Οικονομίας, Ανάπτυξης και Τουρισμού σχετι-
κά με τη στάθμιση των επιμέρους κριτηρίων ανάθεσης,
τους συντελεστές βαρύτητας των κριτηρίων ανάθεσης
που σχετίζονται με την τεχνική προσφορά, ανά κατηγο-
ρία και εκτιμώμενη αξία σύμβασης. Η αναθέτουσα αρχή
μπορεί να αποκλίνει από τα οριζόμενα στις ανωτέρω ε-
γκυκλίους, έπειτα από σύμφωνη γνώμη του συλλογικού
οργάνου της παραγράρου 5 του άρθρου 41.
Άρθρο 87
Κοστολόγηση του κύκλου ζωής
(άρθρο 68 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ)

1. Η κοστολόγηση του κύκλου ζωής καλύπτει, στο
βαθμό που αρμόζει, ένα μέρος ή το σύνολο των ακόλου-
θων ειδών κόστους κατά τη διάρκεια του κύκλου ζωής ε-
νός προϊόντος, μιας υπηρεσίας ή ενός έργου:
α) κόστος που βαρύνει την αναθέτουσα αρχή ή άλλους
χρήστες, όπως:
αα) το κόστος που σχετίζεται με την απόκτηση,
ββ) το κόστος χρήσης, όπως για την κατανάλωση ε-
νέργειας και άλλων πόρων / πηγών,
γγ) το κόστος συντήρησης,
δδ) το κόστος τέλους του κύκλου ζωής, όπως το κό-
στος συλλογής και ανακύκλωσης,
β) το κόστος που οφείλεται σε εξωτερικούς περιβαλ-
λοντικούς παράγοντες που συνδέονται με το προϊόν, την
υπηρεσία ή το έργο στη διάρκεια του κύκλου ζωής τους,
εφόσον η οικονομική αξία τους μπορεί να προσδιοριστεί
και να επαληθευτεί· στο κόστος αυτό μπορεί να περιλαμ-
βάνεται το κόστος εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου
και άλλων εκπομπών ρύπων, καθώς και το κόστος για το
μετριασμό της κλιματικής αλλαγής.
2. Όταν η αναθέτουσα αρχή αποτιμά το κόστος χρησι-
μοποιώντας προσέγγιση κοστολόγησης του κύκλου ζω-
ής, αναφέρει στα έγγραφα της σύμβασης τα δεδομένα
που πρέπει να υποβάλουν οι προσφέροντες και τη μέθο-
δο που θα χρησιμοποιήσει για την κοστολόγηση του κύ-
κλου ζωής βάσει των εν λόγω δεδομένων.
Η μέθοδος που χρησιμοποιείται για την αποτίμηση του
κόστους, το οποίο οφείλεται σε εξωτερικούς περιβαλλο-
ντικούς παράγοντες, οφείλει να πληροί το σύνολο των
ακόλουθων προϋποθέσεων:
α) βασίζεται σε κριτήρια που μπορούν να επαληθευ-
τούν με αντικειμενικό τρόπο και δεν εισάγουν διακρί-
σεις. Συγκεκριμένα, όταν αυτή δεν έχει εκπονηθεί για ε-
παναλαμβανόμενη ή συνεχή χρήση, δεν συνεπάγεται α-
δικαιολόγητα ευνοϊκή ή δυσμενή μεταχείριση ορισμένων
οικονομικών φορέων,
β) είναι προσιτή σε όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη,
γ) τα απαιτούμενα δεδομένα μπορεί να παρασχεθούν
μετά από εύλογη προσπάθεια από τους οικονομικούς
φορείς που επιδεικνύουν τη μέση δυνατή επιμέλεια, πε-
ριλαμβανομένων των φορέων τρίτων χωρών που είναι
μέρη της ΣΔΣ ή άλλων διεθνών συμφωνιών που δεσμεύ-
ουν την Ένωση.
3. Σε περιπτώσεις όπου με νομοθετική πράξη της Ένω-
σης έχει καταστεί υποχρεωτική μια κοινή μέθοδος υπο-
λογισμού του κόστους του κύκλου ζωής, η εν λόγω κοι-
νή μέθοδος εφαρμόζεται για την αξιολόγηση του κό-
στους κύκλου ζωής.
Κατάλογος των εν λόγω νομοθετικών διατάξεων και,
όπου κριθεί απαραίτητο, των κατ’ εξουσιοδότηση πράξε-
ων με τις οποίες αυτές συμπληρώνονται, περιλαμβάνε-
ται στο Παράρτημα XIII του Προσαρτήματος Α΄.
4. Για τις δημόσιες συμβάσεις έργων, μελετών και πα-
ροχής τεχνικών και λοιπών συναφών επιστημονικών υ-
πηρεσιών, μπορεί να καθορίζονται, με απόφαση του Υ-
πουργού Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων τα κριτή-
ρια της περίπτωσης α΄ της παραγράφου 2, οι τρόποι
προσδιορισμού και μέτρησης του κόστους του κύκλου
ζωής των έργων/μελετών/υπηρεσιών, καθώς και κάθε
άλλο αναγκαίο θέμα.
5. Για τις δημόσιες συμβάσεις προμηθειών και λοιπών
υπηρεσιών, μπορεί να καθορίζονται, με απόφαση του Υ-
πουργού Οικονομίας, Ανάπτυξης και Τουρισμού, τα κρι-
τήρια της περίπτωσης α΄ της παραγράφου 2, οι τρόποι
προσδιορισμού και μέτρησης του κόστους του κύκλου
ζωής των αγαθών/υπηρεσιών, καθώς και κάθε άλλο ανα-
γκαίο θέμα.
Άρθρο 88
Ασυνήθιστα χαμηλές προσφορές
(άρθρο 69 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ)

1. Όταν οι προσφορές φαίνονται ασυνήθιστα χαμηλές
σε σχέση με τα έργα, τα αγαθά ή τις υπηρεσίες, οι ανα-
θέτουσες αρχές απαιτούν από τους οικονομικούς φορείς
να εξηγήσουν την τιμή ή το κόστος που προτείνουν στην
προσφορά τους, εντός αποκλειστικής προθεσμίας, κατά
ανώτατο όριο δέκα (10) ημερών από την κοινοποίηση
της σχετικής πρόσκλησης της αναθέτουσας αρχής.
2. Οι εξηγήσεις που αναφέρονται στην παράγραφος
1μπορεί να αφορούν ιδίως:
α) τα οικονομικά χαρακτηριστικά της μεθόδου κατα-
σκευής, της διαδικασίας παρασκευής ή των παρεχόμε-
νων υπηρεσιών,
β) τις επιλεγείσες τεχνικές λύσεις ή τις εξαιρετικά ευ-
νοϊκές συνθήκες που διαθέτει ο προσφέρων για την πα-
ροχή των προϊόντων ή την παροχή των υπηρεσιών ή την
εκτέλεση του έργου,
γ) την πρωτοτυπία του έργου, των αγαθών ή των υπη-
ρεσιών που προτείνονται από τον προσφέροντα,
δ) τη συμμόρφωση προς τις υποχρεώσεις της παρ. 2
του άρθρου 18, σύμφωνα με την παρ. 2 του άρθρου 89,
ε) τη συμμόρφωση προς τις υποχρεώσεις του άρθρου
131,
στ) το ενδεχόμενο χορήγησης κρατικής ενίσχυσης
στον προσφέροντα, σύμφωνα με την παράγραφο 1 του
άρθρου 89.
3. Η αναθέτουσα αρχή αξιολογεί τις παρεχόμενες
πληροφορίες, σε συνεννόηση με τον προσφέροντα.
Μπορεί να απορρίψει την προσφορά μόνο εάν τα παρε-
χόμενα στοιχεία δεν εξηγούν κατά τρόπο ικανοποιητικό
το χαμηλό επίπεδο της τιμής ή του κόστους που προτεί-
νεται, λαμβανομένων υπόψη των στοιχείων που αναφέ-
ρονται στην παράγραφο 2. Οι αναθέτουσες αρχές απορ-
ρίπτουν την προσφορά, εάν διαπιστώσουν ότι η προσφο-
ρά είναι ασυνήθιστα χαμηλή, διότι δεν συμμορφώνεται
με τις ισχύουσες υποχρεώσεις της παραγράφου 2 του
άρθρου 18.
4. Εάν η αναθέτουσα αρχή διαπιστώνει ότι μια προ-
σφορά είναι ασυνήθιστα χαμηλή λόγω χορήγησης κρατι-
κής ενίσχυσης στον προσφέροντα, η προσφορά μπορεί
να απορρίπτεται αποκλειστικά για αυτό τον λόγο, μόνο
μετά από διαβούλευση με τον προσφέροντα και εφόσον
αυτός δεν είναι σε θέση να αποδείξει, εντός επαρκούς
προθεσμίας, την οποία ορίζει η αναθέτουσα αρχή, ότι η
εν λόγω ενίσχυση είναι σύμφωνη με την εσωτερική αγο-
ρά κατά την έννοια του άρθρου 107 της ΣΛΕΕ. Σε περί-
πτωση που η αναθέτουσα αρχή απορρίπτει προσφορά υ-
πό τις συνθήκες αυτές, ενημερώνει σχετικώς την Επι-
τροπή.
5. Εφόσον ζητηθεί, η Αρχή θέτει στη διάθεση άλλων
κρατών μελών, στο πλαίσιο διοικητικής συνεργασίας, κά-
θε πληροφορία που η Ελλάδα έχει στη διάθεσή της όπως
νόμους, κανονισμούς, συλλογικές συμβάσεις καθολικής
ισχύος ή εθνικά τεχνικά πρότυπα— σχετικά με τα δικαιο-
λογητικά και τα έγγραφα που προσκομίζονται σε σχέση
με τις λεπτομέρειες που αναφέρονται στην παράγραφο
2.
6. Στις δημόσιες συμβάσεις έργων, μελετών, παροχής
τεχνικών και λοιπών συναφών επιστημονικών υπηρε-
σιών, μπορεί να εκδίδονται εγκύκλιοι του Υπουργού Υπο-
δομών, Μεταφορών και Δικτύων για την εξειδίκευση των
όρων χαρακτηρισμού μίας οικονομικής προσφοράς ως α-
συνήθιστα χαμηλής ανά κατηγορία έργου και μελέτης
και ανά εκτιμώμενη αξία σύμβασης και για την εκτίμηση
των παρεχόμενων κατά τα ανωτέρω εξηγήσεων. Η ανα-
θέτουσα αρχή μπορεί να αποκλίνει από τα οριζόμενα
στις ανωτέρω εγκυκλίους, έπειτα από σύμφωνη γνώμη
του αρμόδιου τεχνικού συμβουλίου.
Άρθρο 89
Δικαιολογητικά σχετικά με τις ασυνήθιστα
χαμηλές προσφορές

1. Για την απόδειξη ότι η χορηγηθείσα κρατική ενίσχυ-
ση είναι σύμφωνη με την εσωτερική αγορά, κατά την έν-
νοια του άρθρου 107 της ΣΛΕΕ, σύμφωνα με την παρ. 4
του άρθρου 88, ο προσφέρων προσκομίζει, εντός της τε-
θείσας προθεσμίας, ιδίως και κατά περίπτωση τα κατωτέ-
ρω έγγραφα:
α) σε περιπτώσεις χορήγησης ενίσχυσης στο πλαίσιο
του Κανονισμού de minimis (ενισχύσεις ήσσονος σημα-
σίας), την κανονιστική πράξη του μέτρου ενίσχυσης και
την ατομική πράξη έγκρισης χορήγησης της ενίσχυσης
όταν προβλέπεται η έκδοσή της,
β) στις λοιπές περιπτώσεις: αα) δημοσίευση στην
Ε.Ε.Ε.Ε. είτε της εγκριτικής του μέτρου ενίσχυσης από-
φασης της Επιτροπής είτε του συνοπτικού δελτίου πλη-
ροφοριών του μέτρου ενίσχυσης και ββ) την κανονιστική
πράξη του μέτρου ενίσχυσης και την ατομική πράξη έ-
γκρισης χορήγησης της ενίσχυσης όταν προβλέπεται η
έκδοσή της.
2. Για την απόδειξη της συμμόρφωσης προς τις υπο-
χρεώσεις της παρ. 2 του άρθρου 18, σύμφωνα με την πε-
ρίπτωση δ΄ της παρ. 2 του άρθρου 88, ο προσφέρων
προσκομίζει, εντός της τεθείσας προθεσμίας, τα παρα-
κάτω:
α) αναφορά στη Συλλογική Σύμβαση Εργασίας (ΣΣΕ),
στην οποία υπάγονται οι εργαζόμενοι, και
β) δικαιολογητικά, από τα οποία προκύπτουν οι νόμι-
μες αποδοχές των εργαζομένων και οι αντίστοιχες α-
σφαλιστικές εισφορές τους.
Άρθρο 90
Ισότιμες και ισοδύναμες προσφορές

1. Αν κριτήριο ανάθεσης είναι η πλέον συμφέρουσα α-
πό οικονομική άποψη προσφορά μόνο βάσει τιμής, ισότι-
μες θεωρούνται οι προσφορές με την ίδια ακριβώς τιμή.
Στην περίπτωση αυτή η αναθέτουσα αρχή επιλέγει τον
ανάδοχο με κλήρωση μεταξύ των οικονομικών φορέων
που υπέβαλαν ισότιμες προσφορές. Η κλήρωση γίνεται
ενώπιον του αρμοδίου συλλογικού οργάνου και παρου-
σία αυτών των οικονομικών φορέων.
2. Αν κριτήριο ανάθεσης είναι η πλέον συμφέρουσα α-
πό οικονομική άποψή προσφορά και δεν προσδιορίζεται
αποκλειστικά βάσει της τιμής, ισοδύναμες θεωρούνται οι
προσφορές με την ίδια συνολική τελική βαθμολογία με-
ταξύ δύο ή περισσοτέρων προσφερόντων.
3. Στην περίπτωση της παρ. 2, στις διαδικασίες σύνα-
ψης δημόσιας σύμβασης έργου ή μελέτης ή παροχής τε-
χνικών και λοιπών συναφών επιστημονικών υπηρεσιών,
η αναθέτουσα αρχή επιλέγει τον ανάδοχο με τη μεγαλύ-
τερη βαθμολογία τεχνικής προσφοράς. Σε περίπτωση ι-
σοβαθμίας και ως προς την τεχνική προσφορά η αναθέ-
τουσα αρχή επιλέγει τον ανάδοχο με κλήρωση μεταξύ
των οικονομικών φορέων που υπέβαλαν τις ισοδύναμες
προσφορές. Η κλήρωση γίνεται ενώπιον του αρμοδίου
γνωμοδοτικού συλλογικού οργάνου και παρουσία αυτών
των οικονομικών φορέων.
4. Στην περίπτωση της παρ. 2, στις διαδικασίες σύνα-
ψης δημόσιας σύμβασης προμηθειών ή γενικών υπηρε-
σιών στα έγγραφα της σύμβασης ορίζεται ότι η ανάθεση
γίνεται είτε στην προσφορά με την μεγαλύτερη βαθμο-
λογία τεχνικής προσφοράς είτε στην προσφορά με τη
χαμηλότερη τιμή, ανάλογα με την βαρύτητα του κάθε
κριτηρίου, όπως αυτή προκύπτει από την ποσοστιαία α-
ναλογία μεταξύ τους στα έγγραφα της σύμβασης. Αν οι
ισοδύναμες προσφορές έχουν την ίδια τιμή ή την ίδια
βαθμολογία τεχνικής προσφοράς, η αναθέτουσα αρχή ε-
πιλέγει τον ανάδοχο με κλήρωση μεταξύ των οικονομι-
κών φορέων που υπέβαλαν τις ισοδύναμες προσφορές.
Η κλήρωση γίνεται ενώπιον του αρμοδίου γνωμοδοτικού
συλλογικού οργάνου και παρουσία αυτών των οικονομι-
κών φορέων.
Άρθρο 91
Λόγοι απόρριψης προσφορών

1. Η αναθέτουσα αρχή με βάση τα αποτελέσματα του
ελέγχου και της αξιολόγησης των προσφορών, απορρί-
πτει, σε κάθε περίπτωση, προσφορά:
α) Η οποία αποκλίνει από τα άρθρα 92 έως 100, και 102
έως 104 ή υποβλήθηκε κατά παράβαση των απαράβατων
όρων περί σύνταξης και υποβολής της προσφοράς, όπως
οι όροι αυτοί ορίζονται στα έγγραφα της σύμβασης.
β) Η οποία περιέχει ατέλειες, ελλείψεις, ασάφειες ή
σφάλματα, εφόσον αυτά δεν επιδέχονται συμπλήρωση ή
διόρθωση ή, εφόσον επιδέχονται συμπλήρωση ή διόρθω-
ση, δεν έχουν αποκατασταθεί κατά την αποσαφήνιση και
τη συμπλήρωση της, σύμφωνα με το άρθρο 102.
γ) Για την οποία ο προσφέρων δεν έχει παράσχει τις α-
παιτούμενες εξηγήσεις, εντός της προκαθορισμένης
προθεσμίας ή η εξήγηση δεν είναι αποδεκτή από την α-
ναθέτουσα αρχή, σύμφωνα με το άρθρο 102.
δ) Η οποία είναι εναλλακτική προσφορά, αν τέτοια δεν
επιτρέπεται ή, αν επιτρέπεται, δεν πληροί τις ελάχιστες
απαιτήσεις των εγγράφων της σύμβασης.
ε) Η οποία υποβάλλεται από έναν προσφέροντα που έ-
χει υποβάλει δύο ή περισσότερες προσφορές εκτός αν
επιτρέπεται η υποβολή εναλλακτικής προσφοράς. Ο πε-
ριορισμός αυτός ισχύει, υπό τους όρους της παρ. 4 του
άρθρου 73, και στην περίπτωση ενώσεων οικονομικών
φορέων με κοινά μέλη, καθώς και στην περίπτωση οικο-
νομικών φορέων που συμμετέχουν είτε αυτοτελώς είτε
ως μέλη ενώσεων.
στ) Προσφορά υπό αίρεση.
ζ) Στις διαδικασίες σύναψης δημόσιας σύμβασης έρ-
γου, μελέτης ή παροχής τεχνικών και λοιπών συναφών
επιστημονικών υπηρεσιών: στην περίπτωση του πέμπτου
εδαφίου της περίπτωσης α΄ της παρ. 2 του άρθρου 95
και στην περίπτωση του πέμπτου εδαφίου της υποπερί-
πτωσης ββ΄ της περίπτωσης β΄ της παρ. 2 του άρθρου
95.
η) Στις διαδικασίες σύναψης δημόσιας σύμβασης προ-
μηθειών ή γενικών υπηρεσιών, προσφορά η οποία θέτει
όρο αναπροσαρμογής, χωρίς αυτό να προβλέπεται από
τα έγγραφα της σύμβασης ή, εφόσον στα έγγραφα της
σύμβασης προβλέπεται η κατάθεση δειγμάτων, η μη προ-
σήκουσα κατάθεση τους.
2. Η παράγραφος 1 εφαρμόζεται αναλόγως στο πλαί-
σιο της διαδικασίας αξιολόγησης των αιτήσεων συμμε-
τοχής στην κλειστή διαδικασία, τη διαδικασία του αντα-
γωνιστικού διαλόγου, στην ανταγωνιστική διαδικασία με
διαπραγμάτευση ή στη σύμπραξη καινοτομίας.
ΕΝΟΤΗΤΑ 7
ΠΡΟΣΦΟΡΕΣ ΚΑΙ ΑΙΤΗΣΕΙΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ
Άρθρο 92
Περιεχόμενο προσφορών και αιτήσεων συμμετοχής

1. Στις διαδικασίες σύναψης δημόσιας σύμβασης, που
δεν διενεργούνται με ηλεκτρονικά μέσα, οι προσφορές
και αιτήσεις συμμετοχής υποβάλλονται μέσα σε σφραγι-
σμένο φάκελο, στον οποίο πρέπει να αναγράφονται ευ-
κρινώς:
α) η λέξη Προσφορά ήΑίτηση συμμετοχής,
β) η επωνυμία της αναθέτουσας αρχής,
γ) ο τίτλος της σύμβασης,
δ) η καταληκτική ημερομηνία (ημερομηνία λήξης προ-
θεσμίας υποβολής προσφορών ή αιτήσεων συμμετοχής),
ε) τα στοιχεία του οικονομικού φορέα.
2. Στην ανοικτή διαδικασία οι οικονομικοί φορείς υπο-
βάλλουν με την προσφορά τους τα ακόλουθα:
α) Ξεχωριστό σφραγισμένο φάκελο, με την ένδειξη
«Δικαιολογητικά Συμμετοχής» κατά τα οριζόμενα στο
άρθρο 93,
β) ξεχωριστό σφραγισμένο φάκελο, με την ένδειξη
«Τεχνική Προσφορά», εφόσον απαιτείται από τα έγγρα-
φα της σύμβασης, ο οποίος περιέχει τα τεχνικά στοιχεία
της προσφοράς, κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 94 για τις
συμβάσεις που αφορά το άρθρο αυτό και τα προβλεπό-
μενα στα έγγραφα της σύμβασης. Αν τα τεχνικά στοι-
χεία της προσφοράς δεν είναι δυνατόν, λόγω μεγάλου
όγκου, να τοποθετηθούν στον κυρίως φάκελο, τότε αυτά
συσκευάζονται χωριστά και ακολουθούν τον κυρίως φά-
κελο με τις ίδιες ενδείξεις και
γ) Ξεχωριστό σφραγισμένο φάκελο, με την ένδειξη
«Οικονομική Προσφορά», εφόσον απαιτείται από τα έγ-
γραφα της σύμβασης, ο οποίος περιέχει τα οικονομικά
στοιχεία της προσφοράς, κατά τα οριζόμενα στο άρθρο
95 για τις συμβάσεις που αφορά το άρθρο αυτό και τα
προβλεπόμενα στα έγγραφα της σύμβασης.
Όταν το κριτήριο ανάθεσης της πλέον συμφέρουσας
από οικονομική άποψη προσφοράς προσδιορίζεται βάσει
της βέλτιστης σχέσης ποιότητας -τιμής, οι οικονομικοί
φορείς υποβάλλουν και φάκελο τεχνικής προσφοράς και
φάκελο οικονομικής προσφοράς.
Οι ως άνω ξεχωριστοί σφραγισμένοι φάκελοι φέρουν
επίσης τις ενδείξεις του κυρίως φακέλου της παρ. 1.
3. Στην κλειστή διαδικασία, στην ανταγωνιστική διαδι-
κασία με διαπραγμάτευση, στον ανταγωνιστικό διάλογο
και στη σύμπραξη καινοτομίας οι οικονομικοί φορείς υ-
ποβάλλουν με την αίτηση συμμετοχής τους μόνο τον
φάκελο του άρθρου 93, εκτός από την εγγύηση συμμε-
τοχής. Οι λοιποί φάκελοι της παρ. 2 και η εγγύηση συμ-
μετοχής υποβάλλονται με την προσφορά τους.
4. Οι προσφορές και οι αιτήσεις συμμετοχής και τα πε-
ριλαμβανόμενα σε αυτές στοιχεία συντάσσονται στην
ελληνική γλώσσα ή συνοδεύονται από επίσημη μετά-
φρασή τους στην ελληνική γλώσσα. Στα αλλοδαπά δη-
μόσια έγγραφα και δικαιολογητικά εφαρμόζεται η Συν-
θήκη της Χάγης της 5ης.10.1961, που κυρώθηκε με το ν.
1497/1984 (Α΄ 188). Στα έγγραφα της σύμβασης του άρ-
θρου 53μπορεί να ορίζεται ότι ενημερωτικά και τεχνικά
φυλλάδια και άλλα έντυπα - εταιρικά ή μη - με ειδικό τε-
χνικό περιεχόμενο μπορούν να υποβάλλονται σε άλλη
γλώσσα, χωρίς να συνοδεύονται από μετάφραση στην
ελληνική.
5. Ειδικά κατά τη διαδικασία σύναψης δημόσιας σύμ-
βασης παροχής υπηρεσιών καθαρισμού ή/και φύλαξης
και ανεξάρτητα από το είδος της διαδικασίας που επιλέ-
γεται από την αναθέτουσα αρχή:
α) η αναθέτουσα αρχή, ζητά από τους οικονομικούς
φορείς να αναφέρουν υποχρεωτικά στα έγγραφα της
σύμβασης, στην προσφορά τους, εκτός των άλλων, τις
πληροφορίες/στοιχεία των σημείων α΄ έως στ΄ της παρ.
1 του άρθρου 68 του ν. 3863/2010 και
β) οι υποψήφιοι οικονομικοί φορείς υποχρεούνται, με
ποινή αποκλεισμού, στην προσφορά τους να περιλαμβά-
νουν τις πληροφορίες/στοιχεία της παρ. 1 του άρθρου 68
του ν. 3863/2010.
6. Στις διαδικασίες σύναψης δημοσίων συμβάσεων
που διενεργούνται με ηλεκτρονικά μέσα, σύμφωνα με τα
άρθρα 22 και 36 όλα τα παραπάνω δικαιολογητικά υπο-
βάλλονται σε (υπο)φακέλους (κατηγορία επισυναπτόμε-
νων αρχείων στο ηλεκτρονικό σύστημα), σύμφωνα με τα
οριζόμενα στις αποφάσεις που εκδίδονται κατ’ εξουσιο-
δότηση των παραγράφων 4 και 5 του άρθρου 36.
Άρθρο 93
Περιεχόμενο φακέλου «Δικαιολογητικά Συμμετοχής»

Ο ξεχωριστός σφραγισμένος φάκελος, με την ένδειξη
«Δικαιολογητικά Συμμετοχής» περιέχει:
α) στις διαδικασίες σύναψης δημόσιας σύμβασης άνω
των ορίων, το ΕΕΕΣ του άρθρου 79 και την εγγύηση συμ-
μετοχής, κατά τα προβλεπόμενα στο άρθρο 72 και
β) στις διαδικασίες σύναψης δημόσιας σύμβασης κάτω
των ορίων:
αα) υπεύθυνη δήλωση κατά τα προβλεπόμενα στην
παρ. 2 του άρθρου 79,
ββ) εγγύηση συμμετοχής, κατά τα προβλεπόμενα στο
άρθρο 72,
γγ) τα αποδεικτικά έγγραφα νομιμοποίησης του προ-
σφέροντος ή του υποψήφιου νομικού προσώπου και
δδ) παραστατικό εκπροσώπησης, αν οι οικονομικοί φο-
ρείς συμμετέχουν με αντιπρόσωπο τους.
Οι ενώσεις οικονομικών φορέων που υποβάλλουν κοι-
νή προσφορά, υποβάλλουν τα παραπάνω κατά περίπτω-
ση δικαιολογητικά των περιπτώσεων α΄ και β΄, για κάθε
οικονομικό φορέα που συμμετέχει στην ένωση.
Άρθρο 94
Περιεχόμενο φακέλου «Τεχνική Προσφορά»

1. Στις διαδικασίες σύναψης δημόσιας σύμβασης έρ-
γου, στην περίπτωση που εφαρμόζεται το άρθρο 50 και
το κριτήριο ανάθεσης είναι η πλέον συμφέρουσα από οι-
κονομική άποψη προσφορά βάσει βέλτιστης σχέσης ποι-
ότητας – τιμής, ο ξεχωριστός σφραγισμένος φάκελος,
με την ένδειξη «Τεχνική Προσφορά» περιέχει τουλάχι-
στον οριστική μελέτη όλων των απαραίτητων έργων.
2. Στις διαδικασίες σύναψης δημόσιας σύμβασης μελε-
τών, αν κριτήριο ανάθεσης είναι η πλέον συμφέρουσα α-
πό οικονομική άποψη προσφορά βάσει βέλτιστης σχέσης
ποιότητας – τιμής, ο ξεχωριστός σφραγισμένος φάκε-
λος, με την ένδειξη «Τεχνική Προσφορά» περιέχει ιδίως:
α) τεχνική έκθεση για τη συγκεκριμένη μελέτη, στηρι-
ζόμενη στα υπάρχοντα στοιχεία του Φακέλου Δημόσιας
Σύμβασης, με επισήμανση των προβλημάτων και εισήγη-
ση του τρόπου επίλυσής τους,
β) πρόταση μεθοδολογίας, που περιλαμβάνει περιγρα-
φή του γενικού προγράμματος εκπόνησης της μελέτης,
δηλαδή τις απαιτούμενες επιμέρους δραστηριότητες,
την αλληλουχία των σταδίων ή φάσεων της κύριας και
των υποστηρικτικών μελετών (όταν πρόκειται για σύνθε-
τη μελέτη) την αλληλοτροφοδότηση των μελετών με δε-
δομένα, τον καθορισμό σημείων ελέγχου και απαιτούμε-
νων ενεργειών και διαδικασιών για την παραγωγή της
μελέτης,
γ) χρονοδιάγραμμα, στο οποίο περιγράφεται η χρονική
αλληλουχία των δραστηριοτήτων της περίπτωσης β΄,
λαμβανομένου υπόψη του συνολικού χρόνου, όπως προ-
βλέπεται στα έγγραφα της σύμβασης,
δ) οργανόγραμμα και έκθεση τεκμηρίωσης καθηκό-
ντων και κατανομής εργασιών του συντονιστή και της ο-
μάδας μελέτης, όπου παρουσιάζεται η κατανομή ευθυ-
νών μεταξύ των μελών της και στοιχεία για την αποτελε-
σματικότητα της δράσης κάθε μέλους της ομάδας μελέ-
της σε αντίστοιχες ευθύνες με αυτές που αναλαμβάνει
στην ομάδα μελέτης και το βαθμό επιτυχίας της, λαμβα-
νομένων υπόψη των διατάξεων των περιπτώσεων β΄ και
γ΄, και
ε) στοιχεία για τη συνοχή της ομάδας μελέτης, από τα
οποία να προκύπτει η δυνατότητα καλής συνεργασίας
για την απρόσκοπτη και ποιοτικά αποδεκτή εκπόνηση
της μελέτης. Στις διαδικασίες σύναψης δημόσιας σύμβα-
σης παροχής τεχνικών και λοιπών επιστημονικών υπηρε-
σιών, τα περιεχόμενα του φακέλου «Τεχνική Προσφορά»
ορίζονται στα έγγραφα της σύμβασης, λαμβάνοντας υ-
πόψη τα αναφερόμενα στην παρούσα παράγραφο με κα-
τάλληλη προσαρμογή.
3. Στις διαδικασίες σύναψης δημόσιας σύμβασης μελε-
τών, και εφόσον τυγχάνει εφαρμογής το άρθρο 51, ο φά-
κελος «Τεχνική Προσφορά» περιλαμβάνει ιδίως, επιπλέ-
ον των αναφερομένων στην παρ. 2, και τεχνική έκθεση
με τεχνική πρόταση-λύση, που περιλαμβάνει την εκτίμη-
ση του γενικού και ειδικού αντικειμένου της μελέτης, με
ανάλυση των επιμέρους ζητημάτων, διερεύνηση εναλλα-
κτικών λύσεων, τεκμηρίωση των αντιστοίχων προτάσε-
ων, καθώς και το κόστος υλοποίησης και λειτουργίας. Με
απόφαση του Υπουργού Υποδομών, Μεταφορών και Δι-
κτύων ή με κοινή απόφαση του Υπουργού Υποδομών,
Μεταφορών και Δικτύων και του κατά περίπτωση αρμό-
διου Υπουργού μπορεί να εξειδικεύονται οι απαιτήσεις
των υποβλητέων στοιχείων με τις τεχνικές εκθέσεις.
4. Στις διαδικασίες σύναψης συμβάσεων προμηθειών
και γενικών υπηρεσιών ο φάκελος της τεχνικής προσφο-
ράς περιέχει ιδίως τα έγγραφα και τα δικαιολογητικά
που τεκμηριώνουν την τεχνική επάρκεια, χρησιμοποιού-
νται για την αξιολόγηση των προσφορών και περιγράφο-
νται στα έγγραφα της σύμβασης.
Άρθρο 95
Τρόπος σύνταξης και υποβολής
οικονομικών προσφορών

1. Η οικονομική προσφορά (προσφερόμενη τιμή) δίδε-
ται σε ευρώ.
2. Στις διαδικασίες σύναψης δημόσιας σύμβασης έρ-
γου, η αναθέτουσα αρχή μπορεί να ορίσει στα έγγραφα
της σύμβασης ότι οι οικονομικές προσφορές συντάσσο-
νται και υποβάλλονται, σύμφωνα με τα παρακάτω:
α) αν κριτήριο ανάθεσης είναι η πλέον συμφέρουσα α-
πό οικονομική άποψη προσφορά μόνο βάσει τιμής, οι οι-
κονομικοί φορείς προσφέρουν επιμέρους ποσοστά έκ-
πτωσης για κάθε ομάδα τιμών ομοειδών εργασιών του
τιμολογίου και του προϋπολογισμού, εκφραζόμενα σε α-
κέραιες μονάδες επί τοις εκατό (%), ιδίως όταν είναι με-
γάλο το πλήθος των τιμών μονάδας, με τις οποίες θα κα-
ταρτισθεί η σύμβαση. Οι οικονομικές προσφορές συ-
ντάσσονται, αριθμητικώς και ολογράφως, υποχρεωτικά
επί του εντύπου που χορηγεί η αναθέτουσα αρχή. Τα ε-
πιμέρους ποσοστά έκπτωσης πρέπει να βρίσκονται σε ο-
μαλή σχέση μεταξύ τους. Ομαλή είναι η προσφορά όταν
κανένα επιμέρους ποσοστό έκπτωσης (Ει) δεν είναι μι-
κρότερο από 1,10Εμ-10% ούτε μεγαλύτερο από 0,90Εμ
+ 10%. Προσφορά που έχει αποκλίσεις από τα όρια αυτά
είναι απαράδεκτη. Είναι δυνατόν, σε κάποια ή κάποιες ο-
μάδες εργασιών η προσφερόμενη έκπτωση να είναι μη-
δενική, εφόσον τηρούνται οι παραπάνω απαιτήσεις ομα-
λότητας ή
β) αν κριτήριο ανάθεσης είναι η πλέον συμφέρουσα α-
πό οικονομική άποψη προσφορά μόνο βάσει τιμής, οι οι-
κονομικές προσφορές συντάσσονται με ελεύθερη συ-
μπλήρωση ανοιχτού τιμολογίου, ιδίως όταν οι ποσότη-
τες των εργασιών έχουν προμετρηθεί χωρίς κίνδυνο
συμβατικών σφαλμάτων και δεν αναμένονται κατασκευ-
αστικές αποκλίσεις. Στους ενδιαφερόμενους οικονομι-
κούς φορείς χορηγούνται από την αναθέτουσα αρχή, σε
ηλεκτρονική ή έντυπη μορφή, σύμφωνα με το σχετικό υ-
πόδειγμα που συμπεριλαμβάνεται στα έγγραφα της σύμ-
βασης:
αα) τιμολόγιο όμοιο με το τιμολόγιο της υπηρεσίας,
στο οποίο όμως οι τιμές είναι ασυμπλήρωτες και
ββ) προϋπολογισμός, όμοιος με τον προϋπολογισμό
δημοπράτησης (εκτιμώμενη αξία σύμβασης) της αναθέ-
τουσας αρχής στον οποίο όμως οι τιμές μονάδας, τα γι-
νόμενα και τα αθροίσματα είναι ασυμπλήρωτα.
Το κονδύλιο για απρόβλεπτες δαπάνες, σύμφωνα με
την περίπτωση α΄ της παρ. 3 του άρθρου 156, συμπλη-
ρώνεται από την υπηρεσία. Οι οικονομικοί φορείς προ-
σφέρουν τιμές, συμπληρώνοντας ηλεκτρονικά ή έντυπα
το ασυμπλήρωτο τιμολόγιο και προϋπολογισμό με τις
προσφερόμενες από αυτούς τιμές χωρίς όμως καμία δέ-
σμευση ομαλότητας. Συμπληρώνουν επίσης τα γινόμενα
των ποσοτήτων επί τις τιμές, τα επιμέρους και το γενικό
άθροισμα, το ποσό για γενικά έξοδα και όφελος εργολά-
βου (Γ.Ε. και Ο.Ε.) βάσει του αναγραφόμενου ποσοστού,
αν προβλέπεται χωριστά και το συνολικό άθροισμα του
προϋπολογισμού προσφοράς. Όλες οι τιμές στο τιμολό-
γιο συμπληρώνονται ολογράφως επί ποινή απαραδέ-
κτου. Αριθμητική μόνο αναγραφή τιμής στο τιμολόγιο
δεν λαμβάνεται υπόψη. Η έκπτωση αποτελεί το λόγο
του προϋπολογισμού προσφοράς με τον προϋπολογισμό
(εκτιμώμενη αξίας σύμβασης) της υπηρεσίας, χωρίς να
λαμβάνεται υπόψη το κονδύλιο για απρόβλεπτα (τεκμαρ-
τή έκπτωση) ή
γ) σε περίπτωση εφαρμογής της παραγράφου 1 του
άρθρου 50, η οικονομική προσφορά δίδεται αποκλειστικά
κατ’ αποκοπή για ολόκληρο το έργο ή για τμήματα του
έργου. Οι οικονομικές προσφορές συντάσσονται υπο-
χρεωτικά επί του εντύπου που χορηγεί η αναθέτουσα
αρχή ή βάσει υποδείγματος που περιλαμβάνεται ως Πα-
ράρτημα στα έγγραφα της σύμβασης. Με τα έγγραφα
της σύμβασης μπορεί να ζητείται και ανάλυση της κατ΄
αποκοπήν προσφοράς από το οικονομικό φορέα, προκει-
μένου να διαπιστωθούν και να αποτιμηθούν διαφοροποι-
ήσεις που ενδεχόμενα θα προκύψουν, κατά το στάδιο
της εκτέλεσης. Στην περίπτωση αυτή η ανάλυση της κατ’
αποκοπήν προσφοράς επισυνάπτεται στη σύμβαση ή
δ) σε περίπτωση εφαρμογής της παρ. 2 του άρθρου 50,
η οικονομική προσφορά δίδεται ως ποσοστό εξ αδιαιρέ-
του του ακινήτου και αντίστοιχων διηρημένων ιδιοκτη-
σιών (αντιπαροχή) ή
ε) σε περίπτωση εφαρμογής της παρ. 3 του άρθρου 50,
η οικονομική προσφορά περιλαμβάνει και άλλα ανταλ-
λάγματα, εκτός από πλήρη χρηματική καταβολή ή αντι-
παροχή ακινήτων, έναντι της κατασκευής και πιθανόν
της λειτουργίας και συντήρησης του έργου (μερική ή ο-
λική αυτοχρηματοδότηση).
Οι ανωτέρω περιπτώσεις, εκτός από την περίπτωση
γ΄, μπορούν να εφαρμοστούν σε συνδυασμό μεταξύ
τους στη διαδικασία σύναψης δημόσιας σύμβασης του ί-
διου έργου, εφόσον η καθεμία αναφέρεται σε διαφορετι-
κό αυτοτελές τμήμα του έργου.
3. Στις διαδικασίες σύναψης δημόσιας σύμβασης μελε-
τών, η αναθέτουσα αρχή μπορεί να ορίσει στα έγγραφα
της σύμβασης ότι οι οικονομικές προσφορές συντάσσο-
νται και υποβάλλονται ως εξής: οι συμμετέχοντες υπο-
βάλουν έντυπο οικονομικής προσφοράς στο οποίο ανα-
γράφουν την προσφερόμενη τιμή ανά κατηγορία μελέ-
της και τη συνολική τιμή για την εκτέλεση της σύμβασης.
Η οικονομική προσφορά συντίθεται για κάθε επί μέρους
κατηγορία μελέτης, σύμφωνα με τις διατάξεις της περί-
πτωσης δ΄ της παραγράφου 8 του άρθρου 53. Περιλαμ-
βάνει, εκτός από τις αμοιβές για την εκπόνηση των με-
λετών, τις αμοιβές για τον προγραμματισμό, την επίβλε-
ψη και την αξιολόγηση των αναγκαίων ερευνητικών ερ-
γασιών πάσης φύσεως, καθώς επίσης και των εργασιών
/μελετών, σύμφωνα με τα αναφερόμενα στην περίπτωση
δ΄ της παραγράφου 8 του άρθρου 53.
4. Στις διαδικασίες σύναψης δημόσιας σύμβασης πα-
ροχής τεχνικών και λοιπών συναφών επιστημονικών υ-
πηρεσιών, η αναθέτουσα αρχή μπορεί να ορίσει στα έγ-
γραφα της σύμβασης ότι οι συμμετέχοντες υποβάλλουν
έντυπο οικονομικής προσφοράς, στο οποίο αναγράφουν
την προσφερόμενη τιμή ανά κατηγορία υπηρεσιών και τη
συνολική τιμή για την εκτέλεση της σύμβασης.
5. Στις διαδικασίες σύναψης δημόσιας σύμβασης προ-
μηθειών και παροχής γενικών υπηρεσιών, ισχύουν επι-
πλέον τα ακόλουθα:
α) η τιμή του προς προμήθεια υλικού ή της παρεχόμε-
νης υπηρεσίας δίνεται ανά μονάδα, όπως καθορίζεται
στα έγγραφα της σύμβασης. Στην τιμή περιλαμβάνονται
οι υπέρ τρίτων κρατήσεις, ως και κάθε άλλη επιβάρυνση,
σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία, μη συμπεριλαμβα-
νομένου Φ.Π.Α., για παράδοση του υλικού ή της παρεχό-
μενης υπηρεσίας στον τόπο και με τον τρόπο που προ-
βλέπεται στα έγγραφα της σύμβασης,
β) στις περιπτώσεις των παραγράφων 9 και 10 του άρ-
θρου 53, όταν από τα έγγραφα της σύμβασης προβλέπε-
ται αναπροσαρμογή τιμών, τότε η οικονομική προσφορά
υποβάλλεται υποχρεωτικά σε ποσοστό έκπτωσης επί της
τιμής της εκτιμώμενης αξίας του υλικού ή της παροχής
υπηρεσίας.
6. Στις διαδικασίες σύναψης δημόσιας σύμβασης προ-
μηθειών με κριτήριο την πλέον συμφέρουσα από οικονο-
μική άποψη προσφορά αποκλειστικά βάσει της τιμής, η
τελευταία μπορεί να προκύπτει κατά την προσφερόμενη
έκπτωση επί τοις εκατό στην τιμή του είδους, βάσει τι-
μών αναφοράς, όπως αυτές προσδιορίζονται από την
κείμενη νομοθεσία.
Άρθρο 96
Χρόνος και τρόπος υποβολής προσφορών
ή αιτήσεων συμμετοχής

1. Όσοι επιθυμούν να λάβουν μέρος σε διαδικασία σύ-
ναψης δημόσιας σύμβασης, πρέπει να υποβάλλουν, επί
αποδείξει, προσφορά ή αίτηση συμμετοχής, εντός της
προθεσμίας που ορίζεται στα έγγραφα της σύμβασης.
2. Οι προσφορές ή οι αιτήσεις συμμετοχής υποβάλλο-
νται στην αναθέτουσα αρχή με οποιοδήποτε από τα προ-
βλεπόμενα από τις διατάξεις του παρόντος μέσα.
3. Προσφορές που περιέρχονται στην αναθέτουσα αρ-
χή με οποιονδήποτε τρόπο πριν από την καταληκτική η-
μερομηνία υποβολής των προσφορών, δεν αποσφραγί-
ζονται, αλλά παραδίδονται στο αρμόδιο όργανο προ της
εκπνοής της προθεσμίας που καθορίζεται από τα έγγρα-
φα της σύμβασης ή την πρόσκληση για την αποσφράγι-
ση.
4. Η έναρξη υποβολής των προσφορών και των αιτή-
σεων συμμετοχής, που κατατίθενται κατά την καταληκτι-
κή ημερομηνία στο αρμόδιο γνωμοδοτικό όργανο, κη-
ρύσσεται από τον πρόεδρο αυτού, μισή ώρα πριν από
την ώρα λήξης. Η παραλαβή μπορεί να συνεχισθεί και
μετά την ώρα λήξης, αν η υποβολή, που έχει εμπρόθε-
σμα αρχίσει, συνεχίζεται χωρίς διακοπή λόγω του πλή-
θους των προσελθόντων ενδιαφερομένων οικονομικών
φορέων. Η λήξη της παραλαβής κηρύσσεται επίσης από
τον πρόεδρο του αρμόδιου γνωμοδοτικού οργάνου, με
προειδοποίηση ολίγων λεπτών της ώρας και μετά την
κήρυξη της λήξης δεν γίνεται δεκτή άλλη προσφορά ή
αίτηση συμμετοχής.
5. Προσφορές ή αιτήσεις συμμετοχής που υποβάλλο-
νται εκπρόθεσμα, επιστρέφονται χωρίς να αποσφραγι-
σθούν ή να αξιολογηθούν αντιστοίχως. Στην κλειστή
διαδικασία, προσφορά που υποβάλλεται από προσφέρο-
ντα που δεν προσκλήθηκε προς τούτο, επιστρέφεται χω-
ρίς να αποσφραγισθεί.
6. Οι προσφορές και οι αιτήσεις συμμετοχής υπογρά-
φονται και μονογράφονται ανά φύλλο από τον οικονομι-
κό φορέα ή, σε περίπτωση νομικών προσώπων, από το
νόμιμο εκπρόσωπο αυτών.
7. Η ένωση οικονομικών φορέων υποβάλλει κοινή προ-
σφορά, η οποία υπογράφεται υποχρεωτικά είτε από ό-
λους τους οικονομικούς φορείς που αποτελούν την ένω-
ση είτε από εκπρόσωπό τους νομίμως εξουσιοδοτημένο.
Στην προσφορά απαραιτήτως πρέπει να προσδιορίζεται
η έκταση και το είδος της συμμετοχής του (συμπεριλαμ-
βανομένης της κατανομής αμοιβής μεταξύ τους) κάθε
μέλους της ένωσης, καθώς και ο εκπρόσωπος/συντονι-
στής αυτής.
Άρθρο 97
Χρόνος ισχύος προσφορών

1. Προσφορά που ορίζει χρόνο ισχύος μικρότερο από
αυτόν που προβλέπεται στα έγγραφα της σύμβασης α-
πορρίπτεται ως απαράδεκτη.
2. Σε περίπτωση αιτήματος για παράταση της ισχύος
της προσφοράς, σύμφωνα με την περίπτωση α΄ της πα-
ραγράφου 1 του άρθρου 72, για τους οικονομικούς φο-
ρείς που αποδέχθηκαν την παράταση, πριν τη λήξη ι-
σχύος των προσφορών τους, οι προσφορές ισχύουν και
τους δεσμεύουν για το επιπλέον αυτό χρονικό διάστημα.
3. Στις διαδικασίες σύναψης δημόσιας σύμβασης έρ-
γου, μελετών και παροχής τεχνικών και λοιπών συνα-
φών επιστημονικών υπηρεσιών, οι προσφορές ισχύουν
και δεσμεύουν τους οικονομικούς φορείς για χρονικό
διάστημα που ορίζεται στα έγγραφα της σύμβασης και α-
νέρχεται κατ’ ελάχιστον σε έξι (6) μήνες, μέσα στο ο-
ποίο πρέπει να συναφθεί η σύμβαση. Όταν στο διαγωνι-
σμό υποβάλλονται και τεχνικές προσφορές, ο χρόνος ι-
σχύος των προσφορών ανέρχεται σε δέκα (10) μήνες.
Ειδικότερα, στους διαγωνισμούς που υπόκεινται στον
προσυμβατικό έλεγχο νομιμότητας του Ελεγκτικού Συ-
νεδρίου, ο ως άνω χρόνος ισχύος των προσφορών προ-
σαυξάνεται κατά τρεις (3) επιπλέον μήνες αντίστοιχα.
Στις περιπτώσεις των συμβάσεων του άρθρου 50, ο χρό-
νος ισχύος της προσφοράς ορίζεται στα έγγραφα της
σύμβασης.
4. Στις διαδικασίες σύναψης δημόσιας σύμβασης προ-
μηθειών και παροχής γενικών υπηρεσιών, οι προσφορές
ισχύουν και δεσμεύουν τους οικονομικούς φορείς για
διάστημα που ορίζεται στα έγγραφα της σύμβασης και
δεν μπορεί να υπερβαίνει τους δώδεκα (12) μήνες από
την επόμενη της διενέργειας της διαδικασίας ανάθεσης.
Η παράταση της ισχύος της προσφοράς μπορεί να λαμ-
βάνει χώρα κατ΄ ανώτατο όριο για χρονικό διάστημα ίσο
με την προβλεπόμενη από τα έγγραφα της σύμβασης
αρχική διάρκεια ισχύος της προσφοράς. Μετά τη λήξη
και του παραπάνω ανώτατου ορίου χρόνου παράτασης ι-
σχύος της προσφοράς, τα αποτελέσματα της διαδικα-
σίας ανάθεσης ματαιώνονται, εκτός αν η αναθέτουσα
αρχή κρίνει, κατά περίπτωση, αιτιολογημένα, ότι η συνέ-
χιση της διαδικασίας εξυπηρετεί το δημόσιο συμφέρον,
οπότε οι οικονομικοί φορείς που συμμετέχουν στη διαδι-
κασία μπορούν να επιλέξουν είτε να παρατείνουν την
προσφορά τους, εφόσον τους ζητηθεί πριν την πάροδο
του ανωτέρω ανώτατου ορίου παράτασης της προσφο-
ράς τους είτε όχι. Στην τελευταία περίπτωση, η διαδικα-
σία συνεχίζεται με όσους παρέτειναν τις προσφορές
τους και αποκλείονται οι λοιποί οικονομικοί φορείς.
ΕΝΟΤΗΤΑ 8
ΣΤΑΔΙΑ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ
Άρθρο 98
Αποσφράγιση και αξιολόγηση προσφορών
και αιτήσεων συμμετοχής
στις δημόσιες συμβάσεις έργων

1. Τα στάδια στην ανοικτή διαδικασία σύναψης δημο-
σίων συμβάσεων έργων, όταν οι εν λόγω διαδικασίες
δεν διενεργούνται με ηλεκτρονικό τρόπο, έχουν ως ε-
ξής:
α) Στην ανοικτή διαδικασία η καταληκτική ημερομηνία
υποβολής προσφορών, όπως ορίζεται στα έγγραφα της
σύμβασης, είναι σε κάθε περίπτωση ημέρα Τρίτη ή Πέ-
μπτη και ώρα 10:00 π.μ.. Την ίδια ημέρα και μετά το πέ-
ρας της ως άνω ώρας, διενεργείται η αποσφράγιση των
προσφορών. Αν, για λόγους ανωτέρας βίας, δεν διενερ-
γηθεί η αποσφράγιση κατά την ορισθείσα ημέρα ή αν μέ-
χρι τη μέρα αυτή δεν έχει υποβληθεί καμία προσφορά, η
αποσφράγιση και η καταληκτική ημερομηνία αντίστοιχα
μετατίθενται σε οποιαδήποτε άλλη ημέρα, με απόφαση
της αναθέτουσας αρχής. Η απόφαση αυτή κοινοποιείται
εγγράφως, πέντε (5) τουλάχιστον εργάσιμες ημέρες
πριν τη νέα ημερομηνία, σε όσους οικονομικούς φορείς
έλαβαν τα έγγραφα της σύμβασης, και αναρτάται, κατά
περιπτωση, στην ΕΕΕΕ, στο ΚΗΜΔΗΣ και στην ιστοσελί-
δα της αναθέτουσας αρχής, εφόσον διαθέτει. Αν και στη
νέα αυτή ημερομηνία δεν καταστεί δυνατή η αποσφράγι-
ση των προσφορών ή δεν υποβληθούν προσφορές, μπο-
ρεί να ορισθεί και νέα ημερομηνία, εφαρμοζομένων κατά
τα λοιπά των διατάξεων των δύο προηγούμενων εδα-
φίων. Σε περίπτωση που και στη νέα αυτή ημερομηνία
δεν καταστεί δυνατή η αποσφράγιση των προσφορών ή
δεν υποβληθούν προσφορές, διεξάγεται νέα διαδικασία
σύναψης δημόσιας σύμβασης για το εν λόγω έργο με
την εκ νέου τήρηση όλων των διατυπώσεων δημοσιότη-
τας που προβλέπονται στις διατάξεις του παρόντος (ε-
παναληπτικός διαγωνισμός). Με απόφαση του Υπουρ-
γού Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων, η οποία αρχίζει
αν ισχύει ένα (1) μήνα μετά τη δημοσίευσή της στην Ε-
φημερίδα της Κυβερνήσεως, μπορεί, για τις δημόσιες
συμβάσεις εργων που κριτήριο ανάθεσης έχει οριστεί η
πλέον συμφέρουσα από οικονομική άποψη προσφορά
βάσει βέλτιστης σχέσης ποιότητας – τιμής, να ορίζεται,
και άλλη καταληκτική ημερομηνία υποβολής των προ-
σφορών.. Με αποφάσεις των κατά τόπους Περιφερειαρ-
χών και για διαδικασίες σύναψης δημοσίων συμβάσεων
έργου, που διεξάγονται σε νησιά, μπορεί να καθορίζεται
μία (1) επιπλέον ημέρα της εβδομάδας για τη διεξαγωγή
των διαδικασιών σύναψης δημόσιας σύμβασης έργου
των αναθετουσών αρχών με έδρα στον οικείο νομό.
β) Οι προσφορές που παραλαμβάνονται, καταχωρίζο-
νται κατά σειρά κατάθεσής τους σε σχετικό πρακτικό
του αρμόδιου γνωμοδοτικού οργάνου, στο οποίο ειδικό-
τερα αναφέρονται η σειρά προσέλευσης, η επωνυμία
του οικονομικού φορέα, η τάξη και κατηγορία του, ο ε-
ξουσιοδοτημένος εκπρόσωπος, καθώς και η εκπλήρωση
άλλων τυπικών προϋποθέσεων που απαιτούν τα έγγρα-
φα της σύμβασης. Όλοι οι φάκελοι αριθμούνται με τον
αύξοντα αριθμό κατάθεσής τους, όπως καταχωρίσθηκαν
στο πρακτικό και μονογράφονται από τα μέλη του ως ά-
νω οργάνου.
γ) Αν κριτήριο ανάθεσης είναι η πλέον συμφέρουσα α-
πό οικονομική άποψη προσφορά μόνο βάσει τιμής, αμέ-
σως μετά την κατά τα ανωτέρω ολοκλήρωση της παρα-
λαβής των προσφορών και καταγραφής των δικαιολογη-
τικών συμμετοχής, ακολουθεί η αποσφράγιση των οικο-
νομικών προσφορών και η ανακοίνωση των επί μέρους
στοιχείων τους, τα οποία επίσης καταχωρίζονται στο ί-
διο ως άνω πρακτικό. Στη συνέχεια αν η αναθέτουσα αρ-
χή εφαρμόζει την παράγραφος 1του άρθρου 101:
αα) Στην περίπτωση εφαρμογής της περίπτωση α΄ της
παραγράφου 2 του άρθρου 95, το αρμόδιο γνωμοδοτικό
όργανο προβαίνει σε έλεγχο της ομαλότητας των οικο-
νομικών προσφορών υπολογίζοντας, το συνολικό ύψος
της οικονομικής προσφοράς που διαμορφώνεται μετά
την αφαίρεση από κάθε ομάδα εργασιών ποσού που α-
ντιστοιχεί στην έκπτωση που προσφέρθηκε. Από τη σύ-
γκριση της οικονομικής προσφοράς προς τον αρχικό
προϋπολογισμό της αναθέτουσας αρχής, χωρίς να λαμ-
βάνεται υπόψη το κονδύλιο για τα απρόβλεπτα της περί-
πτωση α΄ της παρ. 3 του άρθρου 156, προκύπτει η μέση
έκπτωση επί τοις εκατό (Εμ) του υπόψη μειοδότη. Κατ`
εξαίρεση, αν οι αποκλίσεις των ποσοστών έκπτωσης
προς τα άνω ή προς τα κάτω δεν υπερβαίνουν το 0,10 (1-
Εμ) και αφορούν ομάδα ή ομάδες εργασιών που αθροι-
στικά η αξία τους στον προϋπολογισμό της υπηρεσίας
δεν ξεπερνά το πέντε τοις εκατό (5%) η οικονομική προ-
σφορά ομαλοποιείται με αύξηση στο κατώτατο όριο ομα-
λότητας που ορίζεται στην περίπτωση α΄ της παρ. 2 του
άρθρου 95, όλων των ποσοστών έκπτωσης που υπολεί-
πονται από αυτό και η σύμβαση θεωρείται καταρτισμένη
με τα ποσοστά αυτά και τα αντίστοιχα ποσά, όπως διορ-
θώνονται από το αρμόδιο γνωμοδοτικό όργανο. Τα επι-
μέρους ποσοστά που είναι μεγαλύτερα από το ανώτατο
όριο ομαλότητας, που ορίζεται στην περίπτωση α΄ της
παρ. 2 του άρθρου 95, δεν αποτελούν αντικείμενο διόρ-
θωσης και δεν αλλάζουν στην καταρτιζόμενη σύμβαση.
ββ) Στην περίπτωση που εφαρμόζεται η περίπτωση β΄
της παραγράφου 2 του άρθρου 95, αν υπάρχει διαφορά
μεταξύ των αριθμητικών τιμών του συμπληρωμένου ε-
ντύπου προϋπολογισμού της οικονομικής προσφοράς
και των τιμών του τιμολογίου, το συμπληρωμένο έντυπο
προϋπολογισμού διορθώνεται με βάση τις ολόγραφες τι-
μές του συμπληρωμένου τιμολογίου της οικονομικής
προσφοράς. Επίσης, διορθώνονται σφάλματα στα γινό-
μενα και τα αθροίσματα του συμπληρωμένου εντύπου
προϋπολογισμού της οικονομικής προσφοράς, ο οποίος
ισχύει όπως διορθώθηκε.
Στη συνέχεια, στις περιπτώσεις γα΄ και γβ΄, τα δικαιο-
λογητικά συμμετοχής ελέγχονται την ίδια ημέρα κατά τη
σειρά της μειοδοσίας, αρχίζοντας από τον πρώτο μειο-
δότη. Αν η ολοκλήρωση του ελέγχου αυτού δεν είναι δυ-
νατή την ίδια μέρα, λόγω του μεγάλου αριθμού των προ-
σφορών και του ελέγχου των εγγυητικών επιστολών, ε-
λέγχονται τουλάχιστον οι δέκα (10) πρώτες κατά σειρά
μειοδοσίας προσφορές. Στην περίπτωση αυτή η διαδικα-
σία συνεχίζεται τις επόμενες εργάσιμες ημέρες, εκτός
αν υφίσταται σπουδαίος λόγος για την αναβολή της σε
ημέρα και ώρα που κοινοποιείται εγγράφως στους προ-
σφέροντες, ανακοινώνεται με τοιχοκόλληση στον πίνα-
κα ανακοινώσεων της υπηρεσίας και αναρτάται στην ι-
στοσελίδα της αναθέτουσας αρχής, εφόσον διαθέτει.
Αν η αναθέτουσα αρχή δεν εφαρμόζει την παράγραφο
1 του άρθρου 100, ελέγχονται τα δικαιολογητικά συμμε-
τοχής την ίδια ημέρα κατά τη σειρά κατάθεσης των προ-
σφορών. Αν η ολοκλήρωση του ελέγχου αυτού δεν είναι
δυνατή την ίδια μέρα, λόγω του μεγάλου αριθμού των
προσφορών και του ελέγχου των εγγυητικών επιστολών,
ελέγχονται τα δικαιολογητικά συμμετοχής τουλάχιστον
των δέκα (10) πρώτων κατά τη σειρά κατάθεσής τους.
Στην περίπτωση αυτή η διαδικασία συνεχίζεται τις επό-
μενες εργάσιμες ημέρες, εκτός αν υφίσταται σπουδαίος
λόγος για την αναβολή της σε ημέρα και ώρα που κοινο-
ποιείται εγγράφως στους προσφέροντες, ανακοινώνεται
με τοιχοκόλληση στον πίνακα ανακοινώσεων της υπηρε-
σίας και αναρτάται στην ιστοσελίδα της αναθέτουσας
αρχής, εφόσον διαθέτει. Στη συνέχεια διενεργούνται τα
προβλεπόμενα στις περιπτώσεις γα΄ και γβ΄ κατά τη σει-
ρά κατάθεσης των προσφορών.
γγ) Στην περίπτωση εφαρμογής του άρθρου 50 το αρ-
μόδιο γνωμοδοτικό όργανο μετά τον έλεγχο των δικαιο-
λογητικών συμμετοχής και των οικονομικών προσφο-
ρών, ελέγχει, με βάση την σειρά μειοδοσίας, για τους
πέντε (5) πρώτους, την πληρότητα και συμφωνία των με-
λετών που υποβλήθηκαν με βάση τα οριζόμενα στα έγ-
γραφα της σύμβασης και ιδίως στον «Κανονισμό Μελε-
τών Έργου», διαπιστώνοντας τη συμμόρφωση ή μη των
μελετών σε αυτά (πίνακας συμμόρφωσης), χωρίς βαθμο-
λόγηση και καταγράφει το αποτέλεσμα στο ίδιο ως άνω
πρακτικό.
δ) Σε όλες τις παραπάνω περιπτώσεις, το αρμόδιο
γνωμοδοτικό όργανο, πριν την ολοκλήρωση της σύντα-
ξης και έκδοσης του ως άνω πρακτικού του επικοινωνεί
με τους εκδότες που αναγράφονται στις υποβληθείσες
εγγυητικές επιστολές, προκειμένου να διαπιστώσει την
εγκυρότητά τους κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 72.
ε) Η διαδικασία της παραγράφου αυτής καταχωρείται
στο πρακτικό του αρμόδιου γνωμοδοτικού οργάνου ή σε
παράρτημά του που υπογράφεται από τον πρόεδρο και
τα μέλη της. Το αρμόδιο γνωμοδοτικό όργανο ολοκλη-
ρώνει τη σύνταξη και έκδοση του σχετικού πρακτικού με
το αποτέλεσμα της διαδικασίας, με το οποίο εισηγείται
την ανάθεση της σύμβασης βάσει των κριτηρίων ανάθε-
σης όπως ορίστηκαν στα έγγραφα της σύμβασης, και το
υποβάλλει στην αναθέτουσα αρχή, η οποία εγκρίνει το
αποτέλεσμα, επιφυλασσομένων των διατάξεων του άρ-
θρου 106.
στ) Κατά της απόφασης έγκρισης του αποτελέσματος
της διαδικασίας χωρεί ένσταση, σύμφωνα με το άρθρο
127 για συμβάσεις με εκτιμώμενη αξία έως εξήντα χιλιά-
δων (60.000) ευρώ (προ ΦΠΑ) ή η προδικαστική προσφυ-
γή, σύμφωνα με το άρθρο 360 για συμβάσεις με εκτιμώ-
μενη αξία ανώτερη των εξήντα χιλιάδων (60.000) ευρώ
(προ ΦΠΑ).
ζ) Σε κάθε περίπτωση που κριτήριο ανάθεσης είναι η
πλέον συμφέρουσα από οικονομική άποψη προσφορά
βάσει βέλτιστης σχέσης ποιότητας – τιμής, πραγματοπο-
είται πρώτα σε ένα στάδιο η αποσφράγιση του φακέλου
Δικαιολογητικών και του φακέλου τεχνικών προσφορών,
και μετέπειτα, σε διακριτό στάδιο η αποσφράγιση των οι-
κονομικών προσφορών.
2. Τα παραπάνω οριζόμενα στην παράγραφο 1 εφαρ-
μόζονται αναλόγως και στο δεύτερο στάδιο της κλει-
στής διαδικασίας, στην ανταγωνιστική διαδικασία με δια-
πραγμάτευση, στον ανταγωνιστικό διάλογο και στη σύ-
μπραξη καινοτομίας σύναψης δημόσιας σύμβασης έρ-
γου.
3. Η αναθέτουσα αρχή αναφέρει στα έγγραφα της
σύμβασης τον τρόπο αποσφράγισης και αξιολόγησης
των αιτήσεων συμμετοχής κατά το πρώτο στάδιο της
κλειστής διαδικασίας.
4. Τα παραπάνω οριζόμενα στις παραγράφους 1 και 2
προσαρμόζονται για τις διαδικασίες σύναψης δημοσίων
συμβάσεων έργων που διενεργούνται με ηλεκτρονικό
τρόπο, σύμφωνα με τα άρθρα 22 και 36, με την απόφαση
της παρ. 4 του άρθρου 36.
Άρθρο 99
Αποσφράγιση και αξιολόγηση προσφορών
και αιτήσεων συμμετοχής στις δημόσιες συμβάσεις,
μελετών, τεχνικών και λοιπών
συναφών επιστημονικών υπηρεσιών

1. Τα επιμέρους στάδια στην ανοικτή διαδικασία ή
στην κλειστή διαδικασία κατά περίπτωση, για τη σύναψη
δημοσίων συμβάσεων μελετών, τεχνικών και λοιπών συ-
ναφών επιστημονικών υπηρεσιών, όταν οι εν λόγω διαδι-
κασίες δεν διενεργούνται με ηλεκτρονικό τρόπο, έχουν
ως εξής:
α) Το αρμόδιο γνωμοδοτικό όργανο, στην καθορισμένη
από τα έγγραφα της σύμβασης ημέρα και ώρα, απο-
σφραγίζει τους κυρίως φακέλους και τους φακέλους
των δικαιολογητικών συμμετοχής.
Οι προσφορές που παραλαμβάνονται, καταχωρούνται
κατά σειρά κατάθεσής τους σε σχετικό πρακτικό του αρ-
μόδιου γνωμοδοτικού οργάνου, στο οποίο ειδικότερα α-
ναφέρονται η σειρά προσέλευσης, η επωνυμία του οικο-
νομικού φορέα, η τάξη και κατηγορία του, ο εξουσιοδο-
τημένος εκπρόσωπος, καθώς και η εκπλήρωση άλλων
τυπικών προϋποθέσεων που απαιτούν τα έγγραφα της
σύμβασης. Όλοι οι φάκελοι αριθμούνται με τον αύξοντα
αριθμό κατάθεσής τους, όπως καταχωρήθηκαν στο πρα-
κτικό και μονογράφονται από τα μέλη του ως άνω οργά-
νου.
Στην περίπτωση κλειστής διαδικασίας, επιλέγονται,
βάσει των κριτηρίων ποιοτικής επιλογής οι πλέον κατάλ-
ληλοι συμμετέχοντες στον αριθμό που προβλέπεται στα
έγγραφα της σύμβασης. Το σχετικό πρακτικό του αρμό-
διου γνωμοδοτικού οργάνου ολοκληρώνεται με την ως
άνω προεπιλογή, και υποβάλλεται στην αναθέτουσα αρ-
χή, η οποία το εγκρίνει. Κατά της απόφασης έγκρισης
χωρεί ένσταση, σύμφωνα με το άρθρο 127 για συμβά-
σεις με εκτιμώμενη αξία έως εξήντα χιλιάδων (60.000)
ευρώ (προ ΦΠΑ) ή η προδικαστική προσφυγή, σύμφωνα
με το άρθρο 360 για συμβάσεις με εκτιμώμενη αξία ανώ-
τερη των εξήντα χιλιάδων (60.000) ευρώ (προ ΦΠΑ).
β) Στη συνέχεια:
αα) Στην περίπτωση που κριτήριο ανάθεσης είναι η
πλέον συμφέρουσα από οικονομική άποψη προσφορά
μόνο βάσει τιμής, το αρμόδιο γνωμοδοτικό όργανο απο-
σφραγίζει σε δημόσια συνεδρίαση τις οικονομικές προ-
σφορές των συμμετεχόντων και καταχωρεί το περιεχό-
μενό τους σε σχετικό πρακτικό. Η υποβληθείσα οικονο-
μική προσφορά κατά κατηγορία μελέτης απορρίπτεται ε-
φόσον οι ποσότητες του φυσικού αντικειμένου της προ-
σφοράς δεν αντιστοιχούν στο αντικείμενο της μελέτης,
όπως προκύπτει από τα στοιχεία της υποπερίπτωσης εε΄
της περίπτωσης κε΄ της παρ. 2 του άρθρου 53.
Το αρμόδιο γνωμοδοτικό όργανο εισηγείται την ανά-
θεση της σύμβασης στον μειοδότη.
Το σχετικό πρακτικό υποβάλλεται στην αναθέτουσα
αρχή, η οποία το εγκρίνει. Κατά της απόφασης έγκρισης
χωρεί ένσταση, σύμφωνα με το άρθρο 127 για συμβά-
σεις με εκτιμώμενη αξία έως εξήντα χιλιάδων (60.000)
ευρώ (προ ΦΠΑ ή ηπροδικαστική προσφυγή, σύμφωνα
με το άρθρο 360 για συμβάσεις με εκτιμώμενη αξία ανώ-
τερη των εξήντα χιλιάδων (60.000) ευρώ (προ ΦΠΑ).
ββ) Αν κριτήριο ανάθεσης είναι η πλέον συμφέρουσα
από οικονομική άποψη προσφορά βάσει βέλτιστης σχέ-
σης ποιότητας – τιμής:
ααα) στην περίπτωση ανοικτής διαδικασίας το αρμόδιο
γνωμοδοτικό όργανο αποσφραγίζει σε δημόσια συνε-
δρίαση τους φακέλους των τεχνικών προσφορών των
συμμετεχόντων που πληρούν τις προϋποθέσεις συμμε-
τοχής. Οι υπόλοιποι φάκελοι παραμένουν σφραγισμένοι
και φυλάσσονται με μέριμνα του αρμόδιου γνωμοδοτι-
κού οργάνου. Ο έλεγχος των τεχνικών προσφορών και η
βαθμολόγησή τους, με την εφαρμογή των κριτηρίων α-
νάθεσης, διεξάγεται σε κλειστές συνεδριάσεις του αρ-
μόδιου γνωμοδοτικού οργάνου. Το πρακτικό του οργά-
νου αυτού, ολοκληρώνεται με τη βαθμολογία των τεχνι-
κών προσφορών και την σχετική λεκτική αιτιολογία, και
υποβάλλεται στην αναθέτουσα αρχή. Οι τεχνικές προ-
σφορές θεωρούνται αποδεκτές εφόσον οι επί μέρους
βαθμολογίες των κριτηρίων ανάθεσης είναι πάνω από τα
αντίστοιχα ελάχιστα όρια όπως καθορίζονται με τα έγ-
γραφα της σύμβασης, αλλιώς απορρίπτονται και ο οικο-
νομικός φορέας αποκλείεται της περαιτέρω διαδικασίας,
βββ) στην περίπτωση κλειστής διαδικασίας, η αναθέ-
τουσα αρχή προσκαλεί με αποδεικτικό, μετά την εκδίκα-
ση των ενστάσεων ή των προσφυγών και την οριστικο-
ποίηση του σταδίου της προεπιλογής, τους διαγωνιζόμε-
νους που επελέγησαν να υποβάλουν, εντός της προβλε-
πόμενης προθεσμίας, την τεχνική και οικονομική προ-
σφορά τους και τα λοιπά στοιχεία που ζητούνται από τα
έγγραφα της σύμβασης και ακολουθείται η διαδικασία
της υπουποπερίπτωσης ααα΄. Στις υπουποπεριπτώσεις
ααα΄ και βββ΄ το σχετικό πρακτικό ελέγχου και βαθμο-
λόγησης των τεχνικών προσφορών εγκρίνεται από την
αναθέτουσα αρχή. Κατά της απόφασης έγκρισης του
πρακτικού χωρεί ένσταση, σύμφωνα με το άρθρο 127 για
συμβάσεις με εκτιμώμενη αξία έως εξήντα χιλιάδων
(60.000) ευρώ (προ ΦΠΑ) ή η προδικαστική προσφυγή,
σύμφωνα με το άρθρο 360 για συμβάσεις με εκτιμώμενη
αξία ανώτερη των εξήντα χιλιάδων (60.000) ευρώ (προ
ΦΠΑ). Σε περίπτωση εφαρμογής του άρθρου 51, με το
πρακτικό ελέγχου και βαθμολόγησης των τεχνικών προ-
σφορών το αρμόδιο όργανο αποσφράγισης εισηγείται
και την ανάθεση της σύμβασης.
γ) Σε περίπτωση που κριτήριο ανάθεσης έχει οριστεί η
πλέον συμφέρουσα από οικονομική άποψη προσφορά
βάσει βέλτιστης σχέσης ποιότητας-τιμής, μετά την ορι-
στικοποίηση της βαθμολογίας των τεχνικών προσφορών,
τόσο στην ανοικτή όσο και στην κλειστή διαδικασία, σε
ημερομηνία και ώρα που γνωστοποιείται εγγράφως
στους συμμετέχοντες προ πέντε (5) ημερών, αποσφρα-
γίζονται οι οικονομικές προσφορές και καταχωρείται το
περιεχόμενό τους σε σχετικό πρακτικό. Η υποβληθείσα
οικονομική προσφορά κατά κατηγορία μελέτης απορρί-
πτεται εφόσον οι ποσότητες του φυσικού αντικειμένου
της προσφοράς δεν αντιστοιχούν στο αντικείμενο της
μελέτης, όπως προκύπτει από τα στοιχεία της υποπερί-
πτωσης εε΄ της περίπτωσης κε΄ της παρ. 2 του άρθρου
53. Το αρμόδιο γνωμοδοτικό όργανο εισηγείται την ανά-
θεση της σύμβασης βάσει των κριτηρίων ανάθεσης όπως
ορίστηκαν στα έγγραφα της σύμβασης. Το σχετικό πρα-
κτικό υποβάλλεται στην αναθέτουσα αρχή, η οποία το ε-
γκρίνει. Κατά της απόφασης έγκρισης χωρεί ένσταση,
σύμφωνα με το άρθρο 127 για συμβάσεις με εκτιμώμενη
αξία έως εξήντα χιλιάδων (60.000) ευρώ (προ ΦΠΑ) ή η
προδικαστική προσφυγή, σύμφωνα με το άρθρο 360για
συμβάσεις με εκτιμώμενη αξία ανώτερη των εξήντα χι-
λιάδων (60.000) ευρώ (προ ΦΠΑ).
2. Τα παραπάνω οριζόμενα στην παράγραφο 1 εφαρ-
μόζονται αναλόγως στην ανταγωνιστική διαδικασία με
διαπραγμάτευση, στον ανταγωνιστικό διάλογο και στη
σύμπραξη καινοτομίας σύναψης δημόσιας σύμβασης με-
λετών, παροχής τεχνικών και λοιπών συναφών επιστη-
μονικών υπηρεσιών.
3. Τα παραπάνω οριζόμενα στην παράγραφος 1προ-
σαρμόζονται για τις διαδικασίες σύναψης δημοσίων συμ-
βάσεων μελετών, παροχής τεχνικών και λοιπών συνα-
φών επιστημονικών υπηρεσιών που διενεργούνται με η-
λεκτρονικό τρόπο, σύμφωνα με τα άρθρα 22 και 36, με
την απόφαση της παρ. 4 του άρθρου 36.
Άρθρο 100
Αποσφράγιση και αξιολόγηση προσφορών
και αιτήσεων συμμετοχής στις διαδικασίες σύναψης
δημοσίων συμβάσεων προμηθειών
και παροχής γενικών υπηρεσιών

1. Το αρμόδιο όργανο προβαίνει στην έναρξη της δια-
δικασίας αποσφράγισης των προσφορών την ημερομη-
νία και ώρα που ορίζεται από τα έγγραφα της σύμβασης
ή από τη σχετική πρόσκληση. Η αποσφράγιση διενεργεί-
ται δημόσια, παρουσία των προσφερόντων/συμμετεχό-
ντων ή των νομίμως εξουσιοδοτημένων εκπροσώπων
τους, οι οποίοι λαμβάνουν γνώση των λοιπών συμμετε-
χόντων στη διαδικασία και των στοιχείων που υποβλήθη-
καν από αυτούς, όπως ειδικότερα ορίζεται στα έγγραφα
της σύμβασης, σύμφωνα με το άρθρο 21. Η αποσφράγι-
ση διενεργείται δημόσια.
2. Τα επιμέρους στάδια στην ανοικτή διαδικασία ή στο
δεύτερο στάδιο της κλειστής διαδικασίας, όταν οι εν λό-
γω διαδικασίες δεν διενεργούνται με ηλεκτρονικό τρό-
πο, έχουν ως εξής:
α) Αποσφραγίζεται ο κυρίως φάκελος προσφοράς, ο
φάκελος των δικαιολογητικών συμμετοχής στην ανοικτή
διαδικασία, καθώς και ο φάκελος της τεχνικής προσφο-
ράς, εφόσον προβλέπεται η υποβολή της στα έγγραφα
της σύμβασης, μονογράφονται δε και σφραγίζονται από
το αρμόδιο όργανο όλα τα δικαιολογητικά που υποβάλ-
λονται κατά το στάδιο αυτό και η τεχνική προσφορά, ανά
φύλλο. Το αρμόδιο όργανο καταχωρεί όσους υπέβαλαν
προσφορές, καθώς και τα υποβληθέντα αυτών δικαιολο-
γητικά και τα αποτελέσματα του ελέγχου αυτών σε πρα-
κτικό, το οποίο υπογράφεται από τα μέλη του οργάνου.
Οι φάκελοι των οικονομικών προσφορών δεν αποσφρα-
γίζονται, αλλά μονογράφονται και σφραγίζονται από το
παραπάνω όργανο και τοποθετούνται σε ένα νέο φάκε-
λο ο οποίος επίσης σφραγίζεται και υπογράφεται από το
ίδιο όργανο και φυλάσσεται, προκειμένου να αποσφρα-
γισθεί την ημερομηνία και ώρα που ορίζεται από τα έγ-
γραφα της σύμβασης ή την πρόσκληση.
β) Στη συνέχεια το αρμόδιο όργανο προβαίνει στην α-
ξιολόγηση της τεχνικής προσφοράς, σύμφωνα με τους
όρους των εγγράφων της σύμβασης και συντάσσει πρα-
κτικό για την απόρριψη των τεχνικών προσφορών που
δεν γίνονται αποδεκτές και την αποδοχή ή/και βαθμολό-
γηση των τεχνικών προσφορών με βάση το κριτήριο ανά-
θεσης των εγγράφων της σύμβασης.
γ) Οι κατά τα ανωτέρω σφραγισμένοι φάκελοι με τα οι-
κονομικά στοιχεία των προσφορών, μετά την ολοκλήρω-
ση της αξιολόγησης των λοιπών στοιχείων των προσφο-
ρών, αποσφραγίζονται κατά την ημερομηνία και ώρα που
ορίζεται από τα έγγραφα της σύμβασης ή την ειδική πρό-
σκληση και ακολουθεί σχετική ανακοίνωση τιμών.Για ό-
σες προσφορές δεν κρίθηκαν αποδεκτές κατά τα προη-
γούμενα ως άνω στάδια α΄και β΄ οι φάκελοι της οικονο-
μικής προσφοράς δεν αποσφραγίζονται, αλλά επιστρέ-
φονται.
3. Τα επιμέρους στάδια στο πρώτο στάδιο της κλει-
στής διαδικασίας, στην ανταγωνιστική διαδικασία με δια-
πραγμάτευση, στον ανταγωνιστικό διάλογο και στη σύ-
μπραξη καινοτομίας έχουν ως εξής:
α) Η αποσφράγιση του φακέλου με τις αιτήσεις και τα
δικαιολογητικά συμμετοχής λαμβάνει χώρα την ημέρα
και ώρα που ορίζεται στα έγγραφα της σύμβασης. Μετά
την αποσφράγιση του φακέλου των δικαιολογητικών
συμμετοχής, το αρμόδιο όργανο προβαίνει στην κατα-
χώριση των υποψηφίων, στον έλεγχο των δικαιολογητι-
κών που υπέβαλαν, καθώς και στην αξιολόγηση των αι-
τήσεων συμμετοχής των υποψηφίων, βάσει των κριτη-
ρίων προεπιλογής που καθορίζονται στα έγγραφα της
σύμβασης. Στη συνέχεια η αναθέτουσα αρχή προσκαλεί
τους υποψηφίους που προεπιλέγησαν για υποβολή προ-
σφορών.
β) Η αποσφράγιση των προσφορών και τα επόμενα
διαδικαστικά στάδια διενεργούνται, κατά τα οριζόμενα
στην παράγραφο 2.
4. Τα αποτελέσματα των ανωτέρω σταδίων επικυρώ-
νονται με απόφαση του αποφαινόμενου οργάνου της α-
ναθέτουσας αρχής, η οποία κοινοποιείται με επιμέλεια
αυτής στους προσφέροντες ή στους συμμετέχοντες.
Κατά της ανωτέρω απόφασης χωρεί ένσταση, σύμφωνα
με το άρθρο 127 για συμβάσεις με εκτιμώμενη αξία έως
εξήντα χιλιάδων (60.000) ευρώ (προ ΦΠΑ) ή η, σύμφωνα
με το άρθρο 360 προδικαστική προσφυγή για συμβάσεις
με εκτιμώμενη αξία ανώτερη των εξήντα χιλιάδων
(60.000) ευρώ (προ ΦΠΑ).
5. Σε όλες τις διαδικασίες κατά την αποσφράγιση, αντί
της μονογραφής που θέτει το αρμόδιο όργανο επί των
αιτήσεων συμμετοχής και των προσφορών, μπορεί να γί-
νεται χρήση μηχανικού μέσου (διάτρηση), με το οποίο θα
αποτυπώνεται η ημερομηνία και η ώρα αποσφράγισης.
6. Τα παραπάνω οριζόμενα στις παραγράφου 1 έως 3
προσαρμόζονται για τις διαδικασίες σύναψης δημοσίων
συμβάσεων προμηθειών και παροχής γενικών υπηρε-
σιών που διενεργεούνται με ηλεκτρονικό τρόπο, σύμφω-
να με τα άρθρα 22 και 36, με την απόφαση της παρ. 6 του
άρθρου 36.
Άρθρο 101
Αντιστροφή σταδίων αξιολόγησης
στην ανοικτή διαδικασία
(άρθρο 56 παρ. 2 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ)

1. Στις ανοικτές διαδικασίες, οι αναθέτουσες αρχές
μπορεί να αποφασίζουν να εξετάσουν τις προσφορές
πριν από την επαλήθευση μη συνδρομής λόγων αποκλει-
σμού και της πλήρωσης των κριτηρίων επιλογής, σύμφω-
να με τα άρθρα 73 έως 83. Όταν κάνουν χρήση της δυ-
νατότητας αυτής, εξασφαλίζουν ότι ο έλεγχος μη συν-
δρομής των λόγων αποκλεισμού και πλήρωσης των κρι-
τηρίων επιλογής πραγματοποιείται κατά τρόπο αμερόλη-
πτο και διαφανή ώστε να μην ανατίθεται σύμβαση σε
προσφέροντα που θα έπρεπε να είχε αποκλειστεί, σύμ-
φωνα με τα άρθρα 73 και 74 ή δεν πληροί τα κριτήρια ε-
πιλογής που έχει καθορίσει η αναθέτουσα αρχή.
2. Η χρήση της διαδικασίας της προηγούμενης παρα-
γράφου δεν επιτρέπεται:
α) στις διαδικασίες σύναψης δημοσίων συμβάσεων έρ-
γων, εκτός από την περίπτωση που κριτήριο ανάθεσης
είναι η πλέον συμφέρουσα από οικονομική άποψη προ-
σφορά μόνο βάσει τιμής,
β) στις διαδικασίες σύναψης δημοσίων συμβάσεων με-
λετών, τεχνικών και λοιπών συναφών επιστημονικών υ-
πηρεσιών και
γ) στις διαδικασίες σύναψης δημοσίων συμβάσεων
προμηθειών ή παροχής γενικών υπηρεσιών.
Άρθρο 102
Συμπλήρωση - αποσαφήνιση πληροφοριών
και δικαιολογητικών
(άρθρο 56 παρ. 3 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ)

1. Κατά τη διαδικασία αξιολόγησης των προσφορών ή
αιτήσεων συμμετοχής, η αναθέτουσα αρχή μπορεί να
καλεί εγγράφως τους προσφέροντες ή τους υποψηφί-
ους να διευκρινίζουν ή να συμπληρώνουν τα έγγραφα ή
δικαιολογητικά που έχουν υποβάλει, μέσα σε εύλογη
προθεσμία, η οποία δεν μπορεί να είναι μικρότερη από ε-
πτά (7) ημέρες από την ημερομηνία κοινοποίησης σε αυ-
τούς της σχετικής πρόσκλησης. Οποιαδήποτε διευκρίνι-
ση ή συμπλήρωση που υποβάλλεται από τους προσφέ-
ροντες ή υποψηφίους, χωρίς να έχει ζητηθεί από την α-
ναθέτουσα αρχή, δεν λαμβάνεται υπόψη.
2. Η πιο πάνω διευκρίνιση ή η συμπλήρωση αφορά μό-
νο τις ασάφειες, επουσιώδεις πλημμέλειες ή πρόδηλα
τυπικά σφάλματα που επιδέχονται διόρθωση ή συμπλή-
ρωση, ιδίως δε παράλειψη μονογραφών, διακεκομμένη
αρίθμηση, ελαττώματα συσκευασίας και σήμανσης του
φακέλου και των υποφακέλων των προσφορών ή αιτήσε-
ων συμμετοχής, λεκτικές και φραστικές αποκλίσεις των
εγγράφων της προσφοράς από την ορολογία των εγγρά-
φων της σύμβασης, που δεν επιφέρουν έννομες συνέ-
πειες ως προς το περιεχόμενό τους, ελλείψεις ως προς
τα νομιμοποιητικά στοιχεία, πλημμελής σήμανση αντι-
γράφων που εκδίδονται, σύμφωνα με τις διατάξεις του
άρθρου 1 του ν. 4250/2014 (Α΄ 74), μεταφράσεων και
λοιπών πιστοποιητικών ή βεβαιώσεων, διαφοροποίηση
της δομής των εγγράφων της προσφοράς από τα υπο-
δείγματα, υποχρεωτικά ή μη, που θεσπίζονται με νόμο,
κανονιστικές πράξεις ή τα έγγραφα της σύμβασης. Η συ-
μπλήρωση ή η διευκρίνιση, κατά το πρώτο εδάφιο, δεν ε-
πιτρέπεται να έχει ως συνέπεια μεταγενέστερη αντικα-
τάσταση ή υποβολή εγγράφων σε συμμόρφωση με τους
όρους της διακήρυξης, αλλά μόνο τη διευκρίνιση ή συ-
μπλήρωση, ακόμη και με νέα έγγραφα, εγγράφων ή δι-
καιολογητικών που έχουν ήδη υποβληθεί.
3. Η διευκρίνιση ή η συμπλήρωση δεν πρέπει να εισά-
γει διακρίσεις, άνιση μεταχείριση των οικονομικών φο-
ρέων ή να έχει ως συνέπεια ευνοϊκή μεταχείριση συγκε-
κριμένου οικονομικού φορέα στη διαδικασία ανάθεσης
της δημόσιας σύμβασης.
4. Η αναθέτουσα αρχή μπορεί να καλεί εγγράφως
τους προσφέροντες να διευκρινίσουν, μέσα σε εύλογη
προθεσμία η οποία δεν μπορεί να είναι μικρότερη από ε-
πτά (7) ημέρες από την ημερομηνία κοινοποίησης της
σχετικής πρόσκλησης, το περιεχόμενο της τεχνικής ή οι-
κονομικής προσφοράς που έχουν υποβάλει, αν περιέχει
ασάφειες ή σσονος σημασίας ατέλειες, επουσιώδεις πα-
ραλείψεις ή πρόδηλα τυπικά ή υπολογιστικά σφάλματα
που η αναθέτουσα αρχή κρίνει ότι μπορεί να θεραπευ-
θούν. Η διευκρίνιση αυτή δεν πρέπει να έχει ως αποτέλε-
σμα την ουσιώδη αλλοίωση της προσφοράς και δεν πρέ-
πει να προσδίδει αθέμιτο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα
στη συγκεκριμένη προσφορά σε σχέση με τις λοιπές.
5. Η παροχή της δυνατότητας διευκρινίσεων στον προ-
σφέροντα ή υποψήφιο, σύμφωνα με τις παπαραγράφους
1 έως 4, είναι υποχρεωτική για την αναθέτουσα αρχή, αν
επίκειται αποκλεισμός του από τη διαδικασία, λόγω ασα-
φειών των δικαιολογητικών και εγγράφων της προσφο-
ράς.
Άρθρο 103
Πρόσκληση για υποβολή δικαιολογητικών

Πέραν των οριζόμενων στις παραγράφους 3 και 4 του
άρθρου 79 και στο άρθρο 93, ισχύουν και τα ακόλουθα:
1. Μετά την αξιολόγηση των προσφορών, η αναθέτου-
σα αρχή ειδοποιεί εγγράφως τον προσφέροντα, στον ο-
ποίο πρόκειται να γίνει η κατακύρωση («προσωρινό ανά-
δοχο»), να υποβάλει εντός προθεσμίας, που καθορίζεται
στα έγγραφα της σύμβασης και δεν μπορεί να είναι μι-
κρότερη των δέκα (10) ούτε μεγαλύτερη των είκοσι (20)
ημερών από την κοινοποίηση της σχετικής έγγραφης ει-
δοποίησης σε αυτόν, τα πρωτότυπα ή αντίγραφα που εκ-
δίδονται, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 1 του ν.
4250/2014 (Α΄ 74) όλων των δικαιολογητικών του άρ-
θρου 80, όπως καθορίζονται ειδικότερα στα έγγραφα
της σύμβασης, ως αποδεικτικά στοιχεία για τη μη συν-
δρομή των λόγων αποκλεισμού των άρθρων 73 και 74,
καθώς και για την πλήρωση των κριτηρίων ποιοτικής επι-
λογής των άρθρων 75, 76 και 77. Τα δικαιολογητικά προ-
σκομίζονται σε σφραγισμένο φάκελο, ο οποίος παραδί-
δεται εμπρόθεσμα στο αρμόδιο όργανο αξιολόγησης.
2. Αν δεν προσκομισθούν τα παραπάνω δικαιολογητικά
ή υπάρχουν ελλείψεις σε αυτά που υποβλήθηκαν, παρέ-
χεται προθεσμία στον προσωρινό ανάδοχο να τα προ-
σκομίσει ή να τα συμπληρώσει εντός πέντε (5) ημερών
από την κοινοποίηση σχετικής έγγραφης ειδοποίησης σε
αυτόν. Η αναθέτουσα αρχή μπορεί να παρατείνει την ως
άνω προθεσμία, εφόσον αιτιολογείται αυτό επαρκώς και
κατ’ ανώτατο όριο για δεκαπέντε (15) επιπλέον ημέρες.
3. Αν, κατά τον έλεγχο των παραπάνω δικαιολογητι-
κών διαπιστωθεί ότι τα στοιχεία που δηλώθηκαν, σύμφω-
να με το άρθρο 79 είναι ψευδή ή ανακριβή, ο προσωρινός
ανάδοχος κηρύσσεται έκπτωτος και, με την επιφύλαξη
του άρθρου 104, καταπίπτει υπέρ της αναθέτουσας αρ-
χής η εγγύηση συμμετοχής του, που είχε προσκομισθεί,
σύμφωνα με το άρθρο 72, εφόσον είχε προσκομισθεί και
η κατακύρωση γίνεται στον προσφέροντα που υπέβαλε
την αμέσως επόμενη πλέον συμφέρουσα από οικονομική
άποψη προσφορά βάσει των ειδικότερων κριτηρίων ανά-
θεσης όπως είχαν οριστεί στα έγγραφα της σύμβασης,
χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η προσφορά του προσφέρο-
ντος που απορρίφθηκε. Αν κανένας από τους προσφέρο-
ντες δεν υπέβαλε αληθή ή ακριβή δήλωση η διαδικασία
ανάθεσης ματαιώνεται.
4. Αν ο προσωρινός ανάδοχος δεν υποβάλει στο προ-
καθορισμένο χρονικό διάστημα τα απαιτούμενα πρωτό-
τυπα ή αντίγραφα, των παραπάνω δικαιολογητικών, κη-
ρύσσεται έκπτωτος και καταπίπτει υπέρ της αναθέτου-
σας αρχής η εγγύηση συμμετοχής του, που είχε προσκο-
μισθεί, σύμφωνα με το άρθρο 72, εφόσον είχε προσκομι-
σθεί, και η κατακύρωση γίνεται στον προσφέροντα που
υπέβαλε την αμέσως επόμενη πλέον συμφέρουσα από
οικονομική άποψη προσφορά βάσει των ειδικότερων κρι-
τηρίων ανάθεσης όπως είχαν οριστεί στα έγγραφα της
σύμβασης, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η προσφορά του
προσφέροντος που απορρίφθηκε. Αν κανένας από τους
προσφέροντες δεν προσκομίζει ένα ή περισσότερα από
τα απαιτούμενα έγγραφα και δικαιολογητικά, η διαδικα-
σία ματαιώνεται.
5. Αν από τα παραπάνω δικαιολογητικά που προσκομί-
σθηκαν νομίμως και εμπροθέσμως, δεν αποδεικνύεται η
μη συνδρομή των λόγων αποκλεισμού των άρθρων 73
και 74 ή η πλήρωση μιας ή περισσότερων από τις απαιτή-
σεις των κριτηρίων ποιοτικής επιλογής, σύμφωνα με την
παράγραφο 1 και τα άρθρα 75, 76 και 77, ο προσωρινός
ανάδοχος κηρύσσεται έκπτωτος και, με την επιφύλαξη
του άρθρου 104, καταπίπτει υπέρ της αναθέτουσας αρ-
χής η εγγύηση συμμετοχής του, είχε προσκομισθεί, σύμ-
φωνα με το άρθρο 72, εφόσον είχε προσκομισθεί, και, με
την επιφύλαξη του άρθρου 104, η κατακύρωση γίνεται
στον προσφέροντα που υπέβαλε την αμέσως επόμενη
πλέον συμφέρουσα από οικονομική άποψη προσφορά
βάσει των ειδικότερων κριτηρίων ανάθεσης όπως είχαν
οριστεί στα έγγραφα της σύμβασης, χωρίς να λαμβάνε-
ται υπόψη η προσφορά του προσφέροντος που απορρί-
φθηκε. Αν κανένας από τους προσφέροντες δεν αποδεί-
ξει ότι πληροί τα κριτήρια ποιοτικής επιλογής, σύμφωνα
με την παράγραφο 1 και το άρθρο 75 η διαδικασία μαται-
ώνεται.
6. Η διαδικασία ελέγχου των παραπάνω δικαιολογητι-
κών ολοκληρώνεται με τη σύνταξη πρακτικού από το αρ-
μόδιο γνωμοδοτικό όργανο και τη διαβίβαση του φακέ-
λου στο αποφαινόμενο όργανο της αναθέτουσας αρχής
για τη λήψη απόφασης είτε για την κήρυξη του προσωρι-
νού αναδόχου ως εκπτώτου είτε για τη ματαίωση της
διαδικασίας κατά τις παραγράφους 3, 4 ή 5 είτε κατακύ-
ρωσης της σύμβασης. Τα αποτελέσματα του ελέγχου
των παραπάνω δικαιολογητικών, επικυρώνονται με την
απόφαση κατακύρωσης του άρθρου 105 .
7. Όσοι υπέβαλαν παραδεκτές προσφορές λαμβάνουν
γνώση των παραπάνω δικαιολογητικών που κατατέθη-
καν, κατά τα οριζόμενα στα έγγραφα της σύμβασης και
στις διατάξεις του παρόντος.
Άρθρο 104
Χρόνος συνδρομής όρων συμμετοχής -
Οψιγενείς μεταβολές

1. Το δικαίωμα συμμετοχής και οι όροι και προϋποθέ-
σεις συμμετοχής όπως ορίστηκαν στα έγγραφα της σύμ-
βασης, κρίνονται κατά την υποβολή της αίτησης εκδήλω-
σης ενδιαφέροντος ή της προσφοράς, κατά την υποβολή
των δικαιολογητικών του άρθρου 80, και κατά την σύνα-
ψη της σύμβασης στις περιπτώσεις του άρθρου 116.
Στην απόφαση κατακύρωσης αναφέρονται υποχρεωτικά
οι προθεσμίες για την αναστολή της σύναψης της σύμ-
βασης, σύμφωνα με τα άρθρα 360 επόμενα. Στις διαδικα-
σίες σύναψης δημόσιας σύμβασης προμηθειών ή παρο-
χής γενικών υπηρεσιών, το αρμόδιο γνωμοδοτικό όργα-
νο, με αιτιολογημένη εισήγησή του, μπορεί να προτείνει
την κατακύρωση της σύμβασης για ολόκληρη ή μεγαλύ-
τερη ή μικρότερη ποσότητα κατά ποσοστό στα εκατό,
που θα καθορίζεται στα έγγραφα της σύμβασης. Το πο-
σοστό αυτό δεν μπορεί να υπερβαίνει το 30% για διαγω-
νισμούς προυπολογισθείσας αξίας μέχρι 100.000 ευρώ
περιλαμβανομένου Φ.Π.Α. και το 15% για διαγωνισμούς
προυπολογισθείσας αξίας από 100.001 ευρώ και άνω πε-
ριλαμβανομένου Φ.Π.Α. στην περίπτωση της μεγαλύτε-
ρης ποσότητας ή το 50% στην περίπτωση μικρότερης
ποσότητας. Για κατακύρωση μέρους της ποσότητας κά-
τω του καθοριζόμενου από τα έγγραφα της σύμβασης
ποσοστού, απαιτείται προηγούμενη αποδοχή από τον
προμηθευτή.
2. Αν επέλθουν μεταβολές στις προϋποθέσεις τις οποί-
ες οι προσφέροντες/υποψήφιοι είχαν δηλώσει ότι πλη-
ρούν, σύμφωνα με το άρθρο 79, οι οποίες επήλθαν ή για
τις οποίες έλαβε γνώση ο προσφέρων/υποψήφιος μετά
την δήλωση και μέχρι την ημέρα της έγγραφης ειδοποίη-
σης για την προσκόμιση των δικαιολογητικών κατακύρω-
σης, οι προσφέροντες/υποψήφιοι οφείλουν να ενημερώ-
σουν αμελλητί την αναθέτουσα αρχή σχετικά και το αρ-
γότερο μέχρι την ημέρα της έγγραφης ειδοποίησης για
την προσκόμιση των δικαιολογητικών του άρθρου 80.
3. Σε περίπτωση έγκαιρης και προσήκουσας ενημέρω-
σης της αναθέτουσας αρχής για οψιγενείς μεταβολές
κατά την έννοια της προηγούμενης παραγράφου που ε-
πήλθαν στο πρόσωπο του προσωρινού αναδόχου, δεν
καταπίπτει υπέρ της αναθέτουσας αρχής η εγγύηση συμ-
μετοχής του, που είχε προσκομισθεί, σύμφωνα με τις
παραγράφους 4, 5 και 6 του άρθρου 72, και εφαρμόζο-
νται κατά τα λοιπά οι διατάξεις των παραγράφων αυτών.
Σε αντίθετη περίπτωση, καταπίπτει υπέρ της αναθέτου-
σας αρχής η εγγύηση συμμετοχής του προσωρινού ανα-
δόχου, που είχε προσκομισθεί, σύμφωνα με την παρ. 1
του άρθρου 72.
Άρθρο 105
Κατακύρωση - σύναψη σύμβασης

1. Στην απόφαση κατακύρωσης αναφέρονται υποχρε-
ωτικά οι προθεσμίες για την αναστολή της σύναψης της
σύμβασης, σύμφωνα με τα άρθρα 360 επόμενα. Στις δια-
δικασίες σύναψης δημόσιας σύμβασης προμηθειών ή γε-
νικών υπηρεσιών, το αρμόδιο γνωμοδοτικό όργανο, με
αιτιολογημένη εισήγησή του, μπορεί να προτείνει την
κατακύρωση της σύμβασης για ολόκληρη ή μεγαλύτερη
ή μικρότερη ποσότητα κατά ποσοστό στα εκατό, που θα
καθορίζεται στα έγγραφα της σύμβασης,
2. Η αναθέτουσα αρχή κοινοποιεί αμέσως την απόφα-
ση κατακύρωσης, μαζί με αντίγραφο όλων των πρακτι-
κών της διαδικασίας ελέγχου και αξιολόγησης των προ-
σφορών, σε κάθε προσφέροντα εκτός από τον προσωρι-
νό ανάδοχο με κάθε πρόσφορο τρόπο, όπως με τηλεο-
μοιοτυπία, ηλεκτρονικό ταχυδρομείο κ.λπ., επί αποδεί-
ξει.
3. Η απόφαση κατακύρωσης δεν παράγει τα έννομα α-
ποτελέσματά της, εφόσον η αναθέτουσα αρχή δεν την
κοινοποίησε σε όλους τους προσφέροντες.
Τα έννομα αποτελέσματα της απόφασης κατακύρω-
σης και ιδίως η σύναψη της σύμβασης επέρχονται εφό-
σον και όταν συντρέξουν σωρευτικά τα εξής:
α) άπρακτη πάροδος των προθεσμιών άσκησης των
προβλεπόμενων στις κείμενες διατάξεις βοηθημάτων και
μέσων στο στάδιο της προδικαστικής και δικαστικής προ-
στασίας και από τις αποφάσεις αναστολών επί αυτών,
β) ολοκλήρωση του προσυμβατικού ελέγχου από το Ε-
λεγκτικό Συνέδριο, σύμφωνα με τα άρθρα 35 και 36 του
ν. 4129/2013, εφόσον απαιτείται και
γ) κοινοποίησή της απόφασης κατακύρωσης στον προ-
σωρινό ανάδοχο, εφόσον ο τελευταίος υποβάλει επικαι-
ροποιημένα τα δικαιολογητικά του άρθρου 80, έπειτα α-
πό σχετική πρόσκληση.
4. Μετά την επέλευση των εννόμων αποτελεσμάτων
της απόφασης κατακύρωσης, η αναθέτουσα αρχή προ-
σκαλεί τον ανάδοχο να προσέλθει για την υπογραφή του
συμφωνητικού, εντός είκοσι (20) ημερών από την κοινο-
ποίηση σχετικής έγγραφης ειδικής πρόσκλησης.
5. Η υπογραφή του συμφωνητικού έχει αποδεικτικό
χαρακτήρα. Εάν ο ανάδοχος δεν προσέλθει να υπογρά-
ψει το συμφωνητικό, μέσα στην προθεσμία που ορίζεται
στην ειδική πρόκληση, κηρύσσεται έκπτωτος, καταπίπτει
υπέρ της αναθέτουσας αρχής η εγγύηση συμμετοχής
του και η κατακύρωση γίνεται στον προσφέροντα που υ-
πέβαλε την αμέσως επόμενη πλέον συμφέρουσα από οι-
κονομική άποψη προσφορά. Αν κανένας από τους προ-
σφέροντες δεν προσέλθει για την υπογραφή του συμ-
φωνητικού, η διαδικασία ανάθεσης ματαιώνεται, σύμφω-
να με την περίπτωση δ΄ της παραγράφου 2 του άρθρου
106.
Άρθρο 106
Ματαίωση διαδικασίας

1. Η αναθέτουσα αρχή με εδικά αιτιολογημένη απόφα-
σή της, μετά από γνώμη του αρμόδιου οργάνου, ματαιώ-
νει τη διαδικασία σύναψης δημόσιας σύμβασης:
α) εφόσον η διαδικασία απέβη άγονη είτε λόγω μη υ-
ποβολής προσφοράς είτε λόγω απόρριψης όλων των
προσφορών ή αιτήσεων ή αποκλεισμού όλων των προ-
σφερόντων ή συμμετεχόντων, σύμφωνα με τις διατάξεις
του παρόντος βιβλίου και τα έγγραφα της σύμβασης ή
β) στην περίπτωση του τελευταίου εδαφίου της παρα-
γράφου 5 του άρθρου 105,
2. Ματαίωση της διαδικασίας ανάθεσης δημόσιας σύμ-
βασης μπορεί να λάβει χώρα με ειδικώς αιτιολογημένη
απόφαση της αναθέτουσας αρχής, μετά από γνώμη του
αρμόδιου οργάνου, στις ακόλουθες περιπτώσεις:
α) λόγω παράτυπης διεξαγωγής της διαδικασίας ανά-
θεσης,
β) αν οι οικονομικές και τεχνικές παράμετροι που σχε-
τίζονται με τη διαδικασία ανάθεσης άλλαξαν ουσιωδώς
και η εκτέλεση του συμβατικού αντικειμένου δεν ενδια-
φέρει πλέον την αναθέτουσα αρχή ή τον φορέα για τον
οποίο προορίζεται το υπό ανάθεση αντικείμενο,
γ) αν λόγω ανωτέρας βίας, δεν είναι δυνατή η κανονι-
κή εκτέλεση της σύμβασης,
δ) αν η επιλεγείσα προσφορά κριθεί ως μη συμφέρου-
σα από οικονομική άποψη,
ε) στην περίπτωση της παραγράφου 4 του άρθρου 97,
στ) για άλλους επιτακτικούς λόγους δημοσίου συμφέ-
ροντος όπως ιδίως δημόσιας υγείας ή προστασίας του
περιβάλλοντος.
3. Αν διαπιστωθούν σφάλματα ή παραλείψεις σε οποι-
οδήποτε στάδιο της διαδικασίας ανάθεσης, η αναθέτου-
σα αρχή μπορεί, μετά από γνώμη του αρμόδιου οργάνου,
να ακυρώσει μερικώς τη διαδικασία ή να αναμορφώσει α-
νάλογα το αποτέλεσμά της ή να αποφασίσει την επανά-
ληψή της από το σημείο που εμφιλοχώρησε το σφάλμα ή
η παράλειψη.
4. Όταν συντρέχουν οι λόγοι για τη ματαίωση της δια-
δικασίας που αναφέρονται στις παραγράφους 1 και 2, η
αναθέτουσα αρχή ακυρώνει τη διαδικασία σύναψης δη-
μόσιας σύμβασης για ολόκληρο το αντικείμενο της σύμ-
βασης ή, αν οι λόγοι αυτοί συνδέονται με τμήμα της σύμ-
βασης, για το εν λόγω τμήμα, εφόσον επιτρέπεται η κα-
τάθεση τέτοιων προσφορών.
5. Η αναθέτουσα αρχή διατηρεί, επίσης, το δικαίωμα,
μετά από γνώμη του αρμοδίου οργάνου, να αποφασίσει,
παράλληλα με τη ματαίωση της διαδικασίας σύναψης,
και την επανάληψη οποιασδήποτε φάσης της διαδικα-
σίας σύναψης, με τροποποίηση ή μη των όρων της ή την
προσφυγή στη διαδικασία των άρθρων 29 ή 32, εφόσον,
στην τελευταία αυτή περίπτωση, πληρούνται οι όροι και
οι προϋποθέσεις των άρθρων αυτών.
6. Ειδικά για την περίπτωση δ΄ της παραγράφου 2 για
τη ματαίωση της διαδικασίας σύναψης δημόσιας σύμβα-
σης έργου, απαιτείται γνώμη του Τεχνικού Συμβουλίου
του Υπουργείου στο οποίο υπάγεται ή από το οποίο επο-
πτεύεται η αναθέτουσα αρχή ή του τεχνικού συμβουλίου
της οικείας περιφέρειας, όταν στο οικείο Υπουργείο δεν
υφίσταται τεχνικό συμβούλιο και όταν αναθέτουσες αρ-
χές είναι οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης Α΄ και Β΄
βαθμού ή ενώσεις ή νομικά πρόσωπα των οργανισμών
αυτών.
7. Στις δημόσιες συμβάσεις έργων και σε περίπτωση ε-
φαρμογής του άρθρου 50 και ματαίωσης της διαδικα-
σίας, δυνάμει του παρόντος άρθρου, η αναθέτουσα αρχή
μπορεί, να εξαγοράσει τις μελέτες των τεχνικών λύσεων
που κρίνει ικανοποιητικές και να προβεί σε νέα διαδικα-
σία σύναψης σύμβασης έργου βάσει των μελετών αυ-
τών. Η δυνατότητα αυτή πρέπει να αναφέρεται στα έγ-
γραφα της σύμβασης κατά την αρχική διαδικασία.
ΤΜΗΜΑ IV
ΕΙΔΙΚΑ ΚΑΘΕΣΤΩΤΑ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ
ΕΝΟΤΗΤΑ 1
ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΕΙΔΙΚΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ
Άρθρο 107
Ανάθεση συμβάσεων για κοινωνικές
και άλλες ειδικές υπηρεσίες
(άρθρα 74 και 76 παράγραφος 1 της Οδηγίας
2014/24/ΕΕ)

1. Οι δημόσιες συμβάσεις άνω των ορίων, για κοινωνι-
κές και άλλες ειδικές υπηρεσίες, που αναφέρονται στο
Παράρτημα XIV του Προσαρτήματος Α΄, ανατίθενται,
σύμφωνα την παρ. 3, τα άρθρα 108, 109 και 110, καθώς
και τις ειδικότερες διατάξεις που καθορίζουν τους εφαρ-
μοστέους διαδικαστικούς κανόνες και προβλέπονται στα
έγγραφα της σύμβασης.
2. Οι δημόσιες συμβάσεις κάτω των ορίων, για κοινωνι-
κές και άλλες ειδικές υπηρεσίες, που αναφέρονται στο
Παράρτημα XIV του Προσαρτήματος Α΄, ανατίθενται,
σύμφωνα με την παράγραφο 3, το άρθρο 122, τα άρθρα
109 και 110, καθώς και τις ειδικότερες διατάξεις που κα-
θορίζουν τους εφαρμοστέους διαδικαστικούς κανόνες
και προβλέπονται στα έγγραφα της σύμβασης.
3. Σε κάθε περίπτωση οι αναθέτουσες αρχές πρέπει να
τηρούν τις αρχές της διαφάνειας και της ίσης μεταχείρι-
σης των οικονομικών φορέων και οι διαδικαστικοί κανό-
νες των παραγράφων 1 και 2 πρέπει να επιτρέπουν στις
αρμόδιες αρχές να λαμβάνουν υπόψη τα ιδιαίτερα χαρα-
κτηριστικά των σχετικών υπηρεσιών.
Άρθρο 108
Δημοσίευση προκηρύξεων και γνωστοποιήσεων
(άρθρο 75 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ)

1. Οι αναθέτουσες αρχές που προτίθενται να αναθέ-
σουν δημόσια σύμβαση για τις υπηρεσίες που αναφέρο-
νται στο άρθρο 107 γνωστοποιούν την πρόθεσή τους αυ-
τή με οποιονδήποτε από τους ακόλουθους τρόπους:
α) μέσω προκήρυξης σύμβασης, η οποία περιλαμβάνει
τις πληροφορίες που αναφέρονται στο Μέρος Η΄ του
Παραρτήματος V του Προσαρτήματος Α΄, σύμφωνα με
τα τυποποιημένα έντυπα που αναφέρονται στο άρθρο 65
ή
β) μέσω προκαταρκτικής προκήρυξης, η οποία παραμέ-
νει δημοσιευμένη σε διαρκή βάση και περιλαμβάνει τις
πληροφορίες που καθορίζονται στο Μέρος Θ΄ του Πα-
ραρτήματος V του Προσαρτήματος Α΄. Η προκαταρκτική
προκήρυξη αναφέρει συγκεκριμένα τα είδη των υπηρε-
σιών που θα αποτελέσουν το αντικείμενο των προς ανά-
θεση συμβάσεων. Αναφέρει ότι οι συμβάσεις θα ανατε-
θούν χωρίς περαιτέρω δημοσίευση και καλεί τους ενδια-
φερόμενους οικονομικούς φορείς να εκδηλώσουν γρα-
πτώς το ενδιαφέρον τους.
Το πρώτο εδάφιο δεν εφαρμόζεται σε περίπτωση που
θα μπορούσε να έχει χρησιμοποιηθεί διαδικασία με δια-
πραγμάτευση, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 32,
χωρίς προηγούμενη δημοσίευση για την ανάθεση δημό-
σιας σύμβασης υπηρεσιών.
2. Οι αναθέτουσες αρχές που έχουν αναθέσει δημόσια
σύμβαση για τις υπηρεσίες που αναφέρονται στο άρθρο
107, γνωστοποιούν τα αποτελέσματα της διαδικασίας
σύναψης σύμβασης, μέσω γνωστοποίησης συναφθείσας
σύμβασης, η οποία περιέχει τις πληροφορίες που αναφέ-
ρονται στο Μέρος Ι΄ του Παραρτήματος V του Προσαρ-
τήματος Α΄, σύμφωνα με τα τυποποιημένα έντυπα που
αναφέρονται στο άρθρο 65. Μπορούν, ωστόσο, να συ-
γκεντρώνουν τις γνωστοποιήσεις αυτές σε τριμηνιαία
βάση. Στην περίπτωση αυτή, αποστέλλουν τις γνωστο-
ποιήσεις που συγκεντρώνουν το αργότερο τριάντα (30)
ημέρες μετά τη λήξη εκάστου τριμήνου.
3. Οι προκηρύξεις και οι γνωστοποιήσεις που αναφέ-
ρονται στο παρόν άρθρο δημοσιεύονται, σύμφωνα με το
άρθρο 65.
Άρθρο 109
Αρχές της ανάθεσης συμβάσεων
(άρθρο 76 παρ. 2 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ)

Οι αναθέτουσες αρχές μπορούν να λαμβάνουν υπόψη
την ανάγκη διασφάλισης της ποιότητας, της συνέχειας,
της προσβασιμότητας, του οικονομικά προσιτού χαρα-
κτήρα, της διαθεσιμότητας και της πληρότητας των υπη-
ρεσιών, τις ειδικές ανάγκες των διαφορετικών κατηγο-
ριών χρηστών, συμπεριλαμβανομένων των μειονεκτου-
σών και των ευάλωτων ομάδων, τη συμμετοχή και την
ενδυνάμωση των χρηστών και την καινοτομία. Οι αναθέ-
τουσες αρχές μπορούν επίσης να προβλέπουν ότι η επι-
λογή του παρόχου υπηρεσιών γίνεται βάσει της προσφο-
ράς που παρουσιάζει τη βέλτιστη σχέση ποιότητας - τι-
μής, λαμβανομένων υπόψη των κριτηρίων ποιότητας και
βιωσιμότητας για τις κοινωνικές υπηρεσίες.
Άρθρο 110
Αποκλειστικές συμβάσεις για ορισμένες υπηρεσίες
(άρθρο 77 Οδηγίας 2014/24/ΕΕ)

1. Οι αναθέτουσες αρχές μπορεί να παραχωρούν κατ’
αποκλειστικότητα το δικαίωμα συμμετοχής σε διαδικα-
σίες σύναψης δημόσιων συμβάσεων στις αναφερόμενες
στο άρθρο 107 υγειονομικές, κοινωνικές και πολιτιστικές
υπηρεσίες που καλύπτονται από τους κωδικούς CPV
75121000-0, 75122000-7, 75123000-4, 79622000-0,
79624000-4, 79625000-1, 80110000-8, 80300000-7,
80420000-4, 80430000-7, 80511000-9, 80520000-5,
80590000-6, από 85000000-9 έως 85323000-9,
92500000-6, 92600000-7, 98133000-4, 98133110-8 σε
Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις που είναι εγγε-
γραμμένες στο Μητρώο Κοινωνικής Επιχειρηματικότη-
τας της παραγράφου 1 του άρθρου 14 του ν. 4019/2011
(Α΄ 216) και έχουν ως κύριο σκοπό, δυνάμει του κατα-
στατικού τους, την επαγγελματική και κοινωνική ένταξη
ατόμων με αναπηρία ή μειονεκτούντων προσώπων, εφό-
σον περισσότεροι από τουλάχιστον 30% των εργαζομέ-
νων της επιχείρησης είναι εργαζόμενοι με αναπηρία ή
μειονεκτούντες εργαζόμενοι.
2. Οι Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις της πα-
ραγράφου 1 πρέπει να πληρούν σωρευτικά τις ακόλου-
θες προϋποθέσεις:
α) να έχουν σκοπό την επιδίωξη αποστολής δημόσιας
υπηρεσίας από τις αναφερόμενες στην παράγραφο 1,
β) τα κέρδη να επενδύονται εκ νέου ώστε να επιτευ-
χθεί ο στόχος ιδιοκτησίας της Κοινωνικής Συνεταιριστι-
κής Επιχείρησης της παραγράφου 1. Στην περίπτωση
διανομής ή αναδιανομής κερδών, αυτή θα πρέπει να γί-
νεται υπό όρους συμμετοχικότητας,
γ) οι δομές διοίκησης ή ιδιοκτησίας της Κοινωνικής Συ-
νεταιριστικής Επιχείρησης της παραγράφου 1 που εκτε-
λεί τη σύμβαση να βασίζονται στην ιδιοκτησία των υπαλ-
λήλων ή σε αρχές συμμετοχικότητας ή να απαιτούν την
ενεργή συμμετοχή υπαλλήλων, των χρηστών ή των εν-
διαφερομένων, και
δ) να μην έχει ανατεθεί στην Κοινωνική Συνεταιριστική
Επιχείρηση της παραγράφου 1 από τη συγκεκριμένη α-
ναθέτουσα αρχή σύμβαση για τις εν λόγω υπηρεσίες,
σύμφωνα με το παρόν άρθρο κατά την τελευταία τριετία.
3. Η μέγιστη διάρκεια της σύμβασης δεν υπερβαίνει τα
τρία έτη.
4. Η επιλογή των αναδόχων μεταξύ των επιχειρήσεων
της παραγράφου 1 πραγματοποιείται δυνάμει σχετικής
προκήρυξης διαγωνισμου που απευθύνεται στο σύνολο
αυτών και αναφέρει το παρόν άρθρο.
5. Με προεδρικό διάταγμα που εκδίδεται κατόπιν πρό-
τασης των Υπουργών Εσωτερικών και Διοικητικής Ανα-
συγκρότησης, Οικονομίας, Ανάπτυξης και Τουρισμού,
Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλλη-
λεγγύης και Οικονομικών καθορίζονται:
α) το κατώτατο ποσοστό των κατ’ αποκλειστικότητα α-
νατιθέμενων συμβάσεων και ο τρόπος υπολογισμού του,
β) τα είδη των κατ’ αποκλειστικότητα ανατιθέμενων
συμβάσεων εκ των αναφερόμενων στην παρ. 1,
γ) οι ειδικότεροι όροι ανάθεσης των συμβάσεων του
παρόντος άρθρου, ιδίως σε περιπτώσεις ύπαρξης περισ-
σότερων προσφορών από επιχειρήσεις της παρ. 2,
δ) κάθε άλλο σχετικό θέμα για την εφαρμογή του πα-
ρόντος άρθρου.
ΕΝΟΤΗΤΑ 2
ΚΑΝΟΝΕΣ ΠΟΥ ΔΙΕΠΟΥΝ
ΤΟΥΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΥΣ ΜΕΛΕΤΩΝ
Άρθρο 111
Πεδίο εφαρμογής
(άρθρο 78 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ)

Οι διατάξεις των άρθρων 112 έως 115 εφαρμόζονται:
α) στους διαγωνισμούς μελετών που διοργανώνονται
στο πλαίσιο διαδικασίας σύναψης δημόσιας σύμβασης υ-
πηρεσιών·
β) στους διαγωνισμούς μελετών με απονομή βραβείων
ή καταβολή χρηματικών ποσών στους συμμετέχοντες.
Στην περίπτωση α΄, το κατώτατο όριο που αναφέρεται
στο άρθρο 5 υπολογίζεται με βάση την εκτιμώμενη αξία,
χωρίς ΦΠΑ, της δημόσιας σύμβασης υπηρεσιών, συμπε-
ριλαμβανομένων των ενδεχόμενων βραβείων ή χρηματι-
κών ποσών για τους συμμετέχοντες.
Στην περίπτωση β΄, ως κατώτατο όριο νοείται το συνο-
λικό ύψος των εν λόγω απονεμόμενων βραβείων και κα-
ταβαλλόμενων χρηματικών ποσών, συμπεριλαμβανομέ-
νης της εκτιμώμενης αξίας, χωρίς ΦΠΑ, της δημόσιας
σύμβασης υπηρεσιών που μπορεί να ανατεθεί αργότερα
δυνάμει της παραγράφου 5 του άρθρου 32, εφόσον η α-
ναθέτουσα αρχή έχει εξαγγείλει στην προκήρυξη διαγω-
νισμού μελετών την πρόθεσή της να προβεί σε ανάθεση
τέτοιου είδους σύμβασης.
Άρθρο 112
Προκηρύξεις και γνωστοποιήσεις
(άρθρο 79 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ)

1. Οι αναθέτουσες αρχές που σκοπεύουν να διοργα-
νώσουν διαγωνισμό μελετών, γνωστοποιούν την πρόθε-
σή τους αυτή μέσω προκήρυξης διαγωνισμού μελετών.
Εάν σκοπεύουν να αναθέσουν επακόλουθη σύμβαση
υπηρεσιών δυνάμει της παραγράφου 5 του άρθρου 32, α-
ναφέρουν την πρόθεσή τους στην προκήρυξη διαγωνι-
σμού μελετών.
2. Οι αναθέτουσες αρχές που έχουν διοργανώσει δια-
γωνισμό μελετών αποστέλλουν γνωστοποίηση με τα α-
ποτελέσματα του διαγωνισμού, σύμφωνα με το άρθρο
65 και πρέπει να είναι σε θέση να αποδεικνύουν την ημε-
ρομηνία αποστολής.
Εάν η γνωστοποίηση αυτή μπορεί:
α) να εμποδίσει την εφαρμογή της κείμενης νομοθε-
σίας ή,
β) να είναι αντίθετη προς το δημόσιο συμφέρον ή
γ) να βλάψει τα νόμιμα εμπορικά συμφέροντα συγκε-
κριμένης δημόσιας ή ιδιωτικής επιχείρησης ή
δ) να βλάψει τον θεμιτό ανταγωνισμό μεταξύ των πα-
ρόχων υπηρεσιών, επιτρέπεται να μη δημοσιεύονται
πληροφορίες σχετικά με τα αποτελέσματα του διαγωνι-
σμού μελετών.
3. Οι προκηρύξεις και οι γνωστοποιήσεις που αναφέ-
ρονται στις παραγράφους 1 και 2 δημοσιεύονται, σύμ-
φωνα με τις παραγράφους 2 έως 6 του άρθρου 65 και το
άρθρο 66. Για τους διαγωνισμούς μελετών άνω των ο-
ρίων, οι προκηρύξεις και οι γνωστοποιήσεις που αναφέ-
ρονται στις παραγράφους 1 και 2 περιλαμβάνουν τις
πληροφορίες που προβλέπονται στα Μέρη Ε΄ και ΣΤ΄ α-
ντιστοίχως του Παραρτήματος V του Προσαρτήματος
Α΄, υπό τη μορφή τυποποιημένων εντύπων.
4. Για τους διαγωνισμούς μελετών κάτω των ορίων, α-
ντί για τις παραγράφους 1 έως 3, εφαρμόζεται το άρθρο
122.
Άρθρο 113
Κανόνες σχετικά με τη διοργάνωση διαγωνισμών μελε-
τών και την επιλογή συμμετεχόντων
(άρθρο 80 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ)

1. Για τη διοργάνωση των διαγωνισμών μελετών, οι α-
ναθέτουσες αρχές εφαρμόζουν διαδικασίες προσαρμο-
σμένες στις διατάξεις των άρθρων 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9,
10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 20, 21, 22, 23, 24, 37,
111,112, 113, 114 και 115.
2. Το δικαίωμα συμμετοχής στους διαγωνισμούς μελε-
τών δεν περιορίζεται:
α) στην επικράτεια ή σε τμήμα της επικράτειας,
β) από το γεγονός ότι οι συμμετέχοντες θα έπρεπε να
είναι, δυνάμει της κείμενης νομοθεσίας είτε φυσικά είτε
νομικά πρόσωπα.
3. Εάν για έναν διαγωνισμό μελετών προβλέπεται πε-
ριορισμός του αριθμού των συμμετεχόντων, οι αναθέ-
τουσες αρχές θεσπίζουν σαφή και χωρίς διακρίσεις κρι-
τήρια επιλογής. Σε κάθε περίπτωση, ο αριθμός υποψη-
φίων που καλούνται να συμμετάσχουν πρέπει να είναι ε-
παρκής ώστε να εξασφαλίζεται πραγματικός ανταγωνι-
σμός.
Άρθρο 114
Σύνθεση της κριτικής επιτροπής
(άρθρο 81 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ)

Η κριτική επιτροπή απαρτίζεται αποκλειστικά από φυ-
σικά πρόσωπα ανεξάρτητα από τους συμμετέχοντες
στον διαγωνισμό μελετών. Όταν απαιτείται από τους
συμμετέχοντες στον διαγωνισμό να διαθέτουν συγκε-
κριμένο επαγγελματικό προσόν, τουλάχιστον το ένα τρί-
το των μελών της κριτικής επιτροπής διαθέτει το προσόν
αυτό ή άλλο ισοδύναμο προσόν.
Άρθρο 115
Αποφάσεις της κριτικής επιτροπής
(άρθρο 82 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ)

1. Η κριτική επιτροπή είναι αδέσμευτη κατά τη λήψη
των αποφάσεών της ή κατά τις γνωμοδοτήσεις της.
2. Η κριτική επιτροπή εξετάζει τις μελέτες και τα σχέ-
δια που υποβάλλονται από τους υποψηφίους με τρόπο α-
νώνυμο και βασιζόμενη αποκλειστικά στα κριτήρια που
επισημαίνονται στην προκήρυξη του διαγωνισμού μελε-
τών.
3. Η κριτική επιτροπή καταχωρίζει σε πρακτικό που υ-
πογράφεται από τα μέλη της την κατάταξη των μελετών
στην οποία καταλήγει, σύμφωνα με τα χαρακτηριστικά
κάθε σχεδίου, καθώς και τις παρατηρήσεις της και κάθε
σημείο που μπορεί να χρειάζεται αποσαφήνιση.
4. Τηρείται ανωνυμία μέχρι την γνωμοδότηση ή τη λή-
ψη απόφασης από την κριτική επιτροπή.
5. Οι υποψήφιοι μπορούν να καλούνται εάν χρειάζεται
να απαντήσουν σε ερωτήσεις που έχει καταχωρήσει στο
πρακτικό της η κριτική επιτροπή προς διευκρίνιση οποι-
ουδήποτε στοιχείου των έργων.
6. Συντάσσονται πλήρη πρακτικά του διαλόγου μεταξύ
των μελών της κριτικής επιτροοπής και των υποψηφίων.
ΕNOTHTA 3
ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΚΑΤΩ ΤΩΝ ΟΡΙΩΝ
Άρθρο 116
Επιλογή των διαδικασιών

1. Για δημόσιες συμβάσεις κάτω των ορίων οι αναθέ-
τουσες αρχές μπορούν να προσφεύγουν εκτός από τις
διαδικασίες που προβλέπονται στο άρθρο 26 και στις
διαδικασίες της απευθείας ανάθεσης και του συνοπτικού
διαγωνισμού, σύμφωνα με τα άρθρα 117 και 118 και στο
σύστημα προεπιλογής του άρθρου 303 αναλόγως εφαρ-
μοζόμενου. Τα ανώτατα χρηματικά όρια των άρθρων 117
και 118, μπορεί να αναπροσαρμόζονται με κοινή απόφα-
ση των Υπουργών Οικονομικών και του καθ’ ύλην αρμο-
διου Υπουργού.
2. Στις διαδικασίες σύναψης δημοσίων συμβάσεων κά-
τω των ορίων δεν απαιτείται η σύμφωνη γνώμη της Αρ-
χής.
Άρθρο 117
Συνοπτικός διαγωνισμός

1. Προσφυγή στη διαδικασία του συνοπτικού διαγωνι-
σμού επιτρέπεται όταν η εκτιμώμενη αξία της σύμβασης
είναι ίση ή κατώτερη από το ποσό των εξήντα χιλιάδων
(60.000) ευρώ, χωρίς να συμπεριλαμβάνεται ο ΦΠΑ.
2. Για τη διενέργεια συνοπτικού διαγωνισμού, η αναθέ-
τουσα αρχή δημοσιεύει απλοποιημένη προκήρυξη, σύμ-
φωνα με το άρθρο 66. Επιπρόσθετα, μπορεί να προσκα-
λεί επιπλέον και συγκεκριμένους οικονομικούς φορείς,
τρεις (3) τουλάχιστον εφόσον δραστηριοποιούνται τόσοι
στη σχετική αγορά.
3. Οι προσφορές των οικονομικών φορέων υποβάλλο-
νται εγγράφως. Η υποβολή μόνο μίας προσφοράς δεν α-
ποτελεί κώλυμα για τη συνέχιση της διαδικασίας του
διαγωνισμού και την ανάθεση της σύμβασης.
4. Η αποσφράγιση του φακέλου των δικαιολογητικών
συμμετοχής, των τεχνικών προσφορών και των οικονο-
μικών προσφορών μπορούν να γίνουν σε μία δημόσια
συνεδρίαση, κατά την κρίση της επιτροπής.
5. Οι λεπτομέρειες διενέργειας του συνοπτικού διαγω-
νισμού καθορίζονται στα έγγραφα της σύμβασης.
Άρθρο 118
Απευθείας ανάθεση

1. Προσφυγή στη διαδικασία της απευθείας ανάθεσης
επιτρέπεται όταν η εκτιμώμενη αξία της σύμβασης, χω-
ρίς ΦΠΑ, είναι ίση ή κατώτερη από το ποσό των είκοσι χι-
λιάδων (20.000) ευρώ.
2. Η απευθείας ανάθεση διενεργείται από τις αρμόδιες
υπηρεσίες της αναθέτουσας αρχής, χωρίς να απαιτείται
η συγκρότηση συλλογικού οργάνου για το σκοπό αυτόν.
3. Μετά την έκδοση της απόφασης απευθείας ανάθε-
σης, η αναθέτουσα αρχή δημοσιεύει αυτή στο ΚΗΜΔΗΣ,
σύμφωνα με το άρθρο 66. Η απόφαση ανάθεσης περιέ-
χει κατ’ ελάχιστο:
α) την επωνυμία και τα στοιχεία επικοινωνίας της ανα-
θέτουσας αρχής,
β) περιγραφή του αντικειμένου της σύμβασης και της
αξίας της,
γ) όνομα και στοιχεία επικοινωνίας του οικονομικού
φορέα στον οποίο ανατίθεται η σύμβαση,
δ) κάθε άλλη πληροφορία που η αναθέτουσα αρχή κρί-
νει απαραίτητη.
4. Αν παραβιασθεί η υποχρέωση της παρ. 3, η σύμβαση
είναι αυτοδίκαια άκυρη.
5. Για τις δημόσιες συμβάσεις έργων, μελετών και πα-
ροχής τεχνικών και λοιπών συναφών επιστημονικών υ-
πηρεσιών, η κάθε αναθέτουσα αρχή προκειμένου να προ-
βεί στη διαδικασία της απευθείας ανάθεσης της παρα-
γράρου 1 δημοσιεύει, μία φορά κατ΄ έτος και για διάστη-
μα είκοσι ημερών, πρόσκληση για την κατάρτιση καταλό-
γων ενδιαφερομένων ανά κατηγορίες έργων/μελετών.
Στην πρόσκληση, η αναθέτουσα αρχή μπορεί να ζητεί α-
πό τους ενδιαφερόμενους να πληρούν απαιτήσεις ειδι-
κής τεχνικής ικανότητας, για την εγγραφή τους στους
καταλόγους. Στους καταλόγους εγγραφονται τουλάχι-
στον τρεις (3) ενδιαφερόμενους, διαφορετικά ο κατάλο-
γος δεν ισχύει.
Για την επιλογή του αναδόχου διενεργείται δημόσια η-
λεκτρονική κλήρωση από επιτροπή που ορίζεται από την
αναθέτουσα αρχή, μεταξύ αυτών που περιλαμβάνονται
στον ανωτέρω κατάλογο. Η σύμβαση υπογράφεται με
τον ανάδοχο που αναδεικνύεται με τη διαδικασία της η-
λεκτρονικής κλήρωσης. Για την υπογραφή της σύμβασης
απαιτείται σχετική αναγγελία του αποτελέσματος της η-
λεκτρονικής κλήρωσης και των στοιχείων της σύμβασης
(ποσό σύμβασης, ανάδοχος κ.λπ,), η οποία αποστέλλε-
ται προς δημοσίευση στην ιστοσελίδα του Τ.Ε.Ε. δέκα
(10) τουλάχιστον ημέρες πριν από την υπογραφή. Η εκτι-
μώμενη αξία της σύμβασης αποτελεί το ανώτατο όριο
της συμβατικής αμοιβής του αναδόχου. Μετά την υπο-
γραφή της σύμβασης, ο ανάδοχος διαγράφεται υποχρε-
ωτικά από τον κατάλογο της ηλεκτρονικής κλήρωσης και
δεν συμμετέχει στις επόμενες κληρώσεις του έτους.
Με βάση την παρούσα διάταξη μπορούν να ανατεθούν
από κάθε αναθέτουσα αρχή κατ’ έτος, μία ή περισσότε-
ρες συμβάσεις, συνολικού προϋπολογισμού μέχρι ποσο-
στού δέκα τοις εκατό (10%) των πιστώσεων της αναθέ-
τουσας αρχής κατ΄ έτος, για ανάθεση συμβάσεων έρ-
γων, μελετών και παροχής τεχνικών και λοιπών επιστη-
μονικών υπηρεσιών, αντίστοιχα. Συμβάσεις που συνά-
πτονται κατά παράβαση των διατάξεων της περίπτωσης
αυτής είναι άκυρες και δεν παράγουν έννομα αποτελέ-
σματα.
6. Αναπτύσσεται στη Γενική Γραμματεία Υποδομών
του Υπουργείου Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων,
Κεντρικό Ηλεκτρονικό Σύστημα Κληρώσεων, μέσω του
οποίου διενεργούνται υποχρεωτικά οι ηλεκτρονικές κλη-
ρώσεις της παραγράφου 6. Με κοινή απόφαση του Υ-
πουργού Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων και των
κατά περίπτωση, καθ’ ύλην, αρμοδίων Υπουργών, ρυθμί-
ζονται τα ειδικότερα ζητήματα που αφορούν στη λει-
τουργία και διαχείριση του ως άνω ηλεκτρονικού συστή-
ματος, στις τεχνικές προδιαγραφές της εφαρμογής του,
στους όρους και στις τεχνικές λεπτομέρειες διασύνδε-
σής του με άλλες εφαρμογές (ΚΗΜΔΗΣ κ.α.), στους ό-
ρους και προϋποθέσεις πρόσβασης και χρήσης, καθώς
και κάθε άλλο σχετικό θέμα.
Άρθρο 119
Συμβάσεις ενεργειών τεχνικής βοήθειας

1. Σε περίπτωση συμβάσεων προμηθειών ή υπηρεσιών
κάτω των ορίων, οι οποίες αφορούν ενέργειες τεχνικής
βοήθειας των συγχρηματοδοτούμενων προγραμμάτων
του ΕΣΠΑ, του ΕΟΧ ή άλλων ενωσιακών ή διεθνών προ-
γραμμάτων ή/και ταμείων, οι αναθέτουσες αρχές ή/και οι
δικαιούχοι ενεργειών τεχνικής βοήθειας κατά την έννοια
του ν. 4314/2014 μπορούν να προσφεύγουν και στις δια-
δικασίες των παραγράφων 2 και 3 κατά περίπτωση.
2. Με αιτιολογημένη απόφαση του Ειδικού ή Γενικού
Γραμματέα Υπουργείου ή του Περιφερειάρχη στον οποίο
υπάγεται η αρμόδια για την εκτέλεση των ενεργειών τε-
χνικής βοήθειας υπηρεσία επιτρέπεται, κατόπιν αποστο-
λής πρόσκλησης εκδήλωσης ενδιαφέροντος, η σύναψη
σύμβασης προμήθειας αγαθών ή παροχής υπηρεσιών με
ένα φυσικό ή νομικό πρόσωπο της επιλογής του εγγε-
γραμμένο σε κατάλογο προμηθευτών και παρόχων υπη-
ρεσιών, ο οποίος καταρτίζεται και τηρείται για το σκοπό
εκτέλεσης ενεργειών Τεχνικής Βοήθειας. Προσφυγή στη
διαδικασία αυτή επιτρέπεται εφόσον η εκτιμώμενη αξία
της σύμβασης, χωρίς ΦΠΑ, είναι ίση ή κατώτερη από το
ποσό των σαράντα χιλιάδων (40.000) ευρώ. Το σχετικό
συμφωνητικό υπογράφεται από το ως άνω όργανο.
3. Με αιτιολογημένη απόφαση του Ειδικού ή Γενικού
Γραμματέα Υπουργείουή του Περιφερειάρχη στον οποίο
υπάγεται η αρμόδια για την εκτέλεση των ενεργειών τε-
χνικής βοήθειας υπηρεσία επιτρέπεται, με επιλογή μετα-
ξύ τριών (3) τουλάχιστον προσφορών που λαμβάνονται
από φυσικά ή νομικά πρόσωπα της επιλογής του εγγε-
γραμμένα σε κατάλογο προμηθευτών και παρόχων υπη-
ρεσιών, ο οποίος καταρτίζεται και τηρείται για το σκοπό
εκτέλεσης ενεργειών τεχνικής βοήθειας, κατόπιν απο-
στολής πρόσκλησης εκδήλωσης ενδιαφέροντος προς
αυτούς, η σύναψη σύμβασης προμήθειας αγαθών ή πα-
ροχής υπηρεσιών. Προσφυγή στη διαδικασία αυτή επι-
τρέπεται εφόσον η εκτιμώμενη αξία της σύμβασης, χω-
ρίς ΦΠΑ, είναι ίση ή κατώτερη από το ποσό των εξήντα
χιλιάδων (60.000) ευρώ. Το σχετικό συμφωνητικό υπο-
γράφεται από το ως άνω όργανο.
4. Με απόφαση του Υπουργού Οικονομίας, Ανάπτυξης
και Τουρισμού ή του κατά περίπτωση αρμόδιου Υπουρ-
γού ρυθμίζεται η διαδικασία κατάρτισης και τήρησης των
καταλόγων προμηθευτών και παρόχων υπηρεσιών ενερ-
γειών τεχνικής βοήθειας για την εφαρμογή του παρό-
ντος άρθρου, και εξειδικεύονται οι όροι εγγραφής των
οικονομικών φορέων σε αυτούς, οι όροι επιλογής του α-
ναδόχου κατά τις παραγράφους 2 και 3, καθώς και κάθε
άλλο σχετικό θέμα.
5. Αν η αρμόδια για την εκτέλεση ενεργειών τεχνικής
βοήθειας υπηρεσία δεν υπάγεται σε Γενικό ή Ειδικό
Γραμματέα Υπουργείου, οι αποφάσεις των παραγράφων
2 και 3 εκδίδονται από το όργανο στο οποίο υπάγεται και
στην περίπτωση νομικών προσώπων από το αρμόδιο,
σύμφωνα με το οικείο θεσμικό πλαίσιο, αποφασίζον όρ-
γανο.
6. Σε περίπτωση συμβάσεων προμηθειών ή υπηρεσιών,
οι οποίες αφορούν σε ενέργειες τεχνικής βοήθειας των
συγχρηματοδοτούμενων προγραμμάτων του ΕΣΠΑ, του
ΕΟΧ ή άλλων ενωσιακών ή διεθνών προγραμμάτων ή/και
ταμείων, η σύναψη αυτών κατά το άρθρο 118, χωρεί με
αιτιολογημένη απόφαση του προϊσταμένου της αρμό-
διας για την εκτέλεση των ενεργειών τεχνικής βοήθειας
υπηρεσίας.
Άρθρο 120
Έναρξη διαδικασίας σύναψης σύμβασης

1. Για συμβάσεις κάτω των ορίων, ως χρόνος έναρξης
της ανοικτής διαδικασίας, της κλειστής διαδικασίας και
της ανταγωνιστικής διαδικασίας με διαπραγμάτευση,
του ανταγωνιστικού διαλόγου και της σύμπραξης καινο-
τομίας, νοείται η ημερομηνία δημοσίευσης της προκήρυ-
ξης σύμβασης στο ΚΗΜΔΗΣ, σύμφωνα με το άρθρο 66,
με την επιφύλαξη της παρ. 5 του άρθρου 376.
2. Ως χρόνος έναρξης της διαδικασίας του συνοπτικού
διαγωνισμού νοείται η ημερομηνία δημοσίευσης της α-
πλοποιημένης προκήρυξης στο ΚΗΜΔΗΣ, σύμφωνα με
το άρθρο 66, με την επιφύλαξη της παρ. 5 του άρθρου
376.
3. Ως χρόνος έναρξης της διαδικασίας της απευθείας
ανάθεσης ή της διαδικασίας διαπραγμάτευσης χωρίς δη-
μοσίευση προκήρυξης νοείται η ημερομηνία αποστολής
προς τους οικονομικούς φορείς της πρώτης πρόσκλησης
υποβολής προσφοράς ή της πρώτης πρόσκλησης συμμε-
τοχής σε διαπραγμάτευση.
Άρθρο 121
Προθεσμίες διαδικασιών σύναψης δημοσίων
συμβάσεων κάτω των ορίων

1. Στις διαδικασίες σύναψης δημοσίων συμβάσεων κά-
τω των ορίων τηρούνται οι ακόλουθες προθεσμίες:
α) Στην ανοικτή διαδικασία, η ελάχιστη προθεσμία πα-
ραλαβής προσφορών ανέρχεται σε είκοσι δύο (22) ημέ-
ρες από την ημερομηνία δημοσίευσης της προκήρυξης
της σύμβασης στο ΚΗΜΔΗΣ.
β) Στην κλειστή διαδικασία και στην ανταγωνιστική
διαδικασία με διαπραγμάτευση, η ελάχιστη προθεσμία
παραλαβής των αιτήσεων συμμετοχής ανέρχεται σε δε-
καπέντε (15) ημέρες από την ημερομηνία δημοσίευσης
της προκήρυξης της σύμβασης στο ΚΗΜΔΗΣ και η ελάχι-
στη προθεσμία παραλαβής των προσφορών των οικονο-
μικών φορέων που έχουν προεπιλεγεί για την υποβολή
προσφοράς ανέρχεται σε δέκα (10) ημέρες από την ημε-
ρομηνία αποστολής της πρόσκλησης υποβολής προσφο-
ράς προς τους προεπιλεγέντες.
γ) Στο συνοπτικό διαγωνισμό, η ελάχιστη προθεσμία
παραλαβής προσφορών ανέρχεται σε δώδεκα (12) ημέ-
ρες από την ημερομηνία δημοσίευσης της προκήρυξης
της σύμβασης στο ΚΗΜΔΗΣ.
2. Κατά τον καθορισμό των προθεσμιών παραλαβής
των αιτήσεων συμμετοχής και των προσφορών η αναθέ-
τουσα αρχή λαμβάνει υπόψη, ιδίως, τον ιδιαίτερο χαρα-
κτήρα της σύμβασης και το χρόνο που απαιτείται για την
προετοιμασία των αιτήσεων συμμετοχής ή προσφορών,
με την επιφύλαξη των ελάχιστων προθεσμιών που καθο-
ρίζονται στην παρ. 1.
3. Οι προθεσμίες για την παραλαβή των αιτήσεων συμ-
μετοχής και των προσφορών πρέπει να καθορίζονται κα-
τά τρόπο, ώστε να προκύπτει η ακριβής ημερομηνία και
ώρα υποβολής των αιτήσεων συμμετοχής και των προ-
σφορών.
4. Εάν οι προσφορές μπορούν να συνταχθούν μόνον
έπειτα από επιτόπια επίσκεψη ή από επιτόπια εξέταση
εγγράφων προσαρτημένων στα έγγραφα της σύμβασης,
οι προθεσμίες παραλαβής των προσφορών, οι οποίες εί-
ναι υποχρεωτικά μεγαλύτερες από τις ελάχιστες προθε-
σμίες που προβλέπονται στην παρ. 1, καθορίζονται κατά
τρόπο ώστε όλοι οι ενδιαφερόμενοι οικονομικοί φορείς
να μπορούν να λάβουν γνώση όλων των αναγκαίων πλη-
ροφοριών για την κατάρτιση των προσφορών.
5. Οι αναθέτουσες αρχές παρατείνουν την προθεσμία
παραλαβής των προσφορών, ούτως ώστε όλοι οι ενδια-
φερόμενοι οικονομικοί φορείς να μπορούν να λάβουν
γνώση όλων των αναγκαίων πληροφοριών για την κα-
τάρτιση των προσφορών στις ακόλουθες περιπτώσεις:
α) Όταν, για οποιονδήποτε λόγο, πρόσθετες πληροφο-
ρίες, αν και ζητήθηκαν από τον οικονομικό φορέα έγκαι-
ρα δεν έχουν παρασχεθεί το αργότερο τέσσερις (4) ημέ-
ρες πριν από την προθεσμία που ορίζεται για την παρα-
λαβή των προσφορών.
β) Όταν τα έγγραφα της σύμβασης υφίστανται σημα-
ντικές αλλαγές.
Η διάρκεια της παράτασης είναι ανάλογη με τη σπου-
δαιότητα των πληροφοριών που ζητήθηκαν ή των αλλα-
γών.
Όταν οι πρόσθετες πληροφορίες δεν έχουν ζητηθεί έ-
γκαιρα ή δεν έχουν σημασία για την προετοιμασία κα-
τάλληλων προσφορών, δεν απαιτείται από τις αναθέτου-
σες αρχές να παρατείνουν τις προθεσμίες.
Άρθρο 122
Προκηρύξεις σύμβασης

Με την επιφύλαξη των άρθρων 117 και 118, οι προκη-
ρύξεις σύμβασης για όλες τις διαδικασίες σύναψης σύμ-
βασης κάτω των ορίων χρησιμοποιούνται ως μέσο προ-
κήρυξης του διαγωνισμού. Οι προκηρύξεις σύμβασης συ-
ντάσσονται, σύμφωνα με τυποποιημένα έντυπα που εκ-
δίδει η Αρχή κατά την παρ. 5 του άρθρου 53, περιέχουν
κατ’ ελάχιστον τις πληροφορίες που προβλέπονται στο
Μέρος Γ΄ του Παραρτήματος V του Προσαρτήματος Α΄,
εφόσον οι εν λόγω πληροφορίες προσιδιάζουν στις συμ-
βάσεις αυτές και δημοσιεύονται, σύμφωνα με το άρθρο
66.
Άρθρο 123
Προσκλήσεις προς υποψηφίους κατά τη διαδικασία
σύναψης δημοσίων συμβάσεων - Κριτήρια επιλογής

1. Στις κλειστές διαδικασίες και τις ανταγωνιστικές
διαδικασίες με διαπραγμάτευση, οι αναθέτουσες αρχές
προσκαλούν ταυτοχρόνως και γραπτώς τους επιλεγέ-
ντες υποψηφίους να υποβάλουν τις προσφορές τους.
2. Οι προσκλήσεις που αναφέρονται στην παράγραφο
1 συνοδεύονται από τα έγγραφα της σύμβασης, στην πε-
ρίπτωση που στα έγγραφα αυτά δεν παρέχεται ελεύθε-
ρη, πλήρης, άμεση και δωρεάν πρόσβαση και δεν διατί-
θενται ήδη με οποιονδήποτε άλλο τρόπο. Επιπλέον, οι
προσκλήσεις που αναφέρονται στην παράγραφο 1 περι-
λαμβάνουν τις πληροφορίες που ορίζονται στο Παράρ-
τημα IX του Προσαρτήματος Α΄.
3. Ειδικά για τις κάτω των ορίων συμβάσεις του παρό-
ντος με απόφαση του Υπουργού, Υποδομών, Μεταφο-
ρών και Δικτύων μπορεί να εξειδικεύονται, για ειδικές
κατηγορίες έργων, καθώς και για ειδικές κατηγορίες με-
λετών και παροχής τεχνικών και λοιπών επιστημονικών
υπηρεσιών και ορίων προϋπολογισμού αυτών, οι διαδικα-
σίες αναφορικά με τη διενέργεια των διαγωνισμών ή των
αναθέσεων.
Άρθρο 124
Οικονομικές προσφορές στις δημόσιες
συμβάσεις έργων

1. Στις διαδικασίες σύναψης δημόσιας σύμβασης έρ-
γου κάτω των ορίων, η αναθέτουσα αρχή μπορεί, εκτός
από τα οριζόμενα στην παρ. 2 του άρθρου 95, να ορίσει
στα έγγραφα της σύμβασης ότι οι οικονομικές προσφο-
ρές συντάσσονται και υποβάλλονται, σύμφωνα με τα ο-
ριζόμενα στα άρθρα 125 και 126.
2. Οι οικονομικές προσφορές συντάσσονται υποχρεω-
τικά επί του εντύπου που χορηγεί η αναθέτουσα αρχή ή
βάσει υποδείγματος που περιλαμβάνεται ως Παράρτημα
στα έγγραφα της σύμβασης.
Άρθρο 125
Τρόπος σύνταξης και υποβολής οικονομικών
προσφορών στις δημόσιες συμβάσεις έργων:
ενιαίο ποσοστό έκπτωσης

1. Στις διαδικασίες σύναψης δημόσιας σύμβασης έρ-
γου, αν κριτήριο ανάθεσης είναι η πλέον συμφέρουσα α-
πό οικονομική άποψη προσφορά μόνο βάσει τιμής, η α-
ναθέτουσα αρχή μπορεί να ορίσει στα έγγραφα της σύμ-
βασης ότι οι οικονομικές προσφορές συντάσσονται και
υποβάλλονται με ενιαίο ποσοστό έκπτωσης μόνο σε έρ-
γα με εκτιμώμενη αξία μικρότερη των εξήντα χιλιάδων
(60.000) ευρώ χωρίς Φ.Π.Α..
2. Οι οικονομικοί φορείς προσφέρουν ενιαία έκπτωση
στις τιμές του τιμολογίου της υπηρεσίας, που εκφράζε-
ται σε ακέραιες μονάδες επί τοις εκατό (%).
3. Οι οικονομικοί φορείς συμπληρώνουν ολογράφως
και αριθμητικώς την οικονομική προσφορά σε μορφότυ-
πο ο οποίος διατίθεται σε ηλεκτρονική ή έντυπη μορφή
από την αναθέτουσα αρχή.
Άρθρο 126
Τρόπος σύνταξης και υποβολής οικονομικών
προσφορών στις δημόσιες συμβάσεις έργων:
Μειοδοσία στο ποσοστό γενικών εξόδων
και οφέλους για εκτέλεση απολογιστικών εργασιών

1. Στις διαδικασίες σύναψης δημόσιας σύμβασης έρ-
γου, αν κριτήριο ανάθεσης είναι η πλέον συμφέρουσα α-
πό οικονομική άποψη προσφορά μόνο βάσει τιμής, η α-
ναθέτουσα αρχή μπορεί να ορίσει στα έγγραφα της σύμ-
βασης ότι οι οικονομικές προσφορές συντάσσονται και
υποβάλλονται με μειοδοσία μόνο επί του ποσοστού γενι-
κών εξόδων και οφέλους για εκτέλεση απολογιστικών
εργασιών, μόνο στην περίπτωση έργων με εκτιμώμενη α-
ξία απολογιστικών εργασιώνπου δεν υπερβαίνει τις δια-
κόσιες πενήντα χιλιάδες (250.000) ευρώ χωρίς το ΦΠΑ-
και, ιδίως. όταν είναι ιδιαίτερα δύσκολο να τιμολογη-
θούν, σε δοκιμαστικές εργασίες και έρευνες και σε αρ-
χαιολογικές εργασίες. Τα έγγραφα της σύμβασης προ-
βλέπουν το συνολικό ύψος προϋπολογισμού των δαπα-
νών και τα τεχνικά στοιχεία του έργου(σχέδια, περιγρα-
φές κ.λπ..).
2. Το ποσοστό για γενικά έξοδα και όφελος του ανα-
δόχου απολογιστικών εργασιών, που υπόκειται σε έκ-
πτωση, ορίζεται σε δεκαοχτώ επί τοις εκατό (18%) και ε-
φαρμόζεται στο σύνολο των δαπανών που πραγματοποι-
ούνται, όπως για προμήθειες υλικών, μισθώσεις μηχανη-
μάτων, καύσιμα και λιπαντικά, μισθούς,ημερομίσθια, λοι-
πές αποζημιώσεις και ασφαλιστικές εισφορές των εργα-
ζομένων και κάθε είδους κρατήσις.
3. Οι οικονομικοί φορείς προσφέρουν έκπτωση εκφρα-
ζόμενη σε ακέραιες μονάδες επί τοις εκατό (%), επί του
ποσοστού των γενικών εξόδων και οφέλους του αναδό-
χου. Η προσφερόμενη έκπτωση δεν μπορεί να υπερβαί-
νει το 100%.
Άρθρο 127
Ενστάσεις που ασκούνται κατά τη διαδικασία σύναψης
δημοσίων συμβάσεων με εκτιμώμενη αξία κάτω από
60.000 ευρώ (χωρίς Φ.Π.Α.) – Παράβολο

1. Για δημόσιες συμβάσεις με εκτιμώμενη αξία κάτω
των εξήντα χιλιάδων (60.000) ευρώ (χωρίς Φ.Π.Α.), σε
περίπτωση ένστασης κατά πράξης της αναθέτουσας αρ-
χής, η προθεσμία άσκησής της είναι πέντε (5) ημέρες α-
πό την κοινοποίηση της προσβαλλόμενης πράξης στον
ενδιαφερόμενο οικονομικό φορέα. Για την άσκηση έν-
στασης κατά της διακήρυξης ή της πρόσκλησης, η έν-
σταση υποβάλλεται μέχρι πέντε (5) ημέρες πριν από την
καταληκτική ημερομηνία υποβολής προσφορών.
2. Η ένσταση υποβάλλεται ενώπιον της αναθέτουσας
αρχής, η οποία αποφασίζει, σύμφωνα με τα οριζόμενα
και στο άρθρο 221, εντός προθεσμίας δέκα (10) ημερών,
μετά την άπρακτη πάροδο της οποίας τεκμαίρεται η α-
πόρριψη της ένστασης. Για το παραδεκτό της άσκησης
ένστασης, απαιτείται, με την κατάθεση της ένστασης, η
καταβολή παραβόλου υπέρ του Δημοσίου ποσού ίσου με
το ένα τοις εκατό (1%) επί της εκτιμώμενης αξίας της
σύμβασης. Το παράβολο αυτό αποτελεί δημόσιο έσοδο.
Το παράβολο επιστρέφεται με πράξη της αναθέτουσας
αρχής, αν η ένσταση γίνει δεκτή από το αποφασίζον δι-
οικητικό όργανο.
3. Με κοινή απόφαση των Υπουργών Οικονομίας, Ανά-
πτυξης και Τουρισμού, Οικονομικών και Υποδομών, Με-
ταφορών και Δικτύων μπορεί να αναπροσαρμόζεται το ύ-
ψος του ανωτέρω παραβόλου.
Άρθρο 128
Ανάθεση εξειδικευμένων υπηρεσιών (σύμβουλοι,
εμπειρογνώμονες) για τη μελέτη και εκτέλεση
συμβάσεων δημοσίων έργων
και συμβάσεων παραχώρησης έργων

1. Όταν πρόκειται να εκτελεστούν δημόσια έργα ή
συμβάσεις παραχώρησης έργων προβλεπόμενου συνο-
λικού κόστους μεγαλύτερου των τριάντα εκατομμυρίων
(30.000.000) ευρώ, επιτρέπεται, η ανάθεση, με προσφυ-
γή σε διαδικασία διαπραγμάτευσης χωρίς δημοσίευση
προκήρυξης με ανάρτηση της πρόσκλησης στην ιστοσε-
λίδα της αναθέτουσας αρχής, υπηρεσιών συμβούλων ο-
ποιασδήποτε ειδικότητας, όπως, ιδίως, τεχνικού, νομι-
κού, οικονομικού και συμβούλου οργάνωσης, σε ημεδα-
πά ή αλλοδαπά, φυσικά ή νομικά πρόσωπα, επί ειδικών
θεμάτων, που απαιτούνται για την υλοποίηση, μελέτη και
εκτέλεση των έργων αυτών, έναντι συνολικής αμοιβής
μέχρι των ορίων των περιπτώσεων β΄ και γ΄, κατά περί-
πτωση, του άρθρου 5. Για την ανάθεση απαιτείται γνώμη
του Τεχνικού Συμβουλίου Δημόσιων Έργων της Γενικής
Γραμματείας Υποδομών του Υπουργείου Υποδομών, Με-
ταφορών και Δικτύων.
2. Όταν πρόκειται να εκτελεστούν δημόσια έργα ή
συμβάσεις παραχώρησης έργων ή μέρη αυτών και, ειδι-
κότερα, για το σχεδιασμό, μελέτη, έλεγχο μελέτης, διοί-
κηση και επίβλεψη έργων της Γενικής Γραμματείας Υπο-
δομών του Υπουργείου Υποδομών, Μεταφορών και Δι-
κτύων, καθώς και για τις ανάγκες μηχανογράφησης των
υπηρεσιών της, επιτρέπεται, η ανάθεση, με προσφυγή
σε διαδικασία διαπραγμάτευσης χωρίς δημοσίευση προ-
κήρυξης με ανάρτηση της πρόσκλησης στην ιστοσελίδα
της αναθέτουσας αρχής, υπηρεσιών συμβούλων επί ειδι-
κών θεμάτων, που απαιτούνται για την υλοποίηση και ε-
κτέλεση των έργων αυτών έναντι συνολικής αμοιβής μέ-
χρι των ορίων των περιπτώσεων β΄ και γ΄, κατά περί-
πτωση, του άρθρου 5. Για την ανάθεση απαιτείται γνώμη
του Τεχνικού Συμβουλίου Δημόσιων Έργων της Γενικής
Γραμματείας Υποδομών του Υπουργείου Υποδομών, Με-
ταφορών και Δικτύων.
3. Με κοινή απόφαση των Υπουργών Οικονομικών, Υ-
ποδομών, Μεταφορών και Δικτύων και του κατά περί-
πτωση αρμόδιου υπουργού, μπορεί να εφαρμόζονται οι
διατάξεις της ανωτέρω περίπτωση β΄, ολικά ή μερικά, σε
συγκεκριμένο έργο ή τμήμα έργου ή ομάδα έργων, που
εκτελούνται από το Δημόσιο ή φορείς του δημόσιου το-
μέα και να ρυθμίζονται όλα τα σχετικά θέματα.
4. Οι σχετικές δαπάνες βαρύνουν τις πιστώσεις του
έργου. Η ανάθεση καθηκόντων συμβούλου γίνεται με
σύμβαση στην οποία οι παρεχόμενες από τον σύμβουλο
υπηρεσίες, οι όροι και προϋποθέσεις παροχής τους, η
διάρκεια της σύμβασης και κάθε άλλη λεπτομέρεια ε-
φαρμογής της.
5. Σε περιπτώσεις ειδικών ή μεγάλων έργων υποδομής
ή έργων στα οποία εφαρμόζονται μη διαδεδομένες ειδι-
κές μέθοδοι μελέτης και κατασκευής, ιδίως σε θέματα α-
σφάλειας ή αντιμετώπισης και αποτροπής κινδύνου,
μπορεί, με απόφαση της Προϊσταμένης Αρχής, που λαμ-
βάνεται κατόπιν σύμφωνης γνώμης του Τεχνικού Συμ-
βουλίου του αρμόδιου Υπουργείου ή του Τεχνικού Συμ-
βουλίου της Γενικής Γραμματείας Υποδομών, αν στο αρ-
μόδιο Υπουργείο δεν υφίσταται τεχνικό συμβούλιο, να
ορίζεται ως ειδικός εμπειρογνώμονας για την επίλυση
συγκεκριμένου τεχνικού προβλήματος και για ολιγοήμε-
ρη απασχόληση επιστήμονας εγνωσμένου κύρους και
φήμης και μεγάλης εμπειρίας σχετικής με το προς επίλυ-
ση θέμα, χωρίς να απαιτείται να είναι εγγεγραμμένος
στο Μητρώο Μελετητών. Η επιλογή του εμπειρογνώμο-
να επιτρέπεται να γίνει έναντι συνολικής αμοιβής μέχρι
των ορίων των περιπτώσεων β΄ και γ΄, κατά περίπτωση,
του άρθρου 5. Η συνολική αμοιβή του εμπειρογνώμονα
βαρύνει τις πιστώσεις του έργου ή της μελέτης και καθο-
ρίζεται με την απόφαση ορισμού του, επί τη βάσει ημε-
ρήσιας αποζημίωσης που δεν μπορεί να υπερβαίνει το δι-
πλάσιο της αμοιβής επιστήμονα με υπερεικοσαετή ε-
μπειρία, όπως αυτή ορίζεται στον Κανονισμό Προεκτιμώ-
μενων Αμοιβών της περίπτωσης δ΄ της παραγράφου 8
του άρθρου 53.
ΜΕΡΟΣ Β΄
ΚΑΝΟΝΕΣ ΕΚΤΕΛΕΣΗΣ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ι
ΕΚΤΕΛΕΣΗ ΤΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗΣ
Άρθρο 129
Συμβατικό πλαίσιο - Εφαρμοστέα νομοθεσία

Κατά την εκτέλεση δημοσίων συμβάσεων εφαρμόζο-
νται: α) οι διατάξεις του παρόντος, β) οι όροι της σύμβα-
σης και γ) συμπληρωματικά ο Αστικός Κώδικας.
Άρθρο 130
Όροι εκτέλεσης της σύμβασης
(άρθρο 70 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ)

1. Οι αναθέτουσες αρχές επιβάλλουν τον όρο ότι κατά
την εκτέλεση της σύμβασης ο ανάδοχος τηρεί τις υπο-
χρεώσεις στους τομείς του περιβαλλοντικού, κοινωνικο-
ασφαλιστικού και εργατικού δικαίου, που έχουν θεσπι-
σθεί με το δίκαιο της Ένωσης, το εθνικό δίκαιο, συλλογι-
κές συμβάσεις ή διεθνείς διατάξεις περιβαλλοντικού,
κοινωνικοασφαλιστικού και εργατικού δικαίου, οι οποίες
απαριθμούνται στο Παράρτημα X του Προσαρτήματος
Α΄. Ειδικά στις συμβάσεις παροχής υπηρεσιών καθαρι-
σμού ή φύλαξης, περιλαμβάνονται, επιπλέον του όρου
του πρώτου εδαφίου, τα στοιχεία που αναφέρονται στις
περιπτώσεις α΄ έως στ΄ της παραγράφου 1 του άρθρου
68 του ν. 3863/2010 (Α΄115), όπως εκάστοτε ισχύει, κα-
θώς και ο ειδικός όρος της παρ. 3 του ίδιου άρθρου. Οι ό-
ροι της παρούσας παραγράφου αναφέρονται ήδη στα
έγγραφα της σύμβασης.
2. Οι αναθέτουσες αρχές μπορούν να επιβάλλουν και
άλλους ειδικούς όρους σχετικά με την εκτέλεση της
σύμβασης, υπό την προϋπόθεση ότι συνδέονται με το α-
ντικείμενο της σύμβασης, κατά την έννοια της παρ. 8 του
άρθρου 86, και επισημαίνονται στην προκήρυξη διαγωνι-
σμού ή στα έγγραφα της σύμβασης. Οι εν λόγω όροι
μπορούν να περιλαμβάνουν οικονομικές, περιβαλλοντι-
κές, κοινωνικές παραμέτρους ή παραμέτρους που αφο-
ρούν την καινοτομία και την απασχόληση.
3. Οι κοινωνικές παράμετροι αφορούν κυρίως:
α) την απασχόληση εργαζομένων που ανήκουν σε ευ-
παθείς ομάδες του πληθυσμού κατά την έννοια της παρ.
4 του άρθρου 1 του ν. 4019/2011 (Α΄ 216),
β) τη διευκόλυνση της κοινωνικής ή/και εργασιακής έ-
νταξης ατόμων που προέρχονται από ευπαθείς ομάδες
του πληθυσμού,
γ) την καταπολέμηση των διακρίσεων ή/και
δ) την προαγωγή της ισότητας ανδρών και γυναικών.
4. Με κοινή απόφαση των Υπουργών Εσωτερικών και
Διοικητικής Ανασυγκρότησης, Οικονομίας, Ανάπτυξης
και Τουρισμού, Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και
Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Οικονομικών καθορίζονται
το ελάχιστο ποσοστό απασχόλησης εργαζομένων που
ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού, καθώς και
οποιοδήποτε άλλο σχετικό θέμα για την εφαρμογή της
παραγράφου 3.
Άρθρο 131
Υπεργολαβία
(άρθρο 71 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ)

1. Η τήρηση των υποχρεώσεων της παρ. 2 του άρθρου
18 από υπεργολάβους υπόκειται σε παρακολούθηση και
έλεγχο από τις αρμόδιες εθνικές αρχές.
2. Οι αναθέτουσες αρχές μπορούν να προβλέπουν στα
έγγραφα της σύμβασης ότι, κατόπιν αιτήματος του υπερ-
γολάβου και εφόσον η φύση της σύμβασης το επιτρέπει,
η αναθέτουσα αρχή καταβάλλει απευθείας στον υπεργο-
λάβο την αμοιβή του για την εκτέλεση προμήθειας, υπη-
ρεσίας ή έργου, δυνάμει σύμβασης υπεργολαβίας με τον
ανάδοχο. Στην περίπτωση αυτή, στα έγγραφα της σύμ-
βασης καθορίζονται τα ειδικότερα μέτρα ή οι μηχανισμοί
που επιτρέπουν στον κύριο ανάδοχο να εγείρει αντιρρή-
σεις ως προς αδικαιολόγητες πληρωμές, καθώς και οι
ρυθμίσεις που αφορούν αυτόν τον τρόπο πληρωμής.
3. Οι παράγραφοι 1 και 2 και το άρθρο 58 δεν αίρουν
την ευθύνη του κύριου αναδόχου.
4. Στις περιπτώσεις των συμβάσεων έργων και όσον α-
φορά τις υπηρεσίες που πρόκειται να παρασχεθούν σε ε-
γκαταστάσεις υπό την άμεση εποπτεία της αναθέτουσας
αρχής, μετά την ανάθεση της σύμβασης και το αργότερο
κατά την έναρξη της εκτέλεσής της, ο κύριος ανάδοχος
υποχρεούται να αναφέρει στην αναθέτουσα αρχή το ό-
νομα, τα στοιχεία επικοινωνίας και τους νόμιμους εκπρο-
σώπους των υπεργολάβων του, οι οποίοι συμμετέχουν
στα εν λόγω έργα και υπηρεσίες, εφόσον είναι γνωστά
τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή. Ο κύριος ανάδοχος υ-
ποχρεούται να γνωστοποιεί στην αναθέτουσα αρχή κάθε
αλλαγή των πληροφοριών αυτών, κατά τη διάρκεια της
σύμβασης, καθώς και τις απαιτούμενες πληροφορίες
σχετικά με κάθε νέο υπεργολάβο, τον οποίο ο κύριος α-
νάδοχος χρησιμοποιεί εν συνεχεία στα εν λόγω έργα και
υπηρεσίες.
Το πρώτο και δεύτερο εδάφιο δεν ισχύει για τους προ-
μηθευτές.
Οι υποχρεώσεις του πρώτου και δεύτερου εδαφίου ε-
πεκτείνονται:
α) στις συμβάσεις προμηθειών, στις συμβάσεις υπηρε-
σιών, πλην όσων αφορούν υπηρεσίες που πρόκειται να
παρασχεθούν στις εγκαταστάσεις υπό την άμεση επο-
πτεία της αναθέτουσας αρχής ή στους προμηθευτές που
συμμετέχουν σε συμβάσεις έργων ή υπηρεσιών,
β) στους υπεργολάβους των υπεργολάβων του κύριου
αναδόχου και σε κάθε περαιτέρω υπεργολάβο μεταξύ ό-
σων περιλαμβάνονται στην αλυσίδα υπεργολαβίας.
5. Προκειμένου να μην αθετούνται οι υποχρεώσεις της
παρ. 2 του άρθρου 18, οι αναθέτουσες αρχές μπορούν,
σύμφωνα με τα άρθρα 79 έως 81, να επαληθεύσουν τη
συνδρομή των λόγων αποκλεισμού για τους υπεργολά-
βους, σύμφωνα με τα άρθρα 73 και 74. Στην περίπτωση
αυτή, η αναθέτουσα αρχή:
α) απαιτεί από τον οικονομικό φορέα να αντικαταστή-
σει έναν υπεργολάβο, όταν από την ως άνω επαλήθευση
προκύπτει ότι συντρέχουν υποχρεωτικοί λόγοι αποκλει-
σμού του και
β) μπορεί να απαιτήσει από τον οικονομικό φορέα να
αντικαταστήσει έναν υπεργολάβο, όταν από την ως άνω
επαλήθευση προκύπτει ότι συντρέχουν δυνητικοί λόγοι
αποκλεισμού του.
6. Κατά παρέκκλιση από την προηγούμενη παράγρα-
φο, αν το( α) τμήμα(τα) της σύμβασης το (α) οποίο (α) ο
κύριος ανάδοχος είχε αναφέρει στην προσφορά του, κα-
τά το άρθρο 58 ή κατά την έναρξη εκτέλεσης της σύμβα-
σης ή κατά τη διάρκεια αυτής, σύμφωνα με την παρ. 4, ό-
τι προτίθεται να αναθέσει υπό μορφή υπεργολαβίας σε
τρίτους, υπερβαίνει το ποσοστό του τριάντα τοις εκατό
(30%) της συνολικής αξίας της σύμβασης, όπως αυτή έ-
χει τροποποιηθεί, σύμφωνα με το άρθρο 132, η αναθέ-
τουσα αρχή:
α) επαληθεύει υποχρεωτικά τη συνδρομή των λόγων
αποκλεισμού για τους υπεργολάβους, σύμφωνα με τα
άρθρα 73 και 74 και
β) απαιτεί υποχρεωτικά από τον οικονομικό φορέα να
αντικαταστήσει έναν υπεργολάβο, όταν από την ως άνω
επαλήθευση προκύπτει ότι συντρέχουν λόγοι αποκλει-
σμού του.
7. Στις περιπτώσεις επαλήθευσης των λόγων αποκλει-
σμού για τους υπεργολάβους, σύμφωνα με τις παραγρά-
φους 5 και 6, οι απαιτούμενες πληροφορίες συνοδεύο-
νται από τις υπεύθυνες δηλώσεις και των υπεργολάβων,
σύμφωνα με το άρθρο 79. Ωστόσο, όταν οι υπεργολάβοι
παρουσιάζονται μετά την ανάθεση της σύμβασης, προ-
σκομίζουν τα πιστοποιητικά και λοιπά σχετικά δικαιολο-
γητικά αντί της υπεύθυνης δήλωσης.
8. Ειδικά κατά την εκτέλεση δημοσίων συμβάσεων πα-
ροχής υπηρεσιών καθαρισμού ή/και φύλαξης, εφαρμόζε-
ται η παρ. 4 του άρθρου 68 του ν. 3863/2010 (Α΄115).
Άρθρο 132
Τροποποίηση συμβάσεων κατά τη διάρκειά τους
(άρθρο 72 Οδηγίας 2014/24/ΕΕ)

1. Οι συμβάσεις και οι συμφωνίες-πλαίσιο μπορούν να
τροποποιούνται χωρίς νέα διαδικασία σύναψης σύμβα-
σης σε οποιαδήποτε από τις ακόλουθες περιπτώσεις:
α) όταν οι τροποποιήσεις, ανεξαρτήτως της χρηματι-
κής αξίας τους, προβλέπονται σε σαφείς, ακριβείς και
ρητές ρήτρες αναθεώρησης στα αρχικά έγγραφα της
σύμβασης στις οποίες μπορεί να περιλαμβάνονται και
ρήτρες αναθεώρησης τιμών ή προαιρέσεις. Οι ρήτρες
αυτές αναφέρουν το αντικείμενο και τη φύση των ενδε-
χόμενων τροποποιήσεων ή προαιρέσεων, καθώς και
τους όρους υπό τους οποίους μπορούν να ενεργοποιη-
θούν. Δεν προβλέπουν τροποποιήσεις ή προαιρέσεις που
ενδέχεται να μεταβάλουν τη συνολική φύση της σύμβα-
σης ή της συμφωνίας-πλαίσιο·
β) για τα συμπληρωματικά έργα, υπηρεσίες ή αγαθά α-
πό τον αρχικό ανάδοχο, τα οποία κατέστησαν αναγκαία
και δεν περιλαμβάνονταν στην αρχική σύμβαση, εφόσον
η αλλαγή αναδόχου:
αα) δεν μπορεί να γίνει για οικονομικούς ή τεχνικούς
λόγους, π.χ. απαιτήσεις εναλλαξιμότητας ή διαλειτουρ-
γικότητας με τον υφιστάμενο εξοπλισμό, υπηρεσίες ή ε-
γκαταστάσεις που παρασχέθηκαν με τη διαδικασία σύνα-
ψης της αρχικής σύμβασης, και
ββ) θα συνεπαγόταν σημαντικά προβλήματα ή ουσια-
στική επικάλυψη δαπανών για την αναθέτουσα αρχή.
Ωστόσο, οποιαδήποτε αύξηση της τιμής δεν υπερβαί-
νει το πενήντα τοις εκατό (50%) της αξίας της αρχικής
σύμβασης. Σε περίπτωση διαδοχικών τροποποιήσεων, η
σωρευτική αξία των τροποποιήσεων αυτών δεν μπορεί
να υπερβαίνει το το πενήντα τοις εκατό (50%) της αξίας
της αρχικής σύμβασης ή της συμφωνίας-πλαίσιο.
Οι επακόλουθες τροποποιήσεις δεν πρέπει να αποσκο-
πούν στην αποφυγή εφαρμογής του παρόντος Βιβλίου
(άρθρα 3 έως 221).
γ) όταν πληρούνται σωρευτικά οι ακόλουθες προϋπο-
θέσεις:
αα) η ανάγκη τροποποίησης προέκυψε λόγω περιστά-
σεων που δεν ήταν δυνατόν να προβλεφθούν από μια ε-
πιμελή αναθέτουσα αρχή,
αα) η τροποποίηση δεν μεταβάλλει τη συνολική φύση
της σύμβασης,
ββ) οποιαδήποτε αύξηση της τιμής δεν υπερβαίνει το
50% της αξίας της αρχικής σύμβασης ή της συμφωνίας-
πλαίσιο. Σε περίπτωση διαδοχικών τροποποιήσεων, η
σωρευτική αξία των τροποποιήσεων αυτών δεν μπορεί
να υπερβαίνει το 50% της αξίας της αρχικής σύμβασης ή
της συμφωνίας-πλαίσιο.
Οι επακόλουθες τροποποιήσεις δεν πρέπει να αποσκο-
πούν στην αποφυγή εφαρμογής του παρόντος Βιβλίου,
δ) όταν ένας νέος ανάδοχος υποκαθιστά εκείνον στον
οποίο ανατέθηκε αρχικά η σύμβαση από την αναθέτουσα
αρχή, συνεπεία:
αα) ρητής ρήτρας αναθεώρησης ή προαίρεσης, σύμ-
φωνης με την περίπτωση α΄,
ββ) ολικής ή μερικής διαδοχής του αρχικού αναδόχου,
λόγω εταιρικής αναδιάρθρωσης, περιλαμβανομένων της
εξαγοράς, της απορρόφησης, της συγχώνευσης ή κατα-
στάσεων αφερεγγυότητας ιδίως στο πλαίσιο προπτω-
χευτικών ή πτωχευτικών διαδικασιών, από άλλον οικονο-
μικό φορέα, ο οποίος πληροί τα κριτήρια ποιοτικής επι-
λογής που καθορίστηκαν αρχικά, υπό τον όρο ότι η δια-
δοχή δεν συνεπάγεται άλλες ουσιώδεις τροποποιήσεις
της σύμβασης και δεν γίνεται με σκοπό την αποφυγή της
εφαρμογής του παρόντος Βιβλίου ή
γγ) περίπτωσης που η αναθέτουσα αρχή αναλαμβάνει
τις υποχρεώσεις του κύριου αναδόχου έναντι των υπερ-
γολάβων του και εφόσον η δυνατότητα αυτή προβλέπε-
ται στις κείμενες διατάξεις, σύμφωνα με το άρθρο 131,
ε) όταν οι τροποποιήσεις, ανεξαρτήτως της αξίας
τους, δεν είναι ουσιώδεις κατά την έννοια της παρ. 4.
Οι αναθέτουσες αρχές που τροποποιούν μία σύμβαση
στις περιπτώσεις των περιπτώσεων β΄ και γ΄ δημοσιεύ-
ουν σχετική γνωστοποίηση στην Επίσημη Εφημερίδα της
Ένωσης. Η γνωστοποίηση αυτή περιέχει τις πληροφο-
ρίες που προβλέπονται στο Μέρος Ζ΄ του Παραρτήμα-
τος V του Προσαρτήματος Α΄ και δημοσιεύεται, σύμφω-
να με το άρθρο 65.
2. Χωρίς να απαιτείται επαλήθευση αν τηρούνται οι
προϋποθέσεις των περιπτώσεων α΄ έως δ΄ της παρ. 4, οι
συμβάσεις μπορεί να τροποποιούνται χωρίς νέα διαδικα-
σία σύναψης δημόσιας σύμβασης, σύμφωνα με το παρόν
Βιβλίο, εφόσον η αξία της τροποποίησης είναι κατώτερη
και των δύο ακόλουθων τιμών:
α) των κατώτατων ορίων του άρθρου 5, και
β) του δέκα τοις εκατό (10%) της αξίας της αρχικής
σύμβασης για τις συμβάσεις υπηρεσιών και προμηθειών
και του 15% της αξίας της αρχικής σύμβασης για τις
συμβάσεις έργων.
Η τροποποίηση δεν μπορεί να μεταβάλει τη συνολική
φύση της σύμβασης ή της συμφωνίας-πλαίσιο. Σε περί-
πτωση διαδοχικών τροποποιήσεων, η αξία τους υπολογί-
ζεται βάσει της καθαρής σωρευτικής αξίας των διαδοχι-
κών τροποποιήσεων.
3. Για τον υπολογισμό της τιμής που προβλέπεται στην
παρ. 2 και στις περιπτώσεις β΄ και γ΄ της παρ. 1, όταν η
σύμβαση περιλαμβάνει ρήτρα τιμαριθμικής αναπροσαρ-
μογής, η αναπροσαρμοσμένη τιμή είναι η τιμή αναφο-
ράς.
4. Η τροποποίηση σύμβασης ή συμφωνίας-πλαίσιο κα-
τά τη διάρκειά της θεωρείται ουσιώδης κατά την έννοια
της περίπτωσης ε΄ της παρ. 1, εφόσον καθιστά τη σύμ-
βαση ή τη συμφωνία-πλαίσιο ουσιωδώς διαφορετική, ως
προς τον χαρακτήρα, από την αρχικώς συναφθείσα. Σε
κάθε περίπτωση, με την επιφύλαξη των παραγράφων 1
και 2, μία τροποποίηση θεωρείται ουσιώδης όταν πληροί
μία ή περισσότερες από τις ακόλουθες προϋποθέσεις:
α) η τροποποίηση εισάγει όρους οι οποίοι, εάν είχαν α-
ποτελέσει μέρος της αρχικής διαδικασίας σύναψης σύμ-
βασης, θα είχαν επιτρέψει τη συμμετοχή διαφορετικών
υποψηφίων από αυτούς που επιλέχθηκαν αρχικώς ή
στην αποδοχή άλλης προσφοράς από εκείνη που επελέ-
γη αρχικώς ή θα προσέλκυαν και άλλους συμμετέχοντες
στη διαδικασία σύναψης σύμβασης,
β) η τροποποίηση αλλάζει την οικονομική ισορροπία
της σύμβασης ή της συμφωνίας-πλαίσιο υπέρ του ανα-
δόχου, κατά τρόπο που δεν προβλεπόταν στην αρχική
σύμβαση ή συμφωνία-πλαίσιο,
γ) η τροποποίηση επεκτείνει σημαντικά το αντικείμενο
της σύμβασης ή της συμφωνίας-πλαίσιο,
δ) όταν νέος ανάδοχος υποκαθιστά εκείνον στον ο-
ποίο είχε ανατεθεί αρχικώς η σύμβαση σε περιπτώσεις
διαφορετικές από τις προβλεπόμενες στην περίπτωση
δ΄ της παραγράφου 1.
5. Απαιτείται νέα διαδικασία σύναψης σύμβασης, σύμ-
φωνα με το παρόν Βιβλίο, για τροποποιήσεις των διατά-
ξεων μίας δημόσιας σύμβασης ή μίας συμφωνίας-πλαί-
σιο κατά τη διάρκειά τους, που είναι διαφορετικές από
τις προβλεπόμενες στις παραγράφους 1 και 2.
Άρθρο 133
Δικαίωμα μονομερούς λύσης της σύμβασης
(άρθρο 73 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ)

1. Οι αναθέτουσες αρχές μπορούν, υπό τις προϋποθέ-
σεις που ορίζουν οι κείμενες διατάξεις, να καταγγέλ-
λουν μια δημόσια σύμβαση κατά τη διάρκεια της εκτέλε-
σής της, εφόσον:
α) η σύμβαση έχει υποστεί ουσιώδη τροποποίηση, που
θα απαιτούσε νέα διαδικασία σύναψης σύμβασης δυνά-
μει του άρθρου 132,
β) ο ανάδοχος, κατά το χρόνο της ανάθεσης της σύμ-
βασης, τελούσε σε μια από τις καταστάσεις που αναφέ-
ρονται στην παράγραφο 1 του άρθρου 73 και, ως εκ τού-
του, θα έπρεπε να έχει αποκλειστεί από τη διαδικασία
της σύναψης σύμβασης,
γ) η σύμβαση δεν έπρεπε να ανατεθεί στον ανάδοχο
λόγω σοβαρής παραβίασης των υποχρεώσεων που υπέ-
χει από τις Συνθήκες και την Οδηγία 2014/24/ΕΕ, η οποία
έχει αναγνωριστεί με απόφαση του Δικαστηρίου της Έ-
νωσης στο πλαίσιο διαδικασίας δυνάμει του άρθρου 258
της ΣΛΕΕ.
2. Οι αναθέτουσες αρχές, υπό τις προϋποθέσεις που
ορίζουν οι κείμενες διατάξεις, καταγγέλλουν υποχρεω-
τικά μια δημόσια σύμβαση κατά τη διάρκεια της εκτέλε-
σής της, εφόσον συντρέχει η περίπτωση της παρ. 5 ή της
παρ. 7 του άρθρου 68 του ν. 3863/2010 (Α΄115).
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΙ
ΕΙΔΙΚΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ ΑΝΑ ΕΙΔΟΣ ΣΥΜΒΑΣΗΣ
ΤΙΤΛΟΣ 1
ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΈΡΓΩΝ
ΤΜΗΜΑ Ι
Άρθρο 134
Τρόπος κατασκευής

Τα δημόσια έργα κατασκευάζονται με βάση τη σχετική
εγκεκριμένη μελέτη:
α) Είτε από ειδικευμένους οικονομικούς φορείς κατά
τις κείμενες διατάξεις. Η έγκριση διεξαγωγής δημοπρα-
σίας αποτελεί και έγκριση της κατασκευής του έργου με
οικονομικό φορέα.
β) Είτε από τον φορέα κατασκευής του έργου με αυτε-
πιστασία μέσω κατάλληλης τεχνικής υπηρεσίας, κατά τα
οριζόμενα στο άρθρο 44, και προσωπικού που είτε υπάρ-
χει είτε κατά περίπτωση προσλαμβάνεται και αμείβεται
από τις πιστώσεις του έργου.
Άρθρο 135
Υπογραφή σύμβασης

1. Η σύμβαση συνάπτεται, σύμφωνα με τις διατάξεις
του άρθρου 105. Η έκπτωση κατά την παρ. 5 του άρθρου
105 κηρύσσεται με απόφαση της διευθύνουσας υπηρε-
σίας και κατ’ αυτής ο ανάδοχος δικαιούται να υποβάλει
ένσταση εντός δέκα (10) ημερών από την παραλαβή της.
Η εμπρόθεσμη υποβολή ένστασης αναστέλλει την επι-
βληθείσα έκπτωση από τη σύμβαση. Επί της ενστάσεως
αποφασίζει οριστικά η προϊσταμένη αρχή.
2. Κατά την υπογραφή του συμφωνητικού ο ανάδοχος
δηλώνει την έδρα του και την ακριβή διεύθυνσή του. Μέ-
χρι την πλήρη εκκαθάριση της εργολαβικής σύμβασης
κάθε μεταβολή των στοιχείων αυτών δηλώνεται υποχρε-
ωτικά και χωρίς καθυστέρηση στη διευθύνουσα υπηρε-
σία. Διαφορετικά κάθε κοινοποίηση που γίνεται στην πα-
λαιότερη διεύθυνση που έχει δηλώσει ο ανάδοχος, επι-
φέρει όλα τα νόμιμα αποτελέσματά της.
3. Ο ανάδοχος, κατά τον ίδιο παραπάνω χρόνο, δηλώ-
νει εγγράφως για την παραλαβή των εγγράφων εξουσιο-
δοτημένο προς τούτο πρόσωπο, κάτοικο της έδρας της
διευθύνουσας υπηρεσίας, το οποίο εγκρίνεται από τη δι-
ευθύνουσα υπηρεσία. Η δήλωση του αναδόχου συνοδεύ-
εται από δήλωση και του εξουσιοδοτούμενου προσώπου
ότι αποδέχεται τον γενόμενο διορισμό του. Κάθε κοινο-
ποίηση προς αυτόν θεωρείται ότι γίνεται προς τον ανά-
δοχο. Αντικατάσταση του προσώπου αυτού είναι δυνατή
με ανάλογη εφαρμογή της παραπάνω διαδικασίας. Η α-
ντικατάσταση ισχύει μόνο μετά την αποδοχή του νέου
προσώπου από τη διευθύνουσα υπηρεσία. Η Διευθύνου-
σα Υπηρεσία έχει πάντοτε το δικαίωμα να ζητά την αντι-
κατάστασή του, αν αυτός αρνηθεί την παραλαβή εγγρά-
φων ή απουσιάζει συστηματικά από την έδρα του ή γενι-
κά κριθεί ακατάλληλος. Στην περίπτωση αυτή ο ανάδο-
χος είναι υποχρεωμένος να ορίσει χωρίς καμιά καθυστέ-
ρηση νέο εξουσιοδοτημένο πρόσωπο.
4. Κατά την υπογραφή της σύμβασης κατασκευής έρ-
γου, επανυπολογίζονται, σε συνδυασμό με την έκπτωση,
οι προβλεπόμενες δαπάνες για το φόρο προστιθέμενης
αξίας (Φ.Π.Α.), την αναθεώρηση και γενικά οτιδήποτε
προβλέπεται πέραν της δαπάνης κατασκευής του έργου.
ΤΜΗΜΑ ΙΙ
ΣΥΜΒΑΤΙΚΟ ΣΤΑΔΙΟ
ΕΝΟΤΗΤΑ 1
ΔΙΟΙΚΗΣΗ – ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ
Άρθρο 136
Διοίκηση του έργου – Επίβλεψη

1. Η παρακολούθηση, ο έλεγχος και η διοίκηση των έρ-
γων ασκούνται από την αρμόδια τεχνική υπηρεσία του
φορέα κατασκευής του έργου (διευθύνουσα ή επιβλέ-
πουσα υπηρεσία), η οποία ορίζει τους τεχνικούς υπαλλή-
λους που θα ασχοληθούν ειδικότερα με την επίβλεψη,
προσδιορίζει τα καθήκοντά τους όταν είναι περισσότεροι
από έναν, παρακολουθεί το έργο τους και γενικά προβαί-
νει σε κάθε ενέργεια που απαιτείται για την καλή και έ-
γκαιρη εκτέλεση των έργων.
2. Η Διευθύνουσα Υπηρεσία ορίζει ως επιβλέποντες
και βοηθούς αυτών για το έργο ή τμήματά του ή είδη ερ-
γασιών τεχνικούς κατά προτίμηση υπαλλήλους που έ-
χουν την κατάλληλη ειδικότητα, ανάλογα με τα στελέχη
που διαθέτει, τις υπηρεσιακές ανάγκες και την αξιολόγη-
ση του έργου και του προσωπικού. Οι επιβλέποντες απο-
τελούν τους άμεσους βοηθούς του προϊστάμενου της δι-
ευθύνουσας υπηρεσίας στην άσκηση των καθηκόντων
της που σχετίζονται με το έργο, όπως αυτά ορίζονται
στις επί μέρους διατάξεις του παρόντος τίτλου. Δεν απο-
κλείεται η άσκηση της επίβλεψης από τον προϊστάμενο
της διευθύνουσας υπηρεσίας. Η Διευθύνουσα Υπηρεσία
όταν ορίζει ομάδα επίβλεψης, περιλαμβάνει τον συντονι-
στή, τους επιβλέποντες και τους βοηθούς τους, με σα-
φώς καθορισμένα καθήκοντα στην απόφαση ορισμού, ι-
δίως σε ό,τι αφορά τις απαιτήσεις υπογραφής εγγράφων
και στοιχείων. Για την παραλαβή των αφανών εργασιών
και τη σύνταξη των σχετικών πρωτοκόλλων ορίζει επί-
σης τριμελή επιτροπή τεχνικών υπαλλήλων. Όταν για ο-
ποιοδήποτε λόγο δεν είναι δυνατός ο ορισμός τριμελούς
επιτροπής τεχνικών υπαλλήλων, αυτή η επιτροπή μπορεί
να συγκροτηθεί από (2) δύο υποχρεωτικά μέλη τεχνι-
κούς υπαλλήλους και τον επιβλέποντα.
3. Στην περίπτωση κατασκευής έργου με ανάθεση σε
ανάδοχο, η επίβλεψη αποσκοπεί στην πιστή εκπλήρωση
από τον ανάδοχο των όρων της σύμβασης και στην κα-
τασκευή του έργου, σύμφωνα με τους κανόνες της τέ-
χνης, ώστε να ανταποκρίνεται στον προορισμό του.
Στην περίπτωση κατασκευής έργου με αυτεπιστασία, η
επίβλεψη οργανώνει και διευθύνει τα μέσα που έχει στη
διάθεσή της κατά τον οικονομοτεχνικά προσφορότερο
τρόπο, για να επιτύχει την κατασκευή του έργου, σύμ-
φωνα με τις προδιαγραφές και τους κανόνες της τέχνης,
ώστε να ανταποκρίνεται στον προορισμό του.
4. Η υποχρέωση της επίβλεψης να προβαίνει σε κάθε
ενέργεια για την πιστή εκπλήρωση των όρων της σύμβα-
σης από τον ανάδοχο, δεν μειώνει σε καμιά περίπτωση
τις ευθύνες του αναδόχου, σύμφωνα με τις ισχύουσες
διατάξεις και τη σύμβαση.
5. Η επίβλεψη μπορεί να ασκηθεί, εκτός από τον τόπο
των έργων, και σε όλους τους χώρους που κατασκευάζο-
νται τμήματα του έργου.
6. Σε περιπτώσεις μεγάλων ή ειδικών ή σημαντικών έρ-
γων, η επίβλεψη μπορεί να γίνει με κλιμάκιο της διευθύ-
νουσας υπηρεσίας, που έχει επικεφαλής τεχνικό κατη-
γορίας ΠΕ και τον απαιτούμενο αριθμό βοηθών και άλ-
λου τεχνικού και διοικητικού προσωπικού. Το κλιμάκιο ε-
πίβλεψης μπορεί να εγκατασταθεί στην έδρα της διευθύ-
νουσας υπηρεσίας ή με απόφαση του αρμόδιου Υπουρ-
γού στον τόπο των έργων.
7. Μετά την έναρξη κατασκευής του έργου, οι βασικοί
μελετητές θα μετέχουν υποχρεωτικά ως Τεχνικοί Σύμ-
βουλοι - Μελετητές στην εκτέλεση αυτού, σύμφωνα με
τα οριζόμενα στο άρθρο 144 και στην παρ. 6 του άρθρου
188.
8. Η Διευθύνουσα Υπηρεσία κατά τη διάρκεια της κα-
τασκευής του έργου συντάσσει και στέλνει στην προϊ-
σταμένη αρχή, κάθε τρίμηνο, συνοπτικές ανακεφαλαιω-
τικές εκθέσεις για την πορεία του έργου και τα σημαντι-
κά προβλήματα που σχετίζονται με την κατασκευή του.
Στις εκθέσεις αυτές περιλαμβάνεται υποχρεωτικά ενη-
μέρωση σχετικά με την πορεία εφαρμογής της εγκεκρι-
μένης μελέτης του έργου, με τον εντοπισμό σφαλμάτων
της προμέτρησης και με την εμφάνιση απρόβλεπτων πε-
ριστάσεων που ήδη έλαβαν χώρα ή είναι σε εξέλιξη και
εκτίμηση της διευθύνουσας υπηρεσίας για το αν στο ε-
πόμενο τρίμηνο προβλέπεται να προκύψει ανάγκη εκτέ-
λεσης συμπληρωματικών εργασιών, καθώς και για το κό-
στος των εργασιών αυτών, προκειμένου η προϊσταμένη
αρχή να αποφασίσει σχετικά με τη συνέχιση του έργου ή
τη μείωση του συμβατικού αντικειμένου και τη διάλυση
της σύμβασης.
9. Όταν παρίσταται ανάγκη διαπίστωσης πραγματικών
περιστατικών, τα οποία δεν καλύπτονται από άλλες δια-
τάξεις του παρόντος, το αρμόδιο όργανο ή η αρμόδια υ-
πηρεσία μπορεί να προβαίνει σε αυτοψία που διενεργεί-
ται από κατάλληλο τεχνικό υπάλληλο ή επιτροπή από τε-
χνικούς υπαλλήλους που συντάσσουν σχετική έκθεση.
Όταν γίνονται τέτοιες αυτοψίες καλείται να παραστεί
και ο ανάδοχος, αν συντρέχει περίπτωση.
Άρθρο 137
Υπερημερία κυρίου του έργου

1. Αν ο κύριος του έργου καταστεί υπερήμερος ως
προς την εκπλήρωση των συμβατικών υποχρεώσεών
του, ο ανάδοχος δικαιούται να ζητήσει αποζημίωση μόνο
για τις θετικές του ζημιές που προκαλούνται μετά την ε-
πίδοση από αυτόν σχετικής έγγραφης όχλησης. Η έγ-
γραφη όχληση υποβάλλεται μετά την έναρξη της υπερη-
μερίας του κυρίου του έργου, άλλως είναι πρόωρη και
δεν επιφέρει τα έννομα αποτελέσματα της. Η ως άνω
έγγραφη όχληση πρέπει να περιέχει κατ’ ελάχιστον, τα
πραγματικά περιστατικά που συνιστούν την υπερημερία
του κυρίου του έργου, το είδος των θετικών ζημιών των
οποίων θα ζητηθεί η αποζημίωση και την ημερήσια απο-
ζημίωση. Όχληση που δεν έχει το περιεχόμενο αυτό δεν
επιφέρει έννομες συνέπειες.
Ως θετικές ζημιές αναγνωρίζονται, ιδίως, η δαπάνη ε-
γκαταστάσεων, η εξυπηρέτηση εγγυητικών καλής εκτέ-
λεσης, ασφάλισης έργου, φύλαξης εργοταξίου σταλίας
του προβλεπόμενου από το οργανόγραμμα προσωπικού,
μηχανημάτων, γενικών εξόδων, καθώς και ενδεχόμενων
τόκων προκαταβολής. Ιδιαίτερα για την αποζημίωση των
γενικών εξόδων λαμβάνεται υπόψη ο μέσος όρος των
γενικών εξόδων στο ποσοστό που αντιστοιχεί στο έργο,
όπως προκύπτει από τους δημοσιευμένους ισολογι-
σμούς των τελευταίων πέντε (5) ετών και εφαρμόζεται
επί της ημερήσιας αξίας του έργου χωρίς ΓΕ+ΟΕ, απρό-
βλεπτα, αναθεώρηση και ΦΠΑ.
Σε περίπτωση υπερημερίας από καθυστέρηση πληρω-
μής λογαριασμού, οι θετικές ζημιές οφείλονται κατά το
μέτρο που υπερβαίνουν τον τόκο υπερημερίας.
2. Για τον υπολογισμό της αποζημίωσης λόγω των θε-
τικών ζημιών από σταλίες μηχανικού εξοπλισμού και
προσωπικού του αναδόχου λαμβάνεται υπόψη ο μισθω-
μένος και ο ιδιόκτητος μηχανικός εξοπλισμός του που
βρίσκεται επί τόπου του έργου και χρησιμοποιείται στην
κατασκευή του, και υπό τις ακόλουθες πρόσθετες προϋ-
ποθέσεις:
α) Ότι ο εξοπλισμός αυτός περιλαμβάνεται και συνο-
δεύει το χρονοδιάγραμμα του έργου ή τον πίνακα εξο-
πλισμού που δηλώθηκε στην προσφορά του, όπως ισχύ-
ει.
β) Ότι κατά την προσκόμισή του εξοπλισμού στο εργο-
τάξιο θα κατατεθούν στην Διευθύνουσα Υπηρεσία πλήρη
στοιχεία με τα οποία να αποδεικνύεται: αα) η ιδιοκτησία,
ββ) το έτος κατασκευής κάθε μηχανήματος, γγ) το έτος
αγοράς, δδ) η αναπόσβεστη λογιστική αξία του μηχανή-
ματος από τα επίσημα βιβλία της εργοληπτικής επιχείρη-
σης, εε) η προβλεπόμενη χρονική περίοδος απασχόλη-
σης κάθε μηχανήματος, σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα
εργασιών και το είδος των εργασιών στο οποίο θα απα-
σχοληθεί, στστ) τα μισθωτήρια συμβόλαια για τον μη ι-
διόκτητο εξοπλισμό
γ) Ότι η σταλία κάθε μηχανήματος θα επισυμβεί μέσα
στην περίοδο που το μηχάνημα επρόκειτο να χρησιμο-
ποιηθεί, σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα και στον οριζό-
μενο στην υποπερίπτωση εε΄ της περίπτωσης β΄ χρόνο.
δ) Για τον καθορισμό της αποζημίωσης για την σταλία
ιδιόκτητου μηχανήματος θα λαμβάνονται υπόψη ως μέ-
γιστες αποδεκτές τιμές, αυτές που προκύπτουν από την
οριζόμενη στην υποπερίπτωση δδ΄ της περίπτωσης β΄ α-
ναπόσβεστη λογιστική αξία του μηχανήματος και την
πραγματική εναπομένουσα λειτουργική ζωή του μηχανή-
ματος, βάσει του εγχειριδίου του κατασκευαστή. Για τον
καθορισμό της σταλίας μισθωμένου μηχανήματος θα
λαμβάνονται υπόψη τα νόμιμα παραστατικά στοιχεία.
ε) Η αποζημίωση λόγω σταλιών ιδιόκτητων μηχανημά-
των μη περιλαμβανομένων στον πίνακα μηχανημάτων
της προσφοράς του αναδόχου, γίνεται με τις ίδιες προϋ-
ποθέσεις, όπως παραπάνω και επιπροσθέτως εφόσον ο
ανάδοχος ενημέρωσε και έλαβε την έγκριση πριν από
την προσκόμιση του μηχανήματος από την Υπηρεσία, με
όλα τα προαναφερθέντα στοιχεία και απέδειξε την ανα-
γκαιότητα του μηχανήματος, σε περίπτωση δε αντικατά-
στασης μηχανήματος που περιλαμβάνεται στον πίνακα
της προσφοράς, να αποδείξει την αναγκαιότητα της α-
ντικατάστασης.
Άρθρο 138
Γενικές υποχρεώσεις του αναδόχου

1. Ο ανάδοχος είναι υποχρεωμένος να κατασκευάσει
το έργο κατά τους όρους της σύμβασης και τις σύμφω-
νες προς αυτή και το νόμο έγγραφες εντολές του φορέα
κατασκευής του έργου.
2. Ο ανάδοχος έχει την υποχρέωση να τηρεί με ακρί-
βεια τη διάταξη και τις διαστάσεις των διαφόρων μερών
του έργου, όπως προκύπτουν από τα εγκεκριμένα σχέ-
δια ή άλλα στοιχεία της μελέτης, τα οποία δεν επιδέχο-
νται τροποποιήσεων ή αλλαγών, εκτός αν άλλως ορίζε-
ται στις διατάξεις του παρόντος.
3. Οι έγγραφες εντολές που δίνονται από το αρμόδιο
όργανο για τη συμπλήρωση ή τροποποίηση των στοιχεί-
ων της μελέτης, σύμφωνα με τις παραγράφους 1 και 3
του άρθρου 156, καθώς και η εκτέλεση των εγκεκριμέ-
νων συμπληρωματικών εργασιών, είναι υποχρεωτική για
τον ανάδοχο. Ο ανάδοχος δεν δικαιούται να λάβει απο-
ζημίωση ή αύξηση τιμών για μεταβολές στα έργα που έ-
γιναν χωρίς έγγραφη διαταγή, έστω και αν αυτές βελ-
τιώνουν το έργο. Αν η χωρίς έγκριση μεταβολή επιφέρει
μείωση ποσοτήτων ή διαστάσεων, καταβάλλεται μόνο η
αξία των ποσοτήτων των εργασιών που έχουν πράγματι
εκτελεσθεί χωρίς να αποκλείεται εφαρμογή των διατά-
ξεων για κακοτεχνία.
4. Κατ΄ εξαίρεση, σε επείγουσες περιπτώσεις, η εντο-
λή της Διευθύνουσας Υπηρεσίας για τροποποιήσεις ή
συμπληρώσεις μπορεί να δίνεται και προφορικά στον τό-
πο των έργων. Στην περίπτωση αυτή πρέπει να γίνει σχε-
τική καταχώρηση στο ημερολόγιο του έργου. Αν τη δια-
ταγή αυτή δίνει ο επιβλέπων, οφείλει να ενημερώσει α-
μελλητί εγγράφως τη διευθύνουσα υπηρεσία, για την έκ-
δοση κανονικής εντολής η οποία εκδίδεται εντός τριών
εργασίμων ημερών από την ανωτέρω έγγραφη ενημέρω-
ση. Αν η εντολή αυτή διαφοροποιεί μερικά ή ολικά τις ε-
ντολές του επιβλέποντα, ο ανάδοχος αποζημιώνεται για
τις εργασίες που έχει εκτελέσει, σύμφωνα με την εντο-
λή της επίβλεψης μέχρι τη λήψη της εντολής της διευθύ-
νουσας υπηρεσίας.
5. Αν δεν ορίζεται διαφορετικά στη σύμβαση, ο ανάδο-
χος υποχρεούται να διαθέσει για το έργο όλο το απαι-
τούμενο προσωπικό, υλικά, μηχανήματα, οχήματα, απο-
θηκευτικούς χώρους, εργαλεία και οποιαδήποτε άλλα
μέσα. Ο ανάδοχος, σε κάθε περίπτωση βαρύνεται με ό-
λες τις απαιτούμενες δαπάνες για την ολοκλήρωση του
έργου, όπως είναι οι δαπάνες των μισθών και ημερομι-
σθίων του προσωπικού, οι δαπάνες όλων των εργοδοτι-
κών επιβαρύνσεων, οι δαπάνες για τη μετακίνηση του
προσωπικού του, οι δαπάνες των υλικών και της μεταφο-
ράς, διαλογής, φύλαξης, φθοράς τους κ.λπ., οι δαπάνες
λειτουργίας, συντήρησης, απόσβεσης, μίσθωσης μηχα-
νημάτων και οχημάτων, οι φόροι, τέλη, δασμοί, ασφαλι-
στικές κρατήσεις ή επιβαρύνσεις, οι δαπάνες εφαρμογής
των σχεδίων κατασκευής των σταθερών σημείων, κατα-
μετρήσεων, δοκιμών, προσπελάσεων προς το έργο και
στις θέσεις για τη λήψη υλικών, σύστασης και διάλυσης
εργοταξίων, οι δαπάνες αποζημιώσεων ζημιών στο προ-
σωπικό του, στον κύριο του έργου ή σε οποιονδήποτε
τρίτο και γενικά κάθε είδους δαπάνη απαραίτητη για την
καλή και έντεχνη εκτέλεση του έργου.
6. Οι φόροι, τέλη, δασμοί, κρατήσεις και οποιεσδήποτε
άλλες νόμιμες επιβαρύνσεις βαρύνουν τον ανάδοχο, ό-
πως ισχύουν κατά το χρόνο που δημιουργείται η υποχρέ-
ωση καταβολής τους. Κατ’ εξαίρεση, φόροι του Δημοσί-
ου, λοιπά τέλη που βαρύνουν άμεσα το εργολαβικό α-
ντάλλαγμα, βαρύνουν τον ανάδοχο μόνο στο μέτρο που
ίσχυαν κατά το χρόνο υποβολής της προσφοράς. Μετα-
γενέστερες αυξομειώσεις, αυξομειώνουν αντίστοιχα το
οφειλόμενο εργολαβικό αντάλλαγμα. Τα δύο προηγού-
μενα εδάφια δεν ισχύουν για το φόρο εισοδήματος ή τις
παρακρατήσεις έναντι του φόρου αυτού.
7. Ο ανάδοχος έχει την υποχρέωση για την τήρηση
των διατάξεων της εργατικής νομοθεσίας, των διατάξε-
ων και κανονισμών για την πρόληψη ατυχημάτων στο
προσωπικό του ή στο προσωπικό του φορέα του έργου ή
σε οποιονδήποτε τρίτο και για τη λήψη μέτρων προστα-
σίας του περιβάλλοντος. Σχετικά με τη λήψη μέτρων α-
σφαλείας είναι υποχρεωμένος να εκπονεί με ευθύνη του
κάθε σχετική μελέτη (στατική ικριωμάτων, μελέτη προ-
σωρινής σήμανσης έργων κ.λπ.) και να λαμβάνει όλα τα
σχετικά μέτρα. Ο ανάδοχος υπέχει την πλήρη και απο-
κλειστική ευθύνη για κάθε ζημία που προκαλείται προς
οιονδήποτε από την παράβαση των παραπάνω υποχρεώ-
σεων, ευθυνόμενος, εκτός άλλων, και για την καταβολή
των σχετικών αποζημιώσεων. Ο ανάδοχος οφείλει να
λαμβάνει μέτρα προστασίας, σύμφωνα με την ισχύουσα
νομοθεσία στο Σχέδιο Ασφάλειας και Υγείας (ΣΑΥ), ό-
πως αυτό ρυθμίζεται με τις αποφάσεις του Υφυπουργού
Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημόσιων Έργων ΔΙ-
ΠΑΔ/οικ.177/ 2.3.2001 (Β΄ 266), ΔΕΕΠΠ/85/ 14.5.2001
(Β΄ 686) και ΔΙΠΑΔ/οικ889/ 27.11.2002 (Β΄ 16), στο χρο-
νοδιάγραμμα των εργασιών, καθώς και τις ενδεχόμενες
τροποποιήσεις ή άλλες αναγκαίες αναπροσαρμογές των
μελετών κατά τη φάση της μελέτης και της κατασκευής
του έργου.
8. Ανεξάρτητα από την υποχρέωση του αναδόχου να
διαθέτει όλο το προσωπικό που απαιτείται για τη διεύ-
θυνση της κατασκευής και την κατασκευή του έργου, η
διακήρυξη μπορεί να ορίζει κατ’ εκτίμηση τον αριθμό τε-
χνικού προσωπικού κατά ειδικότητα και βαθμίδα εκπαί-
δευσης, που πρέπει να διαθέτει κατ΄ ελάχιστο ανάδοχος
κατά την εκτέλεση της σύμβασής του. Ο αριθμός αυτός
προσαρμόζεται, σύμφωνα με τις απαιτήσεις του έργου,
με βάση το χρονοδιάγραμμα κατασκευής του. Η Διευθύ-
νουσα Υπηρεσία μπορεί πάντα να διατάσσει την απομά-
κρυνση του προσωπικού που κρίνεται δικαιολογημένα α-
κατάλληλο ή την ενίσχυση των συνεργείων του αναδό-
χου.
9. Αν ο ανάδοχος καθυστερεί τις πληρωμές των απο-
δοχών του προσωπικού που έχει προσλάβει και χρησιμο-
ποιεί στο έργο, η Διευθύνουσα Υπηρεσία μετά από γρα-
πτή όχληση των ενδιαφερομένων, καλεί τον ανάδοχο να
εξοφλήσει τους δικαιούχους μέσα σε δεκαπέντε (15) η-
μέρες. Αν ο ανάδοχος δεν εξοφλήσει τους δικαιούχους,
τότε η Διευθύνουσα Υπηρεσία συντάσσει καταστάσεις
πληρωμής των οφειλομένων και πληρώνει απευθείας
τους δικαιούχους από τις πιστώσεις του έργου, για λο-
γαριασμό του αναδόχου και έναντι του λαβείν του. Σε ε-
φαρμογή της παραγράφου αυτής μπορεί να πληρωθούν
οι αποδοχές μέχρι και των τριών (3) τελευταίων μηνών
πριν από την όχληση των ενδιαφερομένων. Προϋπόθεση
της πληρωμής είναι να υπάρχει οφειλή του κυρίου του
έργου εκ της κατασκευής του αποδεικνυόμενη ή όπως
προκύπτει από υποβληθέντα ή συντασσόμενο εκ της Δι-
ευθύνουσας Υπηρεσίας λογαριασμό.
10. Ο ανάδοχος έχει όλη την ευθύνη για την ανεύρεση
και χρησιμοποίηση πηγών αδρανών υλικών ή άλλων υλι-
κών, που δεν προέρχονται από το εμπόριο, εκτός αν ορί-
ζεται διαφορετικά από τη σύμβαση. Οι πηγές αυτές, πριν
από τη χρησιμοποίησή τους, πρέπει να εγκριθούν από τη
διευθύνουσα υπηρεσία, που μπορεί να απαγορεύσει τη
χρήση ακατάλληλων ή απρόσφορων για τα έργα πηγών.
Αν διαπιστωθεί ότι ο ανάδοχος εμπορεύεται τα εξορυσ-
σόμενα από τις πηγές αυτές του έργου αδρανή υλικά κη-
ρύσσεται έκπτωτος με απόφαση της αναθέτουσας αρ-
χής ή του αναθέτοντος φορέα.
11. Τα υλικά που ανευρίσκονται κατά την κατασκευή
του έργου ή προέρχονται από καθαίρεση παλιών έργων,
ανήκουν στον κύριο του έργου. Ο ανάδοχος αποζημιώ-
νεται για τις δαπάνες εξαγωγής ή διαφύλαξής τους, αν η
σύμβαση δεν ορίζει διαφορετικά και οφείλει να παίρνει
τα κατάλληλα μέτρα, για να αποτραπεί ή να είναι όσο το
δυνατόν μικρότερη η βλάβη των υλικών κατά την εξαγω-
γή τους. Χρησιμοποίηση των υλικών από τον ανάδοχο γί-
νεται μετά από έγγραφη συναίνεση της υπηρεσίας και α-
φού συνταχθεί σχετικό πρωτόκολλο μεταξύ της διευθύ-
νουσας υπηρεσίας και του αναδόχου.
12. Ο ανάδοχος είναι υποχρεωμένος να ειδοποιήσει α-
μέσως τη Διευθύνουσα Υπηρεσία αν κατά την κατα-
σκευή των έργων βρεθούν αρχαιότητες ή οποιαδήποτε
έργα τέχνης. Στην περίπτωση αυτή εφαρμόζονται οι δια-
τάξεις για τις αρχαιότητες. Για την καθυστέρηση των έρ-
γων ή διακοπή τους από αυτή την αιτία, έχουν εφαρμογή
οι σχετικές διατάξεις του παρόντος νόμου.
13. Ο ανάδοχος έχει την υποχρέωση να μην παρεμπο-
δίζει την εκτέλεση οποιωνδήποτε άλλων έργων ή εργα-
σιών φορέα του δημόσιου τομέα, που είναι δυνατόν να
επηρεάζονται από τις εργασίες της εργολαβίας του, να
προστατεύει τις υπάρχουσες κατασκευές και εκμεταλ-
λεύσεις από κάθε βλάβη ή διακοπή λειτουργίας τους και
χωρίς μείωση της ευθύνης του να αποκαθιστά ή να συμ-
βάλει στην άμεση αποκατάσταση των βλαβών ή διακο-
πών.
14. Ο ανάδοχος είναι υποχρεωμένος να εξασφαλίσει
την απρόσκοπτη άσκηση της επίβλεψης στα εργοστάσια
που κατασκευάζονται τμήματα του έργου και γενικά σε
όλους τους χώρους που κρίνει απαραίτητο η διευθύνου-
σα υπηρεσία. Ο διευθύνων από μέρους της αναδόχου ε-
πιχείρησης τα έργα υποχρεούται, μετά από ειδοποίηση
της υπηρεσίας, να συνοδεύει τους υπαλλήλους που επι-
βλέπουν, διευθύνουν ή επιθεωρούν τα έργα, κατά τις με-
ταβάσεις για επίβλεψη, έλεγχο ή επιθεώρηση στον τόπο
των έργων ή στους άλλους τόπους παραγωγής, καθώς
και των συμβούλων και εμπειρογνωμόνων.
15. Κατά τη διάρκεια της κατασκευής του έργου ο ανά-
δοχος είναι υποχρεωμένος κάθε τρίμηνο να συντάσσει
και να στέλνει στην προϊσταμένη αρχή, μέσω της διευθύ-
νουσας υπηρεσίας, συνοπτικές ανακεφαλαιωτικές εκθέ-
σεις για την πορεία του έργου, αναλόγου περιεχομένου
με τις αντίστοιχες εκθέσεις της διευθύνουσας υπηρε-
σίας που προβλέπονται στην παρ. 8 του άρθρου 136. Οι
εκθέσεις αυτές δεν θεωρούνται ως αιτήματα του αναδό-
χου, ούτε ως παραιτήσεις από δικαιώματά του και οι α-
παντήσεις επ’ αυτών δεν συνιστούν βλαπτικές πράξεις,
κατά την έννοια της παραγράφου 1 του άρθρου 174.
Άρθρο 139
Διεύθυνση έργου από την πλευρά του αναδόχου

Η διεύθυνση των έργων από την πλευρά του αναδό-
χου στους τόπους κατασκευής τους γίνεται από τεχνι-
κούς που έχουν τα κατάλληλα προσόντα και είναι απο-
δεκτοί από την διευθύνουσα υπηρεσία. Η επί του τόπου
των έργων παρουσία τεχνικού στελέχους ή τεχνικού υ-
παλλήλου του αναδόχου είναι υποχρεωτική και ανάλογη
με τη φύση και το μέγεθος του κατασκευαζόμενου έρ-
γου. Η ελάχιστη τεχνική στελέχωση του εργοταξίου σε
κάθε έργο καθορίζεται με απόφαση της αναθέτουσας
αρχής ή του αναθέτοντος φορέα, στη διακήρυξη. Προ-
κειμένου για έργα προϋπολογισμού πάνω από τρία εκα-
τομμύρια (3.000.000,00) ευρώ, η αναλογία αυτή καθορί-
ζεται τουλάχιστον σε τρεις (3) τεχνικούς ανάλογων προ-
σόντων και πείρας, από τους οποίους ένας (1) τουλάχι-
στον πρέπει να είναι διπλωματούχος ανώτατου εκπαι-
δευτικού ιδρύματος (Α.Ε.Ι.) και ένας (1) τουλάχιστον
πτυχιούχος ανωτάτου τεχνολογικού εκπαιδευτικού ιδρύ-
ματος (Α.Τ.Ε.Ι.). Για το προσωπικό που αποτελεί την ελά-
χιστη στελέχωση, απαιτείται προσκόμιση στη Διευθύ-
νουσα Υπηρεσία βεβαίωσης του οικείου ασφαλιστικού
φορέα, στην οποία θα αναγράφεται και ο χρόνος ασφά-
λισης των εργαζομένων. Η παράβαση των διατάξεων του
άρθρου αυτού αποτελεί πειθαρχικό αδίκημα για τον οικο-
νομικό φορέα, τα στελέχη και τους υπαλλήλους της, κα-
θώς και για τους υπαλλήλους της διευθύνουσας υπηρε-
σίας. Με απόφαση του Υπουργού Υποδομών, Μεταφο-
ρών και Δικτύων μπορεί να καθορίζεται ή και να αναπρο-
σαρμόζεται ο αριθμός των τεχνικών επί τόπου των έρ-
γων, ανάλογα με τον προϋπολογισμό και τη φύση του ε-
κτελούμενου έργου.
Άρθρο 140
Υποχρεώσεις μελών αναδόχου κοινοπραξίας

1. Οι εγγυήσεις εκτέλεσης του έργου εκδίδονται υπέρ
όλων των μελών της κοινοπραξίας.
2. Τα μέλη της αναδόχου κοινοπραξίας ευθύνονται έ-
ναντι του κυρίου του έργου εις ολόκληρο για κάθε υπο-
χρέωση που απορρέει από τη σύμβαση ή από το νόμο.
3. Όλα τα μέλη της κοινοπραξίας οφείλουν κατά την
κατάρτιση και υπογραφή της σύμβασης να καταθέσουν
συμβολαιογραφική πράξη διορισμού κοινού εκπροσώπου
της κοινοπραξίας έναντι του κυρίου του έργου και των υ-
πηρεσιών. Με την ίδια πράξη ορίζεται υποχρεωτικά και ο
αναπληρωτής του εκπροσώπου. Ο αναπληρωτής εκπρο-
σωπεί την κοινοπραξία σε κάθε περίπτωση απουσίας ή
κωλύματος του εκπροσώπου, καθώς και σε περιπτώσεις
θανάτου ή ανικανότητας αυτού. Ο εκπρόσωπος και ο α-
ναπληρωτής του πρέπει να είναι φυσικό πρόσωπο από τα
μέλη της κοινοπραξίας ή από τους νόμιμους εκπροσώ-
πους των εταιριών που κοινοπρακτούν. Ο εκπρόσωπος ή
ο αναπληρωτής του μπορούν να διορίζουν άλλους πλη-
ρεξούσιους για τη διενέργεια συγκεκριμένων πράξεων
κατά την εκπροσώπηση της κοινοπραξίας, εφόσον δόθη-
κε σε αυτούς τέτοια εξουσία με την πράξη διορισμού
τους. Με την επιφύλαξη των διατάξεων της επόμενης
παραγράφου ο διορισμός του εκπροσώπου και του ανα-
πληρωτή και η αποδοχή του από αυτούς διαρκούν καθ’ ό-
λη τη διάρκεια του έργου και μέχρι την πλήρη εκκαθάρι-
ση των σχέσεων της κοινοπραξίας με τον κύριο του έρ-
γου. Μαζί με την πράξη διορισμού κατατίθενται κατά την
υπογραφή της σύμβασης και δηλώσεις αποδοχής του
διορισμού τους από τον εκπρόσωπο και από τον αναπλη-
ρωτή του. Ο διορισμός του εκπροσώπου και του αναπλη-
ρωτή του και οι δηλώσεις αποδοχής πρέπει να είναι χω-
ρίς αίρεση ή όρους και να εκτείνονται σε όλα τα θέματα
που αφορούν την εκτέλεση της σύμβασης, στα οποία πε-
ριλαμβάνεται και η είσπραξη του εργολαβικού ανταλ-
λάγματος και ο διορισμός αντικλήτου.
4. Αντικατάσταση του εκπροσώπου ή του αναπληρωτή
του ή και των δύο γίνεται μόνο από κοινού από όλα τα
μέλη της κοινοπραξίας με συμβολαιογραφική πράξη. Μό-
νο μετά την κοινοποίηση της πράξης αυτής και των δη-
λώσεων αποδοχής του διορισμού τους από τους διοριζό-
μενους παύει η εξουσία εκπροσώπησης αυτών που είχαν
διορισθεί πριν.
Άρθρο 141
Πειθαρχικές ευθύνες διοικητικών οργάνων

1. Η υπαίτια παράλειψη οφειλόμενης ενέργειας από
όργανα του φορέα κατασκευής του έργου αποτελεί πει-
θαρχική παράβαση.
2. Ιδίως αποτελούν πειθαρχικές παραβάσεις:
α) Για τους επιβλέποντες το έργο: η υπαίτια καθυστέ-
ρηση να ενημερώσει αμελλητί τη Διευθύνουσα Υπηρεσία
για τροποιητικές προφορικές εντολές με εγγραφή τους
στο ημερολόγιο του έργου, η υπαίτια καθυστέρηση στην
ενημέρωση του προϊσταμένου της διευθύνουσας υπηρε-
σίας για την εκ μέρους του αναδόχου παραβίαση του
χρονοδιαγράμματος κατασκευής ή την κατασκευή ελατ-
τωματικών εργασιών ή την ενσωμάτωση ελαττωματικών
υλικών ή την παράλειψη τήρησης των νόμιμων μέτρων α-
σφάλειας ή προστασίας του περιβάλλοντος.
β) Για τον προϊστάμενο της διευθύνουσας υπηρεσίας:
η παράλειψη κίνησης και διεκπεραίωσης της διαδικασίας
έκπτωσης του αναδόχου παρά τη συνδρομή των ανα-
γκαίων προϋποθέσεων, η παράλειψη έγκαιρης έγκρισης
των επιμετρήσεων, λογαριασμών και βεβαίωσης περάτω-
σης των εργασιών του έργου, η παράλειψη αμελλητί κοι-
νοποίησης του εγκεκριμένου λογαριασμού στον ανάδο-
χο και η πρόσκληση για την προσκόμιση των δικαιολογη-
τικών πληρωμής και η χορήγηση εντολών για εκτέλεση
εργασιών οι οποίες δεν προβλέπονται από την αρχική ή
εγκεκριμένη συμπληρωματική σύμβαση, ούτε άλλως
πως είναι επιτρεπτή η εκτέλεσή τους κατά τις κείμενες
διατάξεις.
γ) Για τον προϊστάμενο και τα όργανα της προϊσταμέ-
νης αρχής: η παράλειψη έγκαιρης έγκρισης των Ανακε-
φαλαιωτικών Πινάκων και των Πρωτοκόλλων προσωρι-
νής και οριστικής παραλαβής, η χορήγηση παράτασης
προθεσμίας χωρίς να υφίστανται οι νόμιμες προϋποθέ-
σεις και η παράλειψη έκδοσης απόφασης σε ένσταση
του αναδόχου κατά απόφασης κήρυξης έκπτωσης, εντός
της δίμηνης προθεσμίας της παραγράφου 7 του άρθρου
160.
3. Για τις παραβάσεις των προηγούμενων παραγρά-
φων το αρμόδιο όργανο της αναθέτουσας αρχής ή του
αναθέτοντος φορέα είτε επιβάλλει εις βάρος των υπαι-
τίων, ανάλογα με τη βαρύτητά τους, την πειθαρχική ποι-
νή του προστίμου μέχρι ποσού αντίστοιχου του μισθού
των έξι (6) μηνών είτε τους παραπέμπει στο οικείο πει-
θαρχικό όργανο για την επιβολή των κατά τις κείμενες
διατάξεις προβλεπόμενων πειθαρχικών ποινών.
Άρθρο 142
Συμβουλευτική Επιτροπή Παρακολούθησης του έργου

1. Σε περίπτωση κατασκευής σημαντικών έργων συ-
γκροτείται επιτροπή παρακολούθησης του έργου. Η επι-
τροπή έχει συμβουλευτικό χαρακτήρα και παρακολουθεί
την εφαρμογή της μελέτης ή την αιτιολογημένη αποδο-
χή προτεινόμενων τροποποιήσεων αυτής, την τήρηση
του χρονοδιαγράμματος κατασκευής, τη διαμόρφωση
του κόστους, την τήρηση κανόνων ασφαλείας και υγιει-
νής του χώρου εργασίας, την τήρηση των μέτρων προ-
στασίας του περιβάλλοντος και γενικά την πορεία του
έργου.
2. Ο χαρακτηρισμός των έργων ως «σημαντικών έρ-
γων» για την εφαρμογή της ανωτέρω παραγράφου γίνε-
ται από την αναθέτουσα αρχή ή τον αναθέτοντα φορέα,
ο οποίος και συγκροτεί την επιτροπή. Στις περιπτώσεις
έργων του Δημοσίου ο χαρακτηρισμός του έργου ως ση-
μαντικού και η ταυτόχρονη σύσταση και συγκρότηση της
επιτροπής γίνεται από τον Γενικό Γραμματέα της Αποκε-
ντρωμένης Διοίκησης για δημοτικά έργα, από τον Γενικό
Γραμματέα της Περιφέρειας για τα έργα περιφερειακού
επιπέδου και από τον αρμόδιο Υπουργό για τα άλλα έρ-
γα. Για τα έργα των άλλων φορέων του δημόσιου τομέα
ο χαρακτηρισμός και η σύσταση και συγκρότηση της επι-
τροπής γίνεται από το αρμόδιο όργανο του κυρίου του
έργου.
3. H επιτροπή συνιστάται και συγκροτείται για κάθε
συγκεκριμένο έργο ή ομάδα έργων, ακόμη και από το
στάδιο της μελέτης για την άσκηση ανάλογων καθηκό-
ντων κατά το στάδιο αυτό.
4. H επιτροπή αποτελείται από όργανα της αναθέτου-
σας αρχής ή του αναθέτοντος φορέα και από εκπροσώ-
πους των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης, των φο-
ρέων που θα χρησιμοποιήσουν τα έργα ή και άλλων κοι-
νωνικών φορέων. Με την απόφαση συγκρότησης ορίζε-
ται ο πρόεδρος της επιτροπής και ο αναπληρωτής του,
καθώς και τα μέλη που δεν μπορεί να είναι περισσότερα
από πέντε (5) όταν πρόκειται για έργα δημοτικά ή περι-
φερειακού επιπέδου και επτά (7) για τα άλλα έργα.
5. Με μέριμνα του Προέδρου η επιτροπή ορίζει ένα μέ-
λος της, ως σύνδεσμο με τον φορέα κατασκευής. Ο σύν-
δεσμος ανακοινώνεται στον φορέα κατασκευής του έρ-
γου, που του παρέχει όλα τα απαραίτητα στοιχεία για ε-
νημέρωση της επιτροπής στα θέματα αρμοδιότητάς της
όπως αυτά προβλέπονται στις σχετικές διατάξεις του
νόμου. Η επιτροπή μπορεί πάντα να προβαίνει στην αντι-
κατάσταση του συνδέσμου.
6. Οι συνεδριάσεις και λοιπές ενέργειες της επιτροπής
δεν ακολουθούν ορισμένο τύπο. Κάθε φορά που η επι-
τροπή ή ορισμένα μέλη της το θεωρούν σκόπιμο και του-
λάχιστον στο τέλος του κάθε ημερολογιακού τριμήνου,
συντάσσονται εκθέσεις που περιλαμβάνουν τα συμπερά-
σματα των συζητήσεων και τη γνώμη της επιτροπής στα
θέματα της αρμοδιότητάς της. Σε περίπτωση που δια-
μορφώνονται περισσότερες από μία γνώμες, καταχω-
ρούνται όλες οι γνώμες στην έκθεση, με αναφορά των
μελών που τάσσονται με την κάθε γνώμη. Η καταχώρη-
ση γίνεται με πρώτη τη γνώμη που συγκεντρώνει την υ-
ποστήριξη των περισσότερων μελών και ακολουθούν
στη σειρά με την ίδια βάση οι υπόλοιπες γνώμες. Οι εκ-
θέσεις υπογράφονται από τον πρόεδρο και το σύνδεσμο,
κοινοποιούνται στον κύριο του έργου και το φορέα κατα-
σκευής (διευθύνουσα υπηρεσία - προϊσταμένη αρχή) και
ανακοινώνονται στη Γ.Γ.Υ.. Όταν η επιτροπή έχει συ-
γκροτηθεί για ομάδα έργων, οι εκθέσεις μπορεί να συ-
ντάσσονται και χωριστά για καθένα έργο. Στον ανάδοχο
μπορεί να κοινοποιούνται, αν το ζητήσει, τα μέρη των εκ-
θέσεων που περιλαμβάνουν κρίσεις για αυτόν.
7. Η Διευθύνουσα Υπηρεσία ανακοινώνει υποχρεωτικά
στον πρόεδρο της επιτροπής τη σύμβαση, τις σχετικές
αποφάσεις τροποποιήσεων της σύμβασης, εκπτώσεων ή
διαλύσεων εργολαβίας, την έκδοση βεβαίωσης περάτω-
σης του έργου και τις αποφάσεις συγκρότησης των επι-
τροπών παραλαβής. Αν η επιτροπή έχει συγκροτηθεί από
το στάδιο εκπόνησης της μελέτης, ανακοινώνονται επί-
σης οι αποφάσεις επιλογής μελετητών, έγκρισης στα-
δίων ή φάσεων μελέτης και τελικών εγκρίσεων της με-
λέτης.
Η επιτροπή ενεργεί και λειτουργεί, σύμφωνα με τις
διατάξεις για τα συλλογικά όργανα και τα αναφερόμενα
στην απόφαση συγκρότησής της.
Άρθρο 143
Κοινοποίηση στον ανάδοχο - εκπροσώπηση

1. Η επικοινωνία των υπηρεσιών που εκτελούν έργα με
τον ανάδοχο συντελείται είτε: α) με τηλεομοιοτυπία,
σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 14 του
ν. 2672/1998 είτε β) με όργανο της υπηρεσίας ή οποιοδή-
ποτε άλλο δημόσιο όργανο είτε γ) με δικαστικό επιμελη-
τή, κατόπιν παραγγελίας του αρμόδιου οργάνου είτε
πληρεξουσίου νομικού εκπροσώπου του είτε δ) με email
ηλεκτρονικό ταχυδρομείο κατά τις κείμενες διατάξεις. Η
κοινοποίηση της ειδικής πρόσκλησης και της απόφασης
έκπτωσης του άρθρου 160, της ειδικής διαταγής του άρ-
θρου 159, γίνεται αποκλειστικά κατά τις περιπτώσεις β΄
και γ΄.
Για την κοινοποίηση, σύμφωνα με τις περιπτώσεις β΄
και γ΄ συντάσσεται σχετικό αποδεικτικό επιδόσεως. Κα-
τά τα λοιπά εφαρμόζονται ανάλογα οι οικείες διατάξεις
Κκώδικα Πολιτικής Δικονομίας. Ο ανάδοχος γνωστοποιεί
στη Διευθύνουσα Υπηρεσία τη νόμιμη εκπροσώπησή του
ή τους πληρεξούσιους.
2. Όταν πρόκειται για υπογραφή του χρονοδιαγράμμα-
τος, των επιμετρήσεων, των πρωτοκόλλων αφανών ερ-
γασιών, των πρωτοκόλλων κανονισμού τιμών μονάδος
νέων εργασιών (Π.Κ.Τ.Μ.Ν.Ε.), των Ανακεφαλαιωτικών
ΠιΝνάκων, συμπληρωματικών συμβάσεων, των πιστοποι-
ήσεων και της επί τόπου παρακολούθησης και διοίκησης
κατασκευής του έργου, ο ανάδοχος μπορεί να αντιπρο-
σωπευθεί από τεχνικό στέλεχος της επιχείρησης ή άλλο
τεχνικό που έχει τα νόμιμα τυπικά και ουσιαστικά προσό-
ντα.
Ο ανωτέρω τεχνικός μπορεί να είναι ολικά ή μερικά και
πληρεξούσιος ή εκπρόσωπος του αναδόχου.
Άρθρο 144
Σύμπραξη στην κατασκευή του μελετητή -
Πρόσθετες εγγυήσεις - Ευθύνη

1. Όταν η μελέτη του έργου έχει εκπονηθεί από ιδιωτι-
κό μελετητικό γραφείο, η Διευθύνουσα Υπηρεσία ειδο-
ποιεί εγγράφως τον μελετητή για την έναρξη κατασκευ-
ής του έργου που έχει μελετήσει και για κάθε τροποποί-
ηση της μελέτης εφαρμόζονται οι διατάξεις της παρ. 2.
2. Επιτρέπεται η τροποποίηση της εγκεκριμένης μελέ-
της, κατά τη διάρκεια εκτέλεσης του έργου, μόνο για τη
διόρθωση σφαλμάτων της ή τη συμπλήρωση ελλείψεών
της ή για λόγους που υπαγορεύονται από απρόβλεπτες
περιστάσεις. Προς τούτο υποβάλλεται πρόταση της δι-
ευθύνουσας υπηρεσίας του έργου προς την προϊσταμέ-
νη αρχή, η οποία αποφασίζει ύστερα από γνώμη του αρ-
μόδιου τεχνικού συμβουλίου κατασκευών. Αν η τροπο-
ποίηση αποδίδεται σε σφάλματα και ελλείψεις της μελέ-
της και ο μελετητής αποδέχεται την ευθύνη του, τροπο-
ποιεί τη μελέτη κατά την παρ. 5 του άρθρου 188, εφόσον
δεν έχουν παραγραφεί οι αξιώσεις του εργοδότη. Σε κά-
θε άλλη περίπτωση την τροποποίηση αναλαμβάνει ο α-
νάδοχος του έργου σε συνεργασία με μελετητή που δια-
θέτει τα νόμιμα προσόντα. Για να εισαχθεί το θέμα στο
Τεχνικό Συμβούλιο πρέπει η τροποποιητική μελέτη να εί-
ναι σε στάδιο αντίστοιχο με την προς τροποποίηση και
να έχει τεθεί υπόψη του αρχικού μελετητή που διατυπώ-
νει εγγράφως τη γνώμη του σε εύλογη, κατά την κρίση
της διευθύνουσας υπηρεσίας, προθεσμία.
Κατά τη συζήτηση στο συμβούλιο καλούνται προς α-
κρόαση ο αρχικός μελετητής, ο ανάδοχος του έργου ή
εκπρόσωποί τους και εκπρόσωπος της υπηρεσίας που ε-
νέκρινε την αρχική μελέτη, οι οποίοι υποβάλλουν γρα-
πτό υπόμνημα. Η προϊσταμένη αρχή εκδίδει την απόφα-
ση περί αποδοχής της πρότασης τροποποίησης της με-
λέτης, μέσα σε προθεσμία τριάντα (30) ημερών από την
έκδοση της γνωμοδότησης του συμβουλίου και η κοινο-
ποίηση της απόφασης στην υπηρεσία τήρησης των μη-
τρώων, αποτελεί προϋπόθεση για την πληρωμή των ερ-
γασιών της τροποποιητικής μελέτης. Αν η ανάγκη τρο-
ποποίησης της μελέτης αποδίδεται σε σφάλματα ή ελ-
λείψεις της και δεν έχουν παραγραφεί οι αξιώσεις του
κυρίου του έργου κατά του μελετητή, εφαρμόζονται οι
διατάξεις της παραράφου 5 του άρθρου 188. Ο μελετη-
τής της αρχικής μελέτης μπορεί να ασκήσει αίτηση θερα-
πείας κατά της απόφασης περί τροποποίησης της μελέ-
της, αν αυτή αποδίδεται σε σφάλματα ή παραλείψεις της
μελέτης. Η άσκηση αίτησης θεραπείας αναστέλλει τις
εις βάρος του μελετητή οικονομικές συνέπειες και την έ-
ναρξη της πειθαρχικής διαδικασίας, όχι όμως την εφαρ-
μογή της τροποποιημένης μελέτης.
Η απόφαση κοινοποιείται στα αρμόδια για την κίνηση
της πειθαρχικής διαδικασίας κατά του μελετητή και των
υπαιτίων υπαλλήλων όργανα, αν η ανάγκη τροποποίη-
σης οφείλεται σε λάθη ή παραλείψεις της μελέτης.
3. Αν δεν έχει περάσει η εξαετία που προβλέπεται από
την παράγραφο 1 του άρθρου 188, για την παραγραφή
των αξιώσεων του εργοδότη κατά του μελετητή, εφαρ-
μόζονται οι διατάξεις της παρ. 5 του αυτού άρθρου 188.
Στην περίπτωση αυτή, καθ’ όλη τη διάρκεια κατασκευής
του έργου, ο μελετητής φέρει πλήρως την ευθύνη της
μελέτης του.
4. Για την πληρότητα των εκπονούμενων μελετών, τον
αρτιότερο σχεδιασμό, την καλύτερη διοίκηση και επίβλε-
ψη και την έντεχνη κατασκευή του έργου, υποχρεούνται
ο μελετητής, ο ανάδοχος κατασκευής του έργου και ο
τεχνικός σύμβουλος να ασφαλίζουν τη μελέτη, την κα-
τασκευή του έργου και τις υπηρεσίες τεχνικού συμβού-
λου αντίστοιχα, κατά παντός κινδύνου, περιλαμβανομέ-
νων και των περιπτώσεων ζημιών από ανωτέρα βία.
Με απόφαση του Υπουργού, Υποδομών, Μεταφορών
και Δικτύων ορίζονται τα έργα, οι μελέτες και οι υπηρε-
σίες που υπάγονται στην ασφάλιση, οι ασφαλιζόμενοι
κίνδυνοι, η διάρκεια της ασφάλισης, η διαδικασία διαπί-
στωσης της επέλευσης του κινδύνου και της καταβολής
του ασφαλίσματος, τα ελάχιστα όρια ασφαλιστικών κα-
λύψεων, οι αποδεκτές εξαιρέσεις και οι μέγιστες απαλ-
λαγές, η έναρξη εφαρμογής της υποχρέωσης ασφάλι-
σης και κάθε άλλο αναγκαίο θέμα. Μέχρι την έκδοση της
ανωτέρω απόφασης τα έργα των οποίων ο προϋπολογι-
σμός χωρίς το ΦΠΑ υπερβαίνει το ποσό των πεντακο-
σίων χιλιάδων (500.000) ευρώ ασφαλίζονται υποχρεωτι-
κά.»
Άρθρο 145
Χρονοδιάγραμμα κατασκευής

1. Σε κάθε σύμβαση κατασκευής έργου ορίζεται προ-
θεσμία για την περάτωσή του στο σύνολο και κατά τμή-
ματα. Μέσα σε προθεσμία που ορίζεται στα έγγραφα της
σύμβασης και η οποία δεν μπορεί να είναι μικρότερη από
δεκαπέντε (15) ημέρες και να υπερβαίνει τις τριάντα (30)
ημέρες από την υπογραφή της σύμβασης, ο ανάδοχος
με βάση την ολική και τις τμηματικές προθεσμίες, συ-
ντάσσει και υποβάλλει στη Διευθύνουσα Υπηρεσία το
χρονοδιάγραμμα κατασκευής του έργου. Σε περίπτωση
που το κριτήριο ανάθεσης της σύμβασης ήταν, κατά τα ο-
ριζόμενα στα έγγραφα της σύμβασης, η πλέον συμφέ-
ρουσα από οικονομική άποψη προσφορά βάσει της βέλ-
τιστης σχέσης ποιότητας – τιμής, το υποβληθέν από τον
οικονομικό φορέα που αναδείχθηκε ανάδοχος χρονοδιά-
γραμμα μπορεί να συνιστά το «εγκεκριμένο χρονοδιά-
γραμμα κατασκευής του έργου» κατά τα οριζόμενα στα
έγγραφα της σύμβασης.
2. Η Διευθύνουσα Υπηρεσία εγκρίνει μέσα σε δεκαπέ-
ντε (15) ημέρες το χρονοδιάγραμμα και μπορεί να τρο-
ποποιήσει τις προτάσεις του αναδόχου ιδίως αναφορικά
με την κατασκευαστική αλληλουχία, την κατασκευασιμό-
τητα της μεθοδολογίας, την επίτευξη των χρονικών ορο-
σήμων της σύμβασης και με τις δυνατότητες χρονικής
κλιμάκωσης των πιστώσεων. Το εγκεκριμένο χρονοδιά-
γραμμα αποτελεί συμβατικό στοιχείο του έργου. Αν η έ-
γκριση δεν γίνει μέσα στην πιο πάνω προθεσμία ή αν μέ-
σα στην προθεσμία αυτή δεν ζητήσει γραπτά η Διευθύ-
νουσα Υπηρεσία διευκρινίσεις ή αναμορφώσεις ή συ-
μπληρώσεις, το χρονοδιάγραμμα θεωρείται ότι έχει ε-
γκριθεί. Αναπροσαρμογές του χρονοδιαγράμματος ε-
γκρίνονται όταν μεταβληθούν οι προθεσμίες, το αντικεί-
μενο ή οι ποσότητες των εργασιών. Η έναρξη των εργα-
σιών του έργου από μέρους του αναδόχου δεν μπορεί να
καθυστερήσει πέρα των τριάντα (30) ημερών από την υ-
πογραφή της σύμβασης. Η μη τήρηση των ανωτέρω προ-
θεσμιών με υπαιτιότητα του αναδόχου συνεπάγεται την
επιβολή των διοικητικών και παρεπόμενων χρηματικών
κυρώσεων, αποτελεί λόγο έκπτωσης του αναδόχου και
για τα αρμόδια όργανα του φορέα κατασκευής αποτελεί
πειθαρχικό αδίκημα, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στις
διατάξεις του άρθρου 141.
3. Το εγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα αποτελεί το ανα-
λυτικό πρόγραμμα κατασκευής του έργου. Το χρονοδιά-
γραμμα αναλύει ανά μονάδα χρόνου η οποία καθορίζεται
στα έγγραφα της σύμβασης και πάντως ανά ημερολογια-
κό τρίμηνο τις εργασίες που προβλέπεται να εκτελε-
σθούν. Το χρονοδιάγραμμα συντάσσεται με τη μορφή τε-
τραγωνικού πίνακα που περιλαμβάνει την πιο πάνω χρο-
νική ανάλυση των ποσοτήτων ανά εργασία ή ομάδα ερ-
γασιών και συνοδεύεται από γραμμικό διάγραμμα και
σχετική έκθεση. Σε έργα προϋπολογισμού άνω του ενός
εκατομμυρίου (1.000.000) ευρώ είναι υποχρεωτική η σύ-
νταξη τευχών ή διαγραμμάτων με τη μέθοδο της δικτυω-
τής ανάλυσης. Σε έργα μικρότερου προϋπολογισμού
μπορεί να προβλέπεται η σύνταξη τευχών ή διαγραμμά-
των με τη μέθοδο της δικτυωτής ανάλυσης στα έγγραφα
της σύμβασης.
4. O ανάδοχος κατασκευής του έργου υποχρεούται ε-
πίσης μέσα σε ένα (1) μήνα από την υπογραφή της σύμ-
βασης να συντάξει και να υποβάλει οργανόγραμμα του
εργοταξίου, στο οποίο θα περιγράφονται λεπτομερώς τα
πλήρη στοιχεία στελεχών, εξοπλισμού και μηχανημάτων
που θα περιλαμβάνει η εργοταξιακή ανάπτυξη για την ε-
κτέλεση του έργου.
Άρθρο 146
Ημερολόγιο του έργου

1. Για κάθε εργολαβία, με μέριμνα του αναδόχου τη-
ρείται ημερολόγιο σε βιβλιοδετημένα διπλότυπα αριθμη-
μένα φύλλα. Το ημερολόγιο συμπληρώνεται καθημερινά
και αναγράφονται, με συνοπτικό τρόπο, σε αυτό ιδίως:
α) στοιχεία για τις καιρικές συνθήκες που επικρατούν
κατά τη διάρκεια του εικοσιτετραώρου,
β) αριθμητικά στοιχεία για το απασχολούμενο προσω-
πικό κατά κατηγορίες, καθώς και το προσωπικό σε ημε-
ραργία λόγω υπερημερίας του εργοδότη,
γ) τα χρησιμοποιούμενα μηχανήματα, καθώς και τα μη-
χανήματα σε ημεραργία λόγω υπερημερίας του εργοδό-
τη,
δ) θέση και περιγραφή των εργασιών . Αναφορά για τις
εργασίες για τις οποίες δεν υπάρχει πρόοδος ή δεν ε-
κτελούνται, αλλά και οι σχετικοί λόγοι,
ε) ώρα έναρξης και πέρατος κρίσιμων εργασιών εντός
της ημέρας,
στ) αφίξεις και αναχωρήσεις κύριου εξοπλισμού,
ζ) συνθήκες κυκλοφοριακών ρυθμίσεων. Επίσης κατα-
γράφονται τροποποιήσεις ή προβλήματα με τις ρυθμί-
σεις και τον σχετικό εξοπλισμό,
η) τα προσκομιζόμενα υλικά, τις εκτελούμενες εργα-
σίες,
θ) τις εργαστηριακές δοκιμές,
ι) καθυστερήσεις, δυσκολίες, ατυχήματα, ζημίες, μη
συνήθεις συνθήκες που προκαλούν καθυστερήσεις, επί-
σης περιλαμβάνεται ο χρόνος προσωρινής αναστολής ή
επανάληψης εργασιών
αα) τις εντολές και παρατηρήσεις των οργάνων επί-
βλεψης,
ββ) έκτακτα περιστατικά και
γγ) σημαντικές επισκέψεις ή επικοινωνίες με το Δημό-
σιο ή τοπικές αρχές ή παρόδιους ιδιοκτήτες,
δδ) κάθε άλλο σχετικό με το έργο σημαντικό πληρο-
φοριακό στοιχείο.
2. Το ημερολόγιο τηρείται με μέριμνα του αναδόχου,
υπογράφεται από τον εκπρόσωπό του και από εντεταλ-
μένο όργανο της επίβλεψης όταν αυτό παρίσταται στο
εργοτάξιο. Το ένα αποκοπτόμενο φύλλο περιέρχεται
στη Διευθύνουσα Υπηρεσία εντός επτά (7) ημερών, με
μέριμνα του εντεταλμένου οργάνου της επίβλεψης, ε-
κτός αν άλλως ορίζεται στα έγγραφα της σύμβασης. Οι
εγγραφές στο ημερολόγιο αποτελούν πληροφοριακά
στοιχεία για τις καιρικές συνθήκες, τη δύναμη απασχο-
λούμενου προσωπικού και μηχανημάτων και γενικά για
την παροχή εικόνας προόδου του έργου.
3. Η Διευθύνουσα Υπηρεσία μπορεί πάντα να ορίσει
την εγγραφή στο ημερολόγιο συμπληρωματικών πληρο-
φοριών ή άλλων στοιχείων που προσιδιάζουν στο συγκε-
κριμένο έργο ή να ζητήσει από τον ανάδοχο την τήρηση
και άλλων στατιστικών στοιχείων. Εφόσον κριθεί ανα-
γκαίο, είναι δυνατό να ζητηθεί από τη Διευθύνουσα Υπη-
ρεσία να καταγράφονται γεγονότα ή καταστάσεις με
σκαριφήματα, φωτογραφίες, καταγραφές με video ή άλ-
λες μεθόδους καταγραφής οπτικών μέσων. Σε μεγάλα
έργα, για κάθε εργοτάξιο σε διακριτή γεωγραφική ενό-
τητα θα πρέπει να τηρούνται χωριστές ημερήσιες ανα-
φορές προόδου ή ημερολόγιο, σύμφωνα με τα οριζόμε-
να στα συμβατικά τεύχη. Στις περιπτώσεις μικρών έργων
μπορεί η Διευθύνουσα Υπηρεσία να ορίσει την τήρηση
του ημερολογίου κατά άλλο συνοπτικότερο τρόπο, την
τήρησή του κατά εβδομάδα ή άλλο χρονικό διάστημα ή
και τη μη τήρηση ημερολογίου.
4. Εφόσον ο ανάδοχος παραλείπει την υποχρέωσή του
για καθημερινή τήρηση ημερολογίου, επιβάλλεται ειδική
ποινική ρήτρα που καθορίζεται στα συμβατικά τεύχη και
δεν μπορεί να είναι μικρότερη των εκατό (100), ούτε α-
νώτερη των πεντακοσίων (500) ΕΥΡΩ, για κάθε ημέρα
παράλειψης, αναλόγως με το ύψος της συμβατικής δα-
πάνης του έργου. Η ειδική ποινική ρήτρα επιβάλλεται α-
πό τη Διευθύνουσα Υπηρεσία, ύστερα από ειδική πρό-
σκληση του Προϊσταμένου της, στην οποία ο επιβλέπων
αναφέρει εγγράφως την παράλειψη τήρησης.
Άρθρο 147
Προθεσμίες

1. Κάθε σύμβαση, εκτός από την προθεσμία για την πε-
ράτωση του συνόλου του έργου (συνολική προθεσμία),
περιλαμβάνει και προθεσμίες για την ολοκλήρωση συ-
γκεκριμένων τμημάτων αυτού (τμηματικές προθεσμίες).
Σε περιπτώσεις μικρών έργων ή έργων που από τη φύση
τους δεν επιδέχονται προσδιορισμό τμημάτων ή χαρα-
κτηριστικών επί μέρους δραστηριοτήτων, μπορεί η σύμ-
βαση να μην προβλέπει τμηματικές προθεσμίες.
2. Όλες οι προθεσμίες (συνολική και τμηματικές) αρχί-
ζουν από την υπογραφή της σύμβασης, εκτός αν στα
συμβατικά τεύχη ορίζεται διαφορετικά.
3. Μέσα στη συνολική προθεσμία πρέπει να έχουν τε-
λειώσει όλες οι επί μέρους εργασίες του έργου και να έ-
χουν ολοκληρωθεί οι προβλεπόμενες από τη σύμβαση
δοκιμές. Το ίδιο ισχύει αναλογικά και για τις τμηματικές
προθεσμίες.
4. Τμηματικές προθεσμίες ορίζονται από τη σύμβαση:
α. Αποκλειστικές Τμηματικές Προθεσμίες για παράδο-
ση τμημάτων του έργου που η έγκαιρη αποπεράτωσή
τους έχει ιδιαίτερη σημασία για τον κύριο του έργου, ό-
πως είναι η κατασκευή τμημάτων του έργου που μπορεί
να χρησιμοποιηθούν αυτοτελώς, η συμπλήρωση εργα-
σιών που αποτελούν προϋπόθεση ή συνδυάζονται με τις
εργασίες άλλου έργου, εκτός της εργολαβίας στην ο-
ποία αναφέρεται η συγκεκριμένη σύμβαση, η εκτέλεση
εργασιών για εξασφάλιση του έργου από καιρικές συν-
θήκες.
β. Ενδεικτικές Τμηματικές Προθεσμίες, ως σταθμοί εν-
διάμεσου ελέγχου της προόδου του έργου.
5. Όλες οι καθοριζόμενες τμηματικές προθεσμίες θεω-
ρούνται ως ενδεικτικές, εκτός αν ρητώς ορίζονται από
τη σύμβαση ως αποκλειστικές.
6. Υποχρεωτικά καθορίζονται στα συμβατικά τεύχη και
για την περίοδο έναρξης των εργασιών εκτέλεσης ενδει-
κτικές τμηματικές προθεσμίες ανά ένα (1) ή το πολύ δύο
(2) μήνες ανάλογα με το μέγεθος του έργου και τις συν-
θήκες εκτέλεσης.
Οι ως άνω ενδεικτικές προθεσμίες τίθενται υποχρεωτι-
κά για το διάστημα από την υπογραφή της σύμβασης μέ-
χρι το πέρας του ενός τετάρτου (1/4) της αρχικής συμ-
βατικής προθεσμίας περαίωσης. Το χρονικό αυτό διάστη-
μα δεν μπορεί να είναι μικρότερο από έξι (6) μήνες.
Σε περίπτωση που κριτήριο ανάθεσης της σύμβασης
κατά τα οριζόμενα στα έγγραφα της σύμβασης ήταν ο
χρόνος περαίωσης του έργου κατά τα οριζόμενα στην
περίπτ. δ΄ της παρ. 2 του άρθρου 86, στο υποβαλλόμενο
από τους συμμετέχοντες χρονοδιάγραμμα περιλαμβάνο-
νται υποχρεωτικά, ενδεικτικές τμηματικές προθεσμίες
για το σύνολο του συμβατικού χρόνου, ανά χρονικά δια-
στήματα, τα οποία αντιστοιχούν σε διακριτά τμήματα
του έργου ή σε μέρος αυτών και καθορίζονται στα τεύχη
δημοπράτησης.
7. Ο ανάδοχος είναι υποχρεωμένος να συνεχίσει την
κατασκευή του έργου για επιπλέον της συνολικής προ-
θεσμίας χρονικό διάστημα ίσο προς το ένα τρίτο (1/3)
αυτής και πάντως όχι μικρότερο των τριών (3) μηνών (ο-
ριακή προθεσμία). Η συνολική προθεσμία υπολογίζεται
με βάσει την αρχική συμβατική προθεσμία και τις παρα-
τάσεις που εγκρίθηκαν ύστερα από σχετικό αίτημα του
αναδόχου μέσα στην αρχική συμβατική προθεσμία και
δεν οφείλονται σε υπαιτιότητά του.
8. Παράταση της συνολικής ή των τμηματικών προθε-
σμιών εγκρίνεται:
α) Είτε «με αναθεώρηση», όταν η καθυστέρηση του
συνόλου των εργασιών του έργου ή του αντίστοιχου
τμήματος δεν οφείλεται σε αποκλειστική υπαιτιότητα
του αναδόχου ή προκύπτει από αύξηση του αρχικού συμ-
βατικού αντικειμένου.
β) Είτε «χωρίς αναθεώρηση», για το σύνολο ή μέρος
των υπολειπόμενων εργασιών, όταν η παράταση κρίνε-
ται σκόπιμη για το συμφέρον του έργου, έστω και αν η
καθυστέρηση του συνόλου ή μέρους των υπολειπόμε-
νων εργασιών οφείλεται σε αποκλειστική υπαιτιότητα
του αναδόχου. Σε περίπτωση έγκρισης παράτασης προ-
θεσμίας «χωρίς αναθεώρηση» για το σύνολο των υπο-
λειπόμενων εργασιών του έργου ή μιας τμηματικής προ-
θεσμίας του, επιβάλλονται οι σχετικές ποινικές ρήτρες,
ανεξάρτητα από την έγκριση της παράτασης αυτής.
9. Κατά την έγκριση των παρατάσεων της συνολικής ή
των τμηματικών προθεσμιών, εκτιμάται και προσδιορίζε-
ται πάντοτε το υπαίτιο για την επιμήκυνση του χρόνου
συμβαλλόμενο μέρος, για το σύνολο ή για μέρος των έρ-
γων ή κατά κονδύλια εργασιών. Οι διατάξεις της περί-
πτωσης αυτής δεν επηρεάζουν την κατάπτωση των ποι-
νικών ρητρών, αν συντρέχουν οι προϋποθέσεις της.
10. Η έγκριση των παρατάσεων προθεσμιών γίνεται α-
πό την προϊσταμένη αρχή, ύστερα από αίτημα του ανα-
δόχου στην Διευθύνουσα Υπηρεσία. Το αίτημα πρέπει να
υποβάλλεται τουλάχιστον ένα μήνα πριν από τη λήξη
της ισχύουσας συνολικής προθεσμίας περαιώσεως του
έργου. Η σχετική απόφαση επί του αιτήματος εκδίδεται
από την Προϊσταμένη Αρχή όχι αργότερα από την πάρο-
δο τριών (3) μηνών από την υποβολή του αιτήματος του
αναδόχου. Σε περίπτωση έκδοσης της σχετικής απόφα-
σης μετά τη λήξη των αντίστοιχων προθεσμιών επιβάλ-
λονται στα υπαίτια όργανα του φορέα κατασκευής του
έργου οι προβλεπόμενες από την παράγραφο 3 του άρ-
θρου 141 πειθαρχικές ποινές.
Η αίτηση, αν υπάρχει, κατατίθεται στη Διευθύνουσα
Υπηρεσία που διατυπώνει πάντοτε τη γνώμη της προς
την προϊσταμένη αρχή. Όταν πρόκειται για παράταση
«χωρίς αναθεώρηση», ο προϊστάμενος της διευθύνου-
σας υπηρεσίας, σε αντιπαράσταση με τον ανάδοχο, κα-
ταρτίζει πίνακα διαχωρισμού των εργασιών, σε εκείνες
που μπορούσαν να εκτελεσθούν σε προηγούμενη ανα-
θεωρητική περίοδο και στις λοιπές εργασίες. Οι πρώτες
διαχωρίζονται και κατά αναθεωρητική περίοδο, μέσα
στην οποία μπορούσε και έπρεπε να εκτελεσθούν. Ο πί-
νακας αποτελεί πράξη της διευθύνουσας υπηρεσίας και
ο ανάδοχος δικαιούται να υποβάλει ένσταση κατά του
πίνακα διαχωρισμού, μόνο αν τον υπογράψει με επιφύ-
λαξη. Σε περίπτωση άρνησης του αναδόχου να συμπρά-
ξει στην κατάρτιση ή να υπογράψει τον πίνακα, εφαρμό-
ζεται ανάλογα η διάταξη της παραγράφου 7 του άρθρου
156.
Άρθρο 148
Ποινικές ρήτρες για παραβίαση προθεσμιών έργου

1. Με τη σύμβαση ορίζονται οι ποινικές ρήτρες οι οποί-
ες καταπίπτουν υπέρ του κυρίου του έργου, αν ο ανάδο-
χος υπερβεί, με υπαιτιότητά του, τη συνολική και τις τε-
θείσες τμηματικές προθεσμίες κατασκευής του έργου.
Οι ποινικές ρήτρες καταπίπτουν με αιτιολογημένη από-
φαση της διευθύνουσας υπηρεσίας και παρακρατούνται
από τον αμέσως επόμενο λογαριασμό του έργου. Η κα-
τάπτωση των ποινικών ρητρών για υπέρβαση της εγκε-
κριμένης συνολικής προθεσμίας και των αποκλειστικών
τμηματικών προθεσμιών δεν ανακαλείται. Οι ποινικές ρή-
τρες για υπέρβαση των ενδεικτικών τμηματικών προθε-
σμιών ανακαλούνται υποχρεωτικά, αν το έργο περατω-
θεί μέσα στην εγκεκριμένη συνολική προθεσμία δηλαδή
εγκεκριμένη προθεσμία και χορηγηθείσα οριακή προθε-
σμία εφόσον συντρέχει περίπτωση.
2. Η ποινική ρήτρα που επιβάλλεται στον ανάδοχο για
κάθε ημέρα υπέρβασης της εγκεκριμένης προθεσμίας ο-
ρίζεται σε δεκαπέντε τοις εκατό (15%) της μέσης ημερή-
σιας αξίας του έργου και επιβάλλεται για αριθμό ημερών
ίσο με το είκοσι τοις εκατό (20%) της προβλεπόμενης α-
πό τη σύμβαση αρχικής συνολικής προθεσμίας. Για τις ε-
πόμενες ημέρες μέχρι ακόμα δεκαπέντε τοις εκατό
(15%) της αρχικής συνολικής προθεσμίας, η ποινική ρή-
τρα για κάθε ημέρα ορίζεται σε είκοσι τοις εκατό (20%)
της μέσης ημερήσιας αξίας του έργου.
Ως μέση ημερήσια αξία νοείται το πηλίκο της αξίας της
σύμβασης δηλαδή του συνολικού χρηματικού ποσού της
σύμβασης, μαζί με το ποσό των συμπληρωματικών συμ-
βάσεων και χωρίς το Φόρο Προστιθέμενης Αξίας
(Φ.Π.Α.), προς την εγκεκριμένη προθεσμία του έργου δη-
λαδή αρχική συνολική προθεσμία και όλες οι παρατάσεις
που έχουν εγκριθεί μετά από σχετικό αίτημα του αναδό-
χου.
Οι ποινικές ρήτρες που επιβάλλονται για την υπέρβα-
ση της εγκεκριμένης προθεσμίας δεν επιτρέπεται να υ-
περβούν συνολικά ποσοστό έξι τοις εκατό (6%) της α-
ξίας της σύμβασης, χωρίς Φ.Π.Α..
Εφόσον στη σύμβαση ορίζονται τμηματικές προθε-
σμίες, ορίζεται υποχρεωτικά και το ποσοστό των ποινι-
κών ρητρών ανά ημέρα υπέρβασης, καθώς και ο συνολι-
κός χρόνος για την επιβολή τους. Το συνολικό ποσό της
ποινικής ρήτρας για υπέρβαση των τμηματικών προθε-
σμιών δεν μπορεί να ξεπεράσει σε ποσοστό το τρία τοις
εκατό (3%) της αξίας της σύμβασης, χωρίς Φ.Π.Α..
Σε περίπτωση που κριτήριο ανάθεσης της σύμβασης
κατά τα οριζόμενα στα έγγραφα της σύμβασης ήταν ο
χρόνος περαίωσης του έργου κατά τα οριζόμενα στην
περίπτωση δ΄ της παρ. 2 του άρθρου 86, οι ποινικές ρή-
τρες που επιβάλλονται, για την υπέρβαση των τμηματι-
κών προθεσμιών καθορίζονται συνολικά σε ποσοστό επί
της αξίας της σύμβασης, χωρίς Φ.Π.Α., το οποίο ισούται
με το γινόμενο «α.εχ», αλλά δεν μπορεί να είναι μικρό-
τερο του τρία τοις εκατό (3%), όπου:
«εχ» είναι η χρονική έκπτωση της προσφοράς του α-
ναδόχου και
«α» είναι ο συντελεστής βαρύτητας της χρονικής έκ-
πτωσης, που ορίστηκε στη διακήρυξη του έργου».
3. Όταν ο χρόνος αποπεράτωσης ενός έργου έχει ιδι-
αίτερη σημασία για τον κύριο του έργου και εφόσον αυ-
τό προβλέπεται στα έγγραφα της σύμβασης, μπορεί με
τη σύμβαση να περιοριστούν οι χρόνοι της προηγούμε-
νης παραγράφου για την επιβολή των ποινικών ρητρών
μέχρι το μισό, με ανάλογη αύξηση του ποσοστού της η-
μερήσιας ποινικής ρήτρας, διατηρουμένου του ανωτάτου
ορίου της ποινικής ρήτρας. Ειδικά, κριτήριο ανάθεσης
της σύμβασης κατά τα οριζόμενα στα έγγραφα της σύμ-
βασης ήταν ο χρόνος περαίωσης του έργου κατά τα ορι-
ζόμενα στην περίπτωση (δ) της παρ. 2 του άρθρου 86, οι
ανωτέρω χρόνοι για την επιβολή των ποινικών ρητρών
μειώνονται στο μισό και τριπλασιάζεται το ποσοστό της
ημερησίας ποινικής ρήτρας. Στην περίπτωση αυτή, οι
ποινικές ρήτρες που επιβάλλονται για την υπέρβαση της
συνολικής προθεσμίας δεν επιτρέπεται να υπερβούν συ-
νολικά ποσοστό εννέα τοις εκατό (9%) του συνολικού
ποσού της σύμβασης, χωρίς Φ.Π.Α..
Άρθρο 149
Επιτάχυνση εργασιών - Ρήτρα
πρόσθετης καταβολής (πριμ)

1. Ο κύριος του έργου ή ο φορέας κατασκευής για την
κάλυψη ή περιορισμό των καθυστερήσεων του έργου, αν
ευθύνεται για αυτές ο ανάδοχος, μπορεί να δώσει εντο-
λή στον ανάδοχο να επιταχύνει τις εργασίες, εκτελώ-
ντας τις απαραίτητες πρόσθετες εργασίες και παίρνο-
ντας τα απαραίτητα πρόσθετα μέτρα, χωρίς καμία επι-
πλέον αποζημίωση.
2. Εφόσον η ταχύτερη, σε σχέση με τη συμβατική προ-
θεσμία, εκτέλεση του έργου ή τμήματος αυτού, έχει ιδι-
αίτερη σημασία και, υπό την προϋπόθεση ότι υπάρχει ρη-
τή σχετική πρόβλεψη στη διακήρυξη δημοπράτησης του
έργου σε όλες τις περιπτώσεις διαδικασιών ανάθεσης,
καταβάλλεται στον ανάδοχο πρόσθετη καταβολή (πριμ).
Αν στα συμβατικά τεύχη προβλέπεται πρόσθετη καταβο-
λή απαιτείται η προηγούμενη έκδοση απόφασης του Υ-
πουργού Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων μετά από
γνώμη του Τεχνικού Συμβουλίου της Γενικής Γραμματεί-
ας Υποδομών.
Η πρόσθετη καταβολή υπολογίζεται ως ποσοστό της
αρχικής συμβατικής αξίας, σύμφωνα με τα προβλεπόμε-
να στα συμβατικά τεύχη και το συνολικό ύψος της δεν
μπορεί να υπερβαίνει το πέντε τοις εκατό (5%) της αξίας
της προϋπολογιζόμενης δαπάνης του έργου μη συμπερι-
λαμβανομένου του Φ.Π.Α.. Στα συμβατικά τεύχη προβλέ-
πεται η κατανομή των σχετικών ποσών, κατά χρονική μο-
νάδα ταχύτερης παράδοσης του έργου ή του κρίσιμου
τμήματος, όπως και κάθε θέμα που σχετίζεται με την α-
ναγνώριση των προϋποθέσεων για την πραγματοποίηση
της πρόσθετης καταβολής. Η πρόσθετη καταβολή θεω-
ρείται συμπληρωματικό εργολαβικό αντάλλαγμα, εγκρί-
νεται αναλόγως ως τροποποίηση της σύμβασης βάσει
της περίπτωσης α΄ της παραγράφου 1 του άρθρου 132
και περιλαμβάνεται στις σχετικές πιστοποιήσεις του έρ-
γου, με τον αναλογούντα Φ.Π.Α. Για αυτή την έγκριση
της τροποποίησης της σύμβασης απαιτείται η βεβαίωση
της Διευθύνουσας Υπηρεσίας μετά από αίτημα του ανα-
δόχου, αναγνώρισης της δαπάνης και υπολογισμού του
ποσού της πρόσθετης καταβολής.
3. Αν προβλέπεται πρόσθετη καταβολή για ταχύτερη
περάτωση του έργου, οι αποφάσεις για παρατάσεις προ-
θεσμιών ρυθμίζουν πάντοτε κάθε θέμα που σχετίζεται με
την πρόσθετη αυτή καταβολή και ιδιαίτερα, αν μετατίθε-
ται, μερικά ή ολικά, ο κρίσιμος, για την πρόσθετη κατα-
βολή, χρόνος.
4. Σε περίπτωση που το κριτήριο ανάθεσης της σύμβα-
σης ήταν, κατά τα οριζόμενα στα έγγραφα της σύμβα-
σης, η πλέον συμφέρουσα από οικονομική άποψη προ-
σφορά βάσει της βέλτιστης σχέσης ποιότητας – τιμής,
δεν επιτρέπεται η πρόβλεψη στη σύμβαση ρήτρας περί
πρόσθετης καταβολής.
ΕΝΟΤΗΤΑ 2
ΕΠΙΜΕΤΡΗΣΕΙΣ – ΠΛΗΡΩΜΕΣ –
ΠΡΟΣΘΕΤΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ
Άρθρο 150
Προκαταβολές

1. Εφόσον προβλέπεται στα έγγραφα της σύμβασης,
χορηγείται στον ανάδοχο προκαταβολή μέχρι του δεκα-
πέντε τοις εκατό (15%) της αξίας της σύμβασης χωρίς α-
ναθεώρηση και Φ.Π.Α. Η χορήγηση οποιασδήποτε προ-
καταβολής γίνεται μετά την εγκατάσταση εργοταξίου α-
πό τον ανάδοχο επί τόπου του έργου. Για το ποσό αυτό
βαρύνεται ο ανάδοχος με τόκο. Δεν οφείλονται από τον
ανάδοχο τόκοι για χορηγηθείσα προκαταβολή για το α-
ναπόσβεστο τμήμα της προκαταβολής και για το χρονικό
διάστημα διακοπής των εργασιών από υπαιτιότητα του
κυρίου του έργου. Το ποσοστό του επιτοκίου καθορίζεται
ειδικά και ανέρχεται σε ποσοστό ίσο με το μικρότερο ε-
πιτόκιο των εντόκων γραμματίων του Δημοσίου δωδεκά-
μηνης ή αν δεν εκδίδονται τέτοια εξάμηνης διάρκειας
προσαυξημένο κατά 0,25 ποσοστιαίες μονάδες και ανα-
προσαρμόζεται με κοινή απόφαση των Υπουργών Οικο-
νομικών, και Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων .
2. Η προκαταβολή που προβλέπεται από τη διακήρυξη
εγκρίνεται με απόφαση της διευθύνουσας υπηρεσίας με-
τά από αίτηση του αναδόχου και καταβάλλεται στον α-
νάδοχο μετά από υποβολή λογαριασμού και έγκριση αυ-
τού από τη Διευθύνουσα Υπηρεσία στο σύνολό της ή
τμηματικά.
3. Η διακήρυξη μπορεί να προβλέπει προκαταβολές:
α) Μέχρι πέντε τοις εκατό (5%) της αξίας της σύμβα-
σης χωρίς αναθεώρηση και Φ.Π.Α για δαπάνες πρώτων
εγκαταστάσεων, μελέτες και άλλα έξοδα εκκίνησης του
έργου. Η προκαταβολή αυτή μπορεί να οριστεί μέχρι δέ-
κα τοις εκατό (10%) στις περιπτώσεις έργων με σημαντι-
κές μελέτες ή σημαντικές εγκαταστάσεις, προσκομίσεις
μηχανικού εξοπλισμού και άλλες παρόμοιες περιπτώσεις
μεγάλων αρχικών δαπανών.
β) Μέχρι δέκα τοις εκατό (10%) της αξίας της σύμβα-
σης χωρίς αναθεώρηση και Φ.Π.Α, για δαπάνες προμη-
θειών υλικών ή μηχανημάτων που πρόκειται να εγκατα-
σταθούν ή ενσωματωθούν στο έργο. Σε κάθε περίπτωση
το άθροισμα των προβλεπόμενων προκαταβολών δεν
μπορεί να είναι ανώτερο του δεκαπέντε τοις εκατό
(15%) της αξίας της σύμβασης χωρίς αναθεώρηση και
Φ.Π.Α.
4. Η απόσβεση της προκαταβολής γίνεται τμηματικά
με παρακράτηση από κάθε πληρωμή προς τον ανάδοχο,
μεταγενέστερη του χρόνου λήψης της προκαταβολής ε-
κατοστιαίου ποσοστού (Π%), που εφαρμόζεται στο ποσό
της πληρωμής και προκύπτει από τη σχέση:
Π = ρ/Σ x 100 x 1,10
όπου: ρ είναι το ποσό της προκαταβολής σε ευρώ και
Σ, πάλι σε ευρώ, το μέρος του συμβατικού ποσού που
δεν έχει ακόμα πληρωθεί στον ανάδοχο κατά τη χορήγη-
ση της προκαταβολής. Αν διάφορα ποσά ρ1, ρ2, ρ3 κ.λπ.
χορηγηθούν ως τμηματική παροχή της προκαταβολής,
τότε το ποσοστό παρακράτησης προκύπτει από τη σχέ-
ση:
Π = 100 x 1,10 x (ρ1/Σ1 + ρ2/Σ2 + ρ3/Σ3 + ...)
όπου Σ1, Σ2, Σ3 κ.λπ. είναι τα αντίστοιχα με το Σ ποσά
όταν χορηγήθηκαν τμηματικά οι προκαταβολές ρ1, ρ2,
ρ3 κ.λπ..
5. Μαζί με την παρακράτηση για τμηματική απόσβεση
της προκαταβολής γίνεται και παρακράτηση των δεδου-
λευμένων τόκων στο μέχρι τότε αναπόσβεστο μέρος της
προκαταβολής. Οι τόκοι υπολογίζονται για το χρονικό
διάστημα μετρούμενο σε ημέρες μέχρι την ημερομηνία
υποβολής του σχετικού λογαριασμού.
6. Η προκαταβολή απαγορεύεται να χρησιμοποιηθεί
για δαπάνες που δεν σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με το
έργο. Στην περίπτωση α΄ της παραγράφου 3 ο ανάδοχος
υποχρεούται να δίνει στην υπηρεσία στο τέλος κάθε μή-
να συνοπτική κατάσταση για τις καταβολές που έχει
πραγματοποιήσει σε βάρος της προκαταβολής και το υ-
πόλοιπό της με ένδειξη του τραπεζικού λογαριασμού
στον οποίο είναι κατατεθειμένο.
7. Η προκαταβολή της περίπτωσης β΄ της παραγρά-
φου 3 κατατίθεται υποχρεωτικά σε δεσμευμένο τραπεζι-
κό λογαριασμό και χρησιμοποιείται μόνο για την πληρω-
μή της προμήθειας των υλικών ή μηχανημάτων, για τα ο-
ποία έχει χορηγηθεί και για τα οποία έχουν κατατεθεί
πριν από τη χορήγησή της σχετικά προτιμολόγια. Οι πλη-
ρωμές από το δεσμευμένο αυτόν λογαριασμό γίνονται
με επιταγές του αναδόχου, μετά από σχετική παροχή
σύμφωνης γνώμης της διευθύνουσας υπηρεσίας προς
την τράπεζα. Η σύμφωνη γνώμη παρέχεται με βάση τα
προσκομιζόμενα οριστικά τιμολόγια ή άλλα έγγραφα και
αποδεικτικά στοιχεία δαπανών (φορτωτικές, εκκαθαρί-
σεις δασμών κ.λπ.) ή για την επιστροφή της προκαταβο-
λής ή μέρους της που δεν χρησιμοποιήθηκε. Η σύμβαση
μπορεί να ορίζει στην περίπτωση της προκαταβολής αυ-
τής και άλλους συμπληρωματικούς όρους για την παρα-
κολούθηση της διάθεσης των υλικών και μηχανημάτων
που αγοράστηκαν με αυτή.
8. Ο ανάδοχος μπορεί πάντα να ζητήσει ταχύτερη α-
πόσβεση της προκαταβολής, από αυτή που προβλέπεται
στην παράγραφο 5.
9. Εάν η σύμβαση διαλυθεί με υπαιτιότητα του αναδό-
χου, το αναπόσβεστο μέρος της προκαταβολής πρέπει
να επιστραφεί, το αργότερο σε τρεις (3) μήνες από τη
διάλυση της σύμβασης. Μετά την προθεσμία αυτή στο α-
ναπόσβεστο μέρος της προκαταβολής οφείλεται ο νόμι-
μος τόκος υπερημερίας, αντί του ειδικού τόκου που ορί-
ζεται, σύμφωνα με την παράγραφο 1. Αν η σύμβαση δια-
λυθεί ή περιοριστεί με υπαιτιότητα του κυρίου του έρ-
γου, το αναπόσβεστο μέρος της προκαταβολής, που δεν
συμψηφίζεται προς εκκαθαρισμένες απαιτήσεις του ανα-
δόχου κατά του κυρίου του έργου επιστρέφεται, μέσα σε
έξι (6) μήνες από τη διάλυση ή τη λήξη των λοιπών ερ-
γασιών στην περίπτωση περιορισμού του έργου. Κατά το
εξάμηνο αυτό διάστημα δεν υπολογίζεται τόκος στο α-
ναπόσβεστο μέρος της προκαταβολής, μετά την παρέ-
λευσή του όμως, οφείλεται και στην περίπτωση αυτή ο
νόμιμος τόκος υπερημερίας.
Άρθρο 151
Επιμετρήσεις

1. Κατά τη διάρκεια της κατασκευής του έργου λαμβά-
νονται επί τόπου όλα τα αναγκαία στοιχεία για την επι-
μέτρηση των ποσοτήτων των εκτελούμενων εργασιών.
Τα επί τόπου επιμετρητικά στοιχεία λαμβάνονται από
κοινού από την επίβλεψη του άρθρου 136 και τον εκπρό-
σωπο του αναδόχου, καταχωρούνται σε επιμετρητικά
φύλλα εις διπλούν, που υπογράφονται από τα δύο μέρη
και καθένα παίρνει από ένα αντίγραφο. Ειδικά για την
περίπτωση της παραλαβής φυσικού εδάφους, η Προϊ-
σταμένη Αρχή συγκροτεί Επιτροπή, στην οποία συμμετέ-
χουν υποχρεωτικά ο Προϊστάμενος της Διευθύνουσας
Υπηρεσίας και επιβλέπων.
2. Στο τέλος κάθε μήνα ή σε άλλη χρονική περίοδο
που ορίζεται στα έγγραφα της σύμβασης, ο ανάδοχος
συντάσσει επιμετρήσεις κατά διακριτά μέρη του έργου
για τις εργασίες που εκτελέσθηκαν τον προηγούμενο
μήνα. Η επιμέτρηση περιλαμβάνει για κάθε εργασία συ-
νοπτική περιγραφή της με ένδειξη του αντίστοιχου άρ-
θρου του τιμολογίου ή των πρωτοκόλλων κανονισμού τι-
μών μονάδας νέων εργασιών που εκτελέσθηκαν και τα
αναγκαία γι’ αυτό επιμετρητικά σχέδια, στοιχεία και δια-
γράμματα, με βάση τα στοιχεία απευθείας καταμέτρησης
των εργασιών ή των πρωτοκόλλων της παραγράφου 3.
Οι επιμετρήσεις, συνοδευόμενες από τα αναγκαία επι-
μετρητικά στοιχεία και σχέδια, σε έντυπη και ηλεκτρονι-
κή μορφή, υποβάλλονται, από τον ανάδοχο στη Διευθύ-
νουσα Υπηρεσία για έλεγχο το αργότερο είκοσι ημέρες
(20) μετά το τέλος του επομένου της εκτελέσεώς τους
μηνός, αφού υπογραφούν από αυτόν με την ένδειξη «ό-
πως συντάχθηκαν από τον ανάδοχο».
Οι επιμετρήσεις συντάσσονται με μέριμνα και δαπάνη
του αναδόχου και υπόκεινται στον έλεγχο της Διευθύ-
νουσας Υπηρεσίας, ο οποίος ολοκληρώνεται με την ε-
γκριτική απόφαση της τελευταίας.
Η Διευθύνουσα Υπηρεσία, μέσα σε σαράντα πέντε
(45) ημέρες από την υποβολή των επιμετρήσεων από
τον ανάδοχο, έχει την υποχρέωση να προβεί σε έλεγχο
και διόρθωση των υπολογισμών, να εγκρίνει τις επιμε-
τρήσεις και να κοινοποιήσει στον ανάδοχο τις επιμετρή-
σεις που έχουν ελεγχθεί και διορθωθεί. Η κοινοποίηση
αυτή θεωρείται πράξη της διευθύνουσας υπηρεσίας κατά
την έννοια της παραγράφου 1 του άρθρου 174 και ο ανά-
δοχος, εάν δεν αποδέχεται τις διορθώσεις, μπορεί να α-
σκήσει το προβλεπόμενο δικαίωμα της ένστασης.
Εάν οι υποβαλλόμενες επιμετρήσεις παρουσιάζουν
ελλείψεις, που καθιστούν αδύνατο τον έλεγχο ή τη διόρ-
θωσή τους, η Διευθύνουσα Υπηρεσία επιστρέφει τις επι-
μετρήσεις στον ανάδοχο μέσα στην πιο πάνω προθεσμία
των σαράντα πέντε (45) ημερών και τον καλεί για την
συμπλήρωση των συγκεκριμένων ελλείψεων. Τα στοι-
χεία που λείπουν και κρίνονται απαραίτητα από τη Διευ-
θύνουσα Υπηρεσία πρέπει να αναφέρονται στην πρό-
σκληση συγκεκριμένα και αριθμημένα. Ο ανάδοχος μέσα
σε ένα μήνα υποχρεούται να επανυποβάλλει τις επιμε-
τρήσεις συμπληρώνοντας όλα τα στοιχεία που του ζητή-
θηκαν με την πρόσκληση. Μετά την πιο πάνω επανυπο-
βολή των επιμετρήσεων, η Διευθύνουσα Υπηρεσία δεν
μπορεί να τις επιστρέψει εκ νέου στον ανάδοχο προς
συμπλήρωση, αλλά υποχρεούται μέσα σε ένα (1) μήνα
να τις ελέγξει, να τις διορθώσει, να τις εγκρίνει και να τις
κοινοποιήσει στον ανάδοχο.
Οι επιμετρήσεις, εάν δεν επιστραφούν εγκεκριμένες ή
διορθωμένες ή για συμπλήρωση μέσα στην πιο πάνω
προθεσμία των σαράντα πέντε (45) ημερών ή εάν, μετά
την επανυποβολή τους, αυτές δεν ελεγχθούν, διορθω-
θούν, εγκριθούν και κοινοποιηθούν στον ανάδοχο, μέσα
στην πιο πάνω μηνιαία προθεσμία, θεωρούνται αυτοδί-
καια εγκεκριμένες, μόνο υπό την έννοια ότι μπορούν να
συμπεριληφθούν από τον ανάδοχο σε επόμενο λογαρια-
σμό.
Οι επιμετρήσεις του έργου, εγκεκριμένες από τη Διευ-
θύνουσα Υπηρεσία ή αυτοδίκαια εγκεκριμένες, μπορεί
να ελεγχθούν εκ νέου από την επιτροπή προσωρινής πα-
ραλαβής και αν διαπιστωθεί η ύπαρξη αχρεωστήτως κα-
ταβληθέντος εργολαβικού ανταλλάγματος, αυτό είναι ε-
πιστρεπτέο ύστερα από σύνταξη αρνητικού λογαρια-
σμού, σύμφωνα με τα οριζόμενα στην παράγραφο 8 του
άρθρου 152. Οι αυτοδίκαια εγκεκριμένες επιμετρήσεις υ-
πόκεινται στον έλεγχο της Διευθύνουσας Υπηρεσίας σε
επόμενο λογαριασμό.
3. Όταν πρόκειται για εργασίες, η ποσοτική επαλήθευ-
ση των οποίων δεν είναι δυνατή στην τελική μορφή του
έργου, όπως εργασίες που πρόκειται να επικαλυφθούν
από άλλες και δεν είναι τελικά εμφανείς, ποσότητες που
παραλαμβάνονται με ζύγιση ή άλλα παρόμοια, ο ανάδο-
χος υποχρεούται να καλέσει την επιτροπή της παραγρά-
φου 2 του άρθρου 136, και τον επιβλέποντα, προκειμέ-
νου να προβούν από κοινού στην καταμέτρηση ή ζύγιση
και να συντάξουν πρωτόκολλο παραλαβής αφανών ερ-
γασιών ή πρωτόκολλο ζυγίσεως αντίστοιχα. Το πρωτό-
κολλο αυτό, υπογραφόμενο από τον ανάδοχο, τον επι-
βλέποντα και τα μέλη της επιτροπής, αποτελεί προϋπό-
θεση για την πιστοποίηση των σχετικών εργασιών. Η
πρόσκληση της αναδόχου προς τη Διευθύνουσα Υπηρε-
σία πρέπει να γίνεται για μεν την από κοινού ζύγιση του-
λάχιστον μια (1) εργάσιμη ημέρα πριν από αυτήν, για δε
τη λήψη των στοιχείων υπαίθρου τουλάχιστον πέντε (5)
εργάσιμες ημέρες πριν τη διενέργειά τους. Η μη ανταπό-
κριση των εντεταλμένων οργάνων στην πρόσκληση μπο-
ρεί να αποτελεί λόγο υπερημερίας του κυρίου του έργου
και επιφέρει πειθαρχικές ποινές στους υπεύθυνους.
Το πρωτόκολλο παραλαβής εργασιών συνοδεύει υπο-
χρεωτικά την επιμέτρηση των σχετικών εργασιών δεν έ-
χει εκτελεστό διοικητικό χαρακτήρα και δεν προσβάλλε-
ται αυτοτελώς παρά μόνο από κοινού με την προσβολή
της εγκριτικής πράξης της επιμέτρησης.
4. Ειδικώς ο χαρακτηρισμός των εδαφών που κατα-
σκευάζεται το έργο, γίνεται από δύο ή περισσότερους
τεχνικούς υπαλλήλους, που ορίζονται από τη Διευθύ-
νουσα Υπηρεσία. Ο ορισμός της επιτροπής αυτής ανα-
κοινώνεται στην προϊσταμένη αρχή, η οποία μπορεί να
ορίσει και άλλον υπάλληλο να συμμετέχει στο έργο της
επιτροπής. Η προϊσταμένη αρχή μπορεί σε κάθε περί-
πτωση να ορίσει άλλη επιτροπή για επανέλεγχο και χα-
ρακτηρισμό εδαφών. Σε περίπτωση που δεν επαρκεί το
τεχνικό προσωπικό ή σε περίπτωση αδυναμίας να ληφθεί
απόφαση, λόγω διαφωνίας των υπαλλήλων που ορίζο-
νται σε άρτιο αριθμό, ο ανωτέρω χαρακτηρισμός εδα-
φών γίνεται κατά τον προσφορότερο τρόπο με απόφαση
της προϊσταμένης αρχής.
5. Δύο (2) μήνες το αργότερο μετά τη βεβαιωμένη πε-
ράτωση του έργου ο ανάδοχος είναι υποχρεωμένος να
υποβάλει στη Διευθύνουσα Υπηρεσία επί μέρους επιμε-
τρήσεις που λείπουν και την «τελική επιμέτρηση», δηλα-
δή τελικό συνοπτικό πίνακα που ανακεφαλαιώνει τις πο-
σότητες όλων των τμηματικών επιμετρήσεων και των
πρωτοκόλλων της παραγράφου 3. Αν αυτές έχουν ελεγ-
χθεί από τη Διευθύνουσα Υπηρεσία, οι ποσότητες τίθε-
νται όπως διορθώθηκαν, έστω και αν εκκρεμούν κατ’ αυ-
τών ενστάσεις του αναδόχου ή αιτήσεις θεραπείας. Η
καταχώρηση αυτή στην τελική επιμέτρηση δεν αποτελεί
παραίτηση του αναδόχου από τέτοιες αιτήσεις ή ενστά-
σεις που έχουν ασκηθεί νόμιμα, ούτε παρέχει το δικαίω-
μα σε αυτόν να υποβάλει νέες. Για τις επιμέρους επιμε-
τρήσεις, που δεν έχουν ακόμη ελεγχθεί από την υπηρε-
σία, καταχωρούνται οι ποσότητες των επιμετρήσεων ό-
πως συντάχθηκαν από τον ανάδοχο πριν από τον έλεγχο
της υπηρεσίας. Η τελική επιμέτρηση υπογράφεται από
τον ανάδοχο με την ένδειξη «όπως συντάχθηκε από τον
ανάδοχο». Η Διευθύνουσα Υπηρεσία έχει υποχρέωση να
προβεί στον έλεγχο της τελικής επιμέτρησης, μέσα σε
δύο (2) μήνες από την υποβολή της και να κοινοποιήσει
στον ανάδοχο την ελεγμένη και διορθωμένη επιμέτρη-
ση. Το τελευταίο εδάφιο της παραγράφου 2 έχει εφαρ-
μογή για την τελική επιμέτρηση.
6. Σε περίπτωση που δεν υποβληθεί από τον ανάδοχο
τελική επιμέτρηση, το αργότερο εντός δύο μηνών από
την κοινοποίηση προς αυτόν της βεβαίωσης περαίωσης
των εργασιών, επιβάλλεται σε βάρος του, για κάθε συ-
μπληρωμένο μήνα καθυστέρησης, ειδική ποινική ρήτρα
ποσοστού δύο χιλιοστών (2%ο) επί του συνολικού πο-
σού που έχει καταβληθεί στον ανάδοχο μέχρι τότε για
την όλη σύμβαση. Η ποινική ρήτρα επιβάλλεται με από-
φαση της διευθύνουσας υπηρεσίας και για έξι (6) το πο-
λύ μήνες καθυστέρησης. Ανεξάρτητα από την επιβολή
της ποινικής ρήτρας και μετά την πάροδο του χρόνου ε-
πιβολής της, η τελική επιμέτρηση συντάσσεται από την
υπηρεσία που μπορεί να χρησιμοποιήσει γι’ αυτό ιδιώτες
τεχνικούς και συνεργεία καταλογίζοντας τη σχετική δα-
πάνη σε βάρος του αναδόχου. Η τελική επιμέτρηση που
συντάσσεται με αυτόν τον τρόπο κοινοποιείται στον α-
νάδοχο.
7. Μαζί με την τελική επιμέτρηση ο ανάδοχος μπορεί
να υποβάλει και κάθε άλλο αίτημά του που σχετίζεται με
δικαίωμά του από την εκτέλεση της σύμβασης, αν αυτό
δεν έχει αποσβεστεί και η σχετική αξίωση παραγραφεί,
κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 173 ή αν το σχετικό δικαί-
ωμα δεν έχει αποσβεστεί ή χαθεί από κάποια άλλη αιτία.
Μετά την υποβολή της τελικής επιμέτρησης, ο ανάδοχος
μπορεί να εγείρει σχετικές απαιτήσεις μόνο για οψιγε-
νείς αιτίες.
8. Στις περιπτώσεις συμβάσεων που προβλέπουν πλη-
ρωμή με κατ’ αποκοπή τίμημα, τελική επιμέτρηση είναι η
επιβεβαίωση κατασκευής των επιμέρους εργασιών ποιο-
τικά και ποσοτικά, όπως προβλέπονται στη σύμβαση. Για
την πραγματοποίηση των τμηματικών πληρωμών εφαρ-
μόζονται επιμέρους ποσοστά εκτέλεσης εργασιών κατά
τμήματα του έργου, όπως ορίζεται στη σύμβαση.
Άρθρο 152
Λογαριασμοί - Πιστοποιήσεις

1. Η πληρωμή στον ανάδοχο του εργολαβικού ανταλ-
λάγματος γίνεται τμηματικά, με βάση τις πιστοποιήσεις
των εργασιών που έχουν εκτελεσθεί μέσα στα όρια του
χρονοδιαγράμματος εργασιών.
Αν από τον ανάδοχο κατασκευασθούν εργασίες πέρα
από τις προβλεπόμενες στο χρονοδιάγραμμα, ο κύριος
του έργου έχει το δικαίωμα να αναβάλει την πληρωμή
των επιπλέον εργασιών, ώστε να συμπέσει με τα προ-
βλεπόμενα στο χρονοδιάγραμμα. Η διάταξη του προη-
γούμενου εδαφίου δεν εφαρμόζεται όταν στη σύμβαση
προβλέπεται πρόσθετη καταβολή (πριμ) στον ανάδοχο
για τη γρηγορότερη περάτωση του έργου.
2. Η πραγματοποίηση τόσο των τμηματικών πληρωμών
όσο και της οριστικής πληρωμής του εργολαβικού α-
νταλλάγματος, καθώς και η εκκαθάριση όλων των αμοι-
βαίων απαιτήσεων από την εργολαβική σύμβαση, γίνεται
με βάση τους λογαριασμούς και τις πιστοποιήσεις.
3. Μετά τη λήξη κάθε μήνα ή άλλης χρονικής περιόδου
που ορίζει η σύμβαση για τις τμηματικές πληρωμές, ο α-
νάδοχος συντάσσει λογαριασμό των ποσών από εργα-
σίες που εκτελέσθηκαν, τα οποία οφείλονται σ΄ αυτόν.
Οι λογαριασμοί αυτοί στηρίζονται στις επιμετρήσεις των
εργασιών και στα πρωτόκολλα παραλαβής αφανών ερ-
γασιών. Απαγορεύεται να περιλαμβάνονται στο λογαρια-
σμό εργασίες που δεν έχουν επιμετρηθεί. Κατ’ εξαίρεση,
για τμήματα του έργου, για τα οποία, κατά την κρίση του
επιβλέποντος μηχανικού, δεν ήταν δυνατή η σύνταξη ε-
πιμετρήσεων κατά διακριτά και αυτοτελώς επιμετρήσιμα
τμήματα του έργου, επιτρέπεται να περιλαμβάνονται
στο λογαριασμό εργασίες βάσει προσωρινών επιμετρή-
σεων, για τις οποίες όμως έχουν ληφθεί επιμετρητικά
στοιχεία. Η αξία των εργασιών που πιστοποιούνται βάσει
προσωρινών επιμετρήσεων απαγορεύεται να υπερβαίνει
το 20% της αξίας του συνόλου των πιστοποιούμενων ερ-
γασιών του τρέχοντος λογαριασμού.
4. Αν δεν προβλέπεται διαφορετικά στη σύμβαση, ημι-
τελείς εργασίες μπορεί να περιληφθούν στο λογαριασμό
με έγκριση της υπηρεσίας, αν η φύση τους είναι τέτοια
που, ενδεχόμενη διακοπή του έργου, δε θα κατέστρεφε
την ημιτελή εργασία. Οι εργασίες αυτές καταχωρούνται
σε χωριστό μέρος του λογαριασμού και περιλαμβάνο-
νται με προσωρινή τιμή μειωμένη, ώστε να είναι δυνατή
η αυτοτελής αποπεράτωση της εργασίας με το υπόλοιπο
της προβλεπόμενης τιμής.
5. Στο λογαριασμό μπορεί να περιληφθούν, επίσης, τα
υλικά που εισκομίσθηκαν με έγκριση της υπηρεσίας στα
εργοτάξια ή σε αποθήκες που δηλώθηκαν και εγκρίθη-
καν. Οι ποσότητες των υλικών αυτών δεν μπορεί να υ-
περβαίνουν αυτές που απαιτούνται για την εκτέλεση
των προσεχών εργασιών του εγκεκριμένου προγράμμα-
τος, εκτός αν ορίζεται διαφορετικά στη σύμβαση. Οι πο-
σότητες των υλικών περιλαμβάνονται χωριστά στο συ-
νοπτικό πίνακα εργασιών που συνοδεύει το λογαριασμό,
στον οποίο αναφέρονται επίσης και οι θέσεις αποθήκευ-
σης των υλικών. Για τα περιλαμβανόμενα στους λογαρια-
σμούς υλικά ο ανάδοχος έχει ακέραιη την ευθύνη, μέχρι
την ενσωμάτωσή τους και την παραλαβή του έργου. Τα
υλικά περιλαμβάνονται σε χωριστό τμήμα των λογαρια-
σμών, με τιμές που δεν μπορεί να είναι ανώτερες των τι-
μών πρακτικού της Επιτροπής Διαπίστωσης Τιμών Δημο-
σίων Έργων (ΕΔΤΔΕ) ή άλλου αρμόδιου οργάνου το ο-
ποίο θα οριστεί με νόμο, του χρόνου της δημοπρασίας ή
του τελευταίου διατιθέμενου πρακτικού και που βρίσκο-
νται σε συνάρτηση προς την αντίστοιχη συμβατική τιμή,
ώστε το υπόλοιπο μέρος της τιμής να αρκεί για την ολο-
κλήρωση της εργασίας, στην οποία θα ενσωματωθούν τα
υλικά. Ποσοστά γενικών εξόδων και οφέλους της επόμε-
νης παραγράφου δεν υπολογίζονται στα υλικά.
6. Στους λογαριασμούς περιλαμβάνονται επίσης η α-
ναθεώρηση τιμών, αποζημιώσεις κάθε είδους που έχουν
εγκριθεί, αντίτιμο απολογιστικών εργασιών που εκτελέ-
σθηκαν μέσω της εργολαβίας και κάθε άλλη εγκεκριμένη
δαπάνη που καταβάλλεται στον ανάδοχο. Στο λογαρια-
σμό περιλαμβάνεται ακόμη και το ποσοστό γενικών εξό-
δων και οφέλους του εργολάβου της περίπτωσης θ΄ της
παραγράφου 7 του άρθρου 53, αν αυτό δεν περιλαμβά-
νεται στις συμβατικές τιμές, και το σύνολο μειώνεται κα-
τά το ποσοστό έκπτωσης της δημοπρασίας, αν συντρέ-
χει περίπτωση. Από τους λογαριασμούς αφαιρούνται ό-
λες οι εκκαθαρισμένες απαιτήσεις του εργοδότη και ι-
δίως ποινικές ρήτρες, περικοπές τιμών των άρθρων 159
και 170, συμπληρωματική κράτηση εγγύησης, αν γι’ αυτή
δεν έχουν κατατεθεί εγγυητικές επιστολές, οπότε γίνε-
ται σχετική μνεία, απόσβεση προκαταβολών, παρακράτη-
ση αξίας χορηγούμενων υλικών, πληρωμές που έγιναν
σε βάρος και για λογαριασμό του αναδόχου και γενικά
κάθε απαίτηση του εργοδότη που δεν έχει ικανοποιηθεί
με άλλον τρόπο.
7. Οι λογαριασμοί συντάσσονται πάντοτε ανακεφαλαι-
ωτικοί και συνοδεύονται ιδίως από ανακεφαλαιωτικό συ-
νοπτικό πίνακα των εγκεκριμένων επιμετρήσεων εργα-
σιών που εκτελέσθηκαν από την αρχή του έργου, πίνακα
και αναλυτική επιμέτρηση των εργασιών οι οποίες πιστο-
ποιούνται τμηματικά και προσωρινά, τα παραστατικά
στοιχεία των απολογιστικών εργασιών, τον πίνακα του υ-
πολογισμού της αναθεώρησης και από τις αποφάσεις
που αναγνωρίζουν αποζημιώσεις ή επιβάλλουν ποινικές
ρήτρες ή περικοπές ή άλλες απαιτήσεις του εργοδότη.
Από κάθε νεότερο λογαριασμό αφαιρούνται τα ποσά που
πληρώθηκαν με τους προηγούμενους λογαριασμούς, κα-
θώς και ποσά που δεν αντιστοιχούν σε εγκεκριμένες επι-
μετρήσεις ή αφορούν σε λάθη εγκεκριμένων λογαρια-
σμών. Για την υποβολή τον έλεγχο και την έγκριση του
λογαριασμού δεν απαιτείται η προσκόμιση δικαιολογητι-
κών πληρωμής.
8. Οι λογαριασμοί υποβάλλονται στη Διευθύνουσα Υ-
πηρεσία που τους ελέγχει, τους διορθώνει και τους ε-
γκρίνει μέσα σε ένα (1) μήνα. Αν ο λογαριασμός που έχει
υποβληθεί έχει ασάφειες ή ανακρίβειες, σε βαθμό που
να είναι δυσχερής η διόρθωσή του, η Διευθύνουσα Υπη-
ρεσία, με εντολή της προς τον ανάδοχο, επισημαίνει τις
ανακρίβειες ή ασάφειες που διαπιστώθηκαν από τον έ-
λεγχο και παραγγέλλει την ανασύνταξη και επανυποβο-
λή του. Στην περίπτωση αυτή η οριζόμενη μηνιαία προ-
θεσμία για τον έλεγχο και την έγκριση του λογαριασμού
αρχίζει από την επανυποβολή, ύστερα από την ανασύ-
νταξη από τον ανάδοχο. Ο έλεγχος του λογαριασμού
μπορεί να γίνει και από συνεργείο της υπηρεσίας, στο ο-
ποίο συμμετέχει ο επιβλέπων το έργο. Ο επιβλέπων υπο-
γράφει το λογαριασμό, βεβαιώνοντας έτσι ότι οι ποσό-
τητες είναι σύμφωνες με τις επιμετρήσεις και τα επιμε-
τρητικά στοιχεία, οι τιμές σύμφωνες με τη σύμβαση και
τις σχετικές διατάξεις και γενικά ότι έχουν διενεργηθεί
στο λογαριασμό όλες οι περικοπές ή εκπτώσεις ποσών,
που προκύπτουν από το νόμο και την εφαρμογή της σύμ-
βασης. Η παράλειψη εμπρόθεσμου ελέγχου και έγκρισης
του λογαριασμού αποτελούν πειθαρχικά παραπτώματα
για τα αρμόδια όργανα της διευθύνουσας υπηρεσίας. Ο
εγκεκριμένος λογαριασμός αποτελεί την πιστοποίηση
για την πληρωμή του αναδόχου («πληρωτέο εργολαβικό
αντάλλαγμα»). Προϋπόθεση πληρωμής της πιστοποίη-
σης είναι η προσκόμιση από τον ανάδοχο όλων των α-
παιτούμενων δικαιολογητικών πληρωμής. Το τιμολόγιο
μπορεί να προσκομίζεται μεταγενεστέρως κατά την εί-
σπραξη του ποσού της πιστοποίησης.
Λογαριασμός που πληρώθηκε χωρίς έλεγχο, λόγω πα-
ρέλευσης της πιο πάνω μηνιαίας προθεσμίας (πλασματι-
κή έγκριση), ελέγχεται, διορθώνεται και εγκρίνεται μέσα
σε προθεσμία τριών (3) μηνών από την υποβολή ή επα-
νυποβολή του και οι προκύπτουσες διαφοροποιήσεις
λαμβάνονται υπόψη σε επόμενο λογαριασμό. Η Διευθύ-
νουσα Υπηρεσία μπορεί να εγκρίνει τον λογαριασμό και
χωρίς την υπογραφή του επιβλέποντος.
Όταν συντρέχει περίπτωση σύνταξης αρνητικού λογα-
ριασμού είτε ενδιάμεσα κατά την εξέλιξη του έργου είτε
και κατά τον τελικό λογαριασμό αυτός μπορεί να συντα-
χθεί από τη Διευθύνουσα Υπηρεσία και το ποσό του πρέ-
πει να καταβληθεί από τον ανάδοχο μέσα σε ένα (1) μή-
να από την κοινοποίηση του λογαριασμού σε αυτόν, άλ-
λως καταπίπτουν ισόποσα σε βάρος του οι εγγυητικές ε-
πιστολές που έχουν κατατεθεί στον κύριο του έργου ε-
φόσον δεν υπάρχει ανεξόφλητο εργολαβικό αντάλλαγ-
μα. Αν ασκηθεί ένσταση ή αίτηση θεραπείας κατά του
αρνητικού λογαριασμού, η κατάπτωση της εγγυητικής ε-
πιστολής αναστέλλεται μέχρι την έκδοση απόφασης επ΄
αυτών.
9. Αν η πληρωμή ενός λογαριασμού καθυστερήσει χω-
ρίς υπαιτιότητα του αναδόχου, πέρα του διμήνου από
την υποβολή του ή την επανυποβολή του, οφείλεται,
σύμφωνα με τις διατάξεις της παραγράφου Ζ του Ν.
4152/ 2013, τόκος υπερημερίας. Ο ανάδοχος μπορεί να
διακόψει τις εργασίες, αφού κοινοποιήσει στη Διευθύ-
νουσα Υπηρεσία ειδική έγγραφη δήλωση.
10. Για την πληρωμή της δαπάνης κατασκευής του έρ-
γου επιτρέπεται πάντοτε η έκδοση ενταλμάτων προπλη-
ρωμής, χωρίς να εφαρμόζεται στην περίπτωση αυτή άλ-
λη σχετική γενική ή ειδική διάταξη.
11. Απαγορεύεται η εκχώρηση του εργολαβικού α-
νταλλάγματος ή η κατάσχεσή του στα χέρια του κυρίου
του έργου, καθ΄ όλη τη διάρκεια της εκτέλεσής του και
για ένα (1) μήνα μετά την περαίωσή του. Κατ΄ εξαίρεση
επιτρέπονται: α) η αρχική ή η εκ των υστέρων εκχώρηση,
εν όλω ή εν μέρει, του πληρωτέου εργολαβικού ανταλ-
λάγματος, όπως αυτό προσδιορίζεται στους λογαρια-
σμούς που υποβάλλονται και εγκρίνονται, σύμφωνα με
τη διάταξη της παραγράφου 8, κατά τη διάρκεια της ε-
κτέλεσης του έργου, όταν πρόκειται για την κάλυψη ο-
φειλής του αναδόχου από την προμήθεια υλικών και μη-
χανημάτων προς εκτέλεση του έργου ή από παροχή ερ-
γασίας που παρασχέθηκε από εργάτες ή υπαλλήλους
αυτού, στην εκτέλεση του έργου ή σε αναγνωρισμένες
τράπεζες ή νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου και β) η
κατάσχεση του εργολαβικού ανταλλάγματος από τους
προμηθευτές υλικών και μηχανημάτων του έργου ή από
τους εργάτες και τους υπαλλήλους του, όπως και τους
υπεργολάβους που αποδεδειγμένα χρησιμοποιούνται
στο έργο από τον ανάδοχο. Επιτρέπεται επίσης ο συμ-
ψηφισμός εκκαθαρισμένων απαιτήσεων του κυρίου του
έργου κατά του αναδόχου, που προέρχονται από την ε-
κτέλεση άλλων έργων και μέχρι ποσοστό είκοσι τοις ε-
κατό (20%) από κάθε πιστοποίηση του εκτελούμενου έρ-
γου. Με κοινή απόφαση των Υπουργών Οικονομικών, και
Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων, μπορεί να ορίζεται
ότι επιτρέπεται η εκχώρηση από μέρους του αναδόχου
απαίτησης από εγκεκριμένη πιστοποίηση ή μέρους της
προς τον κύριο του έργου για την εξόφληση οποιασδή-
ποτε οφειλής του προς αυτόν και να καθορίζονται οι ό-
ροι και η διαδικασία αυτής.
12. Όλες οι πληρωμές που γίνονται στον ανάδοχο κα-
τά τη διάρκεια κατασκευής του έργου με βάση τις πιστο-
ποιήσεις αποτελούν πάντοτε καταβολές έναντι του ερ-
γολαβικού ανταλλάγματος που εκκαθαρίζεται μετά την
οριστική παραλαβή. Σε κάθε πληρωμή προς τον ανάδοχο
πραγματοποιούνται κρατήσεις, οι οποίες ανέρχονται σε
πέντε τοις εκατό (5%) στην πιστοποιούμενη αξία των ερ-
γασιών μετά της αναλογούσας αναθεώρησης και σε δέ-
κα τοις εκατό (10%) στην αξία των υλικών που περιλαμ-
βάνονται προσωρινά στην πιστοποίηση, μέχρις ότου αυ-
τά ενσωματωθούν στις εργασίες.
13. Μετά τη διενέργεια της προσωρινής παραλαβής ο
ανάδοχος συντάσσει και υποβάλλει «προτελικό λογα-
ριασμό», με βάση τις ποσότητες που περιλαμβάνονται
στο σχετικό πρωτόκολλο. Μετά τη διενέργεια της ορι-
στικής παραλαβής και την έγκριση του πρωτοκόλλου ο
ανάδοχος συντάσσει και υποβάλλει «τελικό λογαρια-
σμό». Για τον προτελικό και τελικό λογαριασμό εφαρμό-
ζονται ανάλογα οι διατάξεις του άρθρου αυτού. Με την
έγκριση του τελικού λογαριασμού εκκαθαρίζονται οι ε-
κατέρωθεν απαιτήσεις από την σύμβαση εκτέλεσης, ε-
κτός από τις απαιτήσεις που προκύπτουν από μεταγενέ-
στερες διαδικασίες διοικητικής, συμβιβαστικής ή δικαστι-
κής επίλυσης διαφορών.
Άρθρο 153
Αναθεωρητική περίοδος για τις βασικές τιμές
ημερομισθίων, υλικών, μισθωμάτων και μηχανημάτων

1. Οι βασικές τιμές των ημερομισθίων, υλικών, μισθω-
μάτων και μηχανημάτων του παρόντος αναθεωρούνται
ενιαία για όλη τη χώρα κατά ημερολογιακό τρίμηνο (ανα-
θεωρητική περίοδος), με βάση τα στοιχεία και δεδομένα
της εικοστής ημέρας του πρώτου μήνα της περιόδου αυ-
τής. Σε όλη τη διάρκεια της κάθε αναθεωρητικής περιό-
δου, οι αναθεωρημένες τιμές παραμένουν σταθερές.
2. Οι συμβατικές τιμές κάθε σύμβασης δημόσιου έργου
αναθεωρούνται ενιαία για όλη τη χώρα κατά ημερολο-
γιακό τρίμηνο (αναθεωρητική περίοδος) και με βάση τα
στοιχεία και δεδομένα της εικοστής ημέρας του πρώτου
μήνα της περιόδου αυτής. Σε όλη τη διάρκεια της κάθε α-
ναθεωρητικής περιόδου οι αναθεωρημένες συμβατικές
τιμές παραμένουν σταθερές.
3. Η αναθεώρηση υπολογίζεται για τις εργασίες που
πραγματικά εκτελέστηκαν μέσα στο προβλεπόμενο από
το άρθρο 145 χρονοδιάγραμμα. Εργασίες που, για οποι-
ονδήποτε λόγο, εκτελέστηκαν σε αναθεωρητική περίοδο
μεταγενέστερη της προβλεπόμενης από το χρονοδιά-
γραμμα, θεωρούνται για τον υπολογισμό της αναθεώρη-
σης ότι εκτελέστηκαν στην αναθεωρητική περίοδο κατά
την οποία έπρεπε να εκτελεστούν. Για τις εργασίες που
εκτελέστηκαν πριν από την προβλεπόμενη από το χρο-
νοδιάγραμμα αναθεωρητική περίοδο, η αναθεώρηση υ-
πολογίζεται με βάση το χρόνο της πραγματικής εκτέλε-
σής τους. Για τις εργασίες που εκτελέστηκαν μετά την
πάροδο της αρχικής συμβατικής προθεσμίας, η αναθεώ-
ρηση υπολογίζεται με βάση τους συντελεστές που ί-
σχυαν κατά την τελευταία αναθεωρητική περίοδο του
αρχικού χρονοδιαγράμματος κατασκευής του έργου, ε-
φόσον η καθυστέρηση οφείλεται σε υπαιτιότητα του α-
ναδόχου. Στην περίπτωση αυτή επιβάλλονται οι προβλε-
πόμενες από το άρθρο 148 κυρώσεις, καθώς και οι διοι-
κητικές και οι παρεπόμενες χρηματικές κυρώσεις, που
προβλέπονται κατά τις κείμενες διατάξεις.
4. Για την εφαρμογή της προηγούμενης παραγράφου
κατά την έγκριση παρατάσεων της συνολικής ή των τμη-
ματικών προθεσμιών των συμβάσεων των δημόσιων έρ-
γων εκτιμάται και προσδιορίζεται πάντοτε το υπαίτιο για
την επιμήκυνση του χρόνου συμβαλλόμενο μέρος για το
σύνολο ή για μέρος των έργων ή κατά κονδύλια εργα-
σιών. Οι διατάξεις της παραγράφου αυτής δεν επηρεά-
ζουν την κατάπτωση των ποινικών ρητρών, αν συντρέ-
χουν οι προϋποθέσεις της.
5. Ως χρόνος εκκίνησης για τον υπολογισμό της ανα-
θεώρησης κάθε εργολαβικής σύμβασης ορίζεται το ημε-
ρολογιακό τρίμηνο μέσα στο οποίο:
α) υποβλήθηκε η προσφορά, αν πρόκειται για σύμβα-
ση, που καταρτίσθηκε ύστερα από δημοπρασία ή
β) εκδόθηκε η σχετική εγκριτική απόφαση, αν πρόκει-
ται για σύμβαση που καταρτίσθηκε χωρίς δημοπρασία,
και υπό τον όρο ότι η εγκριτική αυτή απόφαση δεν ορίζει
άλλο χρόνο.
Οι τιμές της σύμβασης παραμένουν σταθερές για τις
εργασίες που εκτελούνται ή που έπρεπε να εκτελεστούν
μέσα στο τρίμηνο που θεωρείται χρόνος εκκίνησης και
στο αμέσως επόμενο ημερολογιακό τρίμηνο. Κατ’ εξαί-
ρεση η σταθερότητα των τιμών περιορίζεται μόνο στο η-
μερολογιακό τρίμηνο εκκίνησης όταν πρόκειται για έργα
οποιασδήποτε κατηγορίας συνολικού εκτιμώμενου προ-
ϋπολογισμού δημοπράτησης ή ανάθεσης ύψους ενάμισι
εκατομυρίου (1.500.000 ευρώ) χωρίς ΦΠΑ,
6. Η αναθεώρηση (αύξηση ή μείωση) για κάθε αναθεω-
ρητική περίοδο υπολογίζεται με βάση τον τύπο:
όπου είναι:
Τ: η υπόψη τιμή της σύμβασης,
ΔΤν: η αναθεώρηση της παραπάνω τιμής στην υπόψη
αναθεωρητική περίοδο ν,
Αο: τιμή που προκύπτει αφού συμπληρωθεί με βασικές
τιμές του χρόνου εκκίνησης το οριζόμενο για την τιμή Τ
άρθρο ανάλυσης τιμών ή συνδυασμός άρθρων με τα βά-
ρη τους, όπως προσδιορίζονται από τη σύμβαση, σύμφω-
να με την παράγραφο 8,
Αν: τιμή που προκύπτει όπως παραπάνω με τις βασικές
τιμές της αναθεωρητικής περιόδου ν,
s ή σ: σταθερός συντελεστής που αντιπροσωπεύει το
μη αναθεωρούμενο μέρος της τιμής και που προσδιορί-
ζεται με απόφαση του Υπουργού Υποδομών, Μεταφο-
ρών και Δικτύων μεταξύ του 0,07 και 0,20 κατά κατηγο-
ρίες ή μέγεθος έργων και ανάλογα με τον αριθμό των α-
ναθεωρητικών περιόδων, που μεσολαβούν μεταξύ του
χρόνου εκκίνησης και της συγκεκριμένης κάθε φορά α-
ναθεωρητικής περιόδου.
7. Ο σταθερός συντελεστής «σ» στον τύπο της αναθε-
ώρησης της παραγράφου 6 ορίζεται από τη σχέση:
σ=σ1 +0,01ν,
όπου σ1 είναι συντελεστής που καθορίζεται ενιαία για
όλες τις κατηγορίες ή και χωριστά για καθεμία από τις
κατηγορίες των δημόσιων έργων και ανέρχεται σε
σ1=0,12 για όλες τις κατηγορίες έργων και
«ν» είναι ακέραιος αριθμός ίσος με τη μονάδα για την
πρώτη αναθεωρητική περίοδο που υπολογίζεται αναθεώ-
ρηση για τη συγκεκριμένη σε κάθε περίπτωση εργολαβία
και που αυξάνεται κατά μία μονάδα για καθεμιά από τις
επόμενες αναθεωρητικές περιόδους της συγκεκριμένης
εργολαβίας. Ο ν παύει να αυξάνει όταν το «σ» γίνει 0,20.
Ο συντελεστής σ1 μπορεί να αναπροσαρμόζεται με από-
φαση του Υπουργού Υποδομών, Μεταφορών και Δι-
κτύων. Κατ' εξαίρεση, για τις συμβάσεις με χρόνο δημο-
πράτησης πριν το Γ΄ τρίμηνο του 2012, η αναθεώρηση
των τιμών υπολογίζεται από το Δ΄ τρίμηνο του 2012 και
εντεύθεν με τους ισχύοντες για το Γ΄ τρίμηνο του 2012
συντελεστές αναθεώρησης και με ελάχιστη τιμή εφαρ-
μογής αυτών ίση με την μονάδα (1).
8. Η αναθεώρηση της τιμής κάθε συμβατικού κονδυλί-
ου γίνεται με βάση τα αντίστοιχα άρθρα εγκεκριμένων α-
ναλύσεων τιμών που ορίζονται με τα συμβατικά τεύχη.
Όταν πρόκειται για κονδύλια που δεν ταυτίζονται με άρ-
θρα εγκεκριμένων αναλύσεων ή σε περιπτώσεις κατ’ α-
ποκοπή τιμών ή σύνθετων τιμών τα συμβατικά τεύχη ή τα
πρωτόκολλα νέων τιμών καθορίζουν για την αναθεώρη-
σή τους παρεμφερή άρθρα εγκεκριμένων αναλύσεων ή
ομάδα τέτοιων κονδυλίων με τα αντίστοιχα βάρη καθε-
νός άρθρου.
9. Οι διατάξεις του άρθρου αυτού δεν εφαρμόζονται
στις συμβάσεις με εργολαβικό αντάλλαγμα άλλο εκτός
από χρηματική καταβολή και στις απολογιστικές εργα-
σίες.
Στις περιπτώσεις ανάθεσης συμβάσεων έργων κατά τα
οριζόμενα στις περιπτώσεις β΄ και γ΄ της παραγράφου 2
του άρθρου 95 ή σε περιπτώσεις που το αντάλλαγμα συ-
νομολογείται σε ξένο νόμισμα, καθορίζεται με τα έγγρα-
φα της σύμβασης η αναθεώρηση και προσδιορίζεται ο
τρόπος υπολογισμού της, ο οποίος μπορεί να είναι ίδιος
ή διαφορετικός από τον ισχύοντα τρόπο αναθεώρησης.
10. Τα περιλαμβανόμενα στις πιστοποιήσεις υλικά θε-
ωρούνται ως μερική εκτέλεση των εργασιών, για τις ο-
ποίες προορίζονται και η αναθεώρηση της πιστοποιούμε-
νης αξίας τους γίνεται, όταν πιστοποιούνται, με τους συ-
ντελεστές των κονδυλίων στα οποία προβλέπεται να
χρησιμοποιηθούν. Όταν εκτελεσθούν οι εργασίες, η ανα-
θεώρηση υπολογίζεται μόνο στο υπόλοιπο μέρος της α-
ξίας τους, ύστερα από αφαίρεση της αξίας των υλικών
που είχαν πιστοποιηθεί σε προηγούμενη αναθεωρητική
περίοδο.
11. Η προηγούμενη παράγραφος εφαρμόζεται ανάλο-
γα και στις εργασίες που μένουν ημιτελείς σε μια αναθε-
ωρητική περίοδο.
12. Η αξία των υλικών που χορηγούνται από τον φο-
ρέα κατασκευής του έργου δεν υπόκειται σε καμιά ανα-
θεώρηση. Για την αναθεώρηση των τιμών των εργασιών
που ορίζονται στη σύμβαση χωρίς την αξία των υλικών
τα αντίστοιχα ποσά Αν και Αο που περιέχονται στον τύ-
πο του παρόντος άρθρου υπολογίζονται αφού η σχετική
ανάλυση συμπληρωθεί με μηδενική την αξία του υλικού.
Αν οι τιμές περιλαμβάνουν την αξία των υλικών, τότε ε-
φαρμόζεται ο ίδιος συντελεστής και στην εκπιπτόμενη
αξία του υλικού, εκτός αν ρητά ορίζεται στη σύμβαση
άλλος τρόπος υπολογισμού της αναθεώρησης στην εκ-
πιπτόμενη αξία του υλικού.
13. Στις περιπτώσεις που στη σύμβαση προβλέπεται η
προμήθεια εξοπλισμού ή σημαντικής αξίας μηχανημάτων
για τη λειτουργία ή εγκατάσταση στο έργο και προσδιο-
ρίζεται χωριστά το αντάλλαγμα για την προμήθεια, μπο-
ρεί για το αντάλλαγμα αυτό να οριστεί με τη σύμβαση
άλλος τρόπος αναθεώρησης.
14. Η αναθεώρηση δεν εφαρμόζεται στα ποσά αποζη-
μιώσεων που αναγνωρίζονται διοικητικά ή δικαστικά, ε-
κτός αν τα ποσά αυτά είναι συνάρτηση τιμών για τις ο-
ποίες προβλέπεται στη συγκεκριμένη περίπτωση αναθε-
ώρηση, σύμφωνα με ό,τι προκύπτει από τη σχετική δικα-
στική απόφαση ή διοικητική πράξη.
15. Το ποσό της αναθεώρησης καταβάλλεται από τις
πιστώσεις του έργου, χωρίς να απαιτείται η προηγούμε-
νη σύνταξη Ανακεφαλαιωτικού Πίνακα Εργασιών.
16. Πέρα από την προβλεπόμενη στις διατάξεις του
άρθρου αυτού αναθεώρηση τιμών αποκλείεται η αναπρο-
σαρμογή του εργολαβικού ανταλλάγματος ή η διάλυση
των συμβάσεων δημόσιων έργων, κατ’ εφαρμογή των
διατάξεων των άρθρων 288 ή 388 του Αστικού Κώδικα έ-
νεκα της αυξομείωσης των τιμών.
17. Η διαπίστωση των βασικών τιμών ημερομισθίων, υ-
λικών και μισθωμάτων, μηχανημάτων όπως και των εργο-
δοτικών επιβαρύνσεων στα ημερομίσθια γίνεται από την
Επιτροπή Διαπίστωσης Τιμών Δημόσιων Έργων (ΕΔΤΔΕ),
που προβλέπεται από το άρθρο 9 της κοινής απόφασης
των Υπουργών Προεδρίας της Κυβέρνησης και Περιβάλ-
λοντος, Χωροταξίας και Δημόσιων Έργων αριθμ.
80885/5439/6.8.1992 (Β΄573).
18. Οι τιμές που διαπιστώνονται από την επιτροπή εί-
ναι οι μέσες τιμές που διαμορφώνονται στην αγορά της
περιοχής της πρωτεύουσας και οι τιμές αυτές χρησιμο-
ποιούνται σε όλη τη χώρα, όχι μόνο για την αναθεώρηση
αλλά και για οποιαδήποτε άλλη συμπλήρωση αναλύσε-
ων τιμών, όπου προβλέπουν τη χρήση των αναλύσεων οι
σχετικές διατάξεις. Οι τιμές των ημερομισθίων αναφέρο-
νται στον μέσης απόδοσης εργαζόμενο της αντίστοιχης
ειδικότητας. Οι τιμές υλικών είναι οι τιμές που διαμορ-
φώνονται για τη χονδρική πώληση των υλικών ως ελεύ-
θερων εμπορευμάτων και περιλαμβάνουν κάθε σχετική
επιβάρυνση που περιλαμβάνεται στις τιμές αυτές, σύμ-
φωνα με τις ισχύουσες διατάξεις και τα συναλλακτικά ή-
θη (όπως πάγια συνυπολογιζόμενες συσκευασίες ή με-
ταφορές, Φ.Π.Α. τιμολογίων). Οι τιμές μισθωμάτων μη-
χανημάτων και αυτοκινήτων διαπιστώνονται για μηχανή-
ματα σε καλή κατάσταση λειτουργίας. Όταν διατίθενται
από φορέα του δημόσιου τομέα τέτοια μηχανήματα,
λαμβάνονται υπόψη και οι τιμές των μισθωμάτων αυτών.
Σε εξαιρετικές περιπτώσεις μηχανημάτων που δεν υπάρ-
χουν στην αγορά επαρκή στοιχεία για τη διαμόρφωση
της τιμής τους η Επιτροπή λαμβάνει υπόψη της τα χαρα-
κτηριστικά του μηχανήματος (όπως κόστος, απόδοση,
διάρκεια ζωής, κατανάλωση ενέργειας), σε σύγκριση με
άλλα ανάλογα μηχανήματα για τα οποία διαμορφώνεται
αγοραίο μίσθωμα. Για τη διαπίστωση των τιμών γενικά η
επιτροπή λαμβάνει υπόψη της κάθε πρόσφορο στοιχείο
και ιδιαίτερα τα στοιχεία που συγκεντρώνονται συνεχώς
από την αρμόδια υπηρεσία της Γενικής Γραμματείας Υ-
ποδομών, η οποία και παρέχει γραμματειακή και διοικητι-
κή εξυπηρέτηση στην επιτροπή. Οι τιμές που διαπιστώ-
νονται από την Επιτροπή ισχύουν για όλες τις εργολα-
βίες.
19. Απόσπασμα των πρακτικών της επιτροπής, που πε-
ριλαμβάνει τις τιμές που διαπιστώνονται, κοινοποιείται
στο Τ.Ε.Ε. και στις πανελλήνιες επαγγελματικές εργο-
ληπτικές ενώσεις, που δίνουν κάθε δυνατή δημοσιότητα
στις τιμές. Οι πιο πάνω πανελλήνιες εργοληπτικές ενώ-
σεις μπορούν να ασκήσουν ένσταση κατά των πρακτικών
για ορισμένες τιμές, σε ανατρεπτική προθεσμία δεκαπέ-
ντε (15) ημερών από την κοινοποίηση των πρακτικών στο
Τ.Ε.Ε.. Η ένσταση κατατίθεται στη γραμματεία της Επι-
τροπής και σε αυτή αποφασίζει ο Υπουργός Υποδομών,
Μεταφορών και Δικτύων μετά από γνώμη της ίδιας επι-
τροπής της παραγράφου 17. Η απόφαση κοινοποιείται ό-
πως και το απόσπασμα του πρακτικού της επιτροπής και
ενεργεί έναντι πάντων.
20. Η αναθεώρηση υπολογίζεται με βάση συντελεστές
που κοινοποιούνται μηχανογραφικά. Στην περίπτωση της
παραγράφου 12, αν δεν δίνονται μηχανογραφικά οι συ-
ντελεστές με μηδενική την αξία των υλικών, συντάσσε-
ται ειδικό φύλλο υπολογισμού του συντελεστή. Το ίδιο
εφαρμόζεται και σε κάθε περίπτωση που ο σχετικός συ-
ντελεστής δεν δίνεται μηχανογραφικά. Στις περιπτώσεις
κονδυλίων αναλύσεων με πληθώρα εξειδικευμένων πα-
ραμέτρων ή ποιοτήτων υλικών διαφόρων προελεύσεων
ή κυμαινόμενων μέσα στο αυτό άρθρο συντελεστών με-
ταφοράς, η αναθεώρηση γίνεται με το μηχανογραφικά
κοινοποιούμενο συντελεστή της αντιπροσωπευτικότε-
ρης σχετικής περίπτωσης.
21. Στις πιστοποιήσεις εμφανίζονται συνολικά τα ποσά
αναθεώρησης κάθε αναθεωρητικής περιόδου, όπως προ-
κύπτουν από το σχετικό πίνακα. Οι ποσότητες εργασιών
που έχουν εκτελεσθεί ή έπρεπε να εκτελεσθούν μέσα σε
κάθε αναθεωρητική περίοδο προκύπτουν από σχετικούς
πίνακες κατανομής των εργασιών που απαιτούνται για
τον υπολογισμό της αναθεώρησης. Με τους πίνακες αυ-
τούς γίνεται και η εφαρμογή της παραγράφου 3 βάσει
του χρονοδιαγράμματος του έργου, όπως αυτό οριστικο-
ποιήθηκε ως εγκεκριμένο πρόγραμμα κατασκευής και με
ανοχή εκτιμήσεων δέκα τοις εκατό (10%) προς τα πάνω
ή προς τα κάτω από τη συνολική αξία εκτελεστέων ερ-
γασιών κατά αναθεωρητική περίοδο όπως προκύπτει από
το πρόγραμμα αυτό.
22. Η αναθεώρηση κάθε αναθεωρητικής περιόδου πε-
ριλαμβάνεται στην πρώτη πιστοποίηση μετά την κοινο-
ποίηση των συντελεστών της περιόδου αυτής. Μέχρι τό-
τε υπολογίζεται η αναθεώρηση προσωρινά με τους συ-
ντελεστές της τελευταίας αναθεωρητικής περιόδου για
την οποία έχουν κοινοποιηθεί οι συντελεστές ανα-θεώ-
ρησης. Για να περιληφθεί σε πιστοποίηση η αναθεώρηση
δεν απαιτείται να έχει εγκριθεί ειδικό κονδύλιο για την
αναθεώρηση και η πληρωμή γίνεται από τις εγκεκριμέ-
νες για το έργο πιστώσεις.
23. Κατ’ εξαίρεση από το Δ’ τρίμηνο του 2012 και ε-
ντεύθεν, ο σταθερός συντελεστής σ στον τύπο αναθεώ-
ρησης της παραγράφου 6 ορίζεται από τη σχέση s(ή σ) =
1.
Η διάταξη εφαρμόζεται σε όλες τις συμβάσεις που βρί-
σκονται σε εξέλιξη ανεξάρτητα του χρόνου δημοπράτη-
σής τους. Με απόφαση του Υπουργού Υποδομών, Μετα-
φορών και Δικτύων μπορεί να ορίζονται συντελεστές α-
ναθεώρησης αν διαπιστωθεί από τις αρμόδιες υπηρεσίες
της Γενικής Γραμματείας Υποδομών μεγάλη απόκλιση α-
πό τις τιμές του Γ’ τριμήνου του 2012.
24. Για δημόσια έργα που εκτελούνται από ημεδαπές
Αναθέτουσες Αρχές, εκτός Ελλάδας, σε χώρα της Ένω-
σης (Ε.Ε.) η αναθεώρηση τιμών υπολογίζεται με βάση
τον ισχύοντα τύπο:
XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX
όπου ο Γενικός Δείκτης Τιμών Καταναλωτή (ΓΔΤΚ) δια-
πιστώνεται και υπολογίζεται για την εξεταζόμενη αναθε-
ωρητική περίοδο (ημερολογιακό τρίμηνο) από την Επι-
τροπή Διαπιστώσεως Τιμών Δημοσίων Έργων (ΕΔΤΔΕ)
με βάση τη σχετική δημοσιευόμενη χρονοσειρά μηνιαίων
δεικτών της Στατιστικής Υπηρεσίας της χώρας που κατα-
σκευάζεται το έργο. Ο συντελεστής σ ορίζεται κατόπιν
Απόφασης του Υπουργού, Υποδομών, Μεταφορών και
Δικτύων.
Οι διατάξεις αυτές εφαρμόζονται και στις συμβάσεις
των παραπάνω έργων, που βρίσκονται σε εξέλιξη, ανε-
ξαρτήτως του χρόνου δημοπράτησής τους.
25. Για τα έργα εσωτερικού αναστέλλεται η έκδοση
πρακτικών διαπίστωσης βασικών τιμών υλικών, εργατι-
κών και μισθωμάτων μηχανημάτων από την Επιτροπή
Διαπίστωσης Τιμών Δημοσίων Έργων Ε.Δ.Τ.Δ.Ε..
Άρθρο 154
Απολογιστικές εργασίες

1. Στις περιπτώσεις συμβάσεων έργου, σύμφωνα με το
άρθρο 126, εφαρμόζονται οι παράγραφοι 2 έως 9.
2. Η Διευθύνουσα Υπηρεσία μπορεί να ορίζει τον αριθ-
μό του απαιτούμενου προσωπικού κατά ειδικότητα, τον
αριθμό και είδος μηχανημάτων ή άλλων μέσων και να
διατάσσει την αντικατάσταση των ακατάλληλων.
Μπορεί επίσης, εφόσον έχει προβλεφθεί στα έγγραφα
της σύμβασης, να ορίζει το είδος και την ποσότητα των
απαιτούμενων υλικών. Η Διευθύνουσα Υπηρεσία εγκρί-
νει τα ανώτατα όρια αμοιβής του προσωπικού του ανα-
δόχου κατά ειδικότητα με τη δυνατότητα να ορίσει διά-
φορα όρια για ορισμένο αριθμό εργαζομένων κάθε ειδι-
κότητας ανάλογα με την απόδοσή τους.
3. Η παρακολούθηση της δαπάνης και ο απολογισμός
της χρήσης των υλικών ή άλλων μέσων που αγοράζονται
με δαπάνη του κυρίου του έργου, γίνεται όπως ορίζεται
με τη σύμβαση. Στη δαπάνη αυτή προστίθεται το εργο-
λαβικό ποσοστό μειωμένο κατά την έκπτωση της σχετι-
κής δημοπρασίας.
4. Οι εργοδοτικές επιβαρύνσεις και όλες οι ισχύουσες
κρατήσεις ή εισφορές υπέρ τρίτων στη δαπάνη του έρ-
γου, εκτός φόρου εισοδήματος και Φ.Π.Α., καταβάλλο-
νται από τον ανάδοχο και αποδίδονται σε αυτόν, με το
εργολαβικό ποσοστό, μειωμένο κατά την έκπτωση της
δημοπρασίας.
5. Αποζημιώσεις προσωπικού των απολογιστικών ερ-
γασιών βαρύνουν τον κύριο του έργου μόνο για το διά-
στημα που το προσωπικό ασχολήθηκε στις απολογιστι-
κές εργασίες και αν η λύση της σύμβασής του γίνεται με
τη βούληση του κυρίου του έργου και κατά τη διάρκεια
κατασκευής του έργου.
6. Ο κύριος του έργου ευθύνεται για εργατικά ατυχή-
ματα που συμβαίνουν κατά την κατασκευή του έργου μό-
νο αν αυτά οφείλονται σε υπαιτιότητα των οργάνων του
ή των οργάνων του φορέα κατασκευής του έργου.
7. Για τις απολογιστικές εργασίες συντάσσεται από
τον ανάδοχο επιμέτρηση και απολογισμός της δαπάνης
και για την παραλαβή τους εφαρμόζονται ανάλογα οι
διατάξεις των άρθρων 170 και 172. Ο χρόνος υποχρεωτι-
κής συντήρησης και οι υποχρεώσεις του αναδόχου κατά
το χρόνο αυτόν ορίζονται με τη σύμβαση.
8. Στις περιπτώσεις που η σύμβαση της απολογιστικής
εκτέλεσης προβλέπει την κατασκευή εργασιών με υπερ-
γολαβίες, ολικά ή μερικά, για την εκτέλεση της υπεργο-
λαβίας από τον υπεργολάβο δεν εφαρμόζονται οι διατά-
ξεις των προηγούμενων παραγράφων, αλλά ό,τι ορίζεται
σχετικά στη σύμβαση του κυρίου του έργου με τον ανά-
δοχο.
9. Σε κάθε περίπτωση απολογιστικής εκτέλεσης εργα-
σιών τηρείται ειδικό ημερολόγιο στο οποίο καταγράφο-
νται καθημερινά το απασχολούμενο προσωπικό κατά ει-
δικότητα, μηχανήματα ή άλλα μέσα, τα εισκομιζόμενα υ-
λικά και καύσιμα, οι εκτελούμενες εργασίες περιγραφικά
και κατά θέση του έργου και κάθε άλλο στοιχείο για την
τεκμηρίωση της ορθολογιστικής διαχείρισης των μέσων,
των υλικών και της αξιοποίησης του ανθρώπινου δυναμι-
κού. Τα φύλλα του ημερολογίου αυτού συνοδεύουν τους
απολογισμούς των έργων και τίθενται υπόψη της επιτρο-
πής προσωρινής παραλαβής. Μετά την έναρξη της καθη-
μερινής εργασίας παραδίδεται στον εκπρόσωπο της δι-
ευθύνουσας υπηρεσίας ειδικό δελτίο που περιλαμβάνει
ονομαστική κατάσταση του απασχολούμενου προσωπι-
κού και κατάσταση των μηχανημάτων.
10. Κατά την εκτέλεση οποιασδήποτε σύμβασης κατα-
σκευής έργου πλην της περίπτωσης του άρθρου 126, ο
ανάδοχος όταν του δοθεί ειδική εντολή από τη Διευθύ-
νουσα Υπηρεσία είναι υποχρεωμένος να εκτελέσει και
αναγκαίες απολογιστικές εργασίες, μέχρι του ποσού
που αντιστοιχεί στο 15% της αξίας της σύμβασης χωρίς
ΦΠΑ και έως του κατώτατου ορίου του άρθρου 5, εφό-
σον επιτρέπεται κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 132. Στο
ανωτέρω ποσοστό περιλαμβάνεται σωρευτικά και η αξία
των πρόσθετων επειγουσών εργασιών του άρθρου 155.
Στην περίπτωση αυτή καταβάλλεται στον ανάδοχο και
περιλαμβάνεται στην πιστοποίηση η πραγματική δαπάνη
που προκύπτει, σύμφωνα με τα νόμιμα αποδεικτικά πλη-
ρωμής για την εκτέλεση των εργασιών. Η δαπάνη αυτή
δεν υπόκειται στην έκπτωση της δημοπρασίας. Καταβάλ-
λεται επίσης στον ανάδοχο το εργολαβικό ποσοστό της
παραγράφου 2 του άρθρου 126, αν δεν ορίζεται στη σύμ-
βαση διαφορετικά. Στο ποσοστό αυτό εφαρμόζεται η ρη-
τή ή τεκμαρτή έκπτωση της δημοπρασίας. Οι διατάξεις
των παραγράφων 2 έως 6 και του τελευταίου εδαφίου
της παραγράφου 9 εφαρμόζονται ανάλογα και στις περι-
πτώσεις της παραγράφου αυτής.
Άρθρο 155
Επείγουσες και απρόβλεπτες πρόσθετες εργασίες

Υπό την επιφύλαξη των οριζομένων στο άρθρο 132, αν
υπάρχει ανάγκη να εκτελεσθούν επείγουσες και απρό-
βλεπτες πρόσθετες εργασίες μπορεί να εγκριθεί από την
προϊσταμένη αρχή η εκτέλεσή τους πριν από τη σύνταξη
Ανακεφαλαιωτικού Πίνακα Εργασιών και μέχρι του πο-
σού που αντιστοιχεί στο 15% της αξίας της σύμβασης
χωρίς ΦΠΑ. Στο ανωτέρω ποσοστό περιλαμβάνεται σω-
ρευτικά και η αξία των απολογιστικών εργασιών της πα-
ραγράφου 10 του άρθρου 154. Για την έγκριση αυτή η Δι-
ευθύνουσα Υπηρεσία συντάσσει τεχνική περιγραφή των
εργασιών, με αιτιολόγηση του επείγοντος και εκτίμηση
της δαπάνης, με βάση τις συμβατικές τιμές μονάδας ή
ενδεικτικές τιμές για νέες εργασίες. Ο ανάδοχος είναι υ-
ποχρεωμένος να εκτελέσει τις εργασίες αυτές, που επι-
τρέπεται να περιλαμβάνονται στις σχετικές πιστοποιή-
σεις και πριν από την έγκριση Ανακεφαλαιωτικού Πίνακα
Εργασιών και που ενσωματώνονται στον επόμενο Ανα-
κεφαλαιωτικό Πίνακα Εργασιών. Οι εργασίες για τις ο-
ποίες δεν υπάρχει εγκεκριμένη νέα τιμή περιλαμβάνο-
νται στους σχετικούς λογαριασμούς με τις ενδεικτικές
τιμές μειωμένες κατά είκοσι τοις εκατό (20%).
Άρθρο 156
Ειδικά θέματα τροποποιήσεων συμβάσεων κατά τη
διάρκειά τους. Αυξομειώσεις εργασιών
- Νέες εργασίες

1.α) Το έργο εκτελείται, σύμφωνα με τη σύμβαση και
τα τεύχη και σχέδια που τη συνοδεύουν. Ο φορέας κατα-
σκευής του έργου έχει το δικαίωμα αν προκύψει ανάγκη
εκτέλεσης συμπληρωματικών εργασιών που δεν περι-
λαμβάνονται στο αρχικό ανατεθέν έργο, ούτε στην πρώ-
τη συναφθείσα σύμβαση και οι οποίες κατέστησαν ανα-
γκαίες λόγω απροβλέπτων περιστάσεων κατά την εκτέ-
λεση του έργου, όπως αυτό περιγράφεται στην αρχική
σύμβαση, να συνάπτει σύμβαση με τον ανάδοχο του έρ-
γου με την προϋπόθεση ότι οι συμπληρωματικές εργα-
σίες δεν μπορούν τεχνικά ή οικονομικά να διαχωριστούν
από την κύρια σύμβαση, χωρίς να δημιουργήσουν μείζο-
να προβλήματα για τις αναθέτουσες αρχές ή όταν αυτές
οι εργασίες, μολονότι μπορούν να διαχωριστούν από την
αρχική σύμβαση είναι απόλυτα αναγκαίες για την τελειο-
ποίησή της χωρίς να μεταβάλλουν τη συνολική της φύ-
ση.
β) Το συνολικό ποσό των συμβάσεων αυτών στο οποίο
συμπεριλαμβάνεται και η αμοιβή για τη σύνταξη των α-
παιτούμενων μελετών για τις συμπληρωματικές εργα-
σίες απαγορεύεται να υπερβαίνει το ποσοστό του πενή-
ντα τοις εκατό (50%) του ποσού της αξίας της αρχικής
σύμβασης, χωρίς την αναθεώρηση και το ΦΠΑ.
Οι συμπληρωματικές συμβάσεις συνολικού ύψους μέ-
χρι 15% της αξίας της αρχικής σύμβασης δύνανται να
τροποποιούνται άνευ νέας διαδικασίας σύναψης δημό-
σιας σύμβασης, εφόσον πληρούνται αθροιστικά η περί-
πτωση α΄ της παραγράφου 1 και η παραγράφος 2 του
άρθρου 132.
Για τις εργασίες των άρθρων 154 και 155 υπό τις προ-
ϋποθέσεις του άρθρου 132, δεν απαιτείται εκ των προτέ-
ρων η σύνταξη Ανακεφαλαιωτικού Πίνακα Εργασιών
(Α.Π.Ε.) της παραγράφου 2 ή σύμβασης για την εκτέλε-
ση ή την πληρωμή τους.
Η εκτέλεση των συμπληρωματικών εργασιών είναι υ-
ποχρεωτική για τον ανάδοχο του έργου και, προκειμέ-
νου να υπογραφεί η σύμβαση για την εκτέλεσή τους, α-
παιτείται γνώμη του οικείου τεχνικού συμβουλίου. Για
τον καθορισμό τιμών μονάδας στις εργασίες της συ-
μπληρωματικής σύμβασης λαμβάνονται οι τιμές της αρ-
χικής σύμβασης και για τον κανονισμό τιμών μονάδας
στις νέες εργασίες της συμπληρωματικής σύμβασης ε-
φαρμόζονται οι παράγραφοι 4, 5 και 6.
2. Κάθε σύμβαση επόμενη της αρχικής συνοδεύεται α-
πό Ανακεφαλαιωτικό Πίνακα Εργασιών (Α.Π.Ε.) που πε-
ριλαμβάνει ιδίως τις ενδείξεις των εργασιών, τις τιμές
μονάδας των εργασιών, τα μεγέθη των ποσοτήτων, τις
δαπάνες του προϋπολογισμού δημοπράτησης του αρχι-
κά ανατεθέντος έργου, του προϋπολογισμού της αμέ-
σως προηγούμενης σύμβασης και του προϋπολογισμού
της προς κατάρτιση νέας σύμβασης.
Περιλαμβάνει ακόμη και το κονδύλιο των απρόβλε-
πτων, καθώς και την προβλεπόμενη δαπάνη για αναθεώ-
ρηση, και Φόρο Προστιθέμενης Αξίας (Φ.Π.Α.). Οι δαπά-
νες για εγκεκριμένες αποζημιώσεις μη υποκείμενες σε
Φ.Π.Α. περιλαμβάνονται σε διακριτή ενότητα του Α.Π.Ε.
για την καταγραφή της οικονομικής εικόνας του έργου.
3. Τροποποιήσεις της σύμβασης χωρίς αύξηση της α-
ξίας της μπορούν να γίνουν:
α) Με το κονδύλιο των απρόβλεπτων δαπανών που πε-
ριλαμβάνονται στην αρχική σύμβαση καλύπτονται ιδίως
δαπάνες που προκύπτουν από εφαρμογή νέων κανονι-
σμών ή κανόνων που καθιερώθηκαν ως υποχρεωτικοί με-
τά την ανάθεση του έργου, καθώς και από προφανείς πα-
ραλείψεις ή σφάλματα της προμέτρησης της μελέτης ή
από απαιτήσεις της κατασκευής οι οποίες καθίστανται α-
παραίτητες για την αρτιότητα και λειτουργικότητα του
έργου, παρά την πλήρη εφαρμογή των σχετικών προδια-
γραφών κατά την κατάρτιση των μελετών του έργου και
υπό την προϋπόθεση να μην τροποποιείται το «βασικό
σχέδιο» του έργου, δηλαδή ή όλη κατασκευή, καθώς και
τα βασικά διακριτά στοιχεία της, όπως προβλέπονται α-
πό την αρχική σύμβαση. Για τη διάθεση του κονδυλίου
των απρόβλεπτων δαπανών συντάσσεται Α.Π.Ε. που δεν
μπορεί να συμπεριλάβει συμπληρωματικές εργασίες, οι
οποίες κατέστησαν αναγκαίες λόγω απρόβλεπτων περι-
στάσεων. Τα ποσά των απρόβλεπτων δαπανών ανέρχο-
νται σε ποσοστό εννέα τοις εκατό (9%) επί της αξίας της
αρχικής σύμβασης, χωρίς το συνυπολογισμό των κονδυ-
λίων αναθεώρησης και Φ.Π.Α., για έργα συνολικού προϋ-
πολογισμού ίσου ή μεγαλύτερου του ορίου εφαρμογής
της Κοινοτικής Νομοθεσίας, σύμφωνα με την απόφαση
Δ17α/08/78/ΦΝ 357/3.11.1995 (Β΄941) και δεκαπέντε
τοις εκατό (15%) για έργα προϋπολογισμού μικρότερου
του ως άνω ορίου, σύμφωνα με την απόφαση
Δ17α/07/45/ΦΝ 380/27.5.1996 (409 Β΄) και μπορεί να α-
ναπροσαρμόζεται με απόφαση του Υπουργού Υποδο-
μών, Μεταφορών και Δικτύων. Το ποσό των απρόβλε-
πτων δαπανών επανυπολογίζεται κατά την υπογραφή
της σύμβασης, ανάλογα με την προσφερθείσα έκπτωση,
ώστε να διατηρείται σταθερή η ποσοστιαία αναλογία,
σύμφωνα με το άρθρο 135.
β) Οι συμβατικές ποσότητες εργασιών μίας σύμβασης
εκτέλεσης δημόσιου έργου επιτρέπεται να μειωθούν και
η δαπάνη που εξοικονομείται («επί έλασσον δαπάνη»)
να χρησιμοποιηθεί για την εκτέλεση άλλων εργασιών
της ίδιας εργολαβίας, εφόσον συντρέχουν σωρευτικά οι
κατωτέρω προϋποθέσεις:
αα) Αναφέρεται ρητά η δυνατότητα αυτή στη διακήρυ-
ξη, τη σύμβαση και τα συμβατικά τεύχη.
ββ) Δεν τροποποιείται το «βασικό σχέδιο» της προκή-
ρυξης, ούτε οι προδιαγραφές του έργου, όπως περιγρά-
φονται στα συμβατικά τεύχη, ούτε να καταργείται ομάδα
εργασιών της αρχικής σύμβασης.
γγ) Δεν θίγεται η πληρότητα, ποιότητα και λειτουργι-
κότητα του έργου.
δδ) Δεν χρησιμοποιείται για την πληρωμή νέων εργα-
σιών που δεν υπήρχαν στην αρχική σύμβαση.
εε) Δεν υπερβαίνει η δαπάνη αυτή, κατά τον τελικό ε-
γκεκριμένο Ανακεφαλαιωτικό Πίνακα Εργασιών του έρ-
γου, ποσοστό είκοσι τοις εκατό (20%) της συμβατικής
δαπάνης ομάδας εργασιών του έργου ούτε, αθροιστικά,
ποσοστό δέκα τοις εκατό (10%) της δαπάνης της αρχι-
κής αξίας σύμβασης χωρίς Φ.Π.Α., αναθεώρηση τιμών
και απρόβλεπτες δαπάνες. Στην αθροιστική αυτή ανακε-
φαλαίωση λαμβάνονται υπόψη μόνο οι μεταφορές δαπά-
νης από μία ομάδα εργασιών σε άλλη.
Τα ποσά που εξοικονομούνται, εφόσον υπερβαίνουν
τα ανωτέρω όρια (20% ή και 10%), μειώνουν ισόποσα τη
δαπάνη της αξίας σύμβασης χωρίς Φ.Π.Α., αναθεωρή-
σεις και απρόβλεπτες δαπάνες. Για τη χρήση των «επί έ-
λασσον δαπανών» απαιτείται σε κάθε περίπτωση η σύμ-
φωνη γνώμη του οικείου τεχνικού συμβουλίου, ύστερα
από εισήγηση του φορέα υλοποίησης.
Ο προϋπολογισμός των έργων στα οποία εφαρμόζεται
η παράγραφος αυτή αναλύεται σε Ομάδες Εργασιών, οι
οποίες συντίθενται από εργασίες που υπάγονται σε ενι-
αία υποσύνολα του τεχνικού αντικειμένου των έργων, έ-
χουν παρόμοιο τρόπο κατασκευής και επιδέχονται το ί-
διο ποσοστό έκπτωσης στις τιμές μονάδας τους. Με α-
πόφαση του Υπουργού Υποδομών, Μεταφορών και Δι-
κτύων, η οποία μετά την έκδοσή της θα έχει εφαρμογή
σε όλα τα ως άνω έργα, προσδιορίζονται οι Ομάδες Ερ-
γασιών ανά κατηγορία έργων.
4. Όλα τα όρια ή ποσοστά του άρθρου αυτού αναφέρο-
νται στα αρχικά ποσά και τιμές της σύμβασης μαζί με τα
απρόβλεπτα και δεν περιλαμβάνονται σε αυτά αναθεώ-
ρηση τιμών, μεταγενέστερη τροποποίησή τους ή οποια-
δήποτε αποζημίωση.
5. Αν στον Ανακεφαλαιωτικό Πίνακα Εργασιών περι-
λαμβάνονται και εργασίες για τις οποίες δεν υπάρχουν
τιμές μονάδας, ο Ανακεφαλαιωτικός Πίνακας συνοδεύε-
ται από πρωτόκολλο που κανονίζει τις τιμές για τις εργα-
σίες αυτές. Ο κανονισμός τιμών μονάδας νέων εργασιών
γίνεται με υποχρεωτική εφαρμογή κατά σειρά των κατω-
τέρω περιπτ. α), β) και γ) ως εξής:
α) για εργασίες για τις οποίες υπάρχουν συμβατικές
τιμές για παρόμοιες ή ανάλογες εργασίες, οι τιμές καθο-
ρίζονται ανάλογα προς αυτές,
β) για εργασίες για τις οποίες δεν υπάρχουν παρόμοι-
ες ή ανάλογες συμβατικές τιμές αλλά περιλαμβάνονται
σε εγκεκριμένα ή συμβατικά αναλυτικά τιμολόγια (ανα-
λύσεις τιμών), οι τιμές καθορίζονται, σύμφωνα με τα τι-
μολόγια αυτά και
γ) για εργασίες που δεν περιλαμβάνονται στις προη-
γούμενες περιπτώσεις οι τιμές καθορίζονται με βάση τα
πραγματικά στοιχεία κόστους.
Η εξακρίβωση του κόστους γίνεται από επιτροπή που
συγκροτείται από τη Διευθύνουσα Υπηρεσία και αποτε-
λείται από τρεις (3) τεχνικούς υπαλλήλους, που έχουν
την αντίστοιχη ικανότητα. Στα μέλη της επιτροπής περι-
λαμβάνεται και ο επιβλέπων το έργο τεχνικός υπάλλη-
λος. Σε περίπτωση που δεν επαρκεί το τεχνικό προσωπι-
κό η επιτροπή συγκροτείται από δύο (2) τεχνικούς υπαλ-
λήλους, μη αποκλειομένης της συμμετοχής στην επιτρο-
πή του επιβλέποντα και του προϊσταμένου της διευθύ-
νουσας υπηρεσίας. Η προϊσταμένη αρχή μπορεί σε κάθε
περίπτωση να διατάξει τη διενέργεια δοκιμαστικών ερ-
γασιών από τον ανάδοχο και να συγκροτήσει άλλη επι-
τροπή από τεχνικούς υπαλλήλους για την παρακολούθη-
ση της απόδοσης των απαραίτητων συντελεστών παρα-
γωγής της νέας εργασίας. Στοιχεία που έχουν προκύψει
για τον κανονισμό της τιμής της ίδιας εργασίας ή τμήμα-
τος αυτής του ίδιου φορέα κατασκευής του έργου ή άλ-
λων φορέων του δημόσιου τομέα ή από δοκιμαστικές ερ-
γασίες εξακρίβωσης του κόστους άλλων εργολαβιών,
δεν αποτελούν τεκμήριο για τον κανονισμό τιμών. Η πε-
ρίπτωση γ) εφαρμόζεται μόνο για το μέρος της νέας τι-
μής που δεν μπορεί να κανονιστεί, σύμφωνα με τις περι-
πτώσεις α) ή β). Στην «ανάλυση της τιμής» διαχωρίζο-
νται τα τμήματα που κανονίζονται, σύμφωνα με την περί-
πτωση γ) από τα τμήματα που κανονίζονται, σύμφωνα με
τις περιπτώσεις α) ή β).
Για εργασίες που είναι παρεμφερείς προς συμβατικές
ή ήδη καθορισμένες νέες, οι τιμές κατά τα παραπάνω συ-
ντάσσονται μόνο για τα επιπλέον ή επί έλαττον στοιχεία
κόστους.
Ο κανονισμός νέων τιμών γίνεται με τις βασικές τιμές
ιδίως των ημερομισθίων, υλικών και μισθωμάτων μηχανη-
μάτων, σύμφωνα με τα πρακτικά διαπίστωσης βασικών
τιμών υλικών εργατικών και μισθωμάτων από την Επι-
τροπή Διαπίστωσης Τιμών Δημοσίων Εργων Ε.Δ.Τ.Δ.Ε.
του Γ’ Τριμήνου 2012. Οι προκύπτουσες από πρόσφατα
στοιχεία κόστους τιμές ανάγονται στο χρόνο εκκίνησης
της αναθεώρησης με αντίστροφη εφαρμογή του σχετι-
κού τύπου της αναθεώρησης.
Οι τιμές που κανονίζονται, σύμφωνα με την περίπτωση
β) υπόκεινται στη σχετική έκπτωση της δημοπρασίας,
ρητή ή τεκμαρτή. Η ρητή ή τεκμαρτή έκπτωση εφαρμόζε-
ται και στην περίπτωση α), αν η έκπτωση δεν περιλαμβά-
νεται στην όμοια ή ανάλογη εργασία, καθώς και στο μέ-
ρος της τιμής της περίπτωσης γ) που κανονίζεται, σύμ-
φωνα με τις περιπτώσεις α) ή β).
Οι τιμές ιδίως των υλικών των μηχανικών εξοπλισμών,
των συσκευών, που δεν περιλαμβάνονται στις βασικές
τιμές, υπόκεινται στη σχετική έκπτωση της δημοπρα-
σίας, αν αποδεδειγμένα τα είδη αυτά υπάρχουν ευρέως
διαδεδομένα στο εμπόριο.
Στις συμβάσεις έργων του άρθρου 50, ορίζεται υπο-
χρεωτικά στα έγγραφα της σύμβασης τεκμαρτή έκπτωση
και για τον προσδιορισμό της λαμβάνεται υπόψη, μεταξύ
των άλλων, η φύση του έργου, οι ιδιαιτερότητες και δυ-
σκολίες των εργασιών και κάθε άλλο στοιχείο που προ-
σιδιάζει στο συγκεκριμένο έργο.
6. Η τιμή μονάδας νέας εργασίας που κανονίζεται,
σύμφωνα με την περίπτωση β) της παρ. 5 ή το μέρος της
τιμής της περίπτωσης γ), που κανονίζεται, σύμφωνα με
την περίπτωση β) της παραγράφου 5, ανάγεται στο επί-
πεδο των τιμών της προσφοράς, πολλαπλασιαζόμενη με
σταθερό συντελεστή που αφορά στη συμβατική ομάδα
ομοειδών εργασιών στην οποία εντάσσεται η υπόψη νέα
εργασία. Ο σταθερός συντελεστής «σ» προκύπτει από
τον τύπο:
σ = Α: Β όπου:
Α: Η δαπάνη της συμβατικής ομάδας ομοειδών εργα-
σιών, που εντάσσεται η νέα εργασία, με τιμές του προϋ-
πολογισμού υπηρεσίας του χρόνου δημοπράτησης του
έργου ή άλλου ισχύοντος για την εργολαβία χρόνου εκ-
κίνησης της αναθεώρησης και
Β: Η δαπάνη της συμβατικής ομάδας ομοειδών εργα-
σιών, στην οποία εντάσσεται η νέα εργασία, με τιμές των
ισχυουσών εγκεκριμένων αναλύσεων τιμών του χρόνου
δημοπράτησης του έργου ή άλλου ισχύοντος για την ερ-
γολαβία χρόνου εκκίνησης της αναθεώρησης.
Η τιμή μονάδας νέας εργασίας που από τη φύση της
δεν εντάσσεται σε κάποια από τις συμβατικές ομάδες ο-
μοειδών εργασιών καθορίζεται πολλαπλασιαζόμενη με
συντελεστή που υπολογίζεται με τον ίδιο παραπάνω τύ-
πο σ = Α/Β όπου οι δαπάνες Α και Β αφορούν στις εργα-
σίες του προϋπολογισμού υπηρεσίας που θεωρούνται ό-
τι αποτελούν μια ομάδα εργασιών. Για τον υπολογισμό
των δαπανών, με βάση τις οποίες προσδιορίζονται τα α-
νωτέρω πηλίκα λαμβάνονται υπόψη μόνο οι εργασίες ε-
κείνες του προϋπολογισμού υπηρεσίας, οι οποίες είτε υ-
πάρχουν αυτούσιες στις εκάστοτε ισχύουσες εγκεκριμέ-
νες αναλύσεις τιμών ή εγκεκριμένα τιμολόγια δημοπρά-
τησης έργων είτε υπάρχουν ως αυτούσια τμήματα εργα-
σιών των αναλύσεων ή τιμολογίων αυτών. Στις περιπτώ-
σεις που ο προϋπολογισμός υπηρεσίας περιλαμβάνει
«κατ’ αποκοπήν τιμές» ή οι τιμές του τιμολογίου είναι α-
ναλυτικές ή περιληπτικές για ολοκληρωμένα τμήματα
σύνθετων εργασιών ή είναι κατ’ αποκοπήν τιμές για ευ-
ρύτερα τμήματα του έργου ή για όλο το έργο, με τα έγ-
γραφα της σύμβασης εγκρίνεται υποχρεωτικά και ανάλυ-
ση της τιμής των εργασιών αυτών ή βασικών επί μέρους
συνιστωσών εργασιών που επηρεάζουν άμεσα την «κατ’
αποκοπήν τιμή» και που περιλαμβάνονται στις ανωτέρω
ισχύουσες εγκεκριμένες αναλύσεις τιμών.
Ο ανωτέρω τρόπος καθορισμού τιμών των νέων εργα-
σιών δεν εφαρμόζεται στις περιπτώσεις του άρθρου 50.
Με τη διακήρυξη ορίζεται για τις περιπτώσεις αυτές στα-
θερός συντελεστής, που καθορίζεται με βάση τις γενικές
αρχές τιμολόγησης των εργασιών στους προϋπολογι-
σμούς υπηρεσίας από τους φορείς κατασκευής των έρ-
γων και πάντως σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να είναι
μεγαλύτερος του 0,90.
Οι νέες τιμές μονάδας εργασιών που καθορίζονται με
τις διατάξεις του παρόντος άρθρου προσαυξάνονται με
το ποσοστό γενικών εξόδων και οφέλους του αναδόχου
που ισχύει για τη σύμβαση, αν αυτό για την περίπτωση
α΄ της παραγράφου 6 δεν περιέχεται στην παρόμοια ή α-
νάλογη τιμή.
7. Οι Ανακεφαλαιωτικοί Πίνακες Εργασιών και τα Πρω-
τόκολλα Κανονισμού Τιμών Μονάδας Νέων Εργασιών
που τους συνοδεύουν συντάσσονται από τη Διευθύνου-
σα Υπηρεσία και υπογράφονται από τον ανάδοχο ανεπι-
φύλακτα ή με επιφύλαξη. Αν ο ανάδοχος αρνηθεί την υ-
πογραφή, του κοινοποιείται ο ανακεφαλαιωτικός πίνα-
κας και τα πρωτόκολλα, σύμφωνα με το άρθρο 143. Στην
περίπτωση αυτή, όπως και στην περίπτωση που ο ανάδο-
χος υπέγραψε τα σχετικά έγγραφα με επιφύλαξη, δικαι-
ούται να υποβάλει ένσταση. Ο Ανακεφαλαιωτικός Πίνα-
κας Εργασιών και τα πρωτόκολλα νέων τιμών εγκρίνο-
νται με ή χωρίς διορθώσεις από την προϊσταμένη αρχή,
στην οποία διαβιβάζονται μαζί με την ένσταση του ανα-
δόχου, την αιτιολογική έκθεση για την ανάγκη των τρο-
ποποιήσεων, τον τρόπο κανονισμού των τιμών και κάθε
σχετική πληροφορία. Αν έχει υποβληθεί ένσταση διατυ-
πώνεται και η γνώμη της Διευθύνουσας Υπηρεσίας στο
περιεχόμενο της ένστασης αυτής. Μετά την έγκριση του
Ανακεφαλαιωτικού Πίνακα Εργασιών, ο ανάδοχος είναι
υποχρεωμένος να εκτελέσει τις σχετικές εργασίες χω-
ρίς αυτό να θίγει τα δικαιώματά του για επίλυση της δια-
φοράς.
Άρθρο 157
Βλάβες στα έργα - Αποζημιώσεις

1. Μέχρι την οριστική παραλαβή ο ανάδοχος φέρει τον
κίνδυνο του έργου για βλάβες από οποιαδήποτε αιτία ε-
κτός αν αυτές οφείλονται σε υπαιτιότητα του φορέα κα-
τασκευής του έργου ή αν προβλέπεται διαφορετικά στη
σύμβαση.
Αν το έργο ή τμήμα αυτού παραδοθεί για χρήση πριν
από την παραλαβή οι βλάβες, κλοπές ή βανδαλισμοί από
τη χρήση, εφόσον δεν οφείλονται σε κακή ποιότητα του
έργου, βαρύνουν τον κύριο αυτού εκτός αν άλλως ορίζε-
ται στη σύμβαση.
Κατ’ εξαίρεση για βλάβες του έργου ή των μόνιμων ε-
γκαταστάσεων του αναδόχου στον τόπο των έργων που
προέρχονται από ανωτέρα βία, αναγνωρίζεται στον ανά-
δοχο δικαίωμα αποζημίωσης ανάλογης με τη ζημία, το
ποσό της οποίας καθορίζεται με συνεκτίμηση του είδους
και της έκτασης των βλαβών και των ειδικών συνθηκών
σε κάθε συγκεκριμένη περίπτωση.
2. Ο ανάδοχος υποχρεούται να διορθώσει μέσα σε ορι-
ζόμενη από τον φορέα κατασκευής εύλογη προθεσμία
τα ελαττώματα του έργου, που θα διαπιστωθούν κατά τη
διάρκεια της κατασκευής και μέχρι την οριστική παραλα-
βή. Αν η προθεσμία αυτή περάσει άπρακτη, ο φορέας κα-
τασκευής του έργου μπορεί να εκτελέσει τη διόρθωση
σε βάρος του αναδόχου με οποιονδήποτε τρόπο, με την
επιφύλαξη πάντοτε του δικαιώματός του να κηρύξει τον
ανάδοχο έκπτωτο. Αν το ελάττωμα δεν είναι ουσιώδες
και η διόρθωσή του απαιτεί δυσανάλογες δαπάνες γίνε-
ται σχετική μείωση του εργολαβικού ανταλλάγματος.
3. Ο ανάδοχος δεν δικαιούται καμιά αποζημίωση από
τον κύριο του έργου για οποιαδήποτε βλάβη επέρχεται
στα έργα, για οποιαδήποτε φθορά ή απώλεια υλικών και
γενικά για οποιαδήποτε ζημία που οφείλεται σε αμέλεια,
απρονοησία ή ανεπιτηδειότητα αυτού ή του προσωπικού
του ή σε μη χρήση των κατάλληλων μέσων ή σε οποια-
δήποτε άλλη αιτία, εκτός από τις περιπτώσεις υπαιτιότη-
τας του φορέα κατασκευής του έργου ή ανωτέρας βίας,
σύμφωνα με την παράγραφο 1. Ο ανάδοχος είναι υπο-
χρεωμένος να αποκαταστήσει τις βλάβες που τον βαρύ-
νουν με δικές του δαπάνες.
4. Για να αναγνωρισθεί η αποζημίωση των βλαβών που
προξενήθηκαν από ανωτέρα βία ο ανάδοχος πρέπει να
δηλώσει γραπτώς στη Διευθύνουσα Υπηρεσία, το είδος
και την έκταση των βλαβών, καθώς και τη δαπάνη για την
επανόρθωσή της κατά το μέτρο που μπορεί αυτή να εκτι-
μηθεί. Η δήλωση περιλαμβάνει επίσης υποχρεωτικά πε-
ριγραφή της αιτίας των βλαβών, που χαρακτηρίζεται ως
ανωτέρα βία και αίτημα αποζημίωσης για αποκατάστασή
τους.
5. Η δήλωση υποβάλλεται σε ανατρεπτική προθεσμία
δέκα (10) ημερών από την επέλευση της βλάβης. Αν
πρόκειται για έργο που έχει περατωθεί και δεν έχει ακό-
μα παραληφθεί οριστικά η προθεσμία αυτή ορίζεται σε
είκοσι (20) ημέρες. Η Διευθύνουσα Υπηρεσία προβαίνει
αμέσως σε αυτοψία για την εξακρίβωση του περιεχομέ-
νου της δηλώσεως και ιδιαίτερα του είδους και της έκτα-
σης των βλαβών, του χρόνου και των συνθηκών που τις
προκάλεσαν και μέσα σε πέντε (5) ημέρες από την υπο-
βολή της δήλωσης του αναδόχου ζητά από την προϊστα-
μένη αρχή να ορίσει επιτροπή από υπαλλήλους, η οποία
οφείλει να προβεί σε επιτόπια εξέταση σε αντιπαράστα-
ση με τον ανάδοχο και να συντάξει σχετικό πρωτόκολλο
διαπίστωσης των βλαβών μέσα σε δέκα (10) ημέρες από
τη σύστασή της. Στο πρωτόκολλο εκτίθενται τα αίτια, ο
χρόνος και οι ειδικές συνθήκες από τις οποίες επήλθαν
οι βλάβες, με περιγραφή όλων των στοιχείων που έχουν
εξακριβωθεί. Επίσης εξετάζεται η ύπαρξη ή όχι της ευθύ-
νης του αναδόχου, προσδιορίζεται με λεπτομέρεια το εί-
δος και η έκταση των βλαβών και προτείνεται ο τρόπος
και η δαπάνη που απαιτείται για την επανόρθωσή τους.
Αν το έργο χρησιμοποιείται, η υπηρεσία που το χρησιμο-
ποιεί ειδοποιεί αμελλητί τη Δευθύνουσα Υπηρεσία για
παρουσιαζόμενες βλάβες.
6. Το πρωτόκολλο της προηγούμενης παραγράφου ε-
πέχει θέση πράξης της Διευθύνουσας Υπηρεσίας για την
υποβολή ένστασης του αναδόχου, σύμφωνα με το νόμο.
Η ένσταση είναι απαράδεκτη εφόσον το πρωτόκολλο υ-
πογράφηκε από τον ανάδοχο χωρίς καμιά επιφύλαξη. Αν
ο ανάδοχος δεν παραστεί ή αρνηθεί να υπογράψει το
πρωτόκολλο, ο προϊστάμενος της Διευθύνουσας Υπηρε-
σίας του το κοινοποιεί. Η ένσταση ειδικά στην περίπτω-
ση αυτή υποβάλλεται μέσα σε ανατρεπτική προθεσμία
πέντε (5) ημερών από την υπογραφή με επιφύλαξη του
πρωτοκόλλου ή από την κοινοποίηση αυτού. Υπό την ε-
πιφύλαξη του τελευταίου εδαφίου της παραγράφου 1, η
αποζημίωση αναγνωρίζεται με απόφαση της προϊσταμέ-
νης αρχής που εγκρίνει με τροποποίηση ή όχι το πρωτό-
κολλο και αποφασίζει επί της ενστάσεως.
Η αποζημίωση προσδιορίζεται πάντοτε με βάση τους
συμβατικούς όρους και τιμές. Όταν η αποκατάσταση των
βλαβών διατάσσεται αφού τελειώσει το έργο και έχουν
απομακρυνθεί οι εργοταξιακές εγκαταστάσεις του ανα-
δόχου, κανονίζονται εύλογες τιμές μονάδας για την ε-
κτέλεση εργασιών αποκατάστασης ή εκτελούνται απο-
λογιστικά.
7. Ο ανάδοχος είναι υποχρεωμένος να εκτελέσει τις
εργασίες που έχουν διαταχθεί για την αποκατάσταση
της βλάβης. Αν από τις βλάβες που προξενήθηκαν στα
έργα δημιουργείται κίνδυνος για την ασφάλεια προσώ-
πων ή για πρόκληση σημαντικών ζημιών σε τρίτους ή πε-
ραιτέρω σημαντικής βλάβης των έργων, ο προϊστάμενος
της Διευθύνουσας Υπηρεσίας μπορεί να εγκρίνει και
πριν από την επίδοση της δήλωσης του αναδόχου, σύμ-
φωνα με την παράγραφο 5 την κατασκευή αναγκαίων ε-
πειγόντων έργων, στο μέτρο του δυνατού, έστω και αν
αυτά δεν αποτελούν αντικείμενο της σύμβασης που συ-
νάφθηκε με τον ανάδοχο. Η διαταγή γι’ αυτά μνημονεύει
απαραίτητα τις διατάξεις της παραγράφου αυτής και κοι-
νοποιείται στην προϊσταμένη αρχή. Ο ανάδοχος είναι υ-
ποχρεωμένος να προβεί στην κατασκευή των διατασσό-
μενων εργασιών χωρίς χρονοτριβή, διαθέτοντας γι’ αυτό
όλο το δυναμικό της οργάνωσής του. Η Διευθύνουσα Υ-
πηρεσία μπορεί, όταν διαπιστώσει ανεπάρκεια της οργά-
νωσης του αναδόχου για την αποτελεσματική αντιμετώ-
πιση των κινδύνων, να εγκρίνει την κατασκευή μέρους ή
και του συνόλου των διατασσόμενων εργασιών με οποι-
ονδήποτε άλλον πρόσφορο τρόπο. Όλες οι δαπάνες για
την εκτέλεση των ανωτέρω εργασιών καταβάλλονται α-
πό τις πιστώσεις που διατίθενται για την κατασκευή του
έργου και βαρύνουν τελικά τον κύριο του έργου, εκτός
αν με την απόφαση της προϊσταμένης αρχής που εγκρί-
νει το πρωτόκολλο καταλογισθεί η δαπάνη συνολικά ή
μερικά σε βάρος του αναδόχου, ως υπαιτίου για τη βλά-
βη που προξενήθηκε στα έργα.
8. Η εκτέλεση των εργασιών για την αποκατάσταση
των βλαβών από ανωτέρα βία μπορεί να δικαιολογήσει
παράταση των προθεσμιών εκτέλεσης των εργασιών για
εύλογο χρονικό διάστημα.
9. Η διαδικασία των παραγράφων 5 έως 7 εφαρμόζεται
ανάλογα και για τον καθορισμό της αποζημίωσης του α-
ναδόχου για εργασίες αποκατάστασης ή πρόληψης κιν-
δύνων σε έργα που εκτελέσθηκαν, καθώς και σε περι-
πτώσεις κατά τις οποίες οι βλάβες οφείλονται σε υπαι-
τιότητα του κυρίου του έργου ή σε άλλη αιτία που εξαι-
ρείται από την ευθύνη του αναδόχου.
10. Εργασίες για αποκατάσταση βλαβών που οφείλο-
νται σε χρήση έργου, που παραδόθηκε σε χρήση πριν α-
πό την παραλαβή του κατά τις διατάξεις του παρόντος,
εκτελούνται μόνο μετά από έγγραφη εντολή της Διευθύ-
νουσας Υπηρεσίας. Η εντολή αυτή κοινοποιείται απαραί-
τητα στην προϊσταμένη αρχή. Για διαπίστωση της εκτέ-
λεσης των εργασιών αυτών συντάσσεται ειδικό πρωτό-
κολλο μεταξύ του προϊσταμένου της Διευθύνουσας Υπη-
ρεσίας και του αναδόχου. Στις περιπτώσεις της παρα-
γράφου αυτής εφαρμόζονται ανάλογα κατά τα λοιπά οι
παράγραφοι 7 και 8.
Άρθρο 158
Ποιότητα στα δημόσια έργα. - Πρόγραμμα
Ποιότητας Έργου (Π.Π.Ε.)

1. Το Π.Π.Ε. ενσωματώνει και κωδικοποιεί όλες τις α-
παιτήσεις των συμβατικών τευχών, περιγράφει τις φά-
σεις ανάπτυξης του έργου και τις αντίστοιχες δραστη-
ριότητες, είναι σε πλήρη εναρμόνιση και περιλαμβάνει
το χρονοδιάγραμμα του έργου, καθορίζει τον τρόπο ορ-
γάνωσης και διοίκησης του έργου και τον τρόπο και τις
λεπτομέρειες συγκέντρωσης και αρχειοθέτησης των
στοιχείων κατά την κατασκευή, ώστε να ικανοποιούνται
οι απαιτήσεις ιχνηλασιμότητας.
Το Π.Π.Ε. αποτελεί το εσωτερικό κανονιστικό έγγρα-
φο του έργου και παρέχει όλα τα εργαλεία παρακολού-
θησης του έργου, συγκέντρωσης των στοιχείων, τεκμη-
ρίωσης των εργασιών που έχουν εκτελεστεί και αρχειο-
θέτησής τους.
2. Απαιτείται η εκπόνηση και εφαρμογή Προγράμμα-
τος Ποιότητας ΄Έργου σε κάθε δημόσιο έργο (Κατα-
σκευή ή και Μελέτη), του οποίου ο προϋπολογισμός δη-
μοπράτησης, υπερβαίνει το ποσό 1.500.000 ευρώ χωρίς
ΦΠΑ, σύμφωνα με τις διατάξεις των αποφάσεων ΔΕ-
ΕΠ/οικ.502/13.10.2000 (Β΄ 1265), ΔΙΠΑΔ/οικ. 611/
24.7.2001 (Β΄ 1013 ), ΔΙΠΑΔ/οικ.501/1.7.2003 (Β΄ 928)
του Υφυπουργού Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημό-
σιων Έργων. Την ποιότητα των δημόσιων έργων αφο-
ρούν και οι παρακάτω αποφάσεις: α) ΔΕΕΠΠ/οικ.4/
19.1.2001 (Β΄ 94), β) ΔΕΕΠΠ/οικ.110/12.5.2003 (Β΄ 624)
του Υφυπουργού Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημό-
σιων Έργων, γ) η Δ14/43309/5.3.2001 (Β΄ 332) του Υ-
πουργού Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημόσιων Έρ-
γων και δ) ΔΙΠΑΔ/οικ. 12/13.01.2009 (Β΄ 125Β/
27.01.2009).
Η επίβλεψη της εφαρμογής των Προγραμμάτων Ποιό-
τητας Έργων, η υλοποίηση των Σχεδίων ελέγχων και δο-
κιμών, καθώς και η αξιολόγηση των εργαστηριακών ε-
λέγχων και δοκιμών, μπορεί να ανατίθενται σε διαπι-
στευμένους φορείς Επιθεώρησης – Πιστοποίησης, σύμ-
φωνα με τα πρότυπα ΕΛΟΤ ΕΝ ISO/IEC 17021 για συ-
στήματα διαχείρισης ποιότητας ΕΛΟΤ ΕΝ ISO 9001 κατ΄
ελάχιστο στο πεδίο εφαρμογής ΕΑ 28 στην Ελλάδα ή σε
χώρα μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, για συστήματα
διαχείρισης περιβάλλοντος κατά ΕΛΟΤ ΕΝ ΙSO 14001,
για συστήματα υγείας και ασφάλειας στην εργασία κατά
ΕΛΟΤ 1801 και OHSAS 18001.
Με κοινή απόφαση των Υπουργών Οικονομικών και Υ-
ποδομών, Μεταφορών και Δικτύων καθορίζονται τα όρια
των αμοιβών για τις πιο πάνω προσφερόμενες υπηρε-
σίες, μέσα στα όρια που προβλέπονται στην παράγραφο
4.
3. Στα δημόσια έργα, που εκτελούνται από όλους τους
φορείς του ευρύτερου δημόσιου τομέα και συγχρηματο-
δοτούνται από πόρους της Ευρωπαϊκής Ένωσης, επιτρέ-
πεται, εκτός από τους ελέγχους που προβλέπονται από
τις σχετικές διατάξεις για τα δημόσια έργα, να διενερ-
γούνται έλεγχοι ποιότητας των κατασκευαζόμενων έρ-
γων και από ειδικό Σύμβουλο που προσλαμβάνεται με α-
πόφαση του Υπουργού Οικονομίας και Οικονομικών ύ-
στερα από σχετικό διαγωνισμό. Με τις κοινές αποφάσεις
αριθμ. 64517/Ε.Υ.Σ. 6195/2.10.2003 (Β΄ 1539) των Υ-
πουργών Οικονομικών, και Υποδομών, Μεταφορών και
Δικτύων και κ.υ.α. 8017 Α Πλ. 1259 (Β΄ 260/27.02.2007)
κανονίζονται όλα τα σχετικά θέματα με τον τρόπο διε-
νέργειας των ελέγχων, την υποχρέωση των υπηρεσιών
για παροχή στοιχείων και πληροφοριών στο Σύμβουλο,
ώστε να διευκολύνεται στο έργο του, την ελεύθερη πρό-
σβαση σε όλους τους χώρους κατασκευής του έργου και
στις πηγές λήψης των υλικών, την ακώλυτη πραγματο-
ποίηση δειγματοληψιών, τη συνεργασία των υπηρεσιών
και των εργαστηρίων της Γ.Γ.Υ. του Υπουργείου Υποδο-
μών, Μεταφορών και Δικτύων τον τρόπο αποκατάστασης
των διαπιστούμενων ελαττωμάτων και επίλυση διαφω-
νιών, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 159 ή τα κα-
θοριζόμενα στη σύμβαση, και ρυθμίζεται κάθε άλλο ανα-
γκαίο θέμα για την αποτελεσματικότητα του ποιοτικού ε-
λέγχου.
Με όμοια απόφαση μπορεί να τροποποιούνται οι δια-
τάξεις της παρούσας παραγράφου.
4. Καθορίζεται ποσοστό έως 2% επί του προϋπολογι-
σμού του έργου, το οποίο διατίθεται για τη διενέργεια
ποιοτικών ελέγχων, που διενεργούνται από τη Διεύθυν-
ση Κεντρικού Εργαστηρίου Δημοσίων ΄Εργων, από τις
άλλες κατά περίπτωση αρμόδιες υπηρεσίες της Γενικής
Γραμματείας Υποδομών του Υπουργείου Υποδομών, Με-
ταφορών και Δικτύων, από τις αρμόδιες υπηρεσίες της
οικείας Αποκεντρωμένης Διοίκησης, από φορείς Επιθεώ-
ρησης-Πιστοποίησης, διαπιστευμένους κατά την παρα-
γράφου 2 και από «αναγνωρισμένους οργανισμούς» στο
πλαίσιο των ποιοτικών ελέγχων που προβλέπονται από
το Πρόγραμμα Ποιότητας Έργου (Π.Π.Ε.) και τα συμβατι-
κά τεύχη συμπεριλαμβανομένων των ελέγχων της παρά-
γραφο 3. Ως «αναγνωρισμένοι οργανισμοί», κατά την
έννοια του παρόντος άρθρου, νοούνται τα εργαστήρια
δοκιμών, τα εργαστήρια βαθμονόμησης, οι οργανισμοί ε-
λέγχου και οι οργανισμοί πιστοποίησης που ανταποκρί-
νονται στα ισχύοντα ευρωπαϊκά πρότυπα. Οι αναθέτου-
σες αρχές/αναθέτοντες φορείς αποδέχονται τα πιστο-
ποιητικά των αναγνωρισμένων οργανισμών που έχουν
συσταθεί σε άλλα κράτη - μέλη. Με κοινή απόφαση των
Υπουργών Οικονομίας, Ανάπτυξης και Τουρισμού, και Υ-
ποδομών, Μεταφορών και Δικτύων καθορίζεται κλιμακω-
τά το ποσοστό της προηγούμενης παραγράφου ανάλογα
με το ύψος του προϋπολογισμού δημοπράτησης του έρ-
γου, και ρυθμίζονται όλα τα θέματα αναφορικά με τους
παραπάνω ελέγχους, όπως ο προγραμματισμός, η ανά-
θεση της διενέργειας των ελέγχων, οι δαπάνες που κα-
λύπτονται, ο τρόπος πληρωμής και κάθε άλλο θέμα σχε-
τικό με την υλοποίηση των ελέγχων και την αποτελε-
σματικότητά τους.
Άρθρο 159
Ακαταλληλότητα υλικών - Ελαττώματα -
Παράλειψη συντήρησης

1. Η παραλαβή και ο έλεγχος της ποιότητας των υλι-
κών που χρησιμοποιούνται στην κατασκευή του έργου ή
ενσωματώνονται σε αυτό, γίνεται από δύο (2) ή περισσό-
τερους τεχνικούς υπαλλήλους, τουλάχιστον ένας εκ των
οποίων ανήκει στην ομάδα επίβλεψης, που ορίζονται α-
πό τη διευθύνουσα υπηρεσία. Ο ορισμός της επιτροπής
ανακοινώνεται στην προϊσταμένη αρχή, η οποία μπορεί
να ορίσει και άλλον υπάλληλο να συμμετέχει στο έργο
της επιτροπής. Σε περίπτωση που δεν επαρκεί το τεχνικό
προσωπικό ή σε περίπτωση αδυναμίας να ληφθεί απόφα-
ση λόγω διαφωνίας των υπαλλήλων που ορίζονται σε
άρτιο αριθμό, ο ανωτέρω έλεγχος και παραλαβή υλικών
γίνεται κατά τον προσφορότερο τρόπο με απόφαση της
προϊσταμένης αρχής.
2. Αν κατά την κατασκευή των έργων η επίβλεψη θεω-
ρεί ότι τα προς χρησιμοποίηση υλικά δεν πληρούν τις α-
παιτήσεις των προδιαγραφών ή γενικά είναι ακατάλλη-
λα, διατάσσεται από τηΔιευθύνουσα Υπηρεσία η μη χρη-
σιμοποίηση των υλικών. Αν ο ανάδοχος διαφωνεί, τα υλι-
κά δεν χρησιμοποιούνται αν δεν κριθεί η καταλληλότητά
τους από εργαστηριακό έλεγχο που γίνεται από τα ερ-
γαστήρια της Γενικής Γραμματείας Υποδομών ή Πολυτε-
χνικών Σχολών ή άλλα αναγνωρισμένα εργαστήρια. Η
δαπάνη για τις εργαστηριακές έρευνες προκαταβάλλε-
ται από τον ανάδοχο και τον βαρύνει τελικά, αν αποδει-
χθεί η ακαταλληλότητα των υλικών. Στην αντίθετη περί-
πτωση η δαπάνη βαρύνει τον κύριο του έργου και αποδί-
δεται στον ανάδοχο από τις πιστώσεις του έργου.
3. Αν κατά τη διάρκεια κατασκευής των έργων μέχρι
την οριστική παραλαβή οποιαδήποτε εργασία παρουσιά-
σει ελαττώματα που δεν αποκαθίστανται από τον ανάδο-
χο, κοινοποιείται σε αυτόν ειδική διαταγή της Διευθύ-
νουσας Υπηρεσίας. Με την ειδική διαταγή προσδιορίζο-
νται τα ελαττώματα, καθορίζεται αν είναι ουσιώδη, επου-
σιώδη ή και επικίνδυνα και τάσσεται εύλογη προθεσμία
για την αποκατάστασή τους. Στην αποκατάσταση μπορεί
να περιλαμβάνεται η καθαίρεση των ελαττωματικών ερ-
γασιών και η ανακατασκευή τους, αν αυτό επιβάλλεται.
Αν το ελάττωμα δεν είναι ουσιώδες και η αποκατάστασή
του απαιτεί δυσανάλογες δαπάνες με την ειδική διαταγή
καθορίζεται ποσοστό μείωσης της αμοιβής του αναδό-
χου για τις αντίστοιχες εργασίες. Στην τελευταία αυτή
περίπτωση η διαταγή μπορεί να περιλαμβάνει και την ε-
κτέλεση ορισμένων εργασιών για τον περιορισμό του ε-
λαττώματος.
4. Η ένσταση του αναδόχου στην περίπτωση της ειδι-
κής διαταγής που προβλέπει η προηγούμενη παράγρα-
φος ασκείται σε ανατρεπτική προθεσμία δέκα (10) ημε-
ρών από την κοινοποίησή της. Με την εμπρόθεσμη έν-
σταση αναστέλλεται η υποχρέωση εκτέλεσης των εργα-
σιών μέχρις ότου εκδοθεί απόφαση της προϊσταμένης
αρχής στην ένσταση. Το ανασταλτικό αποτέλεσμα της
ένστασης δεν επέρχεται ή αίρεται, αν ο προϊστάμενος
της διευθύνουσας υπηρεσίας χαρακτηρίσει με διαταγή
του το ελάττωμα ως επικίνδυνο. Στην περίπτωση αυτή οι
εργασίες για την άρση του ελαττώματος ή οι εργασίες
που ορίζονται στη διαταγή για την αποτροπή των κινδύ-
νων εκτελούνται αμέσως από τον ανάδοχο. Ο επιβλέ-
πων ή άλλος εκπρόσωπος της διευθύνουσας υπηρεσίας
παρακολουθεί ειδικά τις εργασίες αυτές και καταχωρεί
στο ημερολόγιο όλα τα μέτρα που παίρνει ο ανάδοχος
για την εκτέλεση της διαταγής. Το ανασταλτικό αποτέ-
λεσμα της ένστασης δεν επέρχεται επίσης ή αίρεται, αν
πρόκειται για εργασίες που θα καλυφθούν από άλλες ερ-
γασίες ή αποτελούν την προϋπόθεση άλλων εργασιών,
οπότε η διαταγή του προϊσταμένου της διευθύνουσας υ-
πηρεσίας μπορεί να ορίζει τη μη συνέχιση των εργασιών
πριν από την αποκατάσταση των ελαττωμάτων.
5. Αν ο ανάδοχος με την ένστασή του ζητεί τη διενέρ-
γεια εργαστηριακών ερευνών ή άλλων δοκιμών για την
εξακρίβωση του ελαττώματος, οι εργασίες αυτές εκτε-
λούνται πριν εκδοθεί απόφαση επί της ενστάσεως, ύστε-
ρα από εντολή της προϊσταμένης αρχής, που προσδιορί-
ζει το είδος και την έκτασή τους. Οι διατάξεις της παρα-
γράφου 2 για την επιβάρυνση της δαπάνης εφαρμόζο-
νται και στην περίπτωση αυτή.
6. Η προϊσταμένη αρχή αποφαίνεται οριστικά επί της
ενστάσεως και για να εκδώσει την απόφασή της μπορεί
να διατάξει τη διενέργεια αυτοψίας ή οποιασδήποτε άλ-
λης έρευνας, αν το κρίνει απαραίτητο. Ο ανάδοχος είναι
υποχρεωμένος να συμμορφωθεί προς την απόφαση αυ-
τή. Αν τελικά ύστερα από αίτηση θεραπείας ή δικαστικά
δικαιωθεί ο ανάδοχος στις απόψεις του, έχει το δικαίωμα
να πληρωθεί με τους συμβατικούς όρους και τιμές για τις
πρόσθετες εργασίες. Αν οι εργασίες διατάχθηκαν ύστε-
ρα από την απομάκρυνση των εγκαταστάσεων του ανα-
δόχου συντάσσονται νέες τιμές που λαμβάνουν υπόψη
τους και το γεγονός αυτό.
7. Σε περίπτωση που ο ανάδοχος δεν αποκαταστήσει
τις πλημμέλειες μέσα στην προθεσμία που τάσσεται σε
αυτόν με την ειδική διαταγή ή αν ασκηθεί εμπρόθεσμη
ένσταση, μέσα στην ίδια προθεσμία από την κοινοποίηση
της απόφασης επί της ενστάσεως, τότε οι εργασίες απο-
κατάστασης της πλημμέλειας μπορεί να εκτελεσθούν με
μέριμνα της διευθύνουσας υπηρεσίας με οποιονδήποτε
τρόπο σε βάρος και για λογαριασμό του αναδόχου με
την επιφύλαξη των δικαιωμάτων του κυρίου του έργου
ως προς την εφαρμογή των λοιπών κυρώσεων κατά του
αναδόχου.
8. Οι διατάξεις των παραγράφων 3 έως 7 εφαρμόζο-
νται ανάλογα και για την περίπτωση που ο ανάδοχος πα-
ραλείπει τις υποχρεώσεις του για τη συντήρηση των έρ-
γων όσο διάστημα τον βαρύνει η συντήρηση αυτή.
9. Οι εργασίες που παρουσιάζουν ουσιώδη ελαττώμα-
τα δεν περιλαμβάνονται στην πιστοποίηση.
Οι εργασίες που παρουσιάζουν επουσιώδη ελαττώμα-
τα περιλαμβάνονται με μειωμένη τιμή όπως καθορίζεται
στην ειδική διαταγή μέχρι την αποκατάσταση του ελατ-
τώματος. Αν το ελάττωμα αποκαλυφθεί αφού έχουν πι-
στοποιηθεί οι εργασίες, μπορεί η περικοπή να γίνει στην
επόμενη ή σταδιακά σε περισσότερες επόμενες πιστο-
ποιήσεις, σύμφωνα με σχετική απόφαση της διευθύνου-
σας υπηρεσίας.
10. Αν το ελάττωμα αποκαλυφθεί κατά την παραλαβή
των έργων, εφαρμόζονται οι διατάξεις της παρ. 4 του άρ-
θρου 170 και η διαπίστωση της αποκατάστασης των ε-
λαττωμάτων γίνεται από τη διευθύνουσα υπηρεσία.
ΕNOTHTA 3
ΕΚΠΤΩΣΗ ΑΝΑΔΟΧΟΥ - ΔΙΑΛΥΣΗ ΣΥΜΒΑΣΗΣ -
ΥΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ
Άρθρο 160
Έκπτωση αναδόχου

1. Αν ο ανάδοχος δεν εκπληρώνει τις συμβατικές του
υποχρεώσεις ή δεν συμμορφώνεται με τις γραπτές εντο-
λές της υπηρεσίας, που είναι σύμφωνες με τη σύμβαση ή
το νόμο, κηρύσσεται έκπτωτος από την εργολαβία.
2. Η διαδικασία έκπτωσης κινείται υποχρεωτικά κατά
του αναδόχου, αν συντρέχει μία από τις παρακάτω περι-
πτώσεις:
α) Καθυστερήσει υπαίτια, πέραν του μηνός από της υ-
πογραφής της συμβάσεως την έναρξη των εργασιών ή
την υποβολή του αναλυτικού χρονοδιαγράμματος, σύμ-
φωνα και με τα προβλεπόμενα στη σύμβαση.
β) Υπερβεί με υπαιτιότητά του, για χρόνο περισσότερο
του μηνός, τον προβλεπόμενο στη σύμβαση χρόνο για
την ολοκλήρωση της εργοταξιακής του ανάπτυξης.
γ) Υπερβεί με υπαιτιότητά του, κατά δύο (2) τουλάχι-
στον μήνες, έστω και μία αποκλειστική προθεσμία του ε-
γκεκριμένου χρονοδιαγράμματος. Κατ’ εξαίρεση, αν η ε-
κτέλεση των εργασιών καθυστερεί, αλλά ο ανάδοχος έ-
χει ήδη εκτελέσει εργασίες που αντιστοιχούν σε ποσο-
στό τουλάχιστον ογδόντα τοις εκατό (80%) του συμβατι-
κού αντικειμένου, όπως έχει διαμορφωθεί με τις υπογρα-
φείσες συμπληρωματικές συμβάσεις, είναι δυνατή η χο-
ρήγηση παράτασης των προθεσμιών προς το συμφέρον
του έργου, έστω κι αν η καθυστέρηση των εργασιών ο-
φείλεται σε υπαιτιότητά του. Η παράταση χορηγείται
στην περίπτωση αυτή χωρίς αναθεώρηση τιμών και με ε-
πιβολή των προβλεπομένων στις διατάξεις του άρθρου
148.
δ) Οι εργασίες του είναι κατά σύστημα κακότεχνες ή
τα υλικά που χρησιμοποιεί δεν ανταποκρίνονται στις
προδιαγραφές. Για να κηρυχθεί ο ανάδοχος έκπτωτος
για το λόγο αυτόν πρέπει να έχει προηγηθεί, τουλάχι-
στον μία φορά, η εφαρμογή των διατάξεων του άρθρου
159 για την αποκατάσταση των κακοτεχνιών του έργου
και να έχει απορριφθεί, στο πλαίσιο της εφαρμογής των
διατάξεων αυτών, η ένσταση του αναδόχου.
ε) Παρεκκλίνει επανειλημμένα από τα εγκεκριμένα
σχέδια ή παραλείπει συστηματικά την τήρηση των κανό-
νων ασφαλείας των εργαζομένων ή προστασίας του πε-
ριβάλλοντος. Για να κινηθεί η διαδικασία έκπτωσης στην
περίπτωση αυτή απαιτείται η κοινοποίηση δύο (2) τουλά-
χιστον σχετικών εγγράφων προειδοποιήσεων της διευ-
θύνουσας υπηρεσίας προς τον ανάδοχο.
στ) Διαπιστωθεί ότι προσκόμισε πλαστή εγγυητική επι-
στολή
3. Η περίπτωση γ΄ της ανωτέρω παραγράφου εφαρμό-
ζεται αναλογικά και στην περίπτωση παραβίασης των εν-
δεικτικών προθεσμιών της παρούσας παραγράφου. Για
την εφαρμογή της καθορίζονται υποχρεωτικά στα συμ-
βατικά τεύχη και για την περίοδο έναρξης των εργασιών
εκτέλεσης, ενδεικτικές τμηματικές προθεσμίες ανά έναν
(1) ή το πολύ δύο (2) μήνες ανάλογα με το μέγεθος του
έργου και τις συνθήκες εκτέλεσης. Οι ως άνω ενδεικτι-
κές προθεσμίες τίθενται για το διάστημα από την υπο-
γραφή της σύμβασης μέχρι το πέρας του ενός τετάρτου
(1/4) της αρχικής συμβατικής προθεσμίας περαίωσης. Το
χρονικό αυτό διάστημα δεν μπορεί να είναι μικρότερο α-
πό έξι (6) μήνες.
4. Αν υφίσταται λόγος έκπτωσης, κοινοποιείται στον
ανάδοχο, σύμφωνα με τις διατάξεις της παραγράφου 1
του άρθρου 143, ειδική πρόσκληση της διευθύνουσας υ-
πηρεσίας, εκτός της περίπτωσης της παρ. 5 του άρθρου
105, η οποία αναφέρεται απαραίτητα στις διατάξεις του
άρθρου αυτού και περιλαμβάνει συγκεκριμένη αναλυτική
περιγραφή ενεργειών ή εργασιών που πρέπει να εκτελέ-
σει ο ανάδοχος μέσα στην τασσόμενη προθεσμία, με ε-
κτίμηση του κόστους εφόσον αφορούν τιμολογούμενες
εργασίες. Η τασσόμενη προθεσμία πρέπει να είναι εύλο-
γη, δηλαδή ανάλογη του χρόνου που απαιτείται κατά την
κοινή αντίληψη για την εκτέλεση των εργασιών ή των ε-
νεργειών. Δεν μπορεί πάντως να είναι μικρότερη από δέ-
κα (10) ημέρες, ούτε και μεγαλύτερη από τριάντα (30) η-
μέρες.
Όταν ζητείται η λήψη μέτρων για την αποτροπή επεί-
γοντος κινδύνου, η προθεσμία που τάσσεται μπορεί να
είναι μικρότερη των δέκα (10) ημερών.
Κατ΄ εξαίρεση δεν απαιτείται η κοινοποίηση ειδικής
πρόσκλησης και η έκπτωση κηρύσσεται άμεσα, ύστερα
από προηγούμενη ακρόαση, κατόπιν κλήσης η οποία επι-
δίδεται προ πέντε (5) ημερών, με απόφαση της διευθύ-
νουσας υπηρεσίας, στις περιπτώσεις που ο ανάδοχος υ-
ποπίπτει, αποδεδειγμένα, σε ένα από τα αδικήματα ή τα
πειθαρχικά παραπτώματα που επισύρουν τον αποκλει-
σμό του, σύμφωνα με την διακήρυξη του διαγωνισμού
στον οποίο αναδείχθηκε ανάδοχος, εφαρμοζομένων κα-
τά τα λοιπά των διατάξεων των παραγράφων 7 έως 13.
5. Παρά την κοινοποίηση της ειδικής πρόσκλησης και
τις προθεσμίες που τάσσει για την εκτέλεση συγκεκριμέ-
νων εργασιών ή ενεργειών, ο ανάδοχος είναι υποχρεω-
μένος να τηρεί τις εκ της συμβάσεως υποχρεώσεις του,
για την εμπρόθεσμη εκτέλεση των έργων ή τμημάτων
του και υφίσταται τις νόμιμες συνέπειες από την υπέρ-
βαση των συμβατικών προθεσμιών.
6. Αν η προθεσμία που τέθηκε με την ειδική πρόσκλη-
ση παρήλθε χωρίς ο ανάδοχος να συμμορφωθεί με το
περιεχόμενό της, κηρύσσεται έκπτωτος αμέσως και πά-
ντως πριν από την παρέλευση δεκαπέντε (15) ημερών α-
πό την πάροδο της προθεσμίας, με απόφαση του προϊ-
σταμένου της διευθύνουσας υπηρεσίας η οποία κοινο-
ποιείται στον ανάδοχο, σύμφωνα με τις προβλέψεις της
παραγράφου 1 του άρθρου 143. Στην απόφαση προσδιο-
ρίζονται οι εργασίες και ενέργειες που εκτέλεσε ο ανά-
δοχος, σε συμμόρφωση προς την ειδική πρόσκληση και
αιτιολογείται η έκπτωση, με αναφορά στις εργασίες που
δεν εκτέλεσε και ενέργειες που δεν συμμορφώθηκε.
7. Αν κατά της απόφασης έκπτωσης δεν ασκηθεί ε-
μπρόθεσμα ένσταση ή αν απορριφθεί η ένσταση από την
αρμόδια προς τούτο προϊσταμένη αρχή, η έκπτωση καθί-
σταται οριστική. Αν ασκηθεί εμπρόθεσμα ένσταση, ανα-
στέλλονται οι συνέπειες της έκπτωσης μέχρι αυτή να ο-
ριστικοποιηθεί και ο ανάδοχος υποχρεούται να συνεχί-
σει τις εργασίες της εργολαβίας. Η απόφαση επί της εν-
στάσεως εκδίδεται, μετά γνώμη του αρμόδιου Τεχνικού
Συμβουλίου, από την προϊσταμένη αρχή και κοινοποιεί-
ται υποχρεωτικά, εντός δύο (2) μηνών από την κατάθεσή
της. Η αποδοχή ή απόρριψη της ένστασης αιτιολογείται,
μεταξύ δε των λόγων αποδοχής μπορεί να περιλαμβάνε-
ται και η καταφανής βελτίωση του ρυθμού ή της ποιότη-
τας των εκτελούμενων εργασιών, ώστε να πιθανολογεί-
ται βάσιμα η έγκαιρη και έντεχνη εκτέλεση του έργου.
Αν η ανωτέρω δίμηνη προθεσμία παρέλθει άπρακτη, κι-
νείται η πειθαρχική διαδικασία κατά των υπαίτιων υπαλ-
λήλων κατά το άρθρο 141, για την επιβολή ποινών ανα-
λόγων προς τις επιπτώσεις της αμέλειάς τους στα συμ-
φέροντα του κυρίου του έργου, επιπλέον δε, ο ανάδο-
χος υποχρεούται να διακόψει τις εργασίες, έως ότου εκ-
δοθεί ρητή απόφαση της προϊσταμένης αρχής επί της
ενστάσεώς του. Για το χρόνο διάρκειας της διακοπής δι-
καιούται ισόποση παράταση προθεσμίας με αναθεώρη-
ση, εφόσον η ένστασή του γίνει τελικά αποδεκτή, ενώ η
διακοπή των εργασιών δεν αποτελεί λόγο για τη διάλυ-
ση της σύμβασης. Ουδεμία εργασία εκτελούμενη μετά
την ημέρα της κατά τα άνω υποχρεωτικής διακοπής των
εργασιών και μέχρι την έκδοση θετικής για τον ανάδοχο
αποφάσεως πιστοποιείται για πληρωμή.
Μόλις οριστικοποιηθεί η έκπτωση, με την κοινοποίηση
στον ανάδοχο της απόφασης επί της ενστάσεως, η προϊ-
σταμένη αρχή υποχρεούται να ενημερώσει εγγράφως τη
Διεύθυνση Μητρώων της Γενικής Γραμματείας Υποδο-
μών του Υπουργείου Υποδομών, Μεταφορών και Δι-
κτύων.
8. Αν μετά την κήρυξη της έκπτωσης και πριν από την
οριστικοποίησή της ο ανάδοχος εξακολουθεί να παραμε-
λεί τις υποχρεώσεις του, η διευθύνουσα υπηρεσία μπο-
ρεί να επέμβει για την αποτροπή ενδεχόμενων κινδύνων
για το έργο και εκτελεί τις απαιτούμενες προς τούτο ερ-
γασίες σε βάρος και για λογαριασμό του αναδόχου. Επί-
σης εκτελεί τις απαραίτητες κατεπείγουσες εργασίες
μετά την οριστικοποίηση της έκπτωσης και μέχρι τον κα-
θορισμό του τρόπου εκτέλεσης των υπολειπόμενων ερ-
γασιών, από την αρμόδια προϊσταμένη αρχή. Η εκτέλεση
των εργασιών της παραγράφου αυτής γίνεται με απευ-
θείας εντολή ανάθεσης σε άλλον εργολήπτη ή με πρό-
χειρο διαγωνισμό ή με αυτεπιστασία η οποία εκδίδεται α-
πό τον προϊστάμενο της διευθύνουσας υπηρεσίας.
9. Αν η έκπτωση καταστεί οριστική, ο ανάδοχος αποξε-
νώνεται και αποβάλλεται αμέσως από το έργο και η ερ-
γολαβία εκκαθαρίζεται το συντομότερο δυνατό.
Κατ’ εξαίρεση, μπορεί να επιτραπεί στον έκπτωτο ανά-
δοχο να συμπληρώσει ημιτελείς εργασίες, ώστε να κα-
ταστεί δυνατή η επιμέτρησή τους ή να εκτελέσει εργα-
σίες προς άρση ή αποτροπή κινδύνων.
10. Κατά του οριστικά έκπτωτου αναδόχου επέρχονται
αθροιστικά οι εξής συνέπειες, τις οποίες υποχρεούται να
υλοποιήσει η Διευθύνουσα Υπηρεσία εντός μηνός από
την οριστικοποίηση της έκπτωσης:
α) Καθίσταται άμεσα απαιτητό το αναπόσβεστο μέρος
της προκαταβολής προσαυξημένο με τους νόμιμους τό-
κους και εισπράττεται από τον κύριο του έργου με κατά-
πτωση ανάλογου ποσού της αντίστοιχης εγγύησης.
β) Καταπίπτει υπέρ του κυρίου του έργου, ως ειδική
ποινική ρήτρα, το σύνολο των εγγυήσεων για την καλή
εκτέλεση του έργου, όπως ορίζονται στο άρθρο 72 και
κατά μέγιστο μέχρι το υπολειπόμενο προς κατασκευή
ποσό της σύμβασης και εφόσον ληφθεί υπόψη προς επι-
στροφή αρνητικός λογαριασμός.
γ) Καταπίπτει το σύνολο των ποινικών ρητρών που
προβλέπονται για την υπέρβαση της συνολικής προθε-
σμίας περαίωσης του έργου και για τις τμηματικές προ-
θεσμίες. Οι ποινικές ρήτρες περιλαμβάνονται στον εκκα-
θαριστικό λογαριασμό της έκπτωτης εργολαβίας.
11. Για την εκκαθάριση της εργολαβίας καλείται ο έκ-
πτωτος ανάδοχος να υποβάλει μέσα σε έναν (1) μήνα
την επιμέτρηση των εργασιών που έχει εκτελέσει. Αν α-
μελήσει την υποχρέωσή του αυτή, η Διευθύνουσα Υπη-
ρεσία προβαίνει η ίδια στη σύνταξη της επιμέτρησης ή
την αναθέτει σε ιδιώτη μηχανικό, καλώντας τον έκπτωτο
ανάδοχο να παραστεί. Η επιμέτρηση ελέγχεται και ε-
γκρίνεται από τη Διευθύνουσα Υπηρεσία εντός μηνός α-
πό της υποβολής της και κοινοποιείται στον έκπτωτο α-
νάδοχο, ο οποίος μπορεί να υποβάλει ένσταση εντός δε-
καπέντε (15) ημερών. Το ίδιο ισχύει αναλογικά και αν η
επιμέτρηση συνταχθεί με επιμέλεια της διευθύνουσας υ-
πηρεσίας. Επί της ένστασης αποφαίνεται η προϊσταμένη
αρχή εντός δύο (2) μηνών από την υποβολή της. Αν η ε-
πιμέτρηση ανατεθεί προς σύνταξη σε ιδιώτη μηχανικό, η
σχετική δαπάνη καταβάλλεται από τις πιστώσεις του έρ-
γου με απόφαση της διευθύνουσας υπηρεσίας και περι-
λαμβάνεται στον εκκαθαριστικό λογαριασμό της έκπτω-
της εργολαβίας. Η επιμέτρηση περιλαμβάνει μόνο ολο-
κληρωμένες εργασίες. Κατ’ εξαίρεση ημιτελείς εργασίες
και εισκομισθέντα στο εργοτάξιο υλικά περιλαμβάνονται
στην επιμέτρηση, αν κατά την κρίση της υπηρεσίας είναι
χρήσιμα για τον κύριο του έργου, εν όψει της προοπτι-
κής συνέχισής του.
12. Στον εκκαθαριστικό λογαριασμό περιλαμβάνεται
το σύνολο των ποινικών ρητρών της παρ. 10 και κάθε άλ-
λη εκκαθαρισμένη απαίτηση κατά του έκπτωτου αναδό-
χου. Αν ο εκκαθαριστικός λογαριασμός είναι αρνητικός,
η διαφορά εισπράττεται, σύμφωνα με τις διατάξεις που ι-
σχύουν για την είσπραξη των απαιτήσεων του κυρίου
του έργου. Αν κατά την παραλαβή των εργασιών της έκ-
πτωτης εργολαβίας, που διενεργείται ταυτόχρονα ως
προσωρινή και οριστική, προκύψουν διαφορές στα ποσά
του εκκαθαριστικού λογαριασμού, συντάσσεται νέος τε-
λικός λογαριασμός, αλλιώς ο εκκαθαριστικός λογαρια-
σμός ισχύει ως τελικός.
13. Αν, μετά την οριστικοποίηση της έκπτωσης, η προϊ-
σταμένη αρχή αποφασίσει την ολοκλήρωση του έργου,
προσκαλεί τον επόμενο κατά σειρά μειοδότη του διαγω-
νισμού, στον οποίο αναδείχθηκε ο έκπτωτος ανάδοχος
και του προτείνει να αναλάβει αυτός το έργο ολοκλήρω-
σης της έκπτωτης εργολαβίας, με τους ίδιους όρους και
προϋποθέσεις και βάσει της προσφοράς που υπέβαλε
στο διαγωνισμό. Η σύμβαση εκτέλεσης συνάπτεται εφό-
σον εντός δεκαπέντε (15) ημερών από την κοινοποίηση
της πρότασης περιέλθει στην προϊσταμένη αρχή έγγρα-
φη και ανεπιφύλακτη αποδοχή της. Η άπρακτη πάροδος
της προθεσμίας θεωρείται ως απόρριψη της πρότασης.
Αν ο ανωτέρω μειοδότης δεν δεχθεί την πρόταση σύνα-
ψης σύμβασης, η προϊσταμένη αρχή προσκαλεί τον επό-
μενο κατά σειρά μειοδότη, ακολουθώντας κατά τα λοιπά
την ίδια διαδικασία. Εφόσον και αυτός απορρίψει την
πρόταση, η προϊσταμένη αρχή για την ανάδειξη αναδό-
χου στο έργο προσφεύγει κατά την κρίση της είτε στην
ανοικτή δημοπρασία είτε στη διαδικασία με διαπραγμά-
τευση, κατά τις οικείες διατάξεις.
Η διαδικασία της παραγράφου αυτής δεν εφαρμόζεται
μόνο στην περίπτωση που η προϊσταμένη αρχή κρίνει αι-
τιολογημένα ότι οι παραπάνω προσφορές δεν είναι ικα-
νοποιητικές για τον κύριο του έργου, ενώ μπορεί να ε-
φαρμόζεται αναλογικά και σε περίπτωση ολοκλήρωσης
του έργου, ύστερα από αυτοδίκαιη διάλυση της σύμβα-
σης κατόπιν πτώχευσης του αναδόχου ή διάλυση με υ-
παιτιότητα του κυρίου του έργου κατά τις κείμενες δια-
τάξεις.
Άρθρο 161
Διακοπή εργασιών – Διάλυση της σύμβασης

1. Η σύμβαση διαλύεται από την κοινοποίηση στον α-
νάδοχο διαταγής του φορέα κατασκευής του έργου για
οριστική διακοπή των εργασιών, εκτός αν με τη διαταγή
αυτή ορίζεται μεταγενέστερος χρόνος διάλυσης, για να
εκτελεσθούν οριζόμενες στη διαταγή εργασίες.
2. Ο ανάδοχος μπορεί να ζητήσει τη διάλυση της σύμ-
βασης:
α) Αν μετά την υπογραφή της σύμβασης καθυστερήσει
η έναρξη των εργασιών περισσότερο από τρεις (3) μήνες
με υπαιτιότητα του φορέα κατασκευής ή του κυρίου του
έργου, εκτός αν στη σύμβαση ορίζεται διαφορετικά σχε-
τικά με την έναρξη των εργασιών.
β) Αν οι εργασίες, ύστερα από την έναρξή τους, διακο-
πούν είτε με διαταγή είτε από υπαιτιότητα του φορέα
κατασκευής ή του κυρίου του έργου για διάστημα μεγα-
λύτερο των τριών (3) μηνών από την κοινοποίηση της
διαταγής διακοπής στην πρώτη περίπτωση ή από την υ-
ποβολή ειδικής δήλωσης του αναδόχου στη δεύτερη.
γ) Σε περίπτωση διακοπής για καθυστέρηση πληρω-
μών, σύμφωνα με την παρ. 9 του άρθρου 152, η διάλυση
μπορεί να ζητηθεί μετά δίμηνο από τη δήλωση διακοπής
των εργασιών.
δ) Αν η καθυστέρηση των εργασιών χωρίς υπαιτιότητα
του αναδόχου υπερβεί την οριακή προθεσμία.
Στην περίπτωση εφαρμογής του άρθρου 50 απαιτείται
η διακοπή να καταλαμβάνει τόσο τις εργασίες κατασκευ-
ής όσο και εκείνες της μελέτης.
3. Αν υπάρχει υπαιτιότητα του φορέα κατασκευής ή
του κυρίου του έργου, για διακοπή των εργασιών, ο ανά-
δοχος υποβάλλει την ειδική δήλωση διακοπής των εργα-
σιών στον προϊστάμενο της διευθύνουσας υπηρεσίας.
Με τη δήλωση αυτή:
α) Καθορίζεται συγκεκριμένα η υπαιτιότητα, που απο-
δίδεται στον φορέα κατασκευής ή τον κύριο του έργου,
η οποία προκαλεί τη διακοπή των εργασιών.
β) Δίνονται στοιχεία για τα τμήματα του έργου που έ-
χουν κατασκευαστεί μέχρι τη διακοπή των εργασιών και
για την εκτίμηση της αξίας τους.
γ) Περιγράφονται τα τμήματα του έργου που υπολεί-
πονται για εκτέλεση και αιτιολογείται για καθένα από
αυτά η έλλειψη δυνατότητας κατασκευής, λόγω της υ-
παιτιότητας του φορέα κατασκευής ή του κυρίου του έρ-
γου, αν πρόκειται για τέτοια περίπτωση.
Δήλωση που δεν περιλαμβάνει τα ανωτέρω στοιχεία,
δεν παράγει έννομο αποτέλεσμα. Η δήλωση κοινοποιεί-
ται και στον κύριο του έργου, όταν αυτός δεν ταυτίζεται
με τον φορέα κατασκευής του έργου.
4. Μετά την επίδοση της ειδικής δήλωσης, κατά την
παρ. 3 η Διευθύνουσα Υπηρεσία εξακριβώνει μέσα σε
δέκα πέντε (15) ημέρες τα στοιχεία της δήλωσης και εκ-
δίδει απόφαση που αποδέχεται ή απορρίπτει το περιεχό-
μενο της δήλωσης.
5. Αν περάσει διάστημα μεγαλύτερο των τριών (3) μη-
νών από την υποβολή της ειδικής δήλωσης του αναδό-
χου, για διακοπή των εργασιών με υπαιτιότητα του φο-
ρέα κατασκευής ή του κυρίου του έργου ή δύο (2) μηνών,
σε περίπτωση καθυστέρησης πληρωμών, ο ανάδοχος
μπορεί να ζητήσει τη διάλυση της σύμβασης. Στην περί-
πτωση αυτή, τα στοιχεία των προηγούμενων παραγρά-
φων συνεκτιμώνται για το σχηματισμό γνώμης στο αίτη-
μα του αναδόχου.
6. Σε περίπτωση που ο ανάδοχος ζητήσει τη διάλυση
της σύμβασης, λόγω παρέλευσης της οριακής προθε-
σμίας με υπαιτιότητα του φορέα κατασκευής ή του κυρί-
ου του έργου, η απόφαση της διευθύνουσας υπηρεσίας
πρέπει να κοινοποιηθεί αμελλητί στον ανάδοχο μέσα σε
προθεσμία τριάντα (30) ημερών. Μέχρι τότε, όπως και σε
περίπτωση απορριπτικής απόφασης, οι εργασίες συνεχί-
ζονται μέχρι την επίλυση της σχετικής διαφοράς, σύμ-
φωνα με τις ισχύουσες διατάξεις.
7. Το δικαίωμα του αναδόχου για αίτηση διάλυσης της
σύμβασης, στις περιπτώσεις που προβλέπονται από το
στοιχείο α΄ και από το στοιχείο β΄ της παρ. 2, ασκείται
μόνο μετά πάροδο τριών (3) μηνών από την υπογραφή
της σύμβασης, αν σε αυτή δεν ορίζεται διαφορετικά σχε-
τικά με την έναρξη των εργασιών ή από την κοινοποίηση
της διαταγής διακοπής των εργασιών. Η αίτηση επιδίδε-
ται με δικαστικό επιμελητή στη Διευθύνουσα Υπηρεσία
και κοινοποιείται στον κύριο του έργου, όταν αυτός δεν
ταυτίζεται με τον φορέα κατασκευής του έργου. Για την
αίτηση αποφασίζει η Διευθύνουσα Υπηρεσία που κοινο-
ποιεί την απόφασή της στην προϊσταμένη αρχή.
8. Στις περιπτώσεις που δεν προβλέπεται διαφορετικά,
αν δεν εκδοθεί απόφαση μέσα σε δύο (2) μήνες από την
επίδοση της αίτησης στη διευθύνουσα υπηρεσία, θεωρεί-
ται ότι η αίτηση έγινε δεκτή. Η αποδοχή της διάλυσης ε-
πέχει τη θέση της βεβαίωσης για την περαίωση των ερ-
γασιών. Στις περιπτώσεις διάλυσης της σύμβασης, ο α-
νάδοχος μπορεί με αίτησή του να ζητήσει να εγκριθεί η
διενέργεια και της οριστικής παραλαβής μαζί με την προ-
σωρινή, χωρίς να απαιτείται η παρέλευση του χρόνου
εγγύησης, αν από τη φύση των εργασιών δεν δικαιολο-
γείται η συντήρησή τους, ούτε απαιτείται η δοκιμασία
του χρόνου.
Άρθρο 162
Ματαίωση διάλυσης

1. Σε περίπτωση που ο ανάδοχος συμφωνεί μπορεί να
ματαιωθεί η διάλυση, αφού αποζημιωθεί ο ανάδοχος για
τις θετικές του μόνο ζημίες που προκλήθηκαν από την
καθυστέρηση της έναρξης ή τη διακοπή των εργασιών.
2. Για τη ματαίωση της διάλυσης, ο ανάδοχος υποβάλ-
λει οίκοθεν ή ύστερα από πρόσκληση της υπηρεσίας
σχετική αίτηση με στοιχεία υπολογισμού της αποζημίω-
σης που αξιώνει. Η Διευθύνουσα Υπηρεσία διαβιβάζει
την αίτηση στην προϊσταμένη αρχή, με ταυτόχρονη σχε-
τική εισήγησή της. Η προϊσταμένη αρχή συγκροτεί επι-
τροπή που ερευνά το βάσιμο των απαιτήσεων του ανα-
δόχου και εκτιμά το ύψος των θετικών ζημιών που προ-
κλήθηκαν από την καθυστέρηση της έναρξης ή τη διακο-
πή των εργασιών. Η επιτροπή μπορεί να ζητήσει από τον
ανάδοχο πληροφορίες και συμπληρωματικά στοιχεία.
3. Η ματαίωση διάλυσης της σύμβασης και η σχετική α-
ποζημίωση εγκρίνονται με απόφαση της προϊσταμένης
αρχής. Η έγκριση ματαίωσης της διάλυσης γίνεται μετά
από προηγούμενη γραπτή αποδοχή του ύψους της απο-
ζημίωσης από τον ανάδοχο. Η αποζημίωση δεν μπορεί
να είναι ανώτερη από αυτή που έχει εκτιμήσει η επιτρο-
πή της προηγούμενης παραγράφου, εκτός αν πρόκειται
για διόρθωση ή συμπλήρωση των στοιχείων της έκθεσης
της επιτροπής. Με την έγκριση της ματαίωσης μπορεί να
εγκριθούν και οι αναγκαίες προσαρμογές στις προθε-
σμίες του έργου.
Άρθρο 163
Αποζημίωση αναδόχου λόγω διάλυσης
της σύμβασης

1. Σε όλες τις περιπτώσεις, που διαλύεται η σύμβαση
από τον φορέα κατασκευής ή τον κύριο του έργου και υ-
πό την προϋπόθεση ότι μέχρι το χρόνο εκείνον έχουν ε-
κτελεσθεί εργασίες αξίας μικρότερης από τα τρία τέταρ-
τα (3/4) του αρχικού συμβατικού ποσού χωρίς αναθεώ-
ρηση, καθώς και στις περιπτώσεις που διαλύεται η σύμ-
βαση με αίτηση του αναδόχου, καταβάλλεται στον ανά-
δοχο, εκτός από την αξία των εργασιών που έχουν εκτε-
λεσθεί:
α) Η αξία των υλικών που έχουν προσκομισθεί ή βρί-
σκονται στο στάδιο παραγωγής ή προμήθειας. Η αξία
των υλικών καταβάλλεται εφόσον είχε δοθεί εντολή να
προσκομισθούν ή επιβάλλονταν η παραγωγή ή η προμή-
θεια από το χρονοδιάγραμμα των εργασιών σε συνδυα-
σμό με τις ειδικές συνθήκες του συγκεκριμένου έργου,
που επιβάλλουν την προσκόμιση, την παραγωγή ή προ-
μήθεια υλικών.
β) Η αξία του αναπόσβεστου μέρους των εγκαταστά-
σεων. Η αξία αυτή καταβάλλεται μόνον εφόσον πρόκει-
ται για τις πράγματι απαραίτητες για το έργο εγκαταστά-
σεις, αφού ληφθεί υπόψη η χρησιμοποίησή τους από τον
ανάδοχο σε άλλα έργα ή η υπαίτια παράλειψη χρησιμο-
ποίησής τους.
γ) Αποζημίωση για το τεκμαιρόμενο όφελος που δεν
μπορεί να είναι μεγαλύτερη του πέντε τοις εκατό (5%)
του αρχικού συνολικού συμβατικού ποσού χωρίς αναθε-
ώρηση, μειωμένου κατά το ένα τέταρτο (1/4) και ύστερα
από αφαίρεση της αξίας των εργασιών που έχουν εκτε-
λεσθεί, καθώς και των υλικών και του αναπόσβεστου μέ-
ρους των εγκαταστάσεων που η αποζημίωσή τους ανα-
γνωρίζεται στη συγκεκριμένη περίπτωση. Για τον προσ-
διορισμό της αποζημίωσης λαμβάνονται υπόψη όλες οι
σχετικές συνθήκες και ιδίως το μέγεθος του έργου, ο
χρόνος αποδέσμευσης του αναδόχου και η ωφέλεια του
αναδόχου από άλλη εργασία κατά τους όρους του τε-
λευταίου εδαφίου του άρθρου 700 του Αστικού Κώδικα.
2. Η ανωτέρω αποζημίωση, καθώς και η αποζημίωση
για το τεκμαιρόμενο όφελος του αναδόχου προτείνεται
από την επιτροπή παραλαβής του έργου και καθορίζεται
με απόφαση της προϊσταμένης αρχής κατά την έγκριση
του πρωτοκόλλου παραλαβής.
Άρθρο 164
Υποκατάσταση

1. Η υποκατάσταση του αναδόχου από τρίτο στην κα-
τασκευή μέρους ή όλου του έργου (εκχώρηση του έρ-
γου) είναι δυνατή αποκλειστικά υπό τις προϋποθέσεις
της περίπτωσης δ΄ της παραγράφου 1 του άρθρου 132.
Η υποκατάσταση απαγορεύεται, χωρίς έγκριση της
Προϊσταμένης Αρχής, η οποία αποφασίζει ύστερα από
αίτηση του αναδόχου και πρόταση της Διευθύνουσας Υ-
πηρεσίας.
Εφόσον η αναθέτουσα αρχή διαπιστώσει ότι έχει χω-
ρήσει υποκατάσταση του αναδόχου χωρίς έγκριση κη-
ρύσσει έκπτωτο τον ανάδοχο, μετά γνώμη του αρμόδιου
Τεχνικού Συμβουλίου. Δεν θεωρείται υποκατάσταση η,
εκ μέρους του αναδόχου, υπεργολαβική ανάθεση συγκε-
κριμένων εργασιών του έργου.
2. Σε κάθε περίπτωση υποκατάστασης ο ανάδοχος ευ-
θύνεται μαζί με τον υποκατάστατο εις ολόκληρον προς
τον κύριο του έργου, το προσωπικό του έργου και οποι-
ονδήποτε τρίτο. Κατ’ εξαίρεση μπορεί να εγκριθεί η υπο-
κατάσταση με απαλλαγή του αναδόχου από την ευθύνη
του προς τον κύριο του έργου, αν αυτό επιβάλλεται από
το συμφέρον του έργου και ο ανάδοχος βρίσκεται σε
προφανή αδυναμία να περατώσει το έργο.
3. Για να εγκριθεί η υποκατάσταση με απαλλαγή από
την ευθύνη του αρχικού αναδόχου, στην αίτηση του ανα-
δόχου προσδιορίζεται το τμήμα της εργολαβίας, για το
οποίο ζητείται η υποκατάσταση με απαλλαγή από την
ευθύνη και η πιστοποίηση μετά την οποία όλες οι πληρω-
μές θα διενεργούνται απευθείας στον νέο ανάδοχο. Μα-
ζί με την αίτηση υποβάλλεται και δήλωση του νέου ανα-
δόχου ότι αποδέχεται το περιεχόμενο της αίτησης, σύμ-
φωνα με τις διατάξεις του άρθρου αυτού. Με την απόφα-
ση έγκρισης της υποκατάστασης με απαλλαγή καθορίζε-
ται το τμήμα της εργολαβίας για το οποίο ισχύει η υπο-
κατάσταση, αν η υποκατάσταση δεν γίνεται για το σύνο-
λο του έργου, η πιστοποίηση μετά την οποία οι πληρω-
μές θα διενεργούνται στον νέο ανάδοχο, οι εγγυήσεις
του νέου αναδόχου και κάθε άλλο αναγκαίο θέμα. Στις
περιπτώσεις της παραγράφου αυτής ο υποκατάστατος
του αναδόχου επέχει στο εξής θέση αναδόχου και ανα-
λαμβάνει όλες τις ευθύνες για το σύνολο του έργου ή
για τα τμήματα του έργου που προσδιορίζονται με την α-
πόφαση έγκρισης της υποκατάστασης με απαλλαγή της
ευθύνης του αρχικού αναδόχου. Επίσης αναλαμβάνει και
τις υποχρεώσεις του αρχικού αναδόχου προς το προσω-
πικό που εργάσθηκε στο έργο τους τελευταίους τρεις (3)
μήνες πριν από την υποκατάσταση. Οι εγγυήσεις επ’ ο-
νόματι του αρχικού αναδόχου ή το μέρος τους που ορί-
ζεται με την εγκριτική απόφαση αποδίδονται, αφού
προηγουμένως κατατεθούν νέες ισόποσες εγγυήσεις α-
πό τον νέο ανάδοχο. Μόνο μετά την κατάθεση αυτή ε-
πέρχεται η απαλλαγή του αρχικού αναδόχου από την ευ-
θύνη του.
4. Σε περίπτωση αναδόχου κοινοπραξίας που την υπο-
κατάσταση ζητεί μέλος της, απαιτείται η συναίνεση ό-
λων των μελών της κοινοπραξίας και κατά τα λοιπά ε-
φαρμόζονται ανάλογα οι προηγούμενες παράγραφοι.
5. Σε κάθε περίπτωση υποκατάστασης γίνεται ανακοί-
νωση στο Μ.Ε.ΕΠ. για να ληφθεί υπόψη κατά την κρίση
της εκχωρούσας επιχείρησης, σύμφωνα με τις σχετικές
διατάξεις.
ΕΝΟΤΗΤΑ 4
ΥΠΕΡΓΟΛΑΒΙΑ - ΠΤΩΧΕΥΣΗ - ΘΑΝΑΤΟΣ
Άρθρο 165
Υπεργολαβία κατά την εκτέλεση

1. Όταν συνάπτεται σύμβαση μίσθωσης έργου μεταξύ
του αναδόχου δημόσιου έργου και άλλης εργοληπτικής
επιχείρησης, για την κατασκευή μέρους του έργου που
έχει αναληφθεί από τον ανάδοχο (υπεργολαβία), ο υπερ-
γολάβος θεωρείται «εγκεκριμένος» με τις συνέπειες του
παρόντος, μετά από έγκριση του κυρίου του έργου ή του
φορέα κατασκευής όταν συντρέχουν οι εξής προϋποθέ-
σεις:
α) Ο υπεργολάβος έχει τα αντίστοιχα προσόντα για
την εκτέλεση του έργου που αναλαμβάνει και ανήκει σε
τάξη και κατηγορία έργου, αντίστοιχη με το ποσό της
σύμβασης μίσθωσης έργου και
β) Ο ανάδοχος, πριν από την εγκατάσταση του υπερ-
γολάβου στο έργο έχει γνωστοποιήσει στον κύριο του
έργου ή στον φορέα κατασκευής τη σύμβαση υπεργολα-
βίας.
Ο ανάδοχος του έργου πρέπει να διατηρεί ποσοστό
τουλάχιστον εβδομήντα τοις εκατό (70%) του ποσού της
αξίας σύμβασής του, αρχικής και συμπληρωματικών, με
τον κύριο του έργου ή τον φορέα κατασκευής, αφού λη-
φθούν υπόψη όλες οι συμβάσεις υπεργολαβιών που έ-
χουν εγκριθεί.
Ο κύριος του έργου ή ο φορέας κατασκευής μπορούν
με απόφασή τους, που εκδίδεται μέσα σε αποκλειστική
προθεσμία δεκαπέντε (15) ημερών από την ανωτέρω
γνωστοποίηση, να μην εγκρίνουν την υπεργολαβία αυτή.
Κατά την υπογραφή της σύμβασης εκτέλεσης ο ανά-
δοχος οφείλει να προσκομίσει την υπεργολαβική σύμβα-
ση. Η Διευθύνουσα Υπηρεσία μπορεί να χορηγήσει προ-
θεσμία στον ανάδοχο και κατ’ αίτησή του, για την προ-
σκόμιση της υπεργολαβικής σύμβασης με τον αρχικώς
προταθέντα υπεργολάβο ή άλλον που διαθέτει τα ανα-
γκαία κατά την κρίση της υπηρεσίας αυτής προσόντα, ε-
φόσον συντρέχει σοβαρός λόγος. Η Διευθύνουσα Υπη-
ρεσία υποχρεούται να κινήσει τη διαδικασία έκπτωσης
του αναδόχου, εφόσον δεν συνάψει εν τέλει την υπερ-
γολαβική σύμβαση.
2. Η έγκριση της υπεργολαβίας έχει τις εξής συνέπει-
ες:
α) Το ποσό της σύμβασης της υπεργολαβίας, όπως αυ-
τό προκύπτει ιδίως από τα τιμολόγια που εκδίδονται από
τον υπεργολάβο προς τον ανάδοχο, λαμβάνεται υπόψη
για τον υπολογισμό της εμπειρίας.
β) Για το ποσό της σύμβασης υπεργολαβίας ο ανάδο-
χος δεν δικαιούται πιστοποιητικό εμπειρίας για χρήση
στο Μ.Ε.ΕΠ., ενώ τα στελέχη του αναδόχου δικαιούνται
πιστοποιητικό εμπειρίας, το οποίο για την εξέλιξη στο
Μ.Ε.Κ. ανάγεται στο μισό του χρόνου επίβλεψης.
Άρθρο 166
Όροι και διαδικασία υπεργολαβίας
έγκρισης υπολαβίας

1. Για την αναγνώριση υπεργολάβου ως εγκεκριμένου,
με τις συνέπειες της παρ. 2 του άρθρου 165, υποβάλλε-
ται στη Διευθύνουσα Υπηρεσία κοινή αίτηση του αναδό-
χου και του υπεργολάβου μαζί με πρωτότυπο συμφωνη-
τικό και φάκελο δικαιολογητικών, σύμφωνα με την παρ.
2. Στο συμφωνητικό της υπεργολαβίας πρέπει να αναφέ-
ρονται συγκεκριμένα οι εργασίες ή το μέρος του έργου
που αναλαμβάνει ο υπεργολάβος, καθώς και η αξία της
σύμβασης υπεργολαβίας.
2. Ο φάκελος των δικαιολογητικών που συνοδεύει την
αίτηση της παραγράφου 1 περιέχει ιδίως τα εξής:
α) Τα νομιμοποιητικά έγγραφα που τεκμηριώνουν τα
στοιχεία των συμβαλλομένων και την εγκυρότητα των
πράξεων, όπως τα ισχύοντα καταστατικά, αποφάσεις δι-
οικητικών συμβουλίων, εξουσιοδοτήσεις κ.λπ..
β) Σαφή αναφορά των στοιχείων του υπεργολάβου, α-
πό τα οποία να αποδεικνύεται ότι έχει τις ιδιότητες που
απαιτούνται από τις διατάξεις του άρθρου 165 και ειδικό-
τερα:
αα) Εάν πρόκειται περί ατομικής εργοληπτικής επιχεί-
ρησης εγγεγραμμένης στο Μ.Ε.ΕΠ., το ονοματεπώνυμο,
την ισχύουσα επαγγελματική διεύθυνση και τον αριθμό
εγγραφής στο Μ.Ε.ΕΠ. και την τάξη και τις κατηγορίες
έργων στις οποίες είναι γραμμένη και τη βεβαίωση εγ-
γραφής στο Μ.Ε.ΕΠ. σε απλό αντίγραφο.
ββ) Εάν πρόκειται περί εργοληπτικής επιχείρησης με
νομική προσωπικότητα εγγεγραμμένης στο Μ.Ε.ΕΠ., την
πλήρη επωνυμία και το διακριτικό τίτλο της εταιρίας, την
ισχύουσα διεύθυνση, τον αριθμό εγγραφής στο Μ.Ε.ΕΠ.
και την τάξη και τις κατηγορίες έργων στις οποίες είναι
εγγεγραμμένη, καθώς και το ονοματεπώνυμο, την ισχύ-
ουσα διεύθυνση, το επάγγελμα και την ιδιότητα του φυ-
σικού προσώπου, το οποίο είναι εξουσιοδοτημένο για
την υπογραφή του συμφωνητικού της υπεργολαβίας και
τα στοιχεία της απόφασης του οργάνου, το οποίο δε-
σμεύει την εταιρία κατά το καταστατικό της, για την ε-
κτέλεση του έργου σε υπεργολαβία και τη βεβαίωση εγ-
γραφής στο Μ.Ε.ΕΠ. σε απλό αντίγραφο.
γγ) Εάν πρόκειται για εργοληπτική επιχείρηση με έδρα
εκτός Ελλάδος, μη εγγεγραμμένη στο Μ.Ε.ΕΠ., τα στοι-
χεία των περιπτώσεων αα) και ββ) και αντί των στοιχείων
εγγραφής στο Μ.Ε.ΕΠ., τα στοιχεία που αποδεικνύουν
ότι πρόκειται περί εργοληπτικής επιχείρησης η οποία
μπορεί, σύμφωνα με το δίκαιο της έδρας της, να συμμε-
τέχει σε δημοπρασίες και να αναλαμβάνει την εκτέλεση
δημόσιων έργων, της τάξης και της κατηγορίας του συ-
γκεκριμένου έργου το οποίο αναφέρεται στο συμφωνη-
τικό υπεργολαβίας.
γ) Πιστοποιητικά από τα οποία να αποδεικνύεται ότι ο
υπεργολάβος δεν βρίσκεται υπό πτώχευση, εκκαθάριση,
αναγκαστική διαχείριση ή προκειμένου για επιχείρηση
με έδρα εκτός Ελλάδας, σε οποιαδήποτε ανάλογη κατά-
σταση που προκύπτει από παρόμοια διαδικασία προβλε-
πόμενη από τη νομοθεσία της έδρας της.
δ) Πιστοποιητικά από τα οποία να αποδεικνύεται ότι τα
παρακάτω πρόσωπα δεν έχουν καταδικασθεί με αμετά-
κλητη δικαστική απόφαση για αδικήματα τα οποία στε-
ρούν το δικαίωμα συμμετοχής σε δημοπρασία, όπως κα-
θορίζονται κάθε φορά στη διακήρυξη δημοπράτησης του
συγκεκριμένου έργου. Τα πιστοποιητικά αυτά πρέπει να
έχουν εκδοθεί από την αρμόδια εισαγγελική αρχή ή την
αντίστοιχη δημόσια αρχή (επί επιχειρήσεων με έδρα ε-
κτός Ελλάδας, μη εγγεγραμμένων στο Μ.Ε.ΕΠ.) και α-
φορούν στα εξής φυσικά πρόσωπα:
αα) επί ατομικής επιχείρησης, στο πρόσωπο που ανή-
κει αυτή,
ββ) επί προσωπικής εταιρίας, στους διαχειριστές,
γγ) επί Ε.Π.Ε. στους διαχειριστές,
δδ) επί Α.Ε. στον πρόεδρο του διοικητικού συμβουλίου
και στον Διευθύνοντα Σύμβουλο.
ε) Υπεύθυνη δήλωση του νόμιμου εκπροσώπου του υ-
περγολάβου ότι δεν του επιβλήθηκε για πειθαρχικό πα-
ράπτωμα ποινή η οποία του στερεί το δικαίωμα συμμετο-
χής σε δημοπρασία.
στ) Βεβαιώσεις των αρμόδιων οργανισμών κοινωνικής
ασφάλισης (βεβαιώσεις ασφαλιστικής ενημερότητας), α-
πό τις οποίες να αποδεικνύεται ότι έχει εκπληρώσει τις
υποχρεώσεις του όσον αφορά στην καταβολή των ει-
σφορών κοινωνικής ασφάλισης, σύμφωνα με την ισχύ-
ουσα ελληνική νομοθεσία ή με τη νομοθεσία της χώρας
όπου είναι εγκατεστημένος.
ζ) Βεβαιώσεις των αρμόδιων φορολογικών αρχών (βε-
βαιώσεις φορολογικής ενημερότητας), από τις οποίες να
αποδεικνύεται ότι έχει εκπληρώσει τις υποχρεώσεις του
τις σχετικές με την πληρωμή των φόρων, σύμφωνα με
την ισχύουσα ελληνική νομοθεσία ή με τη νομοθεσία της
χώρας που είναι εγκατεστημένος.
3. Εργοληπτικές επιχειρήσεις κάτοχοι «ενημερότητας
πτυχίου» σε ισχύ δεν προσκομίζουν όσα από τα ανωτέ-
ρω δικαιολογητικά προσκομίστηκαν για την έκδοση της
ενημερότητας πτυχίου.
4. Η απόφαση έγκρισης ή μη της σύναψης της σύμβα-
σης της προηγούμενης παραγράφου λαμβάνεται από τη
διευθύνουσα υπηρεσία, μέσα στην αποκλειστική προθε-
σμία των δεκαπέντε (15) ημερών που ορίζεται στην πα-
ράγραφο 1 του άρθρου 165. Αν κατά την εξέταση της αί-
τησης διαπιστωθούν ελλείψεις, μπορεί να προσκληθεί ο
ανάδοχος για τη συμπλήρωσή τους. Στην περίπτωση αυ-
τή μπορεί να ανασταλεί η ανωτέρω προθεσμία, μέχρι τη
συμπλήρωση των ελλείψεων και την υποβολή των δικαι-
ολογητικών που λείπουν. Μέχρι την έγκριση ή μέχρι την
παρέλευση της προθεσμίας αυτής δεν επιτρέπεται η σύ-
μπραξη του υπεργολάβου στην κατασκευή του έργου.
5. Η διευθύνουσα υπηρεσία, με ειδική αιτιολόγηση,
μπορεί να μην εγκρίνει τη σύσταση της υπεργολαβίας, οι
δε λόγοι μη έγκρισης μπορούν να βασίζονται μόνο σε
τεκμηριωμένα στοιχεία προερχόμενα κυρίως από την υ-
πηρεσία του μητρώου των εργοληπτικών επιχειρήσεων,
σχετικά με την ικανότητα και αξιοπιστία των εργοληπτι-
κών επιχειρήσεων, για την καλή και έγκαιρη κατασκευή
του έργου που συμφωνήθηκε ως αντικείμενο της υπερ-
γολαβίας. Η απόφαση αυτή της διευθύνουσας υπηρε-
σίας, περί μη έγκρισης της σύστασης της υπεργολαβίας,
εκδίδεται μόνο μέσα στην αποκλειστική προθεσμία της
παραγράφου 1 του άρθρου 165 και κοινοποιείται αμέσως
στον ανάδοχο και τον υπεργολάβο, κατά τις διατάξεις
του άρθρου 143, καθώς και στην προϊσταμένη αρχή, μαζί
με απλό αντίγραφο του υποβληθέντος συμφωνητικού
σύστασης της υπεργολαβίας.
Εάν η έγκριση του υπεργολάβου γίνει αυτοδικαίως λό-
γω παρέλευσης της προθεσμίας της παραγράφου 1 του
άρθρου 165, η Διευθύνουσα Υπηρεσία οφείλει, εντός δέ-
κα (10) ημερών από τότε που θα το ζητήσει εγγράφως ο
ανάδοχος, να εκδώσει σχετική βεβαίωση για την ανάλη-
ψη του έργου από τον υπεργολάβο, προς χρήση ενώπιον
των αρμόδιων φορολογικών, ελεγκτικών ή άλλων αρ-
χών, χορηγώντας του και επικυρωμένο αντίγραφο του υ-
ποβληθέντος συμφωνητικού μίσθωσης έργου.
Άρθρο 167
Πτώχευση, θάνατος

1. Αν ο ανάδοχος πτωχεύσει, η σύμβαση διαλύεται αυ-
τοδίκαια.
2. Σε περίπτωση πτώχευσης ενός ή μερικών από τα μέ-
λη της κοινοπραξίας εφαρμόζονται οι διατάξεις της πα-
ρούσας παραγράφου.
Αν τα μέλη της κοινοπραξίας ήταν δύο και πτωχεύσει
το ένα, η κοινοπραξία θεωρείται διαλυμένη ως προς τον
κύριο του έργου και η εργολαβία συνεχίζεται υποχρεωτι-
κά για το σύνολο του έργου από το άλλο μέλος μόνο, το
οποίο αναλαμβάνει έναντι του κυρίου του έργου όλα τα
δικαιώματα και τις υποχρεώσεις του μέλους που πτώ-
χευσε και που απορρέουν από την εργολαβική σύμβαση.
Αν τα μέλη της κοινοπραξίας ήταν περισσότερα από δύο,
η κοινοπραξία συνεχίζεται έναντι του κυρίου του έργου
από τα λοιπά μέλη. Απαιτήσεις ή υποχρεώσεις του μέ-
λους ή της κοινοπραξίας που συνεχίζει το έργο έναντι
του μέλους που πτώχευσε κρίνονται κατά τις διατάξεις
του πτωχευτικού δικαίου. Η παράγραφος αυτή εφαρμό-
ζεται ανάλογα και σε περίπτωση πτώχευσης δύο ή πε-
ρισσότερων μελών της κοινοπραξίας. Αν κηρυχθούν σε
πτώχευση δύο ή περισσότερα από τα μέλη της κοινο-
πραξίας και από την αιτία αυτή εκτίθεται σε κίνδυνο η
προσήκουσα εκτέλεση της εργολαβικής σύμβασης, ο κύ-
ριος του έργου μπορεί κατά την κρίση του να διαλύσει τη
σύμβαση, αζημίως γι’ αυτόν.
3. Αν ο ανάδοχος είναι ατομική επιχείρηση και αποβιώ-
σει αυτός που την ασκεί, η σύμβαση διαλύεται αυτοδί-
καια, εκτός αν εγκριθεί από την προϊσταμένη αρχή η α-
ποπεράτωση των εργασιών από τους κληρονόμους, οι ο-
ποίοι στην περίπτωση αυτή αναλαμβάνουν όλες τις υπο-
χρεώσεις και τα δικαιώματα του αναδόχου. Η έγκριση γί-
νεται ύστερα από αίτηση των κληρονόμων που πρέπει να
υποβληθεί μέσα σε ανατρεπτική προθεσμία τριάντα (30)
ημερών από το θάνατο του αναδόχου.
4. Σε περίπτωση θανάτου ενός ή περισσότερων φυσι-
κών προσώπων που μετείχαν στην κοινοπραξία με τις α-
τομικές τους επιχειρήσεις, εφαρμόζονται οι διατάξεις
της παρούσας παραγράφου. Αν μέλη της κοινοπραξίας
ήταν δύο φυσικά πρόσωπα που μετείχαν σε αυτήν με τις
ατομικές τους επιχειρήσεις και πεθάνει ο ένας, η κοινο-
πραξία θεωρείται διαλυμένη ως προς τον κύριο του έρ-
γου και η εργολαβία συνεχίζεται για το σύνολο του έρ-
γου υποχρεωτικά από το άλλο μέλος που αναλαμβάνει
απέναντι στον κύριο του έργου όλα τα δικαιώματα και
τις υποχρεώσεις αυτού που πέθανε. Οι σχέσεις που προ-
κύπτουν από την εργολαβία μεταξύ των κληρονόμων
του θανόντα και του άλλου μέλους της κοινοπραξίας
ρυθμίζονται κατά τις διατάξεις του Αστικού Κώδικα. Αν
τα μέλη της κοινοπραξίας ήταν περισσότερα από δύο, η
κοινοπραξία συνεχίζεται μεταξύ των λοιπών που ανα-
λαμβάνουν απέναντι στον κύριο του έργου όλα τα δικαι-
ώματα και τις υποχρεώσεις του θανόντος, που προκύ-
πτουν από την εργολαβική σύμβαση, ενώ κατά τα λοιπά
εφαρμόζονται ανάλογα οι διατάξεις των προηγούμενων
εδαφίων.
ΕΝΟΤΗΤΑ 5
ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ ΚΑΙ ΠΑΡΑΛΑΒΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ
Άρθρο 168
Βεβαίωση περάτωσης εργασιών

1. Όταν λήξει η προθεσμία περάτωσης του συνόλου ή
τμημάτων του έργου, ο επιβλέπων ή το εντεταλμένο όρ-
γανο της επίβλεψης αναφέρει στη διευθύνουσα υπηρε-
σία, μέσα σε διάστημα δέκα (10) ημερών από τη λήξη
του εγκεκριμένου χρόνου περαίωσης, αν τα έργα έχουν
περατωθεί και έχουν υποστεί ικανοποιητικά τις δοκιμα-
σίες που προβλέπονται στη σύμβαση ή αν τα έργα δεν έ-
χουν περατωθεί, οπότε αναφέρει συγκεκριμένα τις ερ-
γασίες που απομένουν για εκτέλεση. Αν οι εργασίες έ-
χουν περατωθεί, ο προϊστάμενος της διευθύνουσας υπη-
ρεσίας, μέσα σε δέκα (10) ημέρες από την παραλαβή της
πιο πάνω αναφοράς, εκδίδει βεβαίωση για την ημέρα
που περατώθηκαν οι εργασίες του έργου (βεβαίωση πε-
ράτωσης των εργασιών) την οποία κοινοποιεί αμελλητί
στον ανάδοχο. Εάν η βεβαίωση δεν εκδοθεί μέσα στην
πιο πάνω προθεσμία, τότε θεωρείται ότι έχει εκδοθεί αυ-
τοδίκαια τριάντα (30) ημέρες μετά την υποβολή από τον
ανάδοχο σχετικής έγγραφης όχλησης και επιβάλλονται
στα υπαίτια όργανα του φορέα κατασκευής του έργου οι
πειθαρχικές ποινές που προβλέπονται στην παρ. 3 του
άρθρου 141. Την έκδοση της βεβαίωσης μπορεί να ζητή-
σει ο ανάδοχος και πριν από τη λήξη των προθεσμιών αν
έχει περατώσει τα έργα. Στην περίπτωση αυτή εφαρμό-
ζονται ανάλογα οι διαδικασίες των πρώτων εδαφίων της
παρούσας παραγράφου. Η βεβαίωση περάτωσης των ερ-
γασιών δεν αναπληρώνει την παραλαβή των έργων, η ο-
ποία διενεργείται, σύμφωνα με τις διατάξεις των επόμε-
νων άρθρων.
2. Αν στις εργασίες που έχουν περατωθεί διαπιστω-
θούν επουσιώδεις μόνο ελλείψεις που δεν επηρεάζουν
τη λειτουργικότητα του έργου, ο προϊστάμενος της διευ-
θύνουσας υπηρεσίας, γνωστοποιεί με διαταγή του προς
τον ανάδοχο τις ελλείψεις που έχουν επισημανθεί και
τάσσει εύλογη προθεσμία για την αποκατάστασή τους.
Στην περίπτωση αυτή η βεβαίωση περάτωσης εκδίδεται
μετά την εμπρόθεσμη αποκατάστασή των ελλείψεων και
αναφέρει το χρόνο που περατώθηκε το έργο, χωρίς να
λαμβάνεται υπόψη ο χρόνος αποκατάστασης.
3. Αν οι εργασίες δεν έχουν περατωθεί ή οι ελλείψεις
που διαπιστώθηκαν δεν είναι επουσιώδεις ή αν δεν πε-
ρατώθηκαν από τον ανάδοχο εμπρόθεσμα οι εργασίες α-
ποκατάστασης επουσιωδών ελλείψεων, σύμφωνα με την
προηγούμενη παράγραφο εφαρμόζονται, ανάλογα με
την περίπτωση, οι διατάξεις των άρθρων 159 και 160.
Άρθρο 169
Διοικητική παραλαβή για χρήση

1. Οποτεδήποτε και πριν από την προσωρινή παραλα-
βή, το έργο ή αυτοτελή του τμήματα που έχουν περατω-
θεί μπορεί να δοθούν σε χρήση, ύστερα από τη διενέρ-
γεια σχετικής διοικητικής παραλαβής.
2. Η διοικητική παραλαβή γίνεται με πρωτόκολλο με-
ταξύ του προϊσταμένου της διευθύνουσας υπηρεσίας,
του επιβλέποντος, εκπροσώπου της υπηρεσίας συντήρη-
σης εφόσον αυτή έχει καθοριστεί και του αναδόχου. Αν
το έργο παραδίδεται για χρήση σε υπηρεσία άλλη από
τον φορέα κατασκευής του συμπράττει στο πρωτόκολλο
και εκπρόσωπος της υπηρεσίας αυτής. Αν ο εκπρόσωπος
του φορέα συντήρησης ή ο ανάδοχος κληθούν και δεν
παραστούν ή αρνηθούν την υπογραφή του πρωτοκόλ-
λου, αυτό συντάσσεται από τους λοιπούς, με σχετική
μνεία κατά περίπτωση και αυτό κοινοποιείται αρμόδια.
Το πρωτόκολλο περιλαμβάνει μνεία του έργου ή των
τμημάτων που παραδίδονται για χρήση και συνοπτική πε-
ριγραφή της κατάστασης των εργασιών.
3. Η κατά την προηγούμενη παράγραφο διοικητική πα-
ραλαβή για χρήση γίνεται αμέσως μετά την περάτωση
των εργασιών του έργου ή αυτοτελών τμημάτων του, αν
αυτό προβλέπεται από τα συμβατικά τεύχη. Αν δεν υ-
πάρχει τέτοια πρόβλεψη, μπορεί η διοικητική παραλαβή
να γίνει ύστερα από απόφαση της διευθύνουσας υπηρε-
σίας.
4. Αν από τη σύμβαση προβλέπεται η εκτέλεση των ερ-
γασιών παράλληλα προς τη χρήση του έργου, δεν απαι-
τείται η διενέργεια διοικητικής παραλαβής. Το ίδιο ισχύει
αν η παράλληλη χρήση προκύπτει από τη φύση των ερ-
γασιών. Στις περιπτώσεις αυτές μπορεί να διενεργείται
διοικητική παραλαβή του έργου μετά από σχετική από-
φαση της διευθύνουσας υπηρεσίας.
5. Η διοικητική παραλαβή για χρήση δεν αναπληρώνει
τη διενέργεια της προσωρινής και οριστικής παραλαβής
του έργου.
Άρθρο 170
Προσωρινή παραλαβή του έργου

1. Μετά τη βεβαίωση περάτωσης των εργασιών το έρ-
γο παραλαμβάνεται προσωρινά. Με την προσωρινή πα-
ραλαβή ελέγχονται οι εργασίες ποσοτικά και ποιοτικά.
Οι εργασίες συμπληρωματικών συμβάσεων παραλαμβά-
νονται μαζί με τις εργασίες της αρχικής σύμβασης.
2. Η προσωρινή παραλαβή διενεργείται μέσα σε έξι (6)
μήνες από τη βεβαιωμένη περάτωση του έργου δηλαδή
από την ημερομηνία που στη σχετική βεβαίωση φέρεται
ως ημερομηνία που αυτό περατώθηκε ή, στην περίπτωση
της παρ. 2 του άρθρου 168, από την ημερομηνία έκδοσης
της σχετικής βεβαίωσης περάτωσης των εργασιών, αν υ-
ποβληθούν από τον ανάδοχο, μέσα σε δύο (2) μήνες από
τις πιο πάνω ημερομηνίες, η τελική επιμέτρηση και το
μητρώο του έργου, το οποίο περιλαμβάνει τα βασικά
στοιχεία του έργου «όπως κατασκευάστηκε». Αν η τελι-
κή επιμέτρηση και το μητρώο του έργου υποβληθούν α-
πό τον ανάδοχο μεταγενέστερα, η πιο πάνω προθεσμία
για τη διενέργεια της παραλαβής αρχίζει από την υποβο-
λή της τελικής επιμέτρησης και του μητρώου έργου. Αν
δεν υποβληθεί τελική επιμέτρηση και το μητρώο έργου
από τον ανάδοχο, η προθεσμία για τη διενέργεια της πα-
ραλαβής αρχίζει από την κοινοποίηση στον ανάδοχο της
τελικής επιμέτρησης που συντάχθηκε από την υπηρεσία.
Αν η παραλαβή δεν διενεργηθεί ή το πρωτόκολλο δεν ε-
γκριθεί μέσα στις πιο πάνω προθεσμίες, η παραλαβή θε-
ωρείται ότι έχει συντελεσθεί αυτοδίκαια τριάντα (30) η-
μέρες μετά την υποβολή από τον ανάδοχο σχετικής ειδι-
κής όχλησης για τη διενέργειά της και επιβάλλονται στα
υπαίτια όργανα του φορέα κατασκευής του έργου οι πει-
θαρχικές ποινές που προβλέπονται στην παρ. 3 του άρ-
θρου 141. Αν ο ανάδοχος δεν παραστεί κατά την παρα-
λαβή ή υπογράψει «με επιφύλαξη» το σχετικό πρωτό-
κολλο, η παραλαβή θεωρείται ότι έχει συντελεστεί αυτο-
δίκαια εξήντα (60) ημέρες μετά την υποβολή ειδικής ό-
χλησης.
Με απόφαση του Υπουργού Υποδομών, Μεταφορών
και Δικτύων καθορίζεται το περιεχόμενο του «μητρώου
έργου», τα τεύχη, οι εκθέσεις, τα σχέδια, οι πίνακες, τα
ηλεκτρονικά δεδομένα και τα λοιπά στοιχεία που το συ-
νοδεύουν, καθώς και η μορφή των στοιχείων αυτών. Με
προεδρικό διάταγμα που εκδίδεται με πρόταση του ίδιου
Υπουργού καθορίζονται οι κυρώσεις που επιβάλλονται
στον ανάδοχο σε περίπτωση μη υποβολής του μητρώου,
η διαδικασία επιβολής των κυρώσεων, τα αρμόδια όργα-
να, καθώς και κάθε άλλο σχετικό θέμα.
3. Για τη διενέργεια της προσωρινής παραλαβής η
προϊσταμένη αρχή ορίζει την επιτροπή παραλαβής, α-
φού προηγουμένως η Διευθύνουσα Υπηρεσία της ανα-
κοινώσει την περάτωση των εργασιών και την υποβολή ή
σύνταξη της τελικής επιμέτρησης. Η επιτροπή είναι τρι-
μελής, όταν όμως πρόκειται για σημαντικά έργα μπορεί
να ορισθούν μέχρι και τέσσερα (4) επιπλέον μέλη για να
περιληφθούν σε αυτήν τεχνικοί διαφόρων ειδικοτήτων,
ανάλογα με τη φύση του έργου. Στην επιτροπή παραλα-
βής των έργων τουλάχιστον ο πρόεδρος δεν ορίζεται α-
πό υπαλλήλους της διευθύνουσας υπηρεσίας. Όταν ο
φορέας που πρόκειται να χρησιμοποιήσει το έργο είναι
άλλος από την υπηρεσία που το κατασκευάζει, η προϊ-
σταμένη αρχή μπορεί να περιλάβει στην επιτροπή μέλη
που υποδεικνύονται από τον φορέα που θα χρησιμοποιή-
σει το έργο. Τα μέλη της επιτροπής είναι τεχνικοί υπάλ-
ληλοι που έχουν αντίστοιχη εμπειρία και ικανότητα και ε-
πιλέγονται κατόπιν κληρώσεως υποχρεωτικά, σύμφωνα
με το ηλεκτρονικό σύστημα της παραγράφου 6 του άρ-
θρου 118. Η επιτροπή παραλαβής συνέρχεται και διενερ-
γεί την παραλαβή με πρωτοβουλία και ευθύνη του προέ-
δρου της. Για την παραλαβή συντάσσεται πρωτόκολλο
που υπογράφεται από όλα τα μέλη της επιτροπής, από
τον τελευταίο επιβλέποντα που παρίσταται κατά τη διε-
νέργειά της και από τον ανάδοχο που παραδίδει το έργο.
Αν υπάρξει αδυναμία υπογραφής από τον Πρόεδρο ή μέ-
λος της επιτροπής ή τον επιβλέποντα, το πρωτόκολλο υ-
πογράφεται από τους υπόλοιπους με σχετική μνεία των
λόγων της αδυναμίας υπογραφής.
4. Η επιτροπή παραλαβής παραλαμβάνει το έργο πο-
σοτικά και ποιοτικά, ελέγχει κατά το δυνατόν τις επιμε-
τρήσεις, με γενικές ή σποραδικές καταμετρήσεις, κατα-
γράφει στο πρωτόκολλο τις ποσότητες της τελικής επι-
μέτρησης, όπως διορθώνονται από τους ελέγχους που
γίνονται, χωρίς να δεσμεύεται από το περιεχόμενο του
τελικού συνοπτικού επιμετρητικού πίνακα, στον οποίο
μπορεί να επέμβει διορθωτικά, αιτιολογεί τις τροποποιή-
σεις στις ποσότητες και αναγράφει τις παρατηρήσεις
της για εργασίες που έχουν εκτελεσθεί με υπέρβαση
των εγκεκριμένων ποσοτήτων ή κατά τροποποίηση των
εγκεκριμένων σχεδίων . Η επιτροπή επίσης ελέγχει κατά
το δυνατόν την ποιότητα των εργασιών και αναγράφει
στο πρωτόκολλο τις παρατηρήσεις της, ιδίως για τις ερ-
γασίες που κρίνονται απορριπτέες ή ελαττωματικές, ου-
σιώδεις ή επουσιώδεις που πρέπει να αποκατασταθούν ή
παραδεκτές μεν αλλά με μείωση της τιμής τους. Ως ε-
πουσιώδεις θεωρούνται αποκλειστικά οι εργασίες που
δεν επηρεάζουν τη λειτουργικότητα του έργου, την α-
σφάλεια των χρηστών και δεν παραβιάζουν όρους αδειο-
δοτήσεων του έργου.
5. Στην παραλαβή καλείται, σύμφωνα με τις περιπτώ-
σεις β΄ και γ΄ της παραγράφου 1 του άρθρου 143 να πα-
ραστεί ο ανάδοχος. Η παραλαβή γίνεται νόμιμα και χω-
ρίς την παρουσία του αναδόχου αν αυτός έχει κληθεί να
παραστεί. Στην τελευταία αυτή περίπτωση, όπως και
στην περίπτωση που ο ανάδοχος αρνείται την υπογραφή
του πρωτοκόλλου, του κοινοποιείται το πρωτόκολλο,
σύμφωνα με τα οριζόμενα στην παράγραφο 1του άρ-
θρου 143. Το πρωτόκολλο θεωρείται ως πράξη της διευ-
θύνουσας υπηρεσίας και η σχετική ένσταση ασκείται μέ-
σα στην προθεσμία της παραγράφου 1 του άρθρου 174,
υπολογιζόμενη από την υπογραφή του με επιφύλαξη ή
από την κοινοποίηση στον ανάδοχο. Η προσωρινή παρα-
λαβή ολοκληρώνεται με την έγκριση του πρωτοκόλλου
από την προϊσταμένη αρχή. Αυτή μπορεί να αναβάλει
την έγκριση του πρωτοκόλλου μέχρι να αποκαταστα-
θούν από τον ανάδοχο τα ελαττώματα που διαπιστώθη-
καν.
Το πρωτόκολλο συντάσσεται υποχρεωτικά σε κάθε πε-
ρίπτωση.
Στην περίπτωση που η επιτροπή διαπιστώσει την ύπαρ-
ξη απορριπτέων ή ελαττωματικών ουσιωδών εργασιών
συντάσσει το πρωτόκολλο προσωρινής παραλαβής, σύμ-
φωνα με την παρ. 4 και προτείνει την αναβολή της παρα-
λαβής μέχρι την αποκατάσταση των αναφερομένων ερ-
γασιών. Το εν λόγω πρωτόκολλο υπογράφεται από την
επιτροπή και τον ανάδοχο και διαβιβάζεται με τις από-
ψεις της Διευθύνουσας υπηρεσίας επί της ένστασης του
αναδόχου στην προϊσταμένη αρχή η οποία εξετάζει το
πρωτόκολλο και την ένσταση και εκδίδει τη σχετική από-
φαση. Η απόφαση αυτή κοινοποιείται αμελλητί στον α-
νάδοχο, μαζί με ειδική διαταγή της Διευθύνουσας υπη-
ρεσίας για την αποκατάσταση και είναι υποχρεωμένος
να αποκαταστήσει τις απορριπτέες ή ελαττωματικές ερ-
γασίες εντός συγκεκριμένου χρονικού διαστήματος. Α-
πό την ημερομηνία κοινοποίησης της ειδικής διαταγής
στον ανάδοχο αναστέλλεται η προθεσμία αυτοδίκαιης έ-
γκρισης της προσωρινής παραλαβής. Μετά την παρέλευ-
ση του χρόνου αυτού ή αν ο ανάδοχος ειδοποιήσει ότι α-
ποκατέστησε αυτές τις εργασίες, η Διευθύνουσα Υπηρε-
σία ενημερώνει αμελλητί τον πρόεδρο της επιτροπής
παραλαβής, ο οποίος προσκαλεί άμεσα την επιτροπή πα-
ραλαβής η οποία συντάσσει εντός ευλόγου χρονικού
διαστήματος και πάντως όχι περισσότερο των δεκαπέ-
ντε ημερών και υπογράφει από κοινού με τον ανάδοχο
συμπληρωματικό πρωτόκολλο. Το συμπληρωματικό πρω-
τόκολλο αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του αρχικού
πρωτοκόλλου και διαβιβάζεται με ένσταση του αναδό-
χου για έγκριση από την Προϊσταμένη αρχή η οποία το
εγκρίνει εντός μηνός από την υποβολή του.
Στην περίπτωση που επιτροπή διαπιστώσει την ύπαρξη
απορριπτέων ή ελαττωματικών επουσιωδών εργασιών
συντάσσει το πρωτόκολλο προσωρινής παραλαβής, σύμ-
φωνα με την παράγραφο 4 και παραλαμβάνει το έργο με
παραδεκτές τις ελαττωματικές εργασίες αλλά με μείωση
της τιμής τους.
6. Οι διατάξεις του παρόντος άρθρου έχουν ανάλογη
εφαρμογή και για τις περιπτώσεις παραλαβής τμημάτων
έργων που περατώθηκαν και μπορεί να έχουν αυτοτελή
χρήση, όπου αυτό προβλέπεται από τη σύμβαση, καθώς
επίσης και σε όλες τις περιπτώσεις που μια εργολαβία
δεν συνεχίζεται, όπως στις περιπτώσεις διάλυσης και
έκπτωσης.
7. Απαραίτητο στοιχείο για την προσωρινή παραλαβή
κάθε δημόσιου έργου είναι ο Φάκελος Ασφάλειας και Υ-
γείας (Φ.Α.Υ.), σύμφωνα με την απόφαση ΔΕΕΠΠ/
οικ.433/ 19.9.2000 Β΄1176) του Υφυπουργού Περιβάλλο-
ντος, Χωροταξίας και Δημόσιων Έργων.
8. Ο ανάδοχος συντάσσει επίσης φάκελο προεκτίμη-
σης της δαπάνης τακτικής συντήρησης και λειτουργίας,
με βάση το μητρώο του έργου και εγχειρίδια λειτουργίας
και συντήρησης, που αφορούν σε φθορές λόγω συνή-
θους χρήσης του έργου.
Άρθρο 171
Χρόνος υποχρεωτικής συντήρησης των έργων

1. Ο χρόνος εγγύησης, κατά τον οποίο ο ανάδοχος φέ-
ρει τον κίνδυνο του έργου και υποχρεούται στη συντήρη-
σή του, σύμφωνα με την παράγραφο 1 του άρθρου 157
και την παρ. 2 του άρθρου 172 και μετά την πάροδο του
οποίου ενεργείται η οριστική παραλαβή, ορίζεται γενικά
σε δεκαπέντε (15) μήνες, υπό την επιφύλαξη των οριζο-
μένων στα έγγραφα της σύμβασης στην περίπτωση που
κριτήριο ανάθεσης της σύμβασης ήταν η προσαύξηση
του χρόνου εγγύησης κατά τα οριζόμενα στην περίπτω-
ση στ΄ της παρ. 2 του άρθρου 86.
Σε εντελώς ειδικές περιπτώσεις μπορεί με τα συμβα-
τικά τεύχη να ορίζεται μεγαλύτερος χρόνος εγγύησης
ενδεχομένως και με ιδιαίτερο αντάλλαγμα, όχι όμως με-
γαλύτερος από τρία (3) έτη. Για έργα προϋπολογισμού
δημοπράτησης μέχρι 250.000 ευρώ χωρίς ΦΠΑ, εφόσον
η φύση των εργασιών το επιτρέπει ή για έργα που δεν
νοείται μακροχρόνια συντήρησή τους, μπορεί με τα συμ-
βατικά τεύχη να καθορίζεται χρόνος εγγύησης μικρότε-
ρος των δεκαπέντε (15) μηνών. Ο χρόνος εγγύησης αρ-
χίζει από τη βεβαιωμένη περάτωση των εργασιών αν μέ-
σα σε δύο (2) μήνες από αυτή υποβληθεί από τον ανάδο-
χο η τελική επιμέτρηση, άλλως από την ημερομηνία που
υποβλήθηκε ή με οποιονδήποτε άλλο τρόπο συντάχθηκε
η τελική επιμέτρηση.
2. Κατά το χρόνο εγγύησης και υποχρεωτικής συντή-
ρησης ο ανάδοχος είναι υποχρεωμένος να επιθεωρεί τα-
κτικά τα έργα, να τα διατηρεί σε ικανοποιητική κα-τάστα-
ση και να αποκαθιστά κάθε βλάβη τους. Εργασίες για την
αποκατάσταση βλαβών κλοπών ή βανδαλισμών από τη
χρήση, εφόσον δεν οφείλονται σε κακή ποιότητα του έρ-
γου εκτελούνται με έγκριση της υπηρεσίας και η δαπάνη
αποδίδεται στον ανάδοχο ή οι εργασίες αυτές εκτελού-
νται από την υπηρεσία.
Αν ο ανάδοχος παραλείπει τις υποχρεώσεις του για τη
συντήρηση των έργων κατά το χρόνο εγγύησης, οι απα-
ραίτητες εργασίες μπορεί να εκτελεσθούν από την υπη-
ρεσία με οποιονδήποτε τρόπο σε βάρος και για λογαρια-
σμό του υπόχρεου αναδόχου ή όπως αλλιώς προβλέπε-
ται στα συμβατικά τεύχη. Οι εργασίες και ενέργειες συ-
ντήρησης καταγράφονται σε ειδικό τεύχος ο μορφότυ-
πος του οποίου και η συχνότητα καταγραφής προβλέπε-
ται στα συμβατικά τεύχη ή συμφωνούνται με την διευθύ-
νουσα υπηρεσία.	
Άρθρο 172
Οριστική παραλαβή

1. Στην οριστική παραλαβή εφαρμόζονται οι διατάξεις
για την προσωρινή παραλαβή των παραγράφων 3, 5 και 6
του άρθρου 170, όσον αφορά τις αντίστοιχες διαδικα-
σίες για το αντικείμενο της οριστικής παραλαβής.
2. Η οριστική παραλαβή γίνεται μετά την προσωρινή
και την πάροδο του χρόνου υποχρεωτικής από τον ανά-
δοχο συντήρησης. Πρέπει να διενεργηθεί μέσα σε δύο
(2) μήνες από τότε που λήγει ο χρόνος εγγύησης, σύμ-
φωνα με το άρθρο 171. Αν η οριστική παραλαβή δεν διε-
νεργηθεί μέσα σε αυτήν την προθεσμία, θεωρείται ότι έ-
χει συντελεσθεί αυτοδίκαια εξήντα (60) ημέρες μετά την
υποβολή από τον ανάδοχο σχετικής ειδικής όχλησης για
τη διενέργειά της και επιβάλλονται στα υπαίτια όργανα
του φορέα κατασκευής του έργου οι πειθαρχικές ποινές
που προβλέπονται στην παρ. 3 του άρθρου 141. Αν η
προσωρινή παραλαβή δεν έχει διενεργηθεί μέχρι την ο-
ριστική παραλαβή, διενεργείται ταυτόχρονα προσωρινή
και οριστική παραλαβή.
3. Κατά την οριστική παραλαβή η επιτροπή παραλαβής
παραλαμβάνει το έργο όσον αφορά την καλή κατάσταση
των εργασιών.
4. Μετά την οριστική παραλαβή του έργου ο ανάδοχος
ευθύνεται κατά τις διατάξεις του Αστικού Κώδικα. Σε πε-
ριπτώσεις ειδικών έργων, με τα συμβατικά τεύχη μπορεί
να ορίζονται πρόσθετες ευθύνες ή υποχρεώσεις του α-
ναδόχου και μετά την οριστική παραλαβή.
5. Οι διατάξεις της προηγούμενης παραγράφου και της
παρ. 3 του άρθρου 178 εφαρμόζονται είτε η οριστική πα-
ραλαβή διενεργηθεί πραγματικά είτε συντελεσθεί αυτο-
δίκαια.
6. Η συντέλεση της οριστικής παραλαβής αποτελεί
την αφετηρία της παραγραφής των απαιτήσεων του ανα-
δόχου από την εργολαβική σύμβαση που δεν έχουν ήδη
παραγραφεί, σύμφωνα με τις ειδικότερες διατάξεις του
παρόντος νόμου.
7. Αν η παραλαβή συντελεσθεί αυτοδίκαια και διαπι-
στωθούν εκ των υστέρων διαφορές στις ποσότητες των
εργασιών που εκτελέσθηκαν ο ανάδοχος έχει υποχρέω-
ση να επιστρέψει το εργολαβικό αντάλλαγμα που έχει
καταβληθεί για τις εργασίες αυτές.
8. Απαραίτητο στοιχείο για την οριστική παραλαβή κά-
θε δημόσιου έργου είναι ο Φάκελος Ασφάλειας και Υγεί-
ας (Φ.Α.Υ.).
Άρθρο 173
Απόσβεση δικαιωμάτων αναδόχου

Με την επιφύλαξη μικρότερων προθεσμιών που προ-
βλέπονται στον παρόντα νόμο τα εν γένει δικαιώματα
του αναδόχου από τη σύμβαση αποσβέννυνται και οποι-
αδήποτε εξ αυτών αξίωση παραγράφεται, εάν αυτά δεν
ασκηθούν, με σχετική αίτησή του προς τη διευθύνουσα
υπηρεσία, μέσα σε προθεσμία τεσσάρων (4) μηνών από
την εμφάνιση της γενεσιουργού τους αιτίας.
ΕΝΟΤΗΤΑ 6
ΕΠΙΛΥΣΗ ΔΙΑΦΟΡΩΝ
Άρθρο 174
Διοικητική επίλυση συμβατικών διαφορών

1. Κατά των πράξεων ή παραλείψεων της διευθύνου-
σας υπηρεσίας, που προσβάλλουν έννομο συμφέρον του
αναδόχου, χωρεί ένσταση. Η ένσταση ασκείται με κατά-
θεση στη διευθύνουσα υπηρεσία, μέσα σε ανατρεπτική
προθεσμία δεκαπέντε (15) ημερών, από την κοινοποίηση
της πράξης ή τη συντέλεση της παράλειψης, εκτός αν σε
ειδικές περιπτώσεις ορίζεται διαφορετικά στον παρόντα
τίτλο Ι.
2. Η ένσταση απευθύνεται στην προϊσταμένη αρχή, ε-
κτός αν ορίζεται διαφορετικά σε συγκεκριμένες περι-
πτώσεις. Η αρμόδια αρχή υποχρεούται να εκδώσει την α-
πόφασή της μέσα σε δύο (2) μήνες από την κατάθεση
της ένστασης.
3. Αν η ένσταση απορριφθεί στο σύνολό της ή μερικώς
ή αν παρέλθει άπρακτη η δίμηνη προθεσμία της προη-
γούμενης παραγράφου, ο ανάδοχος μπορεί να ασκήσει
αίτηση θεραπείας μέσα σε ανατρεπτική προθεσμία τριών
(3) μηνών από την κοινοποίηση της απόφασης ή από την
άπρακτη πάροδο του διμήνου. Η έκδοση ή κοινοποίηση
απόφασης επί της ένστασης, μετά την πάροδο του διμή-
νου, δεν μεταθέτει την έναρξη της τρίμηνης προθεσμίας
για την άσκηση αίτησης θεραπείας. Αίτηση θεραπείας α-
σκείται επίσης και κατά αποφάσεων ή πράξεων της προϊ-
σταμένης αρχής ή του κυρίου του έργου, εφόσον με τις
αποφάσεις ή πράξεις αυτές δημιουργείται για πρώτη φο-
ρά διαφωνία. Στην τελευταία αυτή περίπτωση δεν απαι-
τείται να προηγηθεί ένσταση και η τρίμηνη προθεσμία
για την άσκηση της αίτησης θεραπείας αρχίζει από την
κοινοποίηση της απόφασης ή της πράξης στον ανάδοχο.
Η Διευθύνουσα Υπηρεσία κατά την έκδοση πράξης η ο-
ποία υπόκειται σε ένσταση και η Προϊσταμένη αρχή κατά
την έκδοση των πράξεων ή αποφάσεών της, οφείλουν
να μνημονεύουν τη δυνατότητα άσκησης ένστασης ή αί-
τησης θεραπείας, την ανατρεπτική προθεσμία για την ά-
σκησή τους και το αποφαινόμενο όργανο.
4. Η αίτηση θεραπείας δεν είναι απαραίτητο να έχει
συνταχθεί με ορισμένο τύπο, πρέπει όμως να αναφέρει
την πράξη ή την παράλειψη, κατά της οποίας στρέφεται,
σύντομο ιστορικό της σύμβασης και της διαφωνίας, τους
λόγους, στους οποίους στηρίζει τις απόψεις του αυτός
που υποβάλλει την αίτηση και ορισμένα αιτήματα, ταο-
ποία πρέπει να είναι ταυτόσημα με τα αιτήματα της έν-
στασης που τυχόν προηγήθηκε.
5. Η αίτηση θεραπείας απευθύνεται στον Υπουργό Υ-
ποδομών, Μεταφορών και Δικτύων ή στο κατά περίπτω-
ση, σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις αρμόδιο αποφαι-
νόμενο όργανο και η επίδοσή της γίνεται πάντοτε με δι-
καστικό επιμελητή, κοινοποιείται δε και στην υπηρεσία
που έχει εκδώσει την προσβαλλόμενη πράξη. Αν η αίτη-
ση στρέφεται κατά παράλειψης έκδοσης της πράξης, η
κοινοποίηση γίνεται προς τη διευθύνουσα υπηρεσία.
6. Η αίτηση θεραπείας συνοδεύεται από αντίγραφα
της πράξης, από την οποία προήλθε η διαφωνία, της έν-
στασης που υποβλήθηκε κατ’ αυτής και της πράξης ή α-
πόφασης κατά της οποίας στρέφεται η αίτηση, αν κοινο-
ποιήθηκε τέτοια πράξη ή απόφαση.
7. Η Διευθύνουσα Υπηρεσία και η αρμόδια για την έν-
σταση προϊσταμένη αρχή, αν η ίδια δεν είναι αρμόδια για
την εισήγηση, υποχρεούνται μέσα σε είκοσι (20) ημέρες
από την κατάθεση της αίτησης να διαβιβάσουν στην αρ-
μόδια για την αίτηση θεραπείας υπηρεσία τις απόψεις
τους επί αυτής και το φάκελο της υπόθεσης, ο οποίος
περιλαμβάνει πάντοτε τα συμβατικά τεύχη ή αντίγραφά
τους. Η παράλειψη αυτή αποτελεί πειθαρχική παράβαση
και επιβάλλονται οι πειθαρχικές ποινές που προβλέπο-
νται στο άρθρο 141. Τα συμβατικά τεύχη μπορεί να τα
προσκομίσει και αυτός που υποβάλλει την αίτηση.
8. Αίτηση θεραπείας μπορεί να ασκήσει και ο κύριος
του έργου, εφόσον δεν είναι το Δημόσιο και η προϊστα-
μένη αρχή δεν ανήκει στον κύριο του έργου. Αν η αρμο-
διότητα για την απόφαση επί αιτήσεων θεραπείας ασκεί-
ται από όργανο του κυρίου του έργου, επί αιτήσεων θε-
ραπείας του προηγούμενου εδαφίου αποφασίζει πάντο-
τε ο Υπουργός Υποδομών Μεταφορών και Δικτύων.
9. Αν δεν είναι το Δημόσιο κύριος του έργου, αντίγρα-
φο της αίτησης θεραπείας επιδίδεται στον αντισυμβαλ-
λόμενο μέσα σε δέκα (10) ημέρες από την επίδοσή της
στο αρμόδιο αποφαινόμενο όργανο, διαφορετικά η αίτη-
ση θεραπείας θεωρείται σαν να μην έχει ασκηθεί. Ο αντι-
συμβαλλόμενος μέσα σε ανατρεπτική προθεσμία ενός
(1) μηνός μπορεί να υποβάλει στο αποφαινόμενο επί της
αιτήσεως θεραπείας όργανο τις αντιρρήσεις του επί αι-
τήσεως θεραπείας. Η παράλειψη υποβολής αντιρρήσεων
δεν δημιουργεί τεκμήριο αποδοχής των λόγων που προ-
βάλλονται με την ένσταση ή την αίτηση θεραπείας,τους
οποίους μπορεί ο ενδιαφερόμενος να αποκρούσει για
πρώτη φορά στο Δικαστήριο.
10. Στις περιπτώσεις της προηγούμενης παραγράφου,
αυτός που υπέβαλε την αίτηση θεραπείας υποχρεούται
να υποβάλει στο αποφαινόμενο επί της αίτησης θεραπεί-
ας όργανο επικυρωμένο αντίγραφο του αποδεικτικού ε-
μπρόθεσμης επίδοσης της αίτησής του αυτής στον αντι-
συμβαλλόμενο. Η υποβολή του εν λόγω αντιγράφου γί-
νεται μέσα σε προθεσμία είκοσι (20) ημερών από την ε-
πίδοση της αίτησης θεραπείας στον αντισυμβαλλόμενο.
Οι αιτήσεις θεραπείας στην περίπτωση αυτή δεν εισάγο-
νται για συζήτηση στο αρμόδιο Τεχνικό Συμβούλιο πριν
περάσει η προθεσμία της προηγούμενης παραγράφου
για υποβολή αντιρρήσεων. Οι αντιρρήσεις συζητούνται
μαζί με την αίτηση θεραπείας, με τις οποίες συζητούνται
και εξετάζονται και οι τυχόν αντίθετες για το ίδιο θέμα
αιτήσεις θεραπείας. Αν υποβληθούν αντίθετες αιτήσεις
θεραπείας, όταν αρμόδιος να αποφασίσει επί αίτησης
θεραπείας του κυρίου του έργου είναι ο Υπουργός Υπο-
δομών Μεταφορών και Δικτύων, σύμφωνα με την παρά-
γραφο 8, η αρμοδιότητα του Υπουργού επεκτείνεται και
στη συνεξεταζόμενη αντίθετη αίτηση θεραπείας του α-
ναδόχου, έστω και αν αρμόδιο να αποφασίσει για την τε-
λευταία αυτή αίτηση θεραπείας είναι όργανο του κυρίου
του έργου.
11. Προκειμένου να συζητηθεί η αίτηση θεραπείας στο
τεχνικό συμβούλιο η αρμόδια για την εισήγηση υπηρε-
σία, σε συνεννόηση με τη Γραμματεία του Συμβουλίου
καλεί με έγγραφη πρόσκλησή της τον ανάδοχο να παρα-
στεί, σε ορισμένη ημέρα και ώρα και πάντως όχι νωρίτε-
ρα από δέκα (10) ημέρες από την επίδοση της πρόσκλη-
σης, αυτοπροσώπως ή με νόμιμα εξουσιοδοτημένο αντι-
πρόσωπο στη συνεδρίαση του συμβουλίου, για να υπο-
στηρίξει τις απόψεις του και να δώσει κάθε σχετική πλη-
ροφορία ή διευκρίνιση που θα ζητηθεί από τα μέλη του
συμβουλίου. Η επίδοση της πρόσκλησης γίνεται, σύμφω-
να με το άρθρο 143. Κατά τη συζήτηση καλείται και ο κύ-
ριος του έργου που υποβάλλει αίτηση θεραπείας ή αντιρ-
ρήσεις κατ’ αυτής.
12. Αν ο ανάδοχος, μολονότι κλήθηκε, δεν παρέστη ο
ίδιος ή με αντιπρόσωπό του, γίνεται σχετική μνεία στα
πρακτικά του συμβουλίου και το συμβούλιο προχωρεί
στην εξέταση της αίτησης θεραπείας και χωρίς την πα-
ρουσία του. Τα ίδια εφαρμόζονται και όταν κληθεί και
δεν παραστεί ο κύριος του έργου, ο οποίος άσκησε αίτη-
ση θεραπείας ή αντιρρήσεις.
13. Η εξέταση της αίτησης θεραπείας αρχίζει με την
προφορική ανάπτυξη της έγγραφης εισήγησης της αρ-
μόδιας υπηρεσίας προς το συμβούλιο. Η εισήγηση ερευ-
νά πρώτα το εμπρόθεσμο της αίτησης θεραπείας, της έν-
στασης που τυχόν προηγήθηκε, της επίδοσης της αίτη-
σης θεραπείας στον αντισυμβαλλόμενο, στις περιπτώ-
σεις που απαιτείται τέτοια επίδοση, καθώς και των αντιρ-
ρήσεων του αντισυμβαλλομένου, αν έχουν υποβληθεί α-
ντιρρήσεις. Στη συνέχεια εξετάζει την ουσιαστική βασι-
μότητα της αίτησης θεραπείας, ανάλογα με τους περιε-
χόμενους σε αυτή λόγους και τα προβαλλόμενα σχετικά
αιτήματα. Αν η αίτηση έχει οικονομικό αντικείμενο, η ει-
σήγηση περιλαμβάνει εκτίμηση αυτού. Την προφορική α-
νάπτυξη της εισήγησης ακολουθεί συζήτηση για την
πλήρη ενημέρωση των μελών του συμβουλίου στην υπό-
θεση. Στη συνέχεια καλείται να ακουσθεί αυτός που ά-
σκησε την αίτηση θεραπείας και αυτός που τυχόν υπέβα-
λε αντιρρήσεις. Ο πρόεδρος του συμβουλίου ορίζει τη
σειρά ακρόασης ή και την ενδε-χόμενη ταυτόχρονη α-
κρόαση. Όταν οι ενδιαφερόμενοι αποχωρήσουν, συνεχί-
ζεται η συζήτηση από το συμβούλιο, το οποίο μετά το τέ-
λος της συζήτησης γνωμοδοτεί αιτιολογημένα για την υ-
πόθεση.
14. Σε κάθε αίτηση θεραπείας αποφασίζει το κατά πε-
ρίπτωση αποφαινόμενο όργανο, ύστερα από γνώμη του
αρμόδιου Τεχνικού Συμβουλίου, μέσα σε προθεσμία
τριών (3) μηνών από την επίδοση της αίτησης θεραπείας.
15. Αν η αίτηση θεραπείας απορριφθεί με απόφαση
του κατά περίπτωση αποφαινόμενου οργάνου ή αν αυτό
δεν εκδώσει και κοινοποιήσει την απόφασή του μέσα
στην τρίμηνη προθεσμία της παραγράφου 14, αυτός που
υπέβαλε την αίτηση θεραπείας μπορεί να προσφύγει στο
αρμόδιο δικαστήριο, σύμφωνα με το άρθρο 175. Η κοινο-
ποίηση της απόφασης γίνεται μέσα στην ανωτέρω τρίμη-
νη προθεσμία. Αν τα αρμόδια υπηρεσιακά όργανα δεν
προσκομίσουν μέχρι το δεύτερο δεκαήμερο του τρίτου
μήνα το σχέδιο απόφασης επί της αίτησης θεραπείας
στο κατά περίπτωση αποφαινόμενο όργανο επιβάλλο-
νται οι πειθαρχικές ποινές που προβλέπονται στο άρθρο
141.
16. Αν η αίτηση θεραπείας είναι εμπρόθεσμη, το κατά
περίπτωση αποφαινόμενο όργανο μπορεί να εκδώσει
την απόφασή του και μετά την πάροδο της προθεσμίας
της παραγράφου 14, αλλά οπωσδήποτε όχι πέραν του έ-
τους από τη λήξη αυτής, εφόσον δεν έχει λήξει η προθε-
σμία για την άσκηση προσφυγής ή έχει ασκηθεί εμπρό-
θεσμα σχετική προσφυγή και δεν έχει ακόμα εκδοθεί επί
της προσφυγής αυτής απόφαση του Δικαστηρίου. Η από-
φαση του κατά περίπτωση αποφαινομένου οργάνου που
εκδίδεται, σύμφωνα με την παράγραφο αυτή δεν υπόκει-
ται σε κανένα ένδικο μέσο και είναι εκτελεστή μόνο αν
την αποδέχεται αυτός που υπέβαλε την αίτηση θεραπεί-
ας και παραιτηθεί από το δικαίωμα άσκησης προσφυγής
και από τυχόν ασκηθείσα προσφυγή του. Η αποδοχή
μπορεί να γίνει σε ανατρεπτική προθεσμία ενός (1) μη-
νός από την κοινοποίηση στον ανάδοχο της σχετικής α-
πόφασης. Σε κάθε περίπτωση κατισχύει η τυχόν εκδοθεί-
σα απόφαση του εφετείου.
17. Όπου στο άρθρο αυτό αναφέρεται ο Υπουργός Υ-
ποδομών, Μεταφορών και Δικτύων, νοούνται και οι άλ-
λες αρχές, οι οποίες αποφασίζουν επί αιτήσεων θερα-
πείας, με την επιφύλαξη του δεύτερου εδαφίου της πα-
ραγράφου 8.
Άρθρο 175
Δικαστική επίλυση διαφορών

1. Κάθε διαφορά μεταξύ των συμβαλλόμενων μερών
που προκύπτει από τη σύμβαση κατασκευής δημόσιου
έργου επιλύεται με την άσκηση προσφυγής ή αγωγής
στο αρμόδιο δικαστήριο κατά τις διατάξεις του Κώδικα
Διοικητικής Δικονομίας ή του Κώδικα Πολιτικής Δικονο-
μίας, με την επιφύλαξη των επόμενων παραγράφων. Η
κατά τον Κώδικα Διοικητικής Δικονομίας διάκριση μετα-
ξύ των ενδίκων βοηθημάτων της προσφυγής και της α-
γωγής (άρθρα 63 και 71) ισχύει και στις διαφορές του
παρόντος τίτλου Ι.
2. Αρμόδιο δικαστήριο για την εκδίκαση των διαφορών
αυτών είναι το διοικητικό ή το πολιτικό εφετείο της περι-
φέρειας, στην οποία εκτελείται το έργο. Παρέκταση αρ-
μοδιότητας δεν επιτρέπεται. Αν το έργο εκτελείται στην
περιφέρεια δύο ή περισσότερων εφετείων, αρμόδιο καθί-
σταται αυτό που θα επιλέξει ο προσφεύγων.
3. Της προσφυγής στο εφετείο προηγείται υποχρεωτι-
κά αίτηση θεραπείας, σύμφωνα με το άρθρο 174, διαφο-
ρετικά η προσφυγή απορρίπτεται ως απαράδεκτη. Η προ-
σφυγή στο εφετείο ασκείται μέσα σε ανατρεπτική προ-
θεσμία δύο (2) μηνών από την κοινοποίηση της απόφα-
σης που εκδόθηκε επί της αίτησης θεραπείας ή από τη
λήξη της τρίμηνης προθεσμίας της παραγράφου 14 του
άρθρου 174. Δεν απαιτείται η τήρηση ενδικοφανούς προ-
δικασίας αν ασκείται από τον ενδιαφερόμενο αγωγή,
στο δικόγραφο της οποίας δεν σωρεύεται αίτημα ακύρω-
σης ή τροποποίησης διοικητικής πράξης ή παράλειψης.
4. Η υπόθεση συζητείται σε δικάσιμο που ορίζεται όσο
το δυνατόν συντομότερα. Οι διάδικοι υποχρεούνται να
προσκομίσουν κατά την πρώτη συζήτηση όλα τα αποδει-
κτικά μέσα. Το δικαστήριο λαμβάνει υπόψη και αποδει-
κτικά μέσα που δεν πληρούν τους όρους του νόμου. Αν ο
φάκελος της υπόθεσης δεν αποσταλεί στο διοικητικό ε-
φετείο από τη Διοίκηση, η συζήτηση αναβάλλεται σε νέα
δικάσιμο, κατά την οποία η υπόθεση συζητείται με βάση
τα στοιχεία που προσκομίζει ο προσφεύγων, αν το ζητή-
σει ο ίδιος.
5. Η συζήτηση και η διεξαγωγή της απόδειξης ολοκλη-
ρώνονται σε μια δικάσιμο, ανεξάρτητα από τη δικαιοδο-
σία που υπάγεται η υπόθεση. Αν ο χρόνος δεν επαρκεί,
επιτρέπεται διακοπή για άλλη ημέρα και ώρα ενώπιον
των ίδιων δικαστών, με προφορική ανακοίνωση που κα-
ταχωρίζεται στα πρακτικά και επέχει θέση κλήτευσης ό-
λων των διαδίκων, των μαρτύρων και εκείνων που δεν
παρίστανται.
Ένορκες βεβαιώσεις ενώπιον ειρηνοδίκη ή συμβολαιο-
γράφου ή προξένου λαμβάνονται υπόψη μόνο αν έχουν
δοθεί ύστερα από κλήτευση του αντιδίκου τρεις (3) του-
λάχιστον εργάσιμες ημέρες πριν από τη βεβαίωση και,
αν πρόκειται να δοθούν στην αλλοδαπή, οκτώ (8) τουλά-
χιστον ημέρες πριν από αυτή. Η απόφαση εκδίδεται το
ταχύτερο και αρκεί πιθανολόγηση. Οι αποφάσεις του δι-
οικητικού ή πολιτικού εφετείου είναι αμέσως εκτελε-
στές.
6. Η αίτηση αναίρεσης κατά των αποφάσεων του πολι-
τικού εφετείου επιτρέπεται μόνο για τους λόγους που α-
ναφέρονται στο άρθρο 559 αριθμούς 1 έως 7, 9, 16, 17,
19 και 20 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας. Αν από την
εκτέλεση της απόφασης πιθανολογείται κίνδυνος βλά-
βης, της οποίας η αποκατάσταση δεν είναι εύκολη, μπο-
ρεί να διαταχθεί με αίτηση κάποιου από τους διαδίκους η
ολική ή εν μέρει αναστολή της εκτέλεσης της προσβαλ-
λόμενης απόφασης, με τον όρο παροχής ανάλογης εγ-
γύησης ή και χωρίς εγγύηση ή να εξαρτηθεί η εκτέλεση
της απόφασης από την παροχή εγγύησης από το διάδικο
που έχει νικήσει. Για την αίτηση αποφαίνεται, συνεδριά-
ζοντας ως συμβούλιο, χωρίς υποχρεωτική κλήτευση των
διαδίκων, το αρμόδιο τμήμα του Συμβουλίου της Επικρα-
τείας ή του Αρείου Πάγου, το οποίο συγκροτείται από
τρία μέλη, στα οποία περιλαμβάνεται υποχρεωτικά ο ει-
σηγητής της υπόθεσης. Η απόφαση της αναστολής μπο-
ρεί κατά τον ίδιο τρόπο να ανακληθεί, με αίτηση κάποιου
από τους διαδίκους έως και κατά την πρώτη συζήτηση
της αναίρεσης.
7. Αν ο κύριος του έργου ή ο φορέας κατασκευής α-
σκήσει αναίρεση, με αίτηση του αναδόχου, μπορεί μέχρι
την εκδίκασή της να γίνει συμβιβασμός. Για το συμβιβα-
σμό εκδίδεται απόφαση του Υπουργού Υποδομών, Μετα-
φορών και Δικτύων ή του αρμόδιου οργάνου των φορέ-
ων που εκτελούν δημόσια έργα, ύστερα από γνώμη του
αρμόδιου τεχνικού συμβουλίου. Μετά την αποδοχή αυ-
τής από τον ανάδοχο, ο κύριος του έργου ή ο φορέας
κατασκευής παραιτείται από την αναίρεση.
8. Αν ο ανάδοχος του έργου είναι κοινοπραξία, η προ-
σφυγή ασκείται είτε από την ίδια είτε από όλα τα μέλη
της, που μεταξύ τους στην περίπτωση αυτή υπάρχει ανα-
γκαστική ομοδικία.
Άρθρο 176
Διαιτητική επίλυση διαφορών

1. Στα έγγραφα της σύμβασης, έπειτα από γνώμη του
αρμόδιου τεχνικού συμβουλίου, μπορεί να εγκριθεί και
περιληφθεί ρήτρα περί διαιτητικής επίλυσης κάθε διαφο-
ράς που προκύπτει σχετικά με την εφαρμογή, την ερμη-
νεία ή το κύρος της Σύμβασης.
2. Κατά παρέκκλιση από τις διατάξεις που εκάστοτε ι-
σχύουν για τις διαιτησίες του Δημοσίου και έπειτα από
γνώμη του αρμόδιου τεχνικού συμβουλίου, με τη Σύμβα-
ση καθορίζονται κανόνες που διέπουν τον ορισμό των δι-
αιτητών, οι εφαρμοστέοι κανόνες διαιτησίας, η έδρα του
διαιτητικού δικαστηρίου (ή οργάνου), οι αμοιβές των δι-
αιτητών (εφόσον δεν ορίζονται από τους εφαρμοστέους
κανόνες διαιτησίας), η γλώσσα στην οποία θα διεξαχθεί
η διαιτησία και κάθε άλλο σχετικό θέμα.
3. Η διαιτητική απόφαση φέρει πλήρη, ειδική και εμπε-
ριστατωμένη αιτιολογία, είναι οριστική και αμετάκλητη
και δεν υπόκειται σε κανένα τακτικό ή έκτακτο ένδικο
μέσο, πλην της αγωγής ακύρωσης διαιτητικής απόφα-
σης, σύμφωνα με τα άρθρα 897 έως 900 του Κώδικα Πο-
λιτικής Δικονομίας, αποτελεί τίτλο εκτελεστό χωρίς να
χρειάζεται να κηρυχθεί αυτό από τα τακτικά Δικαστήρια,
και τα αντίδικα μέρη δεσμεύονται να συμμορφωθούν α-
μέσως με τους όρους της.
4. Η διεξαγωγή της διαιτησίας υπόκειται στον «Κανο-
νισμό Διαφάνειας στις δυνάμει Συνθήκης Διαιτησίες Ε-
πενδυτών–Κρατών» (Rules on Transparency in Treaty
based Investor-State Arbitration) της Επιτροπής των Ηνω-
μένων Εθνών για το Διεθνές Εμπορικό Δίκαιο
(UNCITRAL), οι διατάξεις του οποίου κατισχύουν των ε-
φαρμοστέων κανόνων διαιτησίας που καθορίζονται, σύμ-
φωνα με την προηγούμενη παράγραφο.
5. Κατά παρέκκλιση του άρθρου 8 του Κανονισμού της
παρ. 4, με κοινή απόφαση των Υπουργών Υποδομών, Με-
ταφορών και Δικτύων και Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και
Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, καθορίζεται η αποθετήρια αρ-
χή για τη δημοσίευση των πληροφοριών που προβλέπο-
νται στους εν λόγω κανόνες και κάθε λεπτομέρεια ανα-
φορικά με την τήρηση των πληροφοριών αυτών και την
πρόσβαση σ’ αυτές.
ΕΝΟΤΗΤΑ 7
ΑΥΤΟΕΠΙΣΤΑΣΙΑ
Άρθρο 177
Εκτέλεση εργασιών με αυτεπιστασία

1. Η εκτέλεση εργασιών με αυτεπιστασία, όταν συ-
ντρέχουν οι σχετικές προϋποθέσεις της περίπτωσης β΄
του άρθρου 134, αποφασίζεται από την προϊσταμένη αρ-
χή μετά από εισήγηση της διευθύνουσας υπηρεσίας. Για
την απόφαση αυτή λαμβάνονται υπόψη ιδίως η επιστη-
μονική ή καλλιτεχνική φύση των εργασιών, και η εξαιρε-
τική λεπτότητά τους, όσον αφορά στα αρχαιολογικά έρ-
γα, η διάρθρωση των υπηρεσιών, το υπάρχον εργατοτε-
χνικό προσωπικό, ο διαθέσιμος μηχανικός εξοπλισμός
και γενικά η οικονομία της κατασκευής. Η Διευθύνουσα
Υπηρεσία ορίζει τεχνικό υπάλληλο ή υπάλληλο με ειδι-
κότητα συναφή με το φυσικό αντικείμενο του έργου, ως
επιβλέποντα και άλλους υπαλλήλους ως βοηθούς του ε-
φόσον απαιτείται. Με μέριμνα της υπηρεσίας συντάσσε-
ται ενδεικτικό χρονοδιάγραμμα, προϋπολογισμός και α-
ναλυτικό πρόγραμμα κατασκευής. Συντάσσεται επίσης
ενδεικτική προμέτρηση των απαιτούμενων υλικών(στο
βαθμό που είναι εφικτό ανάλογα με την ειδική φύση του
αρχαιολογικού έργου), προγραμματίζεται ο αριθμός, οι
ειδικότητες και η διάρκεια απασχόλησης του επιστημονι-
κού ή εργατοτεχνικού προσωπικού, καθώς και ο αριθμός,
το είδος και η διάρκεια απασχόλησης του μηχανικού ε-
ξοπλισμού που είναι απαραίτητα για την εκτέλεση του
έργου.
2. Ο απαιτούμενος αριθμός του προσωπικού και των
μηχανημάτων, οι ποσότητες των υλικών, ο τρόπος και ο
ρυθμός απασχόλησης του προσωπικού, ανάλωσης υλι-
κών, μίσθωσης και χρήσης μηχανημάτων και όλα τα άλλα
αναγκαία για την εκτέλεση του έργου στοιχεία εγκρίνο-
νται από τη διευθύνουσα υπηρεσία. Ο αριθμός των μηχα-
νημάτων έργων των οποίων η αγορά είναι αναγκαία για
την κατασκευή του έργου εγκρίνεται από την προϊστα-
μένη αρχή από την οποία επίσης εγκρίνεται και ο τρόπος
εκμετάλλευσης των μηχανημάτων μετά τη χρήση τους
στο έργο. Στην περίπτωση αρχαιολογικών έργων το α-
παιτούμενο προσωπικό, εγκρίνεται από την προϊσταμένη
αρχή.
3. Το απαιτούμενο προσωπικό προσλαμβάνεται, σύμ-
φωνα με τις ισχύουσες για το φορέα κατασκευής σχετι-
κές διατάξεις. Απαιτούμενο προσωπικό μπορεί και ο κύ-
ριος του έργου να διαθέσει ή να προσλάβει, σύμφωνα με
τις ισχύουσες γι’ αυτόν διατάξεις. Στο προσωπικό αυτό
μπορεί να περιλαμβάνεται υπαλληλικό και εργατοτεχνι-
κό προσωπικό οποιασδήποτε ειδικότητας αναγκαίας για
την κατασκευή και την τεχνικοοικονομική διοίκηση του
έργου.
4. Από τις διατιθέμενες για το έργο πιστώσεις κατα-
βάλλονται, με βάση νόμιμα δικαιολογητικά, όλες οι δα-
πάνες που πραγματοποιούνται για το έργο όπως είναι οι
μισθοί, τα ημερομίσθια και οι σχετικές εργοδοτικές επι-
βαρύνσεις του προσωπικού της προηγούμενης παραγρά-
φου, οι δαπάνες προμήθειας μηχανημάτων και εξοπλι-
σμού, η αξία των υλικών και οι δαπάνες διαλογής, απο-
θήκευσης, μεταφοράς και χρήσης τους, τα μισθώματα
μηχανημάτων, τα ασφάλιστρα και οι δαπάνες λειτουρ-
γίας τους, οι αμοιβές για παροχή υπηρεσιών, οι δαπάνες
μίσθωσης οικημάτων και το αντάλλαγμα για την υπεργο-
λαβική εκτέλεση εργασιών με υλικά ή χωρίς υλικά (φα-
τούρα).
5. Για την αγορά των υλικών και μηχανημάτων, τη μί-
σθωση μηχανικού εξοπλισμού ή την εκτέλεση μεταφο-
ρών, εφαρμόζονται οι αντίστοιχες διατάξεις που διέπουν
κάθε φορά το φορέα κατασκευής. Για την ανάδειξη ερ-
γολάβων επί μέρους εργασιών που περιλαμβάνονται
στην απολογιστική εκτέλεση, εφαρμόζονται οι διατάξεις
του παρόντος Βιβλίου. Για την ανάδειξη αναδόχων πα-
ροχής επιμέρους υπηρεσιών σε τρίτους εφαρμόζονται οι
διατάξεις που διέπουν το φορέα κατασκευής.
6. Κατά την εκτέλεση έργου με αυτεπιστασία τηρείται
με ευθύνη της υπηρεσίας ημερολόγιο ανάλογο με το επι-
βαλλόμενο για οποιαδήποτε απολογιστική εκτέλεση ερ-
γασιών της παρ. 9 του άρθρου 154.
7. Για τις εργασίες που εκτελούνται με αυτεπιστασία
συντάσσεται επιμέτρησή τους και απολογισμός της δα-
πάνης. Για την παραλαβή τους εφαρμόζονται ανάλογα οι
διατάξεις των άρθρων 170 και 172.
8. Στην περίπτωση αρχαιολογικού έργου, ο προϊστά-
μενος της διευθύνουσας υπηρεσίας, μπορεί να προβαί-
νει σε απ’ ευθείας ανάθεση συμβάσεων ερευνών, μελε-
τών, υπηρεσιών επίβλεψης έργου ή εν γένει παροχής α-
νεξάρτητων υπηρεσιών μηχανικού, εφόσον η δαπάνη
της σχετικής σύμβασης δεν υπερβαίνει, ανά κατηγορία
μελέτης, έρευνας ή ανεξάρτητης υπηρεσίας, το ποσό
των δεκαπέντε χιλιάδων (15.000) ευρώ συμπεριλαμβα-
νομένου του νομίμου ΦΠΑ. Στις περιπτώσεις αυτές δεν
έχουν εφαρμογή οποιεσδήποτε συναφείς διατάξεις.
ΕΝΟΤΗΤΑ 8
ΕΙΔΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ
Άρθρο 178
Προδιαγραφές και Κανονισμοί Έργων

1. Για την τήρηση και εφαρμογή των προδιαγραφών
και κανονισμών της παρ. 8 του άρθρου 54 τα αρμόδια όρ-
γανα του Υπουργείου Υποδομών, Μεταφορών και Δι-
κτύων επιτρέπεται να διενεργούν ελέγχους στον τόπο
παραγωγής των υλικών ή κατασκευής του έργου και στα
μέσα μεταφοράς των υλικών. Σε περίπτωση που διαπι-
στώνεται παράβαση, τα όργανα αυτά συντάσσουν σχετι-
κή έκθεση και αν διαπιστωθεί ακαταλληλότητα των υλι-
κών, προβαίνουν στην κατάσχεση αυτών σε οποιονδήπο-
τε και αν ανήκουν. Για τις παραβάσεις του παρόντος άρ-
θρου οι τεχνικοί υπάλληλοι του Υπουργείου Υποδομών,
Μεταφορών και Δικτύων θεωρούνται ανακριτικοί υπάλ-
ληλοι και υπάγονται ως προς τα σχετικά με την αρμοδιό-
τητα αυτή καθήκοντά τους στον Εισαγγελέα Πλημμελει-
οδικών.
2. Η παράβαση των διατάξεων του παρόντος άρθρου
και των κανονιστικών αποφάσεων που εκδίδονται με ε-
ξουσιοδότησή του διώκεται και τιμωρείται, σύμφωνα με
τις διατάξεις του άρθρου 458 του Ποινικού Κώδικα. Επι-
πλέον, κατά των παραβατών επιβάλλεται με απόφαση
του Υπουργού Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων πρό-
στιμο, το οποίο δεν μπορεί να είναι κατώτερο των οκτα-
κοσίων ογδόντα (880) ευρώ και ανώτερο των εβδομήντα
τριών χιλιάδων και πεντακοσίων (73.500) ευρώ συνολικά
κατά περίπτωση ελέγχου, εφόσον πρόκειται για παράβα-
ση ή παραβάσεις κανονισμών ή υποχρεωτικών προδια-
γραφών που αναφέρονται στον τρόπο κατασκευής των
δημόσιων ή ιδιωτικών έργων, σύμφωνα και με τις οικείες
συμβάσεις και τις εγκεκριμένες μελέτες ή στην ποιότη-
τα, στον τρόπο σύνθεσης και επεξεργασίας, στη μετα-
φορά, στη χρήση και στον έλεγχο των υλικών κατασκευ-
ής των έργων. Σε περίπτωση που η παράβαση επηρεάζει
ή μπορεί, αιτιολογημένα, να επηρεάσει ουσιαστικά τις
βασικές απαιτήσεις που πρέπει να πληρούν τα δομικά υ-
λικά και έργα, σύμφωνα με τις διατάξεις του π.δ.
334/1994 (Α΄ 176), ιδιαίτερα τη μηχανική αντοχή, την ευ-
στάθεια, την πυρασφάλεια, την υγιεινή, την υγεία και το
περιβάλλον ή την ασφάλεια χρήσης, το πρόστιμο δεν
μπορεί να είναι κατώτερο των δεκαπέντε χιλιάδων
(15.000) ευρώ για καθεμία από τις παραβάσεις αυτές, α-
νερχόμενο συνολικά κατά περίπτωση ελέγχου μέχρι το
προαναφερόμενο όριο. Το ύψος του προστίμου κλιμακώ-
νεται ανάλογα με τη βαρύτητα της διαπιστούμενης πα-
ράβασης. Τα ποσά αυτά του προστίμου αυξάνονται με α-
πόφαση του Υπουργού Υποδομών, Μεταφορών και Δι-
κτύων.
3. Ειδικά καθόσον αφορά στον έλεγχο και στις κυρώ-
σεις για το σκυρόδεμα, στην περίπτωση που διαπιστώνο-
νται παραβάσεις του Κανονισμού Τεχνολογίας Σκυροδέ-
ματος που έχει εγκριθεί με την απόφαση Γ.Δ.Τ.Υ./
οικ.3328/2016 του Υπουργού Υποδομών, Μεταφορών και
Δικτύων (Β΄ 1561), όπως κάθε φορά ισχύει, πέραν από
αυτές που επισύρουν πρόστιμο κατά το τρίτο εδάφιο της
προηγούμενης παραγράφου, επιβάλλονται κατά εύλογη
κρίση και πρόστιμα για καθεμία από τις παραβάσεις αυ-
τές, πάντοτε με τον περιορισμό του ανώτατου ορίου του
συνολικού κατά έλεγχο προστίμου.
4. Η έκθεση ελέγχου, με μνεία και των απόψεων του ε-
λεγχόμενου, υποβάλλεται στον Προϊστάμενο της αρμό-
διας για τον ποιοτικό έλεγχο υπηρεσίας του φορέα ε-
λέγχου. Ο Προϊστάμενος θεωρεί την έκθεση μέσα σε
προθεσμία δέκα (10) εργάσιμων ημερών και μέσα στην ί-
δια προθεσμία την κοινοποιεί στον ελεγχόμενο, ο οποί-
ος μπορεί μέσα σε ανατρεπτική προθεσμία δεκαπέντε
(15) εργάσιμων ημερών να καταθέσει στην υπηρεσία αυ-
τή αντιρρήσεις του επ’ αυτών. Η έκθεση, οι αντιρρήσεις,
οι επ’ αυτών παρατηρήσεις της υπηρεσίας και κάθε άλλο
σχετικό στοιχείο διαβιβάζονται αμέσως στην αρμόδια
Γενική Διεύθυνση της Γενικής Γραμματείας Υποδομών
του Υπουργείου Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων, η
οποία εισηγείται στον Υπουργό.
5. Ο Υπουργός αποφαίνεται για τις υποβληθείσες α-
ντιρρήσεις, την επιβολή και το ποσό του προστίμου. Η α-
πόφαση αυτή αποτελεί τίτλο βεβαίωσης στην αρμόδια
Δημόσια Οικονομική Υπηρεσία (Δ.Ο.Υ.). Το πρόστιμο εί-
ναι δημόσιο έσοδο και εισπράττεται κατά τον Κώδικα Εί-
σπραξης Δημοσίων Εσόδων. Με κοινή απόφαση των Υ-
πουργών Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων και Οικο-
νομικών καθορίζονται οι δικαιούχοι, ο τρόπος απόδοσης
των σχετικών ποσών και κάθε άλλο αναγκαίο θέμα.
Οι αποφάσεις επιβολής προστίμου εφόσον αφορούν
εργοληπτικές επιχειρήσεις κοινοποιούνται στη Διεύθυν-
ση Μητρώων του Υπουργείου Υποδομών, Μεταφορών
και Δικτύων .
6. Η διαδικασία επιβολής της διοικητικής ποινής του
προστίμου είναι ανεξάρτητη από την ποινική ευθύνη. Για
την τελευταία αυτή περίπτωση ο Προϊστάμενος της αρ-
μόδιας υπηρεσίας του φορέα ελέγχου διαβιβάζει την έκ-
θεση ελέγχου, μαζί με τις αντιρρήσεις του ελεγχόμενου
και τις επ’ αυτών παρατηρήσεις της υπηρεσίας στον αρ-
μόδιο Εισαγγελέα, αμέσως μετά τη λήξη της προθεσμίας
υποβολής αντιρρήσεων.
Άρθρο 179
Επιθεώρηση των δημοσίων έργων

1. Για τη διαρκή (περιοδική ή έκτακτη) επιθεώρηση των
έργων που εκτελούνται από τους φορείς του δημόσιου
τομέα, όπως κάθε φορά ορίζεται, συνιστάται Σώμα Επι-
θεωρητών Δημόσιων Έργων (Σ.Ε.Δ.Ε.) υπαγόμενο στη
Γενική Γραμματεία Καταπολέμησης της Διαφθοράς του
Υπουργείου Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων
Δικαιωμάτων.
2. Επιθεωρητές Δημόσιων Έργων ορίζονται, με ανάθε-
ση καθηκόντων, υπάλληλοι του Υπουργείου Υποδομών,
Μεταφορών και Δικτύων ή άλλων Υπουργείων ή Περιφε-
ρειών ή κάθε βαθμίδας Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκη-
σης ή Υπηρεσιών ή Ν.Π.Δ.Δ. ή άλλων νομικών προσώ-
πων του ευρύτερου δημόσιου τομέα ή αξιωματικοί των
Ενόπλων Δυνάμεων και συνταξιούχοι του Δημοσίου ή
του ευρύτερου δημόσιου τομέα που:
α) Ανήκουν σε κατηγορία ΠΕ, αν πρόκειται για μόνι-
μους υπαλλήλους δημόσιας υπηρεσίας ή Ν.Π.Δ.Δ. ή Ορ-
γανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης ή είναι διπλωματούχοι
ανώτατου εκπαιδευτικού ιδρύματος, αν πρόκειται για υ-
παλλήλους με άλλη σχέση ή για υπαλλήλους άλλων φο-
ρέων του δημόσιου τομέα ή για συνταξιούχους του Δη-
μοσίου ή του ευρύτερου δημόσιου τομέα, εφόσον διαθέ-
τουν εξειδικευμένη εμπειρία λόγω της προϋπηρεσίας
τους σε συγκεκριμένους τομείς ή είναι διπλωματούχοι
μηχανικοί Ε.Μ.Π. ή άλλων ισότιμων σχολών, αν πρόκει-
ται για αξιωματικούς των Ενόπλων Δυνάμεων.
β) Έχουν δωδεκαετή τουλάχιστον υπηρεσία στο Δημό-
σιο ή σε άλλο φορέα του δημόσιου τομέα ή στις Ένο-
πλες Δυνάμεις και το πολύ πενταετή απομάκρυνση από
την ενεργό υπηρεσία για τους συνταξιούχους.
γ) Έχουν οκταετή τουλάχιστον βεβαιωμένη εμπειρία
σε θέματα που σχετίζονται με την παραγωγή των έργων
και
δ) Έχουν ουσιαστικά προσόντα (όπως κατάρτιση ή
θος) για την εκτέλεση των καθηκόντων τους και ιδίως ι-
κανότητα στη γρήγορη και διεισδυτική διάγνωση των
προβλημάτων που παρουσιάζονται στις διάφορες φά-
σεις παραγωγής των έργων και στην αντικειμενική κριτι-
κή των λύσεων που δίνονται στα προβλήματα αυτά. Οι
συνταξιούχοι του Δημοσίου δεν θα πρέπει να καλύπτουν
ποσοστό του συνόλου των θέσεων των επιθεωρητών με-
γαλύτερο του δεκαπέντε τοις εκατό (15%), ενώ το αντί-
στοιχο ποσοστό για τους Αξιωματικούς των Ενόπλων
Δυνάμεων ορίζεται σε έξι τοις εκατό (6%).
3. Η ανάθεση καθηκόντων γίνεται κατά αποκλειστική
απασχόληση με κοινή απόφαση του Υπουργού Δικαιοσύ-
νης Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και του
αρμόδιου Υπουργού ή του αρμόδιου οργάνου διοίκησης,
περίληψη της οποίας δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της
Κυβερνήσεως. Εφόσον για την ανάθεση καθηκόντων σε
υπαλλήλους απαιτείται μετάθεσή τους, αυτή προηγείται
της απόφασης ανάθεσης των καθηκόντων. Αν πρόκειται
για συνταξιούχο, προηγείται πρόσκληση πρόσληψης μέ-
σω του τύπου και του ενημερωτικού δελτίου του Τ.Ε.Ε..
Η ανάθεση καθηκόντων Επιθεωρητή Δημόσιων Έργων
σε δημόσιους υπαλλήλους Υπουργείων γίνεται για πε-
νταετή θητεία που μπορεί να ανανεώνεται. Η ανάθεση
καθηκόντων σε όλους τους άλλους γίνεται για τριετή θη-
τεία που μπορεί να ανανεώνεται. Ανάκληση της ανάθε-
σης καθηκόντων πριν από τη λήξη της θητείας γίνεται
μόνο για σπουδαίο λόγο ύστερα από αιτιολογημένη
γνώμη του υπηρεσιακού συμβουλίου του αρμόδιου για
τους υπαλλήλους της Γενικής Γραμματείας για την Κατα-
πολέμηση της Διαφθοράς του Υπουργείου Δικαιοσύνης
Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ή ύστερα από
αίτηση του Επιθεωρητή και αποδοχή της από τον Υπουρ-
γό Δικαιοσύνης Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμά-
των .
4. Ανάθεση καθηκόντων των Επιθεωρητών Δημόσιων
Έργων κατά τις διατάξεις του άρθρου αυτού μπορεί να
γίνει σε πενήντα (50) κατ’ ανώτατο όριο υπαλλήλους ή
αξιωματικούς των Ενόπλων Δυνάμεων χωρίς αύξηση
των αντίστοιχων οργανικών θέσεων ή συνταξιούχους
του δημόσιου ή του ευρύτερου δημόσιου τομέα. Το πιο
πάνω ανώτατο όριο του αριθμού των Επιθεωρητών Δη-
μόσιων Έργων μπορεί να αυξηθεί με προεδρικό διάταγ-
μα, που εκδίδεται με πρόταση των Υπουργών Δικαιοσύ-
νης Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, Εσωτερι-
κών και Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων.
5. Οι Επιθεωρητές Δημόσιων Έργων διατηρούν τη θέ-
ση από την οποία προέρχονται, σταδιοδρομούν, εξελίσ-
σονται και ασφαλίζονται κανονικά στην υπηρεσία από
την οποία προέρχονται και γενικά η υπηρεσία τους ως Ε-
πιθεωρητών θεωρείται για κάθε συνέπεια ως υπηρεσία
στη θέση και την κατάσταση από την οποία προέρχονται,
στην οποία και επανέρχονται αυτοδίκαια μετά τη λήξη ή
ανάκληση της ανάθεσης καθηκόντων τους. Για τη δυνα-
τότητα εξέλιξης του υπαλλήλου, στον οποίο ανατίθενται
καθήκοντα Επιθεωρητή Δημόσιων Έργων, ο χρόνος της
θητείας στη θέση αυτή λογίζεται ότι διανύθηκε σε θέση
Προϊστάμενου Διεύθυνσης, προκειμένου να μπορεί να
κριθεί ο υπάλληλος για θέση Προϊστάμενου Γενικής Δι-
εύθυνσης εφόσον έχει συνολική υπηρεσία άνω των είκο-
σι (20) ετών.
Οι ρυθμίσεις του προηγούμενου εδαφίου έχουν εφαρ-
μογή και για τους Επιθεωρητές - Ελεγκτές του Σώματος
Επιθεωρητών-Ελεγκτών του Υπουργείου Υποδομών, Με-
ταφορών και Δικτύων.
6. Οι Επιθεωρητές Δημόσιων Έργων που δεν έχουν
την ιδιότητα του δημοσίου υπαλλήλου έχουν, κατά τη
διάρκεια της θητείας τους, όλες τις υποχρεώσεις και ευ-
θύνες και υπόκεινται στους περιορισμούς που προβλέ-
πονται για τους δημοσίους υπαλλήλους.
7. Το έργο της επιθεώρησης κατευθύνεται, παρακο-
λουθείται, ελέγχεται και γενικά εποπτεύεται από Επο-
πτικό Συμβούλιο που απαρτίζεται από τον Γενικό Γραμ-
ματέα της Γενικής Γραμματείας για την Καταπολέμηση
της Διαφθοράς του Υπουργείου Δικαιοσύνης Διαφάνει-
ας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ως πρόεδρο και τρία
μέλη Επιθεωρητές Δημόσιων Έργων, που ορίζονται από
τον Υπουργό Δικαιοσύνης Διαφάνειας και Ανθρωπίνων
Δικαιωμάτων και ασκούν τα καθήκοντά τους αυτά πα-
ράλληλα με το έργο της επιθεώρησης, το οποίο αναλαμ-
βάνουν ως Επιθεωρητές Δημόσιων Έργων. Το Εποπτικό
Συμβούλιο υποβάλλει στον Υπουργό Δικαιοσύνης Δια-
φάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων εξαμηνιαίες εκθέ-
σεις για την πορεία και αποτελεσματικότητα της επιθεώ-
ρησης και προτείνει μέτρα για τη βελτίωση της αποτελε-
σματικότητας της επιθεώρησης και γενικά του ελέγχου.
Ο πρόεδρος του Εποπτικού Συμβουλίου ασκεί όλα τα
προβλεπόμενα από τις ισχύουσες διατάξεις καθήκοντα
προϊσταμένου των Επιθεωρητών Δημόσιων Έργων. Για
τα καθήκοντα αυτά μπορεί να εξουσιοδοτεί γενικά ή ειδι-
κά τα άλλα μέλη του Εποπτικού Συμβουλίου.
8. Ο τρόπος διεξαγωγής των επιθεωρήσεων, οι υπο-
χρεώσεις και τα καθήκοντα των Επιθεωρητών Δημόσιων
Έργων κατά τη διενέργεια επιθεωρήσεων, οι αντίστοιχες
υποχρεώσεις των υπηρεσιών των φορέων κατασκευής
των έργων, τα θέματα που σχετίζονται με την ανακοίνω-
ση των αποτελεσμάτων της επιθεώρησης, οι απαραίτη-
τοι όροι εχεμύθειας και χαρακτηρισμού του απορρήτου
και γενικά κάθε θέμα, που σχετίζεται με τις βασικές και
γενικές αρχές της επιθεώρησης και της αποτελεσματι-
κότητας του ελέγχου, ρυθμίζεται με την αριθμ.
ΕΔ2α/01/71/Φ.Ν. 294/1986 (Β΄ 374) απόφαση του Υ-
πουργού Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημόσιων Έρ-
γων. Οι Επιθεωρητές Δημόσιων Έργων βοηθούνται στο
έργο τους από την αρμόδια για την επιθεώρηση των έρ-
γων οργανική μονάδα της Γενικής Γραμματείας για την
Καταπολέμηση της Διαφθοράς, που τους παρέχει την α-
παραίτητη διοικητική μέριμνα.
9. Οι αρχές ή τα όργανα των φορέων του δημόσιου το-
μέα, που είναι αποδέκτες των εκθέσεων ή πορισμάτων ε-
πιθεώρησης δημόσιων έργων της ευθύνης τους, υποχρε-
ούνται να πληροφορούν τον Υπουργό Δικαιοσύνης Δια-
φάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και το Σ.Ε.Δ.Ε.
για τα μέτρα που έλαβαν ή προτίθενται να λάβουν, αν και
εφόσον από την επιθεώρηση προκύπτει η ανάγκη λήψης
μέτρων, για την περαιτέρω εύρυθμη πορεία παραγωγής
του έργου ή για τους υπεύθυνους της παραγωγής του.
10. Με απόφαση του Υπουργού Δικαιοσύνης Διαφά-
νειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, που δημοσιεύεται
στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, μπορεί να συνιστώ-
νται Γραφεία του Σώματος Επιθεωρητών Δημόσιων Έρ-
γων στις έδρες των Περιφερειών.
11. Οι Επιθεωρητές Δημόσιων Έργων δεν εξετάζονται
και δεν διώκονται για γνώμη που διατύπωσαν κατά την
άσκηση των καθηκόντων τους. Εξαιρούνται των ανωτέ-
ρω, η περίπτωση δόλου και η παραβίαση του απορρήτου
των πληροφοριών και στοιχείων που περιήλθαν σε γνώ-
ση τους κατά την άσκηση των καθηκόντων τους. Σε περι-
πτώσεις κατά τις οποίες οι ανωτέρω Επιθεωρητές διώκο-
νται για πράξεις ή παραλείψεις στις οποίες προέβησαν,
κατά την εκτέλεση των καθηκόντων τους, μπορούν να
παρίστανται ενώπιον των δικαστηρίων με μέλη του Νομι-
κού Συμβουλίου του Κράτους (Ν.Σ.Κ.), υπό την προϋπό-
θεση ότι το σχετικό αίτημα θα εγκριθεί από τον Πρόεδρο
του Ν.Σ.Κ..
Άρθρο 180
Ειδικές ρυθμίσεις, έργα άλλων φορέων

1. Τα καθήκοντα και οι αρμοδιότητες που προβλέπο-
νται από τον παρόντα νόμο και τις αποφάσεις που εκδί-
δονται με εξουσιοδότησή του ασκούνται από τα αρμόδια
όργανα ή συμβούλια του φορέα κατασκευής του έργου,
σύμφωνα με τις οργανωτικές διατάξεις του κάθε φορέα.
2. Καθήκοντα προϊσταμένης αρχής για την εκτέλεση
των δημοσίων έργων, αρμοδιότητας του Υπουργείου Υ-
ποδομών, Μεταφορών και Δικτύων ασκεί ο Υπουργός Υ-
ποδομών, Μεταφορών και Δικτύων επικουρούμενος από
την καθ’ ύλην αρμόδια υπηρεσία, σύμφωνα με τις οργα-
νωτικές διατάξεις του Υπουργείου. Με απόφαση του Υ-
πουργού μπορούν να μεταβιβάζονται οι σχετικές αρμο-
διότητες σε υποκείμενα όργανα και να ορίζεται ο χρόνος
έναρξης της άσκησης των αρμοδιοτήτων της Προϊστα-
μένης Αρχής από τα νέα όργανα και οι συμβάσεις στις ο-
ποίες ασκούνται οι αρμοδιότητες αυτές από Όργανα που
έχουν καθοριστεί με προγενέστερες διατάξεις, διατη-
ρούν τις αρμοδιότητές τους μέχρι την έκδοση νέας από-
φασης.
Με απόφαση του Υπουργού Υποδομών, Μεταφορών
και Δικτύων, που δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυ-
βερνήσεως, μπορεί να ανατίθεται η διαδικασία σύναψης
έργου σε οποιαδήποτε οργανωτική μονάδα, Διεύθυνση ή
Ειδική Υπηρεσία Δημόσιων Έργων (ΕΥΔΕ), της Γενικής
Γραμματείας Υποδομών του Υπουργείου Υποδομών, Με-
ταφορών και Δικτύων .
3. Στα έργα που εκτελούνται από άλλους φορείς, ε-
κτός από τις υπηρεσίες της Γενικής Γραμματείας Υποδο-
μών του Υπουργείου Υποδομών, Μεταφορών και Δι-
κτύων, μπορεί με διάταγμα, που εκδίδεται με πρόταση
του Υπουργού Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων και
του αρμόδιου κατά περίπτωση Υπουργού, να γίνεται ο ει-
δικότερος προσδιορισμός των οργάνων και συμβουλίων
που αποφασίζουν ή γνωμοδοτούν για τα έργα των φορέ-
ων αυτών, σύμφωνα με τις διατάξεις του παρόντος Νό-
μου και να γίνονται οι αναγκαίες προσαρμογές ή διαφο-
ροποιήσεις των σχετικών διαδικασιών του και των θεμά-
των που ρυθμίζονται με τον παρόντα νόμο για την αντι-
μετώπιση των ιδιαιτεροτήτων φορέων και έργων. Με το
διάταγμα αυτό μπορεί να ενοποιούνται ή να συντέμνο-
νται και οι διαδικασίες που αναφέρονται στη διοικητική
και δικαστική επίλυση των διαφορών ή να καταργούνται
βαθμοί των διαδικασιών αυτών. Επίσης μπορεί να μεταβι-
βάζονται και οι αρμοδιότητες του Υπουργού Υποδομών,
Μεταφορών και Δικτύων επί των αιτήσεων θεραπείας, ε-
γκρίσεως διεξαγωγής διεθνών διαγωνισμών και εγκρίσε-
ως παρεκκλίσεων για τη μελέτη και κατασκευή έργων.
Αποφαινόμενα και γνωμοδοτούντα όργανα που έχουν
καθοριστεί με προγενέστερες διατάξεις διατηρούν τις
αρμοδιότητές τους μέχρι την έκδοση νέας απόφασης.
4. Σε κάθε περίπτωση η εποπτεία στους άλλους φο-
ρείς για την τήρηση των διαδικασιών και γενικά για την
εφαρμογή των διατάξεων του παρόντος νόμου και των
κανονιστικών πράξεων που εκδίδονται με εξουσιοδότη-
σή του ασκείται από την Γενική Γραμματεία Υποδομών
του Υπουργείου Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων.
5. Οι διατάξεις των άρθρων 92-110 του ν. 3669/2008 ό-
πως ισχύουν και οι κανονιστικές πράξεις που εκδόθηκαν
για την εφαρμογή τους συνεχίζουν να ισχύουν. Οι βεβαι-
ώσεις εγγραφής στα μητρώα (πτυχία) που έχουν εκδοθεί
υπό την ισχύ του ν. 3669/2008 ισχύουν για κάθε συνέ-
πεια.
6. Ο Υπουργός Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων
μπορεί να εγκρίνει την εκτέλεση δημοσίου έργου ή τμή-
ματος του από ενδιαφερόμενο φυσικό ή νομικό πρόσω-
πο με δαπάνη του και χωρίς καμία επιβάρυνση του Δημο-
σίου, ορίζοντας τους όρους με τους οποίους θα εκτελε-
στεί το έργο και θα γίνει η επίβλεψη και παραλαβή από
τις αρμόδιες υπηρεσίες. Για έργα αρμοδιότητας άλλων
φορέων η έγκριση γίνεται από το αρμόδιο όργανο του
φορέα.
Άρθρο 181
Παρεκκλίσεις

Παρεκκλίσεις από τις διατάξεις του παρόντος τίτλου
επιτρέπονται, σύμφωνα με τις διατάξεις της παρ. 2 του
άρθρου 11 του ν.δ. 2386/1953 (Α΄ 111). Δεν επιτρέπο-
νται παρεκκλίσεις από τις διατάξεις των άρθρων 135,
137, 138, του άρθρου 152 παράγραφοι 1, 7, 8 και 9, και
των άρθρων 153, 154, 155, 156, 157, 170, 167, 172, 174
και 175.
ΤΙΤΛΟΣ 2
ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΜΕΛΕΤΩΝ ΚΑΙ ΠΑΡΟΧΗΣ ΤΕ-
ΧΝΙΚΩΝ & ΛΟΙΠΩΝ ΣΥΝΑΦΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΩΝ
ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ
ΤΜΗΜΑ Ι
ΣΥΜΒΑΤΙΚΟ ΣΤΑΔΙΟ
ΕΝΟΤΗΤΑ 1
ΔΙΟΙΚΗΣΗ – ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗΣ
Άρθρο 182
Υπογραφή της Σύμβασης

1. Η σύμβαση συνάπτεται, σύμφωνα με τις διατάξεις
του άρθρου 105
2. Αν δεν ορίζεται διαφορετικά στα έγγραφα της σύμ-
βασης, με την υπογραφή του συμφωνητικού αρχίζουν οι
προθεσμίες της σύμβασης.
3. Αν δεν προσέλθει εμπρόθεσμα ο ανάδοχος για την
υπογραφή του συμφωνητικού, κηρύσσεται έκπτωτος,
σύμφωνα με το άρθρο 105 με απόφαση του Προϊσταμέ-
νου της Διευθύνουσας Υπηρεσίας και χωρίς άλλες προϋ-
ποθέσεις, εκτός αν επικαλεστεί και αποδείξει έλλειψη υ-
παιτιότητας. Κατά της απόφασης χωρεί ένσταση, η ο-
ποία αναστέλλει την εκτέλεση της απόφασης. Επί της
ενστάσεως αποφασίζει ρητά η Προϊσταμένη Αρχή μέσα
σε προθεσμία δεκαπέντε (15) ημερών. Σε κάθε περίπτω-
ση, η έκδοση της απόφασης αυτής αποτελεί προϋπόθε-
ση για τη συνέχιση της διαδικασίας ανάθεσης. Αν η έν-
σταση απορριφθεί, οριστικοποιείται η έκπτωση και η εγ-
γύηση συμμετοχής του αναδόχου καταπίπτει υπέρ του
κυρίου του έργου με απόφαση του Προϊσταμένου της Δι-
ευθύνουσας Υπηρεσίας.
4. Κατά την υπογραφή του συμφωνητικού ο ανάδοχος
δηλώνει την έδρα του και τον αντίκλητό του. Σε περί-
πτωση αναδόχου σύμπραξης, ως έδρα του αναδόχου θε-
ωρείται η έδρα του εκπροσώπου του. Ο ανάδοχος υπο-
χρεούται να δηλώνει χωρίς καθυστέρηση στη Διευθύ-
νουσα Υπηρεσία, την αλλαγή της έδρας του. Μέχρι την
υποβολή της δήλωσης θεωρούνται ισχυρές οι κοινοποιή-
σεις των εγγράφων της Διευθύνουσας Υπηρεσίας στην
προηγούμενη έδρα.
5. Αντίκλητος του αναδόχου ορίζεται φυσικό πρόσωπο
που κατοικεί στην έδρα της Διευθύνουσας Υπηρεσίας
και αποδέχεται το διορισμό του με δήλωση που περιλαμ-
βάνεται στο κείμενο της σύμβασης ή υποβάλλεται με ιδι-
αίτερο έγγραφο. Αντίκλητος δεν αποκλείεται να είναι
και ο εκπρόσωπος του αναδόχου, εφόσον κατοικεί στην
έδρα της Διευθύνουσας Υπηρεσίας. Στον αντίκλητο γί-
νονται νόμιμα, αντί του αναδόχου, οι κοινοποιήσεις των
εγγράφων της υπηρεσίας. Ο ανάδοχος μπορεί να αντικα-
ταστήσει τον αντίκλητό του, μέχρι όμως την υποβολή
της σχετικής δήλωσης με την οποία αντικαθίσταται, οι
κοινοποιήσεις νομίμως γίνονται στον αντίκλητο. Η Διευ-
θύνουσα Υπηρεσία δικαιούται να απαιτήσει από τον ανά-
δοχο την αντικατάσταση του αντικλήτου, αν ο τελευταί-
ος δεν παραλαμβάνει τα έγγραφα που απευθύνονται
προς τον ανάδοχο. Ο ανάδοχος υποχρεούται να συμ-
μορφωθεί αμέσως στην απαίτηση της Διευθύνουσας Υ-
πηρεσίας.
Άρθρο 183
Διοίκηση σύμβασης μελέτης - παροχής
τεχνικών υπηρεσιών

1. Η διοίκηση της σύμβασης, η παρακολούθηση και ο έ-
λεγχός της ασκούνται από την αρμόδια τεχνική υπηρε-
σία του εργοδότη (Διευθύνουσα Υπηρεσία) και αποσκο-
πούν στην πιστή εκπλήρωση των όρων της σύμβασης α-
πό τον ανάδοχο και στην εκπόνηση της μελέτης ή στην
παροχή υπηρεσιών, κατά τους κανόνες της τέχνης και
της επιστήμης. Η επίβλεψη της εκτέλεσης της σύμβασης
δεν αίρει, ούτε μειώνει τις νόμιμες και συμβατικές ευθύ-
νες του αναδόχου.
2. Η Διευθύνουσα Υπηρεσία ορίζει ως επιβλέποντες έ-
ναν ή περισσότερους υπαλλήλους της, κατόχους τίτλου
σπουδών ανώτατου εκπαιδευτικού ιδρύματος του πανε-
πιστημιακού τομέα, που έχουν την τεχνική δυνατότητα
να επιβλέψουν τη σύμβαση, λαμβάνοντας υπόψη τη στε-
λέχωση, τις ανάγκες της και τις εν γένει δυσχέρειες της
επίβλεψης. Κατ` εξαίρεση και εφόσον δεν υφίσταται ε-
παρκές προσωπικό, καθήκοντα επιβλέποντα μπορεί να α-
σκήσει και ο Προϊστάμενος της Δ.Υ.. Αν ορισθεί ομάδα ε-
πιβλεπόντων για την επίβλεψη σύνθετης μελέτης, υπο-
χρεωτικά ορίζεται ένας εξ αυτών συντονιστής.
3. Καθήκοντα και αρμοδιότητες των επιβλεπόντων εί-
ναι ιδίως:
α) Η διαρκής παρακολούθηση της σύμβασης, η χορή-
γηση οδηγιών προς τον ανάδοχο για την έντεχνη και ε-
μπρόθεσμη εκπλήρωση των υποχρεώσεών του και η μέ-
ριμνα για τη συμμόρφωση του αναδόχου με τις συμβατι-
κές του υποχρεώσεις.
β) Η διαδικασία ελέγχου, έγκρισης και παραλαβής της
σύμβασης, ο έλεγχος και θεώρηση των λογαριασμών, η
σύνταξη και ο έλεγχος των Συγκριτικών Πινάκων, η σύ-
νταξη βεβαίωσης περαίωσης των εργασιών της σύμβα-
σης και η εισήγηση στα αιτήματα του αναδόχου για την
αλλαγή συμβατικών όρων, χορήγηση παρατάσεων, κατα-
βολή αποζημίωσης είτε λόγω υπερημερίας εργοδότη εί-
τε για άλλη αιτία.
γ) Η τήρηση και επικαιροποίηση του Φακέλου Δημό-
σιας Σύμβασης κατά τη διάρκεια εκτέλεσης της σύμβα-
σης, στον οποίο εμπεριέχονται ιδίως: το χρονοδιάγραμ-
μα, οι παρατάσεις προθεσμιών, οι εκθέσεις προόδου, οι
λογαριασμοί, η αλληλογραφία με τον ανάδοχο, οι εγκρί-
σεις κάθε ενδιάμεσου σταδίου της μελέτης, η βεβαίωση
περαίωσης εργασιών, η οριστική παραλαβή της σύμβα-
σης.
δ) Με απόφαση του Υπουργού Υποδομών, Μεταφορών
και Δικτύων μπορεί να εξειδικεύονται τα καθήκοντα και
οι αρμοδιότητες των υπαλλήλων που ασκούν την επίβλε-
ψη των μελετών και των έργων.
4. Η επίβλεψη ασκείται και στους χώρους που χρησι-
μοποιούνται για την εκτέλεση της σύμβασης και ο ανά-
δοχος είναι υποχρεωμένος να εξασφαλίσει την απρό-
σκοπτη πρόσβαση των ασκούντων την επίβλεψη. Ο συ-
ντονιστής ή άλλος εκπρόσωπος του αναδόχου υποχρε-
ούται, ύστερα από έγκαιρη ειδοποίηση της υπηρεσίας,
να συνοδεύει τους επιβλέποντες στους χώρους εκπόνη-
σης της μελέτης ή της παροχής της υπηρεσίας.
5. Η Διευθύνουσα Υπηρεσία ενημερώνει την Προϊστα-
μένη Αρχή, σε τακτά χρονικά διαστήματα και κατά την
κρίση της υπηρεσίας αυτής, για την πορεία εκπόνησης
της μελέτης ή της παροχής της υπηρεσίας και εισηγείται
για την άρση των προβλημάτων.
6. Τα ανωτέρω οριζόμενα στις παραγράφους 3 και 4 ι-
σχύουν αναλόγως και για τον ανάδοχο παροχής υπηρε-
σιών συμβούλου της υπηρεσίας, εφόσον του ανατεθούν
καθήκοντα επίβλεψης. Ο ανάδοχος της σύμβασης παρο-
χής υπηρεσιών και σε περίπτωση που αυτός είναι νομικό
πρόσωπο οι διοικούντες και υπάλληλοί του υπέχουν, κα-
τά την εκπλήρωση των συμβατικών τους υποχρεώσεων,
ποινική ευθύνη δημόσιου υπαλλήλου.
7. Πειθαρχικά αδικήματα αποτελούν:
α) η παράλειψη ενημέρωσης από τον επιβλέποντα τις
συμβάσεις εκπόνησης μελετών και παροχής τεχνικών
και λοιπών συναφών επιστημονικών υπηρεσιών, καθώς
και η υπαίτια εκ μέρους του, πέραν του εύλογου χρόνου
καθυστέρηση, στην ενημέρωση του προϊσταμένου της
Διευθύνουσας Υπηρεσίας για την παραβίαση από τον α-
νάδοχο του χρονοδιαγράμματος εκτέλεσης της σύμβα-
σης ή την πλημμελή εκπλήρωση των υποχρεώσεών του,
β) η παράλειψη κίνησης και διεκπεραίωσης της διαδι-
κασίας έκπτωσης του αναδόχου από τον Προϊστάμενο
της Διευθύνουσας Υπηρεσίας, παρά τη συνδρομή των α-
ναγκαίων προϋποθέσεων, η παράλειψη έγκαιρης έγκρι-
σης των λογαριασμών της σύμβασης από αυτόν και η χο-
ρήγηση από αυτόν εντολών για εκτέλεση εργασιών, οι ο-
ποίες δεν προβλέπονται από την αρχική ή εγκεκριμένη
συμπληρωματική σύμβαση,
γ) η παράλειψη έγκαιρης έκδοσης απόφασης επί των
Συγκριτικών Πινάκων και παραλαβής των μελετών ή υπη-
ρεσιών από τον Προϊστάμενο και τα όργανα της Προϊ-
σταμένης Αρχής, η χορήγηση από αυτούς παράτασης
προθεσμίας χωρίς να συντρέχουν οι νόμιμες προϋποθέ-
σεις και η παράλειψή τους να εκδώσουν απόφαση σε έν-
σταση του αναδόχου κατά απόφασης κήρυξης έκπτω-
σης, εντός της δίμηνης προθεσμίας της παρ. 6 του άρ-
θρου 191.
8. Τα πειθαρχικά αδικήματα της προηγούμενης παρα-
γράφου αποτελούν παραλείψεις οφειλόμενης νόμιμης ε-
νέργειας για τα οποία ο Υπουργός Υποδομών, Μεταφο-
ρών και Δικτύων ή το αρμόδιο όργανο των άλλων φορέ-
ων που εκτελούν συμβάσεις μελετών και παροχής τεχνι-
κών και λοιπών συναφών επιστημονικών υπηρεσιών είτε
επιβάλλει εις βάρος των υπαιτίων, ανάλογα με τη βαρύ-
τητά τους, την πειθαρχική ποινή του προστίμου μέχρι πο-
σού αντιστοίχου του μισθού των έξι (6) μηνών είτε τους
παραπέμπει στο οικείο πειθαρχικό όργανο για την επιβο-
λή των, κατά τις κείμενες διατάξεις, προβλεπόμενων κα-
τά περίπτωση πειθαρχικών ποινών.
Άρθρο 184
Προθεσμίες - Χρονοδιάγραμμα

1. Στα έγγραφα της σύμβασης για την ανάθεση μελέ-
της και στη σύμβαση που συνάπτεται, ορίζεται συνολική
προθεσμία για την περαίωση του αντικειμένου της σύμ-
βασης και επιπλέον, εφόσον απαιτείται, ορίζονται τμημα-
τικές προθεσμίες για την ολοκλήρωση συγκεκριμένων
τμημάτων ή και σταδίων μελετών της σύμβασης. Ως συ-
νολική προθεσμία νοείται το χρονικό διάστημα από την
υπογραφή της σύμβασης, ή από μεταγενέστερο χρονικό
διάστημα εφόσον τούτο ορίζεται στη σύμβαση, μέχρι
την έκδοση της απόφασης έγκρισης του συνόλου των
μελετών και συνίσταται στα εξής επί μέρους χρονικά
διαστήματα:
α) Τον καθαρό χρόνο μέσα στον οποίο ολοκληρώνεται
το σύνολο του αμιγώς μελετητικού αντικειμένου της
σύμβασης, στο οποίο περιλαμβάνονται και κάθε είδους
υποστηρικτικές μελέτες. Στον καθαρό χρόνο δεν συνυ-
πολογίζονται οι καθυστερήσεις για τις οποίες δεν ευθύ-
νεται ο ανάδοχος.
β) Τον επιπρόσθετο χρόνο που περιλαμβάνει τις καθυ-
στερήσεις για τις οποίες δεν ευθύνεται ο ανάδοχος και
αφορά ιδίως τις κάθε είδους ερευνητικές εργασίες και
εργαστηριακούς ελέγχους που εκτελούνται από άλλο
μελετητή, τις διαδικασίες ελέγχου και εγκρίσεως τμημά-
των ή του συνόλου της μελέτης, μαζί με τις υποστηρικτι-
κές μελέτες και τις απαραίτητες συναινέσεις και εγκρί-
σεις άλλων Υπηρεσιών.
2. Η αναθέτουσα Αρχή ορίζει στα έγγραφα της σύμβα-
σης για την ανάθεση μελέτης ιδιαιτέρως τη συνολική
προθεσμία και τον καθαρό χρόνο εκπόνησης της μελέ-
της. Αν δεν ορίζεται διαφορετικά στη σύμβαση, ο ανάδο-
χος υποβάλλει, εντός δέκα πέντε (15) ημερών από την
υπογραφή της, χρονοδιάγραμμα εκπόνησης της μελέ-
της, γραμμικό κατ` ελάχιστον, αναλόγως με τις απαιτή-
σεις των συμβατικών τευχών. Το χρονοδιάγραμμα απο-
τυπώνει την πρόταση του αναδόχου για τη χρονική ανά-
πτυξη των σταδίων όλων των επί μέρους μελετών, τις
χρονικές τους αλληλουχίες και επαλληλίες και τον προ-
σφορότερο, κατά την κρίση του, χρονικό επιμερισμό του
επιπρόσθετου χρόνου για τη διαμόρφωση της βέλτιστης
δυνατής κρίσιμης διαδρομής και εγκρίνεται από τη Διευ-
θύνουσα Υπηρεσία μέσα σε δεκαπέντε (15) ημέρες. Με
το χρονοδιάγραμμα ο ανάδοχος δεσμεύεται όσον αφο-
ρά:
α) τους καθαρούς χρόνους σύνταξης των μελετών για
κάθε στάδιο και κατηγορία μελέτης και
β) τα ακριβή σημεία έναρξης κάθε μελετητικής δρά-
σης, έτσι ώστε να τηρηθεί η συνολική προθεσμία.
Αν μετατίθεται το χρονικό σημείο έναρξης της μελετη-
τικής δράσης σταδίου ή κατηγορίας μελέτης, χωρίς ευ-
θύνη του αναδόχου, ο ανάδοχος δικαιούται αντίστοιχη
παράταση προθεσμίας, ύστερα από επικαιροποίηση και
έγκριση του τροποποιημένου χρονοδιαγράμματος. Η έ-
ναρξη κάθε σταδίου ή κατηγορία μελέτης γίνεται με ε-
ντολή της Διευθύνουσας Υπηρεσίας
Αν ο ανάδοχος υποχρεωθεί να επανυποβάλει προς έ-
γκριση μελέτη, επειδή η υπηρεσία έκρινε ότι η υποβλη-
θείσα χρειάζεται συμπληρώσεις και διορθώσεις, ο χρό-
νος καθυστέρησης δεν δικαιολογεί παράταση της προ-
θεσμίας. Αν η Διευθύνουσα Υπηρεσία ζητήσει την επα-
νυποβολή μελέτης ή σταδίου αυτής λόγω αλλαγών ή
διορθώσεων, που δεν είχαν προηγουμένως ζητηθεί, τότε
με το ίδιο έγγραφο ορίζεται και εύλογη προθεσμία για
την επανυποβολή της μελέτης ή σταδίου αυτής. Στην πε-
ρίπτωση αυτή η αρχική προθεσμία παρατείνεται για χρό-
νο ίσο με την προθεσμία που ορίζεται. Αν ο ανάδοχος
διαφωνεί, δικαιούται να υποβάλει ένσταση κατά της ε-
ντολής της υπηρεσίας.
3. Οι προθεσμίες μπορούν να παρατείνονται με από-
φαση της Προϊσταμένης Αρχής, ύστερα από αίτηση του
αναδόχου που υποβάλλεται τουλάχιστον δέκα πέντε
(15) ημέρες πριν από τη λήξη τους ή και με πρωτοβουλία
της Διευθύνουσας Υπηρεσίας, εφόσον οι καθυστερήσεις
περί την εκτέλεση της σύμβασης δεν οφείλονται σε απο-
κλειστική υπαιτιότητα του αναδόχου. Αν η καθυστέρηση
αφορά σε υπέρβαση και του καθαρού χρόνου απαιτείται
πέραν της αίτησης ή συναίνεσης του αναδόχου και γνώ-
μη του αρμόδιου τεχνικού συμβουλίου.
Ο ανάδοχος υποχρεούται να συνεχίσει τις εργασίες
της σύμβασης και μετά τη λήξη του αρχικού συμβατικού
χρόνου, όπως αυτός έχει διαμορφωθεί από τις εν τω με-
ταξύ χορηγηθείσες παρατάσεις, που χορηγήθηκαν ύστε-
ρα από αίτησή του ή συναίνεση του και για όσο διαρκεί η
οριακή προθεσμία της σύμβασης. Ως οριακή προθεσμία
νοείται το χρονικό διάστημα που ανέρχεται σε ένα τρίτο
(1/3) της συνολικής προθεσμίας και πάντως όχι μικρότε-
ρο των τριών (3) μηνών, κατά τη διάρκεια του οποίου χο-
ρηγούνται παρατάσεις και χωρίς αίτηση του αναδόχου.
Για τον υπολογισμό της οριακής προθεσμίας, στη συνο-
λική προθεσμία, υπολογίζονται και οι παρατάσεις που
χορηγήθηκαν μετά από αίτηση ή συναίνεση του αναδό-
χου χωρίς να οφείλονται σε αποκλειστική υπαιτιότητά
του.
4. Οι διατάξεις του άρθρου αυτού εφαρμόζονται ανα-
λόγως και σε περίπτωση τροποποίησης της αρχικής σύμ-
βασης, σύμφωνα με το άρθρο 186.
5. Στις συμβάσεις παροχής τεχνικών και λοιπών συνα-
φών επιστημονικών υπηρεσιών, οι προθεσμίες εκτέλε-
σης και όλα τα σχετικά ζητήματα ρυθμίζονται με τα έγ-
γραφα της σύμβασης.
Άρθρο 185
Ποινικές ρήτρες

1. Αν ο ανάδοχος παραβιάζει με υπαιτιότητά του τις
προθεσμίες της σύμβασης, επιβάλλονται εις βάρος του
και υπέρ του κυρίου του έργου ποινικές ρήτρες, με αιτιο-
λογημένη απόφαση της Διευθύνουσας Υπηρεσίας. Η ε-
πιβολή ποινικών ρητρών δεν στερεί από τον εργοδότη το
δικαίωμα να κηρύξει τον ανάδοχο έκπτωτο.
2. Για κάθε ημέρα υπέρβασης του καθαρού χρόνου της
σύμβασης και για αριθμό ημερών ίσο με το είκοσι τοις ε-
κατό (20%) αυτής, επιβάλλεται ποινική ρήτρα ανερχόμε-
νη σε ποσοστό δέκα τοις εκατό (10%) επί της μέσης η-
μερήσιας αξίας της σύμβασης. Για τις επόμενες ημέρες
και μέχρι ακόμα δέκα τοις εκατό (10%) του καθαρού χρό-
νου, η ποινική ρήτρα ορίζεται σε ποσοστό είκοσι τοις ε-
κατό (20%) της μέσης ημερήσιας αξίας της σύμβασης.
Αν η εκτέλεση του αντικειμένου της σύμβασης καθυστε-
ρεί πέραν του «τριάντα τοις εκατό (30%)» του καθαρού
χρόνου, κινείται η διαδικασία της έκπτωσης.
3. Η μέση ημερήσια αξία της σύμβασης προκύπτει από
τη διαίρεση της συμβατικής αμοιβής με τον αριθμό των
ημερών του καθαρού χρόνου, όπως ορίζεται στην παρά-
γραφο 1του άρθρου 184.
4. Αν συναφθεί συμπληρωματική/τροποποιητική σύμ-
βαση η μέση ημερήσια αξία της προκύπτει από τη διαίρε-
ση της συμβατικής αμοιβής που προβλέπεται σε αυτήν
με τον αριθμό ημερών του καθαρού χρόνου της συμπλη-
ρωματικής σύμβασης. Για τον υπολογισμό των ποινικών
ρητρών της συμπληρωματικής σύμβασης εφαρμόζεται η
παράγραφος 2. Η συμπληρωματική σύμβαση ορίζει αν
παρατείνονται οι προθεσμίες της αρχικής σύμβασης και
αν αίρονται, καθ’ ολοκληρίαν ή μερικά, οι ποινικές ρή-
τρες που επιβλήθηκαν προηγουμένως.
5. Αν στη σύμβαση προβλέπονται τμηματικές προθε-
σμίες, ορίζεται αντίστοιχα στη σύμβαση ότι επιβάλλο-
νται ποινικές ρήτρες αν ο ανάδοχος τις υπερβεί με υπαι-
τιότητά του. Με τη σύμβαση ορίζεται το ποσό των τμη-
ματικών ρητρών για κάθε ημέρα υπαίτιας καθυστέρησης
και ο συνολικός χρόνος επιβολής. Οι τμηματικές ρήτρες
συνολικά δεν επιτρέπεται να υπερβαίνουν το δύο τοις ε-
κατό (2%) του ποσού της σύμβασης. Οι ποινικές ρήτρες
για υπέρβαση των τμηματικών προθεσμιών είναι ανεξάρ-
τητες από τις επιβαλλόμενες για υπέρβαση του καθαρού
χρόνου της σύμβασης και ανακαλούνται με αιτιολογημέ-
νη απόφαση της Διευθύνουσας Υπηρεσίας, αν η σύμβα-
ση περατωθεί μέσα στον οριζόμενο καθαρό χρόνο της
σύμβασης και τις εγκεκριμένες παρατάσεις του.
6. Το ποσό των ποινικών ρητρών εισπράττεται μέσω
της πιστοποίησης, που εκδίδεται αμέσως μετά την επιβο-
λή τους, ενώ αν κατά της απόφασης επιβολής τους α-
σκηθεί εμπρόθεσμη ένσταση, μέσω της πιστοποίησης
που εκδίδεται μετά την απόρριψή της με ρητή απόφαση
της Προϊσταμένης Αρχής.
Άρθρο 186
Τροποποίηση σύμβασης κατά τη διάρκειά της

1. Οι συμβάσεις μελετών και παροχής τεχνικών και
λοιπών συναφών επιστημονικών υπηρεσιών μπορούν να
τροποποιούνται κατά τη διάρκειά τους υπό τους όρους
και τις προϋποθέσεις που προβλέπονται στο άρθρο 132.
Σε κάθε περίπτωση που η τροποποίηση της σύμβασης α-
φορά το φυσικό ή οικονομικό αντικείμενο αυτής, συ-
ντάσσεται Συγκριτικός Πίνακας, στον οποίο αναφέρο-
νται αναλυτικά και κατά συγκρίσιμο τρόπο οι καταβλητέ-
ες αμοιβές πριν και μετά από αυτόν και οι αντίστοιχες
τροποποιήσεις στο φυσικό αντικείμενο και υπογράφεται
συμπληρωματική/τροποποιητική σύμβαση με τον ανάδο-
χο. Αν ο ανάδοχος δεν καλύπτει τις κατηγορίες ή και τις
ελάχιστες τάξεις των συμπληρωματικών μελετών ή υπη-
ρεσιών υποχρεώνεται να συμπράξει με άλλον ή άλλους
μελετητές ή παρόχους υπηρεσιών που εγκρίνονται από
τον εργοδότη και η συμπληρωματική / τροποποιητική
σύμβαση υπογράφεται με τη σύμπραξη στη νέα της μορ-
φή. Δεν απαιτείται η υπογραφή συμπληρωματικής / τρο-
ποποιητικής σύμβασης στις περιπτώσεις των παραγρά-
φων 4 και 5.
2. Για τον υπολογισμό της αμοιβής των μελετών και υ-
πηρεσιών, που δεν περιλαμβάνονται στην αρχική σύμβα-
ση κατά το είδος τους, συντάσσεται Συγκριτικός Πίνα-
κας (Σ.Π.) και Πρωτόκολλο Κανονισμού Τιμών Μονάδας
Νέων Εργασιών (Π.Κ.Τ.Μ.Ν.Ε.). Οι τιμές των νέων εργα-
σιών κανονίζονται με βάση τις αντίστοιχες τιμές μονά-
δας του Κανονισμού Προεκτιμώμενων Αμοιβών της περί-
πτωσης δ΄ της παραγράφου 8 του άρθρου 53 πολλαπλα-
σιαζόμενες με το λόγο της μέσης τιμής της οικονομικής
προσφοράς της αρχικής σύμβασης για ομοειδείς εργα-
σίες, προς τη μέση τιμή του Κανονισμού για τις ίδιες ερ-
γασίες. Εφόσον στον ανωτέρω Κανονισμό δεν περιέχο-
νται τιμές μονάδας,η αμοιβή για τις νέες εργασίες προσ-
διορίζεται κατόπιν συμφωνίας, «με βάση συγκριτικά
στοιχεία από αμοιβές συναφών μελετών». Για τις μελέ-
τες και υπηρεσίες που δεν περιλαμβάνονται στην αρχική
σύμβαση κατά το μέγεθος, η αμοιβή τους στο Σ.Π. υπο-
λογίζεται με βάση την αντίστοιχη τιμή μονάδας της οικο-
νομικής προσφοράς του αναδόχου.
3. Υπό την επιφύλαξη των οριζομένων στο άρθρο 132
και εφόσον αναφέρεται στα έγγραφα της σύμβασης, επι-
τρέπεται η μείωση της συνολικής συμβατικής αμοιβής ή
αυξομείωση των επιμέρους συμβατικών αμοιβών από κα-
τηγορία σε κατηγορία που δεν υπερβαίνει το 20% κάθε
κατηγορίας και το 10% της συνολικής συμβατικής αμοι-
βής, (χωρίς τον ΦΠΑ και αναθεώρηση τιμών), με τη σύ-
νταξη και έγκριση Συγκριτικού Πίνακα υπό την προϋπό-
θεση ότι: i) δεν τροποποιείται το βασικό σχέδιο της προ-
κήρυξης ούτε οι προδιαγραφές του έργου, όπως περι-
γράφονται στα έγγραφα της σύμβασης ούτε καταργείται
κατηγορία μελετών της αρχικής σύμβασης και ii) δεν θί-
γεται η πληρότητα, ποιότητα και λειτουργικότητα του
έργου. Στην αθροιστική αυτή ανακεφαλαίωση λαμβάνο-
νται υπόψη μόνο οι μεταφορές δαπάνης από μία κατηγο-
ρία μελετών σε άλλη.
4. Η διάθεση του ποσού για τις απρόβλεπτες δαπάνες
που περιλαμβάνεται στην εκτιμώμενη αξία της σύμβα-
σης, σύμφωνα με τα οριζόμενα στην περίπτ. α΄ της πα-
ραγράφου 8 του άρθρου 53 γίνεται με σύνταξη Συγκριτι-
κού Πίνακα. Με το ποσό αυτό καλύπτονται αλλαγές που
προκύπτουν ιδίως από εφαρμογή νέων κανονισμών, κα-
νόνων, προδιαγραφών κ.λπ., που καθιερώθηκαν ως υπο-
χρεωτικοί μετά την ανάθεση της μελέτης, αλλά και λόγω
απρόβλεπτων περιστάσεων, καθώς και απαιτούμενες αρ-
χαιολογικές έρευνες, ώστε να εξασφαλίζεται γενικότε-
ρα η αρτιότητα, η λειτουργικότητα και υλοποιησιμότητα
του μελετούμενου έργου. Το ποσό των απρόβλεπτων
δαπανών επαναϋπολογίζεται κατά την υπογραφή της
σύμβασης, ανάλογα με την προσφερθείσα έκπτωση.
5. Ο Σ.Π. και τα κατά περίπτωση Π.Κ.Τ.Μ.Ν.Ε. που συ-
ντάσσονται κατά τις ανωτέρω παραγράφους εγκρίνονται
μετά από γνώμη του αρμόδιου τεχνικού συμβουλίου
6. Για τη σύνταξη Πρωτοκόλλου Κανονισμού Τιμών
Μονάδας Νέων Εργασιών και Συγκριτικού Πίνακα, ο ανά-
δοχος υποβάλλει σχέδιο στη Διευθύνουσα Υπηρεσία και
πρόταση, εφόσον απαιτείται, για την προθεσμία εκτέλε-
σης των συμπληρωματικών εργασιών. Η Διευθύνουσα Υ-
πηρεσία συντάσσει και υπογράφει τα στοιχεία αυτά με
εισήγηση του επιβλέποντα, συνοδεύοντάς τα με αιτιολο-
γική έκθεση, στην οποία τεκμηριώνεται η κατά το νόμο
σύνταξή τους. Ο Σ.Π. και το Π.Κ.Τ.Μ.Ν.Ε. που τον συνο-
δεύει κοινοποιούνται νομίμως στον ανάδοχο, που υπο-
γράφει με ή χωρίς επιφύλαξη. Εφόσον ο ανάδοχος υπο-
γράψει με επιφύλαξη, δικαιούται να ασκήσει ένσταση
κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 198.
7. Η Διευθύνουσα Υπηρεσία υποβάλλει το Συγκριτικό
Πίνακα μαζί με το Π.Κ.Τ.Μ.Ν.Ε., την ένσταση του αναδό-
χου και τις απόψεις της στην Προϊσταμένη Αρχή, η ο-
ποία εκδικάζει την ένσταση και τον εγκρίνει, όπως υπο-
βλήθηκε ή τροποποιήθηκε, μετά από γνώμη του τεχνικού
συμβουλίου. Αν ο Σ.Π. περιέχει ασάφειες, ανακρίβειες
και λάθη που καθιστούν ιδιαίτερα δυσχερή τη διόρθωσή
του, η Προϊσταμένη Αρχή τον επιστρέφει στη Διευθύ-
νουσα Υπηρεσία. Η Προϊσταμένη Αρχή διατηρεί το δικαί-
ωμα να αρνηθεί την έγκριση του Συγκριτικού Πίνακα.
8. Ο εγκεκριμένος Σ.Π. κοινοποιείται στον ανάδοχο, ο
οποίος υποχρεούται, όταν απαιτείται από το νόμο, να υ-
πογράψει συμπληρωματική / τροποποιητική σύμβαση, σε
προθεσμία που δεν μπορεί να είναι μικρότερη των δεκα-
πέντε (15) ημερών από την κοινοποίηση και να εκτελέσει
τις συμπληρωματικές εργασίες. Αν ο ανάδοχος, παρά τη
νόμιμη έγκριση του Συγκριτικού Πίνακα, αρνηθεί να υπο-
γράψει τη συμπληρωματική / τροποποιητική σύμβαση, η
Προϊσταμένη Αρχή μπορεί να διαλύσει αζημίως για τον
κύριο του έργου τη σύμβαση εφόσον με αιτιολογημένη
απόφασή της κρίνει ότι η αρχική σύμβαση δεν μπορεί να
συνεχιστεί χωρίς την εκτέλεση των εργασιών της συ-
μπληρωματικής /τροποποιητικής σύμβασης.
9. Η προθεσμία για την άσκηση αίτησης θεραπείας κα-
τά της απόφασης έγκρισης του Σ.Π. αρχίζει με την κοι-
νοποίησή της στον ανάδοχο και δεν επηρεάζεται από τη
μεταγενέστερη υπογραφή της συμπληρωματικής / τρο-
ποποιητικής σύμβασης.
Άρθρο 187
Καταβολή της αμοιβής του αναδόχου

1. Η κατ’ αποκοπήν αμοιβή μελέτης που έχει ανατεθεί
κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 51 καταβάλλεται, σύμφω-
να με τα οριζόμενα στα έγγραφα της σύμβασης μετά την
υποβολή της μελέτης και την παραλαβή της.
2. Σε όλες τις άλλες περιπτώσεις ανάθεσης σταδίων
μελέτης η αμοιβή καταβάλλεται τμηματικά, επί τη βάσει
της γενομένης με την οικονομική προσφορά του αναδό-
χου ανάλυσης της αμοιβής του και κατανέμεται σε προ-
καταβολή και πληρωμές μετά την υποβολή, την έγκριση
και παραλαβή της μελέτης. Ειδικότερα:
α) Εφόσον προβλέπεται στα έγγραφα της σύμβασης,
με την υπογραφή της σύμβασης, καθώς και την εντολή
έναρξης κάθε επόμενου σταδίου χορηγείται στον ανά-
δοχο άτοκη προκαταβολή που ανέρχεται σε ποσοστό δε-
καπέντε τοις εκατό (15%) της συμβατικής αμοιβής του
σταδίου, έναντι ισόποσης εγγυητικής επιστολής, που εκ-
δίδεται κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 72.
β) Μετά την παρέλευση του μισού συμβατικού χρόνου
εκπόνησης κάθε σταδίου και εφόσον έχει κατά την κρίση
της επιβλέπουσας υπηρεσίας εκπονηθεί εργασία ποσο-
στού μεγαλύτερου του πενήντα τοις εκατό (50%) του υ-
πόψη σταδίου, καταβάλλεται έναντι ισόποσης εγγυητι-
κής επιστολής επιπλέον ποσοστό είκοσι τοις εκατό
(20%) της αμοιβής που αντιστοιχεί στο υπόψη στάδιο.
γ) Μετά την υποβολή κάθε σταδίου ανά κατηγορία με-
λέτης, κατόπιν συνοπτικού ελέγχου της πληρότητας και
επάρκειας αυτής, επιστρέφονται οι εγγυήσεις των προη-
γούμενων εδαφίων και καταβάλλεται ανακεφαλαιωτικά
ποσοστό εβδομήντα τοις εκατό (70%) της αμοιβής του
σταδίου.
δ) Εφόσον η μελέτη δεν έχει εγκριθεί μετά την παρέ-
λευση διμήνου από την υποβολή της, καταβάλλεται κα-
τόπιν συνοπτικού ελέγχου επάρκειας αυτής επιπλέον
ποσοστό δέκα τοις εκατό (10%).
ε) Μετά την έγκριση και προσωρινή παραλαβή κάθε εν-
διάμεσου σταδίου ανά κατηγορία μελέτης καταβάλλεται
επιπλέον ποσοστό είκοσι τοις εκατό (20%) της αμοιβής
του σταδίου.
στ) Μετά την έγκριση του τελικού σταδίου της μελέ-
της καταβάλλεται επιπλέον ποσοστό δεκαπέντε τοις ε-
κατό (15%) της αμοιβής του τελικού σταδίου ή είκοσι
τοις εκατό (20%) της αμοιβής του τελικού σταδίου με κα-
τάθεση εγγυητικής επιστολής για το επιπλέον πέντε
τοις εκατό (5%).
ζ) Μετά την τελική παραλαβή της μελέτης καταβάλλε-
ται το υπόλοιπο της αμοιβής πέντε τοιw εκατό (5%) ή ε-
πιστρέφεται η εγγυητική επιστολή της προηγούμενης
περίπτωσης.
3. Οι ερευνητικές και υποστηρικτικές εργασίες της πε-
ρίπτωση (γ) της παρ. 8 του άρθρου 53 επιμετρούνται κα-
τά την εκτέλεση της σύμβασης και πληρώνονται ιδιαίτε-
ρα. Η πληρωμή των εργασιών αυτών γίνεται με βάση τη
προσφερθείσα έκπτωση της κατηγορίας μελέτης και την
εκτελεσθείσα ποσότητα μονάδων φυσικού αντικειμένου,
κατόπιν υποβολής σχετικής επιμέτρησης από τον ανάδο-
χο, η οποία θεωρείται από τον Προϊστάμενο της Διευθύ-
νουσας Υπηρεσίας και πάντα μέχρι το τριάντα τοις εκα-
τό (30%) της συνολικής προεκτιμώμενης αμοιβής για ό-
λες τις κατηγορίες.
4. Η αμοιβή για την παροχή υπηρεσιών, που προσδιορί-
ζεται κατά τη σύμβαση βάσει τιμής ανά ημέρα ή μήνα α-
πασχόλησης για κάθε κατηγορία επιστήμονα, καταβάλ-
λεται με μηνιαίες πιστοποιήσεις, για τις οποίες ο ανάδο-
χος υποβάλλει αντίστοιχους λογαριασμούς. Οι λογαρια-
σμοί βασίζονται στον πραγματικό χρόνο απασχόλησης
των επιστημόνων και στις προσφερόμενες τιμές μονά-
δας (ανθρωποημέρα ή ανθρωπομήνα) για κάθε κατηγο-
ρία. Αν ο χρόνος απασχόλησης είναι μικρότερος του μη-
νός, η αμοιβή είναι ανάλογη με το χρόνο αυτόν. Για τον
υπολογισμό της αμοιβής θεωρείται ότι ο μήνας περιλαμ-
βάνει είκοσι δύο (22) εργάσιμες ημέρες, ασχέτως του
πραγματικού αριθμού εργάσιμων ημερών. Όταν η αμοιβή
των συμβάσεων αυτών ορίζεται κατ΄ αποκοπή, ο τρόπος
καταβολής των ενδιάμεσων πληρωμών ορίζεται με τη
σύμβαση.
5. Για την πληρωμή της αμοιβής του ο ανάδοχος συ-
ντάσσει και υποβάλλει στη Διευθύνουσα Υπηρεσία λογα-
ριασμούς, στους οποίους εμφανίζονται διακριτά οι αμοι-
βές για το επιμετρούμενο τμήμα της σύμβασης, όπως ε-
ρευνητικές και υποστηρικτικές εργασίες, που εκτελέ-
σθηκαν και επιμετρήθηκαν από τον ανάδοχο, όπως ε-
γκρίθηκαν από τη Διευθύνουσα Υπηρεσία.
Η έγκριση της επιμέτρησης ολοκληρώνεται σε προθε-
σμία δύο (2) μηνών από την υποβολή της και προσυπο-
γράφεται από τον επιβλέποντα. Οι λογαριασμοί διακρί-
νουν επίσης τις αμοιβές που αντιστοιχούν στην αρχική
και στις συμπληρωματικές συμβάσεις και συντάσσονται
ανακεφαλαιωτικά, δηλαδή περιλαμβάνουν την αμοιβή
που συνολικά οφείλεται μέχρι τη σύνταξη και υποβολή
τους, αφαιρουμένων των ποσών που καταβλήθηκαν
προηγουμένως. Στους λογαριασμούς περιλαμβάνονται
ποσά μόνο για εργασίες που προβλέπονται στη σύμβαση
(αρχική και συμπληρωματικές) ή σε εγκεκριμένους Συ-
γκριτικούς Πίνακες και αποζημιώσεις λόγω υπερημερίας
του εργοδότη.
6. Στους λογαριασμούς περιλαμβάνονται η ανάλυση
των διαφόρων ποσών, στην οποία αναφέρονται τα στοι-
χεία στα οποία αυτή στηρίζεται, οι εγγυητικές επιστολές
της προκαταβολής και της πρώτης τμηματικής πληρω-
μής, που ισχύουν κατά την υποβολή του λογαριασμού
και το πληρωτέο ποσό. Μετά από έλεγχο και προσυπο-
γραφή του επιβλέποντα, ο οποίος βεβαιώνει τη σύνταξή
τους κατά τις ισχύουσες διατάξεις και τη σύμβαση, οι λο-
γαριασμοί εγκρίνονται από τη Διευθύνουσα Υπηρεσία
μέσα σε έναν μήνα από την υποβολή τους και αποτελούν
την πιστοποίηση για την πληρωμή του αναδόχου. Αν οι
λογαριασμοί περιέχουν ασάφειες ή σφάλματα, σε βαθμό
που η διόρθωσή τους να καθίσταται ανέφικτη, επιστρέ-
φονται στον ανάδοχο για επανασύνταξη μέσα στην προ-
θεσμία έγκρισής τους. Αν οι ασάφειες και τα σφάλματα
αφορούν διακριτά κονδύλια των λογαριασμών, εγκρίνο-
νται κατά το μη αμφισβητούμενο μέρος και κατά το υπό-
λοιπο επιστρέφονται για επανασύνταξη. Η μηνιαία προς
έγκριση προθεσμία αρχίζει από την υποβολή του επανα-
συνταγμένου λογαριασμού.
7. Αν η πληρωμή λογαριασμού καθυστερήσει, χωρίς υ-
παιτιότητα του αναδόχου, πέραν του ενός μηνός, μετά
τη ρητή έγκριση, του οφείλεται τόκος υπερημερίας που
υπολογίζεται, σύμφωνα με τις διατάξεις της παρ. Ζ΄ του
άρθρου πρώτου του ν. 4152/2013 (Α΄107). Προϋπόθεση
πληρωμής του λογαριασμου είναι η προσκόμιση από τον
ανάδοχο όλων των απαιτούμενων δικαιολογητικών πλη-
ρωμής. Το τιμολόγιο μπορεί να προσκομίζεται μεταγενε-
στέρως κατά την είσπραξη του ποσού του λογαριασμού.
Ο ανάδοχος δικαιούται ακόμα να διακόψει τις εργασίες
της σύμβασης μέχρι την καταβολή της αμοιβής του, ύ-
στερα από κοινοποίηση ειδικής έγγραφης δήλωσης περί
διακοπής των εργασιών, προς τη Διευθύνουσα Υπηρε-
σία. Στην περίπτωση αυτή δικαιούται ισόχρονη παράτα-
ση. Υπαιτιότητα του αναδόχου για τη μη πληρωμή λογα-
ριασμού υπάρχει μόνο σε περίπτωση κατά την οποία α-
ποδεδειγμένα κλήθηκε εγγράφως από την αρμόδια υπη-
ρεσία του κυρίου του έργου και αδράνησε ή παρέλειψε
να προσκομίσει τα αναγκαία δικαιολογητικά για την πλη-
ρωμή του.
8. Η κατάσχεση στα χέρια τρίτου της αμοιβής του ανα-
δόχου, πριν από την παραλαβή του αντικειμένου της
σύμβασης, δεν επιτρέπεται.
9. Ο πίνακας κατανομής της αμοιβής μεταξύ των με-
λών της ένωσης που έχει υποβληθεί με την προσφορά,
κατά το άρθρο 19, μπορεί να τροποποιηθεί κατά την ε-
κτέλεση της σύμβασης, μετά από έγκριση της Διευθύ-
νουσας Υπηρεσίας.
Άρθρο 188
Υποχρεώσεις του αναδόχου - Πρόγραμμα Ποιότητας

1. Ο ανάδοχος εκτελεί τη σύμβαση, σύμφωνα με τους
όρους της, τις ισχύουσες προδιαγραφές και τους κανό-
νες της επιστήμης και της τέχνης και φέρει την πλήρη
ευθύνη για την αρτιότητα του αντικειμένου της παροχής
του. Οι αξιώσεις του εργοδότη κατά του αναδόχου λόγω
πλημμελούς εκπλήρωσης της παροχής του παραγράφο-
νται ή έξι (6) έτη μετά την παραλαβή του αντικειμένου
της σύμβασης ή τη λύση της με οποιονδήποτε τρόπο.
2. Ο ανάδοχος υποχρεούται να χρησιμοποιήσει τα
στοιχεία που του παρέχει ο εργοδότης, αν τούτο ορίζε-
ται στη σύμβαση. Αν τα στοιχεία είναι ανακριβή, ασαφή ή
γενικώς ανεπαρκή και επηρεάζουν την αρτιότητα ή την
εμπρόθεσμη εκτέλεση της σύμβασης και εφόσον ο ανά-
δοχος μπορεί να το διαπιστώσει, ειδοποιεί εγγράφως και
χωρίς υπαίτια καθυστέρηση τον εργοδότη.
3. Ο ανάδοχος υποχρεούται να χρησιμοποιήσει για την
εκτέλεση της σύμβασης την ομάδα που δήλωσε κατά τη
διαδικασία του διαγωνισμού και να δηλώσει αμέσως την
αποχώρηση οποιουδήποτε μέλους της ομάδας από την
εκτέλεση της σύμβασης, για οποιονδήποτε λόγο. Η Δι-
ευθύνουσα Υπηρεσία ερευνά τους λόγους της αποχώρη-
σης και μπορεί να εγκρίνει την αναπλήρωσή του με αντί-
στοιχο στέλεχος που διαθέτει τουλάχιστον τα ίδια προ-
σόντα, αν η αποχώρηση οφείλεται σε σπουδαίο λόγο.
Η αποχώρηση μέλους από την ομάδα χωρίς σπουδαίο
λόγο συνιστά σοβαρή πλημμέλεια κατά την εκτέλεση
ουσιώδους απαίτησης δημόσιας σύμβασης, κατά την έν-
νοια του άρθρου 72 παρ. 4 περίπτωση στ΄ και επιφέρει
τον αποκλεισμό του μέλους που αποχώρησε από διαγω-
νισμούς για χρονικό διάστημα έξι (6) μηνών από την έκ-
δοση της απόφασης της Δ.Υ. περί της αναπλήρωσής
του. Αν η αποχώρηση έγινε με ευθύνη του αναδόχου και
δεν κριθεί δικαιολογημένη, μπορεί αυτός να κηρυχθεί έκ-
πτωτος.
4. Ο ανάδοχος, εφόσον προβλέπεται από τους όρους
της σύμβασης, είναι υποχρεωμένος να εκπονήσει και να
εφαρμόσει Πρόγραμμα Ποιότητας Μελέτης (Π.Π.Μ.),
σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις.
Το Π.Π.Μ. ενσωματώνει και κωδικοποιεί όλες τις απαι-
τήσεις των συμβατικών τευχών, περιγράφει τα στάδια
εκπόνησης της μελέτης και την αντίστοιχη μεθοδολογία
εργασιών, είναι σε πλήρη εναρμόνιση και περιλαμβάνει
το χρονοδιάγραμμα εκπόνησης της μελέτης, περιγράφει
το οργανόγραμμα και καθορίζει τον τρόπο οργάνωσης
και συντονισμού των μελών της ομάδας εργασίας, ορίζει
τον τρόπο διαχείρισης των εγγράφων και γενικά παρέχει
όλα τα εργαλεία παρακολούθησης της εκπόνησης της
μελέτης, συγκέντρωσης των στοιχείων, τεκμηρίωσης
των εργασιών που έχουν εκτελεστεί και αρχειοθέτησής
τους. Το Π.Π.Μ. πρέπει να υποβάλλεται εντός του πρώ-
του μήνα από την υπογραφή της σύμβασης και αναθεω-
ρείται σε κάθε τροποποίηση όρων της σύμβασης ή των
προδιαγραφών εκπόνησης της μελέτης.
5. Ελαττώματα ή ελλείψεις του αντικειμένου της σύμ-
βασης που εμφανίζονται κατά τη διάρκεια εκτέλεσής
της, αλλά και μετά την οριστική παραλαβή της και μέχρι
την παραγραφή των αξιώσεων του εργοδότη, αποκαθι-
στώνται από τον ανάδοχο με δικές του δαπάνες. Αν δια-
πιστωθούν ελαττώματα ή ελλείψεις μέχρι την έναρξη
της κατασκευής του έργου, η Διευθύνουσα Υπηρεσία κα-
λεί τον ανάδοχο της μελέτης να διορθώσει τα ελαττώμα-
τα ή να συμπληρώσει τις ελλείψεις και εφόσον αυτός
δεν συμμορφωθεί εκδίδει και κοινοποιεί στον ανάδοχο
πρόσκληση στην οποία: α) γίνεται μνεία ότι κινείται η
διαδικασία εφαρμογής του παρόντος άρθρου, β) περι-
γράφονται τα ελαττώματα και οι ελλείψεις της μελέτης
ή της υπηρεσίας, γ) χορηγείται εύλογη προθεσμία για
την αποκατάσταση, δ) επισημαίνεται ότι η πρόσκληση
μπορεί να προσβληθεί με ένσταση ενώπιον της Προϊστα-
μένης Αρχής και μέσα στη νόμιμη προθεσμία. Η ένσταση
του αναδόχου δεν αναστέλλει την υποχρέωση συμμόρ-
φωσής του στην πρόσκληση. Αν αποδειχθεί ότι ο ανάδο-
χος δεν ευθύνεται, η δαπάνη αποκατάστασης των ελλεί-
ψεων ή ελαττωμάτων βαρύνει τον κύριο του έργου.
Αν ο ανάδοχος αρνηθεί να αποκαταστήσει το ελάττω-
μα ή την έλλειψη μέσα στην ταχθείσα προθεσμία, το ε-
λάττωμα ή η έλλειψη αποκαθίσταται από τον εργοδότη
σε βάρος και για λογαριασμό του, με απευθείας ανάθεση
των σχετικών εργασιών σε μελετητή που έχει τα νόμιμα
προσόντα.
6. Μετά την έναρξη κατασκευής του έργου, οι βασικοί
μελετητές μετέχουν υποχρεωτικά ως Τεχνικοί Σύμβου-
λοι - Μελετητές στην εκτέλεση αυτού. Με απόφαση του
Υπουργού Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων καθορί-
ζονται όλα τα θέματα που ρυθμίζουν τα καθήκοντα και
τις αρμοδιότητές των βασικών μελετητών κατά την εκτέ-
λεση του έργου, το περιεχόμενο της σύμβασης που υπο-
γράφεται με την Προϊσταμένη Αρχή του έργου, τον τρό-
πο πληρωμής των υπηρεσιών τους και κάθε άλλο συνα-
φές με τα ανωτέρω θέμα.
Άρθρο 189
Έγκριση της μελέτης - Παραλαβή
του αντικειμένου της σύμβασης

1. Εφόσον στις ισχύουσες διατάξεις για επί μέρους
κατηγορίες μελετών δεν ορίζεται ιδιαίτερη διαδικασία έ-
γκρισης της μελέτης, με την εγκριτική απόφαση της με-
λέτης, που εκδίδεται από το αρμόδιο κατά νόμο όργανο,
πιστοποιείται η τήρηση όλων των προδιαγραφών, κανο-
νισμών και τεχνικών οδηγιών που ισχύουν κατά το χρό-
νο σύνταξης αυτής και βεβαιώνεται η ποιοτική και ποσο-
τική της επάρκεια και η συμμόρφωση του αναδόχου
προς τις συμβατικές εν γένει υποχρεώσεις του. Αν κατά
το νόμο απαιτείται πριν την έγκριση της μελέτης η γνώ-
μη άλλων υπηρεσιών και φορέων, υποχρεούνται να την
υποβάλουν μέσα σε χρονικό διάστημα δύο (2) μηνών α-
πό την αποστολή της μελέτης προς αυτούς, εκτός αν
προβλέπεται διαφορετική προθεσμία από ειδικές διατά-
ξεις. Η παρέλευση της προθεσμίας θεωρείται ως θετική
γνωμοδότηση.
2. Η μελέτη εγκρίνεται κατά στάδια και στο σύνολό
της. Η απόφαση έγκρισης εκδίδεται υποχρεωτικά μέσα
σε δύο (2) μήνες από την εμπρόθεσμη υποβολή πλήρων
των στοιχείων της προηγούμενης παραγράφου, εφόσον
απαιτούνται. Η προθεσμία αναστέλλεται αν το αρμόδιο
για την έγκριση όργανο αιτιολογημένα ζητήσει συμπλή-
ρωση ή διευκρίνιση επί των υποβληθέντων δικαιολογητι-
κών. Αν η συμπλήρωση ή διευκρίνιση αφορά διακεκριμέ-
νο στάδιο ή κατηγορία μελέτης, μπορεί να γίνει τμηματι-
κή έγκριση των υπόλοιπων μελετών.
3. Η έγκριση ενδιάμεσων σταδίων μελετών αποτελεί
και προσωρινή παραλαβή. Η οριστική παραλαβή των με-
λετών πραγματοποιείται με απόφαση της Προϊσταμένης
Αρχής, μετά την έγκριση του τελευταίου, κατά τη σύμβα-
ση, σταδίου της μελέτης και την έκδοση βεβαίωσης της
Διευθύνουσας Υπηρεσίας, για την περαίωση των εργα-
σιών της σύμβασης.
4. Η προθεσμία συντέλεσης της παραλαβής της μελέ-
της είναι τρεις (3) μήνες από την έγκριση πλήρων των
μελετών που προβλέπονται από τη σύμβαση. Οι μελέτες
της αρχικής και των συμπληρωματικών / τροποποιητικών
συμβάσεων παραλαμβάνονται ενιαία.
5. Αν η μελέτη δεν παραληφθεί εμπρόθεσμα, επέρχε-
ται αυτοδίκαιη παραλαβή, αν παρέλθει άπρακτο διάστη-
μα δύο (2) μηνών από την υποβολή σχετικής όχλησης
του αναδόχου. Η όχληση υποβάλλεται επί ποινή απαρα-
δέκτου μετά την πάροδο της προθεσμίας της παραγρά-
φου 4.
6. Επιτρέπεται να παραληφθεί εκτός αν άλλως ορίζε-
ται στην Σύμβαση, ύστερα από αίτηση του αναδόχου, με-
λέτη αυτοτελούς τμήματος έργου που εκπονήθηκε ή επί
μέρους κατηγορίας ή σταδίου αυτής.
7. Η παραλαβή του αντικειμένου των συμβάσεων πα-
ροχής υπηρεσιών γίνεται όπως ορίζεται στις συμβάσεις
αυτές.
ΕΝΟΤΗΤΑ 2
ΔΙΟΙΚΗΣΗ – ΕΚΠΤΩΣΗ ΑΝΑΔΟΧΟΥ –
ΔΙΑΛΥΣΗ ΣΥΜΒΑΣΗΣ ΥΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ
Άρθρο 190
Αποζημίωση του αναδόχου λόγω υπερημερίας του ερ-
γοδότη χωρίς λύση της σύμβασης

1. Αν ο εργοδότης περιέλθει σε υπερημερία ως προς
την εκπλήρωση των συμβατικών ή νόμιμων υποχρεώσε-
ών του, ο ανάδοχος δικαιούται να ζητήσει αποζημίωση
για τις θετικές ζημίες που υφίσταται και για το χρονικό
διάστημα μετά την υποβολή έγγραφης όχλησης, έως την
άρση της υπερημερίας. Η όχληση υποβάλλεται στη Διευ-
θύνουσα Υπηρεσία και προσδιορίζει τις πράξεις ή παρα-
λείψεις του εργοδότη ή των οργάνων του που συνιστούν
την αιτία της υπερημερίας και την αιτία της ζημίας και
στο μέτρο του δυνατού, την κατά προσέγγιση εκτίμηση
της ζημίας, ανά ημέρα υπερημερίας.
2. Μέσα σε προθεσμία δέκα (10) ημερών από την υπο-
βολή της όχλησης, η Διευθύνουσα Υπηρεσία συγκροτεί
τριμελή επιτροπή τεχνικών υπαλλήλων, στην οποία συμ-
μετέχει απαραίτητα ο επιβλέπων, εκτός αν δεν είναι δυ-
νατή η συμμετοχή του, για σοβαρή αιτία, η οποία αναφέ-
ρεται στην απόφαση συγκρότησης. Η επιτροπή διαπι-
στώνει αν υφίσταται υπερημερία, τα αίτιά της και το ύ-
ψος των ζημιών του αναδόχου για κάθε ημέρα κατά προ-
σέγγιση, συντάσσοντας πρωτόκολλο, το οποίο υποβάλ-
λεται μέσα σε έναν μήνα από τη συγκρότησή της στον
Προϊστάμενο της Διευθύνουσας Υπηρεσίας για έγκριση.
Το εγκεκριμένο πρωτόκολλο κοινοποιείται στον ανάδο-
χο με απόδειξη και μπορεί να προσβληθεί με ένσταση.
3. Μετά τη λήξη της υπερημερίας του εργοδότη, ο α-
νάδοχος υποβάλλει αίτηση για την αναγνώριση της ζη-
μίας του προσδιορίζοντας το ποσόν αυτής. Επί της αιτή-
σεως αποφασίζει, μετά από εισήγηση της Διευθύνουσας
Υπηρεσίας, η Προϊσταμένη Αρχή, η οποία δεν είναι υπο-
χρεωμένη να δεχθεί τα πορίσματα του πρωτοκόλλου.
Άρθρο 191
Έκπτωση του αναδόχου

1. Αν ο ανάδοχος δεν εκπληρώνει τις συμβατικές του
υποχρεώσεις ή δεν συμμορφώνεται με τις γραπτές εντο-
λές της υπηρεσίας, που είναι σύμφωνες με τη σύμβαση ή
τις κείμενες διατάξεις, κηρύσσεται έκπτωτος.
2. Η διαδικασία έκπτωσης κινείται υποχρεωτικά εφό-
σον ο ανάδοχος:
α) Υπερβεί υπαίτια για χρόνο πέραν του 1/3 τη σχετική
συνολική προθεσμία της παραγράφου 2 του άρθρου 184,
λαμβανομένων υπόψη των παρατάσεων.
β) Καθυστερεί υπαίτια την υποβολή σταδίου μελέτης,
για χρόνο περισσότερο από το μισό της αντίστοιχης τμη-
ματικής προθεσμίας.
γ) Οι εργασίες του παρουσιάζουν κατ` επανάληψη ε-
λαττώματα ή ελλείψεις. Για να κηρυχθεί ο ανάδοχος έκ-
πτωτος για το λόγο αυτόν πρέπει να έχει προηγηθεί,
τουλάχιστον μια φορά η εφαρμογή των διατάξεων της
παραγράφου 5 του άρθρου 188, για την αποκατάσταση
των ελαττωμάτων ή ελλείψεων της μελέτης και να μην
έχει ασκηθεί ένσταση ή η ασκηθείσα να έχει απορριφθεί.
3. Αν υφίσταται λόγος έκπτωσης, κοινοποιείται στον
ανάδοχο με απόδειξη ειδική πρόσκληση της Διευθύνου-
σας Υπηρεσίας, στην οποία απαραιτήτως γίνεται μνεία
των διατάξεων του παρόντος άρθρου και η οποία περι-
λαμβάνει συγκεκριμένη περιγραφή των ενεργειών ή ερ-
γασιών που πρέπει να εκτελέσει ο ανάδοχος μέσα στην
τασσόμενη προθεσμία. Η τασσόμενη προθεσμία πρέπει
να είναι εύλογη, δηλαδή ανάλογη του χρόνου που απαι-
τείται κατά την κοινή αντίληψη για την εκτέλεση των ερ-
γασιών ή των ενεργειών και πάντως όχι μικρότερη των
δεκαπέντε (15) ημερών.
4. Ανεξάρτητα από την κοινοποίηση της ειδικής πρό-
σκλησης και τις προθεσμίες που αυτή τάσσει για την ε-
κτέλεση συγκεκριμένων εργασιών ή ενεργειών, ο ανά-
δοχος είναι υποχρεωμένος να τηρεί τις εκ της συμβάσε-
ως υποχρεώσεις του για την εμπρόθεσμη εκτέλεση της
σύμβασης και σε κάθε περίπτωση υφίσταται τις νόμιμες
συνέπειες από την υπέρβαση των συμβατικών προθε-
σμιών.
5. Αν η προθεσμία που τέθηκε με την ειδική πρόσκλη-
ση παρήλθε χωρίς ο ανάδοχος να συμμορφωθεί με το
περιεχόμενό της, κηρύσσεται έκπτωτος μέσα σε προθε-
σμία τριάντα (30) ημερών από την πάροδο της προθε-
σμίας, με απόφαση του Προϊσταμένου της Διευθύνου-
σας Υπηρεσίας. Στην απόφαση προσδιορίζονται οι εργα-
σίες και ενέργειες που εκτέλεσε ο ανάδοχος σε συμμόρ-
φωση προς την ειδική πρόσκληση και αιτιολογείται η έκ-
πτωση με αναφορά στις εργασίες που δεν εκτέλεσε και
στις ενέργειες στις οποίες δεν συμμορφώθηκε.
6. Αν κατά της απόφασης έκπτωσης δεν ασκηθεί ε-
μπρόθεσμα ένσταση ή αν απορριφθεί η ένσταση από την
αρμόδια προς τούτο Προϊσταμένη Αρχή, η έκπτωση καθί-
σταται οριστική. Αν ασκηθεί εμπρόθεσμα ένσταση ανα-
στέλλονται οι συνέπειες της έκπτωσης μέχρι αυτή να ο-
ριστικοποιηθεί και ο ανάδοχος υποχρεούται να συνεχί-
σει τις εργασίες της σύμβασης. Η απόφαση επί της έν-
στασης εκδίδεται, μετά από γνώμη του αρμόδιου Τεχνι-
κού Συμβουλίου, από την Προϊσταμένη Αρχή μέσα σε
δύο (2) μήνες από την κατάθεσή της. Η αποδοχή ή απόρ-
ριψη της ένστασης αιτιολογείται, μεταξύ δε των λόγων
αποδοχής μπορεί να περιλαμβάνεται και η καταφανής
βελτίωση του ρυθμού ή της ποιότητας των εκτελούμε-
νων εργασιών, ώστε να πιθανολογείται βάσιμα η έγκαιρη
και έντεχνη εκτέλεση του έργου.
Η Προϊσταμένη Αρχή υποχρεούται να εκδώσει απόφα-
ση και μετά την πάροδο της προθεσμίας, ενώ κινείται η
πειθαρχική διαδικασία κατά των υπαιτίων υπαλλήλων κα-
τά τις διατάξεις της παραγράφου 7 του άρθρου 183. Με-
τά την πάροδο της προθεσμίας εκδόσεως αποφάσεως, ο
ανάδοχος υποχρεούται να διακόψει τις εργασίες της
σύμβασης και η Διευθύνουσα Υπηρεσία διαπιστώνει τις
εργασίες που εκπόνησε ο ανάδοχος. Αν η ένσταση του
αναδόχου γίνει τελικά αποδεκτή μετά την πάροδο των
δύο (2) μηνών, δικαιούται παράταση με αναθεώρηση, ι-
σόχρονη με το διάστημα της διακοπής, ενώ η διακοπή
των εργασιών της σύμβασης δεν αποτελεί λόγο για τη
διάλυση της σύμβασης. Ουδεμία εργασία εκτελούμενη
μετά την ημέρα της κατά τα άνω υποχρεωτικής διακοπής
των εργασιών και μέχρι της θετικής για τον ανάδοχο α-
ποφάσεως πιστοποιείται για πληρωμή. Η Προϊσταμένη
Αρχή υποχρεούται να ενημερώσει εγγράφως την αρμό-
δια Διεύθυνση της Γενικής Γραμματείας Υποδομών για
την οριστικοποιηθείσα έκπτωση.
7. Μετά την κοινοποίηση της απόφασης στον ανάδοχο
και μέχρι να καθορισθεί ο τρόπος εκπόνησης των εργα-
σιών που υπολείπονται για την ολοκλήρωση του εκπο-
νούμενου σταδίου της μελέτης ή της σύμβασης υπηρε-
σιών, η Διευθύνουσα Υπηρεσία επεμβαίνει προς αποτρο-
πή αρνητικών συνεπειών εκτελώντας τις απαραίτητες ε-
νέργειες σε βάρος και για λογαριασμό του έκπτωτου α-
ναδόχου.
8. Με την κοινοποίηση της απόφασης οριστικοποίησης
της έκπτωσης, ο ανάδοχος διακόπτει κάθε εργασία και
δεν δικαιούται αμοιβή για το εκπονούμενο στάδιο. Κατ`
εξαίρεση μπορεί ο εργοδότης, αν κρίνει ότι ορισμένα
στοιχεία του μελετητικού έργου του υπό εκπόνηση στα-
δίου είναι χρήσιμα, να ζητήσει να παραδοθούν στη Διευ-
θύνουσα Υπηρεσία μέσα σε ορισμένη προθεσμία, συ-
ντασσομένου σχετικού πρωτοκόλλου παράδοσης. Η α-
μοιβή του αναδόχου για τις εργασίες του ημιτελούς στα-
δίου κανονίζεται με Πρωτόκολλο Κανονισμού Τιμών Μο-
νάδος Νέων Εργασιών.
9. Μετά την οριστικοποίηση της έκπτωσης εκκαθαρίζε-
ται η σύμβαση και καταπίπτει υπέρ του εργοδότη η εγ-
γύηση καλής εκτέλεσης ως ειδική ποινική ρήτρα. Αν επι-
βλήθηκαν ποινικές ρήτρες για υπέρβαση τμηματικών
προθεσμιών μέχρι την οριστικοποίηση της έκπτωσης οι
ρήτρες αυτές οφείλονται από τον ανάδοχο αθροιστικά,
ενώ επιβάλλεται και η ποινική ρήτρα για την υπέρβαση
της συνολικής προθεσμίας, εφόσον υφίσταται αντίστοι-
χη περίπτωση.
10. Η απόφαση με την οποία οριστικοποιήθηκε η έκ-
πτωση κοινοποιείται από την υπηρεσία που την εξέδωσε
στην αρμόδια για την έγκριση της μελέτης υπηρεσία και
στην υπηρεσία τήρησης του Μητρώου Μελετητών ή Ε-
ταιρειών Μελετών, για την επιβολή των παρεπόμενων
κυρώσεων, μαζί με σύντομο ιστορικό και μνεία των λό-
γων που οδήγησαν στην έκπτωση. Αν ο έκπτωτος ανά-
δοχος είναι κοινοπραξία ή σύμπραξη μελετητών ή εται-
ρειών μελετών, η Διευθύνουσα Υπηρεσία προσδιορίζει
τους υπεύθυνους για την έκπτωση μελετητές ή εταιρεί-
ες της σύμπραξης ή κοινοπραξίας.
Άρθρο 192
Διάλυση της σύμβασης

1. Ο εργοδότης δικαιούται να καταγγείλει και να προ-
βεί στη διάλυση μιας σύμβασης μελέτης ή παροχής τε-
χνικών και λοιπών συναφών επιστημονικών υπηρεσιών
κατά τη διάρκεια εκτέλεσής της στις περιπτώσεις που
προβλέπονται στο άρθρο 133.
Για τις περιπτώσεις αυτές η προϊσταμένη αρχή δεν υ-
ποχρεούται να προβεί σε αποζημίωση του αναδόχου.
2. Πέραν των αναφερομένων στην παράγραφο 1, σε
περίπτωση σύμβασης μελέτης που εκπονείται κατά στά-
δια, ο εργοδότης δικαιούται να διακόψει τις εργασίες
της μετά την ολοκλήρωση κάποιου σταδίου και να λύσει
τη σύμβαση χωρίς αποζημίωση του αναδόχου, αν τούτο
προβλέπεται στη σύμβαση. Δικαιούται επίσης ο εργοδό-
της να διακόψει την εκπόνηση σταδίου μελέτης με κατα-
βολή αποζημίωσης στον ανάδοχο, κατά την παράγραφο
2 του άρθρου 194. Ο εργοδότης σύμβασης παροχής υπη-
ρεσιών δικαιούται, αν προβλέπεται στη σύμβαση, να δια-
κόψει την παροχή των υπηρεσιών είτε αζημίως για τον ί-
διο είτε και με καταβολή αποζημίωσης, κατά τα οριζόμε-
να στην παράγραφο 3 του άρθρου 194.
3. Ο ανάδοχος δικαιούται να διαλύσει τη σύμβαση στις
ακόλουθες περιπτώσεις:
α) Αν υπάρξει υπέρβαση της οριακής προθεσμίας της
σύμβασης, χωρίς υπαιτιότητά του.
β) Αν αναστείλει την εκπόνηση μελέτης ή την παροχή
των υπηρεσιών με εντολή του εργοδότη, για χρονικό
διάστημα μεγαλύτερο των τριών (3) μηνών από την κοι-
νοποίηση της εντολής.
γ) Αν εξαιτίας γεγονότων που συνιστούν υπερημερία
του εργοδότη αναγκαστεί είτε να μην αρχίσει την εκπό-
νηση μελέτης ή την παροχή της υπηρεσίας του, κατά τον
ορισμένο στη σύμβαση χρόνο είτε να διακόψει την παρο-
χή των υπηρεσιών του μετά την έναρξή τους, για χρονι-
κό διάστημα μεγαλύτερο των τριών (3) μηνών. Για την έ-
ναρξη της προθεσμίας ο ανάδοχος υποβάλλει στη Διευ-
θύνουσα Υπηρεσία, Ειδική Δήλωση κατά τα οριζόμενα
στην παράγραφο 4.
δ) Αν παρέλθει χρόνος δύο (2) τουλάχιστον μηνών α-
πό την υποβολή Ειδικής Δήλωσης εκ μέρους του αναδό-
χου προς τον εργοδότη, λόγω παρέλευσης της προθε-
σμίας για την πληρωμή πιστοποίησης.
4. Η Ειδική Δήλωση διακοπής των εργασιών της περί-
πτωση, γ΄ της παραγράφου 2 περιλαμβάνει: α) μνεία των
λόγων της διάλυσης, β) στοιχεία για περαιωμένα τμήμα-
τα της μελέτης και εκτίμηση της αξίας τους, γ) περιγρα-
φή των τμημάτων της μελέτης που υπολείπονται, δ) αί-
τηση περί καταβολής της νόμιμης αποζημίωσης συγκε-
κριμένου, κατά το δυνατόν, ύψους και ανάλυση των κον-
δυλίων της και ε) δήλωση περί της πρόθεσής του να α-
ποδεχθεί συνέχιση των εργασιών κατόπιν αποζημίωσης.
Η Διευθύνουσα Υπηρεσία εκδίδει απόφαση μέσα σε δε-
καπέντε (15) ημέρες περί αποδοχής ή απόρριψης της Ει-
δικής Δήλωσης. Αν δεχθεί τη δήλωση ή παρέλθει άπρα-
κτο διάστημα μεγαλύτερο των τριών (3) μηνών από την
επίδοσή της, ο ανάδοχος μπορεί να υποβάλει στη Διευ-
θύνουσα Υπηρεσία αίτηση λύσης της σύμβασης. Επί της
αιτήσεως αποφασίζει η Προϊσταμένη Αρχή μέσα σε απο-
κλειστική προθεσμία ενός μηνός, ύστερα από εισήγηση
της Διευθύνουσας Υπηρεσίας στην οποία καταχωρείται
και η γνώμη του επιβλέποντα. Η σύμβαση λύεται με την
αποδοχή της αίτησης ή την άπρακτη πάροδο της προθε-
σμίας. Αν η αίτηση απορριφθεί εμπρόθεσμα, ο ανάδοχος
υποχρεούται στη συνέχιση παροχής των υπηρεσιών του,
ανεξάρτητα από την άσκηση των νόμιμων δικαιωμάτων
του και η Προϊσταμένη Αρχή εγκρίνει, με την ίδια από-
φαση, τις αναγκαίες προσαρμογές στις προθεσμίες της
σύμβασης.
5. Για τη διάλυση της σύμβασης κατά τις περιπτώσεις
α΄ και β΄ της παραγράφου 3, ο ανάδοχος υποβάλλει αί-
τηση στη Διευθύνουσα Υπηρεσία, η οποία περιλαμβάνει
τα στοιχεία της Ειδικής Δήλωσης διακοπής των εργα-
σιών και επιπλέον αίτημα για λύση της σύμβασης. Τα
τρία τελευταία εδάφια της παραφράφου 4 εφαρμόζονται
και στην περίπτωση αυτήν.
6. Σε περίπτωση διάλυσης της σύμβασης η οφειλόμενη
αποζημίωση κανονίζεται με πρωτόκολλο κανονισμού τι-
μής μονάδας νέων εργασιών.
7. Οι συμβάσεις εκπόνησης μελέτης λύονται με την
παραλαβή του συμβατικού αντικειμένου, εκτός αν συ-
ντρέχει περίπτωση έκπτωσης του αναδόχου ή διάλυσης
της σύμβασης είτε με πρωτοβουλία του κυρίου του έρ-
γου είτε με πρωτοβουλία του αναδόχου. Μετά τη λήξη
της αρχικής προθεσμίας και των εγκεκριμένων παρατά-
σεών της και μέχρι τη λύση της σύμβασης με οποιονδή-
ποτε νόμιμο τρόπο δεν οφείλεται αναθεώρηση.
Οι συμβάσεις παροχής υπηρεσιών λύονται αυτοδικαί-
ως αν παρέλθει η συμβατική προθεσμία και οι παρατά-
σεις της, εκτός αν συντρέχει περίπτωση έκπτωσης του
αναδόχου ή διάλυσης της σύμβασης είτε με πρωτοβου-
λία του κυρίου του έργου είτε με πρωτοβουλία του ανα-
δόχου.
Στη σύμβαση μπορεί να ορίζεται και διαφορετικά, ι-
δίως σε περιπτώσεις που το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα
έχει ουσιώδη σημασία για τα συμφέροντα του κυρίου
του έργου.
Άρθρο 193
Ματαίωση της διάλυσης

1. Αν ο ανάδοχος άσκησε μεν το δικαίωμα διάλυσης
της σύμβασης αλλά συναινεί στη ματαίωση της διάλυ-
σης, η σύμβαση νομίμως συνεχίζεται, ανεξαρτήτως των
αξιώσεών του προς αποκατάσταση των θετικών ζημιών
του. Προς το σκοπό αυτόν ο ανάδοχος υποβάλλει στη
Διευθύνουσα Υπηρεσία αίτηση με στοιχεία υπολογισμού
της αποζημίωσής του, επί της οποίας αποφασίζει η Προϊ-
σταμένη Αρχή κατόπιν εισηγήσεως της Διευθύνουσας Υ-
πηρεσίας. Για την εξακρίβωση των ζημιών η Προϊσταμέ-
νη Αρχή συγκροτεί, μέσα σε δέκα (10) ημέρες από την υ-
ποβολή της εισήγησης, επιτροπή που ερευνά τη βασιμό-
τητα των απαιτήσεων του αναδόχου και εκτιμά το ύψος
των θετικών ζημιών του, δυνάμενη να ζητήσει από τον α-
νάδοχο πρόσθετα στοιχεία και πληροφορίες.
2. Η Προϊσταμένη Αρχή, με απόφασή της που εκδίδε-
ται μέσα σε αποκλειστική προθεσμία τριών (3) μηνών α-
πό την υποβολή της αίτησης εγκρίνει τη ματαίωση της
διάλυσης και την αποζημίωση του αναδόχου, επιφέρο-
ντας τις αναγκαίες προσαρμογές στις προθεσμίες της
μελέτης. Αν ο ανάδοχος δεν συμφωνεί στον καθορισμό
της αποζημίωσης, μπορεί να ασκήσει αίτηση θεραπείας.
Άρθρο 194
Αποζημίωση αναδόχου σε περίπτωση
διάλυσης της σύμβασης

1. Αν η σύμβαση εκπόνησης μελέτης ή παροχής τεχνι-
κών και λοιπών συναφών επιστημονικών υπηρεσιών δια-
λυθεί από τον εργοδότη, για τους λόγους που προβλέ-
πονται την παράγραφο 2 του άρθρου 192 και δεν προ-
βλέπεται διαφορετικά στη σύμβαση, ο ανάδοχος δικαι-
ούται αποζημίωσης η οποία ανέρχεται σε δέκα τοις εκα-
τό (10%) επί της συμβατικής αμοιβής των σταδίων που υ-
πολείπονται για την ολοκλήρωσή της.
2. Αν η σύμβαση λυθεί από τον εργοδότη κατά την εκ-
πόνηση σταδίου μελέτης, η αποζημίωση του αναδόχου
ανέρχεται σε τριάντα τοις εκατό (30%) του υπολειπόμε-
νου χρηματικού αντικειμένου του υπό εκπόνηση σταδί-
ου. Ως προς τα επόμενα στάδια εφαρμόζεται η προηγού-
μενη παράγραφος.
Για την αμοιβή των ήδη εκπονηθέντων τμημάτων του
σταδίου της μελέτης που διακόπτεται συντάσσεται
Π.Κ.Τ.Μ.Ν.Ε..
3. Για την πληρωμή της αποζημίωσης ο ανάδοχος υπο-
βάλλει, μέσα σε ανατρεπτική προθεσμία ενός μηνός από
την κοινοποίηση της απόφασης διάλυσης, στη Διευθύ-
νουσα Υπηρεσία αίτηση, με ανάλυση της αποζημίωσης.
Η αποζημίωση προσδιορίζεται με πρωτόκολλο κανονι-
σμού τιμής μονάδας νέων εργασιών (Π.Κ.Τ.Μ.Ν.Ε.), που
συντάσσεται και εγκρίνεται μέσα σε δύο (2) μήνες από
την υποβολή της αίτησης.
4. Οι αποζημιώσεις των προηγούμενων παραγράφων
δεν θίγουν την οφειλόμενη αμοιβή για τις εκτελεσθείσες
εργασίες ή υπηρεσίες.
Άρθρο 195
Υποκατάσταση του αναδόχου

1. Η υποκατάσταση / αντικατάσταση του αρχικού ανα-
δόχου στο σύνολο ή μέρος της σύμβασης της μελέτης ή
της υπηρεσίας επιτρέπεται μόνον εφόσον προβλέπεται
ρητά στη σύμβαση ή πληρούνται οι προϋποθέσεις της
περίπτωσης δ) της παραγράφου 1 του άρθρου 132.
2. α) Αν ο ανάδοχος φυσικό πρόσωπο ή ο μοναδικός
μελετητής ή πάροχος υπηρεσιών, εταιρείας μελετών ή
παρόχων υπηρεσιών αντίστοιχα, αποβιώσει ή διαγραφεί
από τα μητρώα ή καταστεί ανίκανος λόγω ασθένειας ή
άλλης αντικειμενικής αιτίας για την εκπλήρωση της πα-
ροχής του, μπορεί με απόφαση της Προϊσταμένης Αρ-
χής, που εκδίδεται μετά από γνώμη του αρμόδιου Τεχνι-
κού Συμβουλίου, να εγκριθεί η υποκατάστασή του από
άλλο μελετητή ή σύμβουλο αντίστοιχα ή εταιρεία μελε-
τών ή συμβούλων, που διαθέτει τα νόμιμα προσόντα για
την εκτέλεση της σύμβασης, αλλιώς η σύμβαση λύεται
αυτοδίκαια. Η υποκατάσταση του αρχικού αναδόχου δεν
μπορεί να συνεπάγεται άλλες ουσιώδεις τροποποιήσεις
της σύμβασης. Για την υποκατάσταση υποβάλλεται αίτη-
ση των κληρονόμων σε περίπτωση θανάτου ή του ίδιου
του μελετητή ή συμβούλου στις λοιπές περιπτώσεις, ε-
ντός αποκλειστικής προθεσμίας δύο (2) μηνών από την
επέλευση του γεγονότος που αποτελεί την αιτία της υ-
ποκατάστασης. Ο αρχικός ανάδοχος ή οι κληρονόμοι
του σε περίπτωση θανάτου του ευθύνονται εις ολόκληρο
για τις υποχρεώσεις εκ της συμβάσεως με τον υποκατά-
στατο.
β) Αν πτωχεύσει ή διαγραφεί από το Μητρώο Μελετη-
τών ή αποβιώσει ή καταστεί κατ` άλλο τρόπο ανίκανος
για την εκτέλεση ένας εκ των μελετητών αναδόχου εται-
ρείας Μελετών, η εκπόνηση του σταδίου της μελέτης,
που άρχισε να εκπονείται, συνεχίζεται από την εταιρεία,
ακόμα και αν από το καταστατικό προβλέπεται η διάλυση
της εταιρείας και υπό την προϋπόθεση ότι αυτή συνεχί-
ζει να έχει τις απαιτούμενες από τη Σύμβαση τάξεις και
κατηγορίες πτυχίων. Αν η εταιρεία δεν διαθέτει τις απαι-
τούμενες κατά τη σύμβαση κατηγορίες και τάξεις πτυ-
χίων υποχρεούται, σε διάστημα δύο (2) μηνών από τη
στιγμή που επήλθε η αλλαγή στο πτυχίο, να αντικατα-
στήσει τον εταίρο μελετητή ή να ζητήσει υποκατάσταση
ή σύμπραξη με μελετητή που διαθέτει τα τυπικά προσό-
ντα, σύμφωνα με την προκήρυξη. Η Προϊσταμένη Αρχή
μπορεί, μετά από γνώμη του αρμόδιου τεχνικού συμβου-
λίου, να αποφασίσει την εκπόνηση και των επόμενων
σταδίων της ανατεθείσας μελέτης από την εταιρεία, αν
κρίνει ότι η εταιρεία διαθέτει τα τυπικά και ουσιαστικά
προσόντα. Αν η εταιρεία είναι μέλος αναδόχου σύμπρα-
ξης ή κοινοπραξίας, ισχύουν αναλόγως τα δύο προηγού-
μενα εδάφια.
γ) Αν πτωχεύσει ή διαγραφεί από το Μητρώο εταιρεία
μέλος αναδόχου σύμπραξης ή κοινοπραξίας ή αν πτω-
χεύσει, διαγραφεί, αποβιώσει ή καταστεί ανίκανος για
εκπόνηση της μελέτης λόγω σοβαρής ασθένειας ή άλ-
λης αντικειμενικής αιτίας μελετητής φυσικό πρόσωπο,
μέλος αναδόχου σύμπραξης ή κοινοπραξίας, τα υπόλοι-
πα μέλη της συνεχίζουν την εκπόνηση του σταδίου της
μελέτης που ήδη άρχισε να εκπονείται. Εφόσον ο εν λό-
γω μελετητής θεωρείται απαραίτητος για την περάτωση
του υπό εκπόνηση σταδίου της μελέτης αντικαθίσταται
με άλλο, αντίστοιχων προσόντων. Η Προϊσταμένη Αρχή,
μετά από εισήγηση της Διευθύνουσας Υπηρεσίας και ύ-
στερα από γνώμη του αρμόδιου τεχνικού συμβουλίου, ε-
γκρίνει την εκπόνηση του υπόψη σταδίου και των επόμε-
νων σταδίων της ανατεθείσας μελέτης από τον ανάδο-
χο, αν κρίνει ότι διαθέτει τα τυπικά και ουσιαστικά προ-
σόντα.
3. Οι ρυθμίσεις των περιπτ. β) και γ) της προηγούμενης
παραγράφου εφαρμόζονται και στις συμβάσεις παροχής
υπηρεσιών, εκτός αν προβλέπεται διαφορετικά στη σύμ-
βαση.
4. Η σύμβαση εκπόνησης μελέτης ή παροχής υπηρε-
σίας διαλύεται αυτοδικαίως αν πτωχεύσει ο ανάδοχος.
ΤΜΗΜΑ ΙΙ
ΛΟΙΠΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΠΕΡΙ ΜΕΛΕΤΩΝ
ΚΑΙ ΠΑΡΟΧΗΣ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΛΟΙΠΩΝ
ΣΥΝΑΦΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ
Άρθρο 196
Τεχνικές προδιαγραφές

1. Η εκπόνηση μελέτης και η παροχή τεχνικών και λοι-
πών συναφών επιστημονικών υπηρεσιών γίνεται με τις
τεχνικές προδιαγραφές που ισχύουν κατά τη σύναψη
της σύμβασης, λαμβανομένων υπόψη των δεσμεύσεων
του άρθρου 54.
Σε περίπτωση μεταγενέστερων μεταβολών των άνω
προδιαγραφών, προσαρμόζεται αναλόγως η συμβατική
σχέση, σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις.
2. Με απόφαση του Υπουργού Υποδομών, Μεταφορών
και Δικτύων μπορεί να εξειδικεύεται το είδος των παρα-
δοτέων στοιχείων ανά στάδιο και ανά κατηγορία μελέ-
της της περίπτωσης 15 της παραγράφου 3 του άρθρου 2,
και συγκεκριμένα: α) τα τεύχη (Τεχνική Έκθεση, Υπολο-
γισμοί, Προμέτρηση, Προϋπολογισμός κ.λπ.) και β) τα
κατά περίπτωση σχέδια, καθώς και η μορφή αυτών (έντυ-
πη ή και ηλεκτρονική) που πρέπει ο μελετητής να εκπο-
νήσει, κατά το άρθρο 189, για την έγκριση της ανατεθεί-
σας σε αυτόν μελέτης.
3. Ο προϋπολογισμός του έργου κατά τη μελέτη συ-
ντάσσεται με εφαρμογή των τιμολογίων τα οποία ισχύ-
ουν για τη σύνταξη των προϋπολογισμών των δημοσίων
έργων.
Άρθρο 197
Μελέτες εργολαβικών συμβάσεων

Σε όλες τις περιπτώσεις σύναψης συμβάσεων δημό-
σιων έργων, στις οποίες, σύμφωνα με τις κείμενες διατά-
ξεις, αναλαμβάνεται η υποχρέωση εκπόνησης ή τροπο-
ποίησης μελέτης από την εργοληπτική επιχείρηση που
πρόκειται να εκτελέσει ή εκτελεί δημόσιο έργο, η μελέ-
τη αυτή ή η τροποποίηση εγκρίνεται από την αναθέτου-
σα Αρχή ή τον εργοδότη, μόνον εφόσον έχει εκπονηθεί
και υπογραφεί νόμιμα από πρόσωπα που έχουν την ιδιό-
τητα του μελετητή για την εκπόνηση των μελετών δημό-
σιων έργων, τα οποία έχουν γνωστοποιηθεί στην αναθέ-
τουσα Αρχή και έχουν γίνει αποδεκτά από αυτήν ρητώς
ή σιωπηρώς. Η αντικατάσταση γνωστοποιηθέντος μελε-
τητή επιτρέπεται μόνο υπό τους όρους του άρθρου 132
και κατόπιν ρητής έγκρισης της αναθέτουσας Αρχής.
Άρθρο 198
Διοικητική και δικαστική επίλυση διαφορών

1. Στις περιπτώσεις που ρητά ορίζεται στο νόμο αυτόν,
καθώς και σε κάθε άλλη περίπτωση εκτελεστής πράξης ή
παράλειψης της Διευθύνουσας Υπηρεσίας που βλάπτει
για πρώτη φορά, άμεσα, δικαίωμα του αναδόχου, ασκεί-
ται ένσταση μέσα σε προθεσμία δεκαπέντε (15) ημερών
από την κοινοποίηση της πράξης. Εφόσον δεν υφίσταται
δέσμια αρμοδιότητα της υπηρεσίας για την έκδοση ρη-
τής πράξης, προϋπόθεση ώστε να θεωρηθεί επιτρεπτή η
ένσταση κατά παραλείψεως είναι να έχει προηγηθεί η υ-
ποβολή εγγράφου αιτήματος του αναδόχου με συγκε-
κριμένο περιεχόμενο και να παρέλθει ένας (1) τουλάχι-
στον μήνας από της υποβολής του. Η προθεσμία της έν-
στασης στην περίπτωση αυτή διαρκεί μέχρι την έγκριση
του σταδίου της μελέτης ή την παραλαβή της υπηρεσίας,
εκτός αν γνωστοποιηθεί εγγράφως από τη Διευθύνουσα
Υπηρεσία στον ανάδοχο ότι η διοίκηση δεν πρόκειται να
εκδώσει ρητή πράξη επί του αιτήματός του. Στην περί-
πτωση αυτή πρέπει να τον ενημερώνει κατά το δεύτερο
εδάφιο της επόμενης παραγράφου.
2. Η ένσταση απευθύνεται στην Προϊσταμένη Αρχή και
ασκείται με κατάθεση στη Διευθύνουσα Υπηρεσία ή με
ταχυδρομική αποστολή επί αποδείξει ή με τηλεομοιοτυ-
πία (FAX) προς τη Διευθύνουσα Υπηρεσία.
3. Η Προϊσταμένη Αρχή αποφασίζει μέσα σε προθε-
σμία δύο (2) μηνών από την υποβολή της ένστασης. Αν η
ένσταση απορριφθεί εν μέρει ή στο σύνολό της ή αν πα-
ρέλθει άπρακτη η δίμηνη προθεσμία, ο ανάδοχος μπορεί
να ασκήσει αίτηση θεραπείας σε προθεσμία σαράντα πέ-
ντε (45) ημερών, από την κοινοποίηση της απόφασης ή
από την άπρακτη πάροδο της δίμηνης προθεσμίας. Αίτη-
ση θεραπείας ασκείται και κατά των βλαπτικών εκτελε-
στών πράξεων ή παραλείψεων της Προϊσταμένης Αρχής
ή του κυρίου του έργου, αν δημιουργείται για πρώτη φο-
ρά διαφωνία. Οι διατάξεις των παραγράφων 1, 2 και 3 έ-
χουν συμπληρωματική εφαρμογή στην αίτηση θεραπεί-
ας.
4. Η αίτηση θεραπείας απευθύνεται στον Υπουργό Υ-
ποδομών, Μεταφορών και Δικτύων ή στον καθ’ ύλην αρ-
μόδιο Υπουργό ή στο αρμόδιο κατά το νόμο όργανο του
εργοδότη και ασκείται με κατάθεση στο πρωτόκολλο του
οργάνου που είναι αρμόδιο για την εκδίκασή της. Μέσα
στην ίδια προθεσμία αντίγραφο της αίτησης κατατίθεται
στην Προϊσταμένη Αρχή, με τους τρόπους που αναφέρε-
ται στο προηγούμενο εδάφιο.
5. Αίτηση θεραπείας μπορεί να ασκήσει και ο κύριος
του έργου, αν δεν είναι το Δημόσιο. Αν αρμόδιος να α-
ποφανθεί σε αιτήσεις θεραπείας του αναδόχου είναι ο
κύριος του έργου ή όργανό του, στις αιτήσεις θεραπείας
που ασκούνται από αυτόν αποφασίζει ο Υπουργός που ε-
ποπτεύει τον κύριο του έργου και αν δεν υφίσταται επο-
πτεία, ο Υπουργός Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων.
6. Αν κύριος του έργου δεν είναι το Δημόσιο, αντίγρα-
φο της αίτησης θεραπείας υποβάλλεται επί ποινή απαρα-
δέκτου, μέσα στην προθεσμία της παραγράφου 4, στον
αντισυμβαλλόμενο του αιτούντος. Στις περιπτώσεις αυ-
τές με την απόφαση επί της ένστασης γνωστοποιείται
στον ανάδοχο η διαδικαστική προϋπόθεση του προηγού-
μενου εδαφίου. Για την εξέταση της αίτησης θεραπείας
καλείται ο αιτών να προσκομίσει το αποδεικτικό κατάθε-
σής της στον αντισυμβαλλόμενό του, ο οποίος μπορεί να
υποβάλει τις αντιρρήσεις του, μέσα σε προθεσμία ενός
μηνός. Η μη υποβολή αντιρρήσεων δεν θεωρείται ως α-
ποδοχή των ισχυρισμών του αιτούντος.
7. Η αίτηση θεραπείας προσδιορίζει την προσβαλλόμε-
νη πράξη ή παράλειψη, περιλαμβάνει σύντομο ιστορικό
της σύμβασης και της διαφωνίας, τους ουσιαστικούς λό-
γους στους οποίους στηρίζεται, τα αιτήματα του αιτού-
ντος και εφόσον είναι δυνατό, το οικονομικό αντικείμενο
της διαφοράς. Η αίτηση συνοδεύεται με αντίγραφο της
πράξης που γέννησε τη διαφωνία, της ένστασης και της
απόφασης που εκδόθηκε επ` αυτής. Η Διευθύνουσα Υπη-
ρεσία και η Προϊσταμένη Αρχή διαβιβάζουν στο αρμόδιο
για την έκδοση απόφασης όργανο, το φάκελο της υπό-
θεσης με τα συμβατικά τεύχη του έργου, τα οποία δικαι-
ούται να προσκομίσει και ο αιτών.
8. Η απόφαση του αρμόδιου οργάνου εκδίδεται ύστε-
ρα από γνώμη του αρμόδιου τεχνικού συμβουλίου. Για τη
συζήτηση στο τεχνικό συμβούλιο, καλείται από την υπη-
ρεσία που εισηγείται ή τη γραμματεία του συμβουλίου ο
ανάδοχος εγγράφως, σε καθορισμένη ημέρα και ώρα
που δεν απέχει λιγότερο από δέκα (10) ημέρες από την
επίδοση της πρόσκλησης. Η πρόσκληση επιδίδεται με α-
πόδειξη στον ανάδοχο ή τον αντίκλητό του, με δημόσιο
όργανο ή με τηλεομοιοτυπία (FAX). Στη συζήτηση καλεί-
ται με τον ίδιο τρόπο ο κύριος του έργου που υπέβαλε
την αίτηση θεραπείας ή αντιρρήσεις κατ’ αυτής. Στη συ-
νεδρίαση ο αιτών παρίσταται είτε αυτοπροσώπως είτε με
πληρεξούσιο.
9. Αν κύριος του έργου δεν είναι το Δημόσιο και ασκη-
θούν αντίθετες αιτήσεις θεραπείας από τον ανάδοχο και
τον αντισυμβαλλόμενό του / κύριο του έργου, εξετάζο-
νται ταυτόχρονα από τον εποπτεύοντα Υπουργό ή, αν
δεν υπάρχει, τον Υπουργό Υποδομών, Μεταφορών και
Δικτύων, ακόμα και αν έχει την κατά νόμο αρμοδιότητα
για την εξέταση της αίτησης θεραπείας όργανο του κυρί-
ου του έργου.
10. Η συζήτηση της αίτησης θεραπείας στο τεχνικό
συμβούλιο αρχίζει με προφορική ανάπτυξη της έγγρα-
φης εισήγησης της υπηρεσίας είτε με παρουσία του αι-
τούντος και του υποβάλλοντος αντιρρήσεις είτε και χω-
ρίς την παρουσία τους, αν δεν προσήλθαν παρά τη νόμι-
μη κλήτευσή τους. Ελέγχεται κατ΄ αρχήν το εμπρόθε-
σμο της αίτησης και της ένστασης που προηγήθηκε, η ε-
πίδοση της αίτησης θεραπείας στον αντισυμβαλλόμενο
όταν απαιτείται και οι αντιρρήσεις του αντισυμβαλλομέ-
νου αν έχουν υποβληθεί και στη συνέχεια εξετάζεται η
νομιμότητα και ουσιαστική βασιμότητα των λόγων που
προβάλλονται. Η εισήγηση περιλαμβάνει επίσης εκτίμη-
ση περί του οικονομικού αντικειμένου της υπόθεσης, αν
τούτο είναι εφικτό. Ακολουθεί προφορική συζήτηση υπό
τη διεύθυνση του προέδρου του τεχνικού συμβουλίου
για την πληρέστερη ενημέρωση των μελών. Η γνώμη του
συμβουλίου διαμορφώνεται μετά την αποχώρηση των
ενδιαφερομένων, διατυπώνεται στο πρακτικό και υπο-
βάλλεται στο αρμόδιο για την απόφαση όργανο.
11. Η απόφαση επί της αίτησης θεραπείας εκδίδεται
μέσα σε προθεσμία τεσσάρων (4) μηνών από την άσκησή
της. Αν απορριφθεί εν όλω ή εν μέρει η αίτηση ή παρέλ-
θει άπρακτη η προθεσμία, ισχύουν τα αναφερόμενα στην
παράγραφο 14. Αν η αίτηση θεραπείας γίνει δεκτή εν ό-
λω ή εν μέρει, η διαφορά θεωρείται λυμένη κατά το μέ-
ρος αυτό και η απόφαση είναι εκτελεστή.
12. Οι προθεσμίες του παρόντος άρθρου, στις οποίες
περιλαμβάνονται και οι προθεσμίες που τάσσονται στα
όργανα του εργοδότη και της διοίκησης, αναστέλλονται
κατά το μήνα Αύγουστο.
13. Για τη δικαστική επίλυση των διαφορών που προκύ-
πτουν μεταξύ των συμβαλλόμενων μερών, κατά την ε-
κτέλεση των δημόσιων συμβάσεων μελετών και παρο-
χής τεχνικών και λοιπών συναφών επιστημονικών υπη-
ρεσιών, εφαρμόζονται αναλόγως οι διατάξεις του άρ-
θρου 175. Αρμόδιο δικαστήριο είναι το διοικητικό ή το
πολιτικό Εφετείο της περιφέρειας στην οποία έχει υπο-
γραφεί η σύμβαση.
Άρθρο 199
Ειδικές ρυθμίσεις

Τα καθήκοντα και οι αρμοδιότητες που προβλέπονται
από το νόμο αυτόν ασκούνται από τα αρμόδια όργανα
της αναθέτουσας αρχής και του εργοδότη, σύμφωνα με
τις οργανωτικές διατάξεις τους. Με κοινές αποφάσεις
του Υπουργού Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων και
του καθ’ ύλην αρμόδιου Υπουργού, μπορεί να ορίζονται
τα αποφαινόμενα και γνωμοδοτούντα όργανα των επί
μέρους αναθετουσών αρχών, για τις ανάγκες εφαρμο-
γής του νόμου αυτού. Αποφαινόμενα και γνωμοδοτού-
ντα όργανα που έχουν καθοριστεί με προγενέστερες
διατάξεις διατηρούν τις αρμοδιότητές τους μέχρι την έκ-
δοση νέας απόφασης.
ΤΙΤΛΟΣ 3
ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΚΤΕΛΕΣΗΣ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ
ΠΡΟΜΗΘΕΙΑΣ ΑΓΑΘΩΝ ΚΑΙ ΠΑΡΟΧΗΣ
ΓΕΝΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ
ΤΜΗΜΑ Ι
ΚΟΙΝΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΤΕΛΕΣΗ
ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ ΠΡΟΜΗΘΕΙΑΣ ΑΓΑΘΩΝ ΚΑΙ ΠΑΡΟΧΗΣ
ΓΕΝΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ
Άρθρο 200

Τρόπος πληρωμής – απαιτούμενα δικαιολογητικά για
πληρωμή του αναδόχου
1. Ο τρόπος πληρωμής και κάθε άλλο αναγκαίο θέμα
καθορίζονται απαραίτητα στη διακήρυξη.
2. Η πληρωμή της αξίας των υλικών ή της υπηρεσίας
στον ανάδοχο μπορεί να γίνει με ένα από τους παρακά-
τω τρόπους:
α. Με την εξόφληση του 100% της συμβατικής αξίας
μετά την οριστική παραλαβή των υλικών ή της υπηρε-
σίας.
β. Με την χορήγηση έντοκης προκαταβολής μέχρι πο-
σοστού 50% της συμβατικής αξίας χωρίς ΦΠΑ έναντι ι-
σόποσης εγγύησης και την καταβολή του υπολοίπου είτε
μετά την οριστική παραλαβή των υλικών είτε με πληρω-
μή ποσοστού 20% της συμβατικής αξίας χωρίς ΦΠΑ με
το πρωτόκολλο παραλαβής κατόπιν του μακροσκοπικού
ελέγχου και την εξόφληση της υπόλοιπης συμβατικής α-
ξίας με τον συνολικό ΦΠΑ μετά την οριστική παραλαβή
των υλικών.
3. Οι παραπάνω τρόποι πληρωμής εφαρμόζονται και
στις τμηματικές παραδόσεις εφόσον αυτές προβλέπο-
νται από την σύμβαση.
4. Στις συμβάσεις προμήθειας τα δικαιολογητικά που
απαιτούνται είναι κατ’ ελάχιστον τα εξής:
α) Πρωτόκολλο οριστικής ποσοτικής και ποιοτικής πα-
ραλαβής ή σε περίπτωση αυτοδίκαιης παραλαβής, απο-
δεικτικό προσκόμισης του υλικού στην αποθήκη, σύμφω-
να με το άρθρο 208.
β) Αποδεικτικό εισαγωγής του υλικού στην αποθήκη
του φορέα.
γ) Τιμολόγιο του προμηθευτή εις τριπλούν που να ανα-
φέρει την ένδειξη «Εξοφλήθηκε».
δ) Εξοφλητική απόδειξη του προμηθευτή, εάν το τιμο-
λόγιο δεν φέρει την ένδειξη «Εξοφλήθηκε».
ε) Πιστοποιητικά Φορολογικής και Ασφαλιστικής Ενη-
μερότητας
5. Στις συμβάσεις παροχής υπηρεσιών για την πληρω-
μή του τιμήματος απαιτούνται κατ’ ελάχιστον τα εξής δι-
καιολογητικά:
α) Πρωτόκολλο οριστικής παραλαβής του τμήματος
που αφορά η πληρωμή ή του συνόλου του συμβατικού α-
ντικείμενου σύμφωνα με το άρθρο 219.
β) Τιμολόγιο του αναδόχου.
γ) Εξοφλητική απόδειξη του αναδόχου, εάν το τιμολό-
γιο δεν φέρει την ένδειξη «Εξοφλήθηκε».
δ) Πιστοποιητικά Φορολογικής και Ασφαλιστικής Ενη-
μερότητας
6. Πέραν των ανωτέρω δικαιολογητικών οι αρμόδιες υ-
πηρεσίες που διενεργούν τον έλεγχο και την πληρωμή,
μπορούν να ζητήσουν και οποιοδήποτε άλλο δικαιολογη-
τικό, εφόσον προβλέπεται στην κείμενη νομοθεσία ή στα
έγγραφα της σύμβασης.
7. Στην περίπτωση της παραγράφου 9 και 10 του άρ-
θρου 53, για την πληρωμή του επί πλέον ποσού που προ-
κύπτει μετά την αναπροσαρμογή, δεν απαιτείται σύναψη
συμπληρωματικής σύμβασης.
8. Οι εντολές πληρωμής των ενεργειών τεχνικής βοή-
θειας των συγχρηματοδοτούμενων προγραμμάτων του
ΕΣΠΑ, του ΕΟΧ ή άλλων ενωσιακών ή διεθνών προγραμ-
μάτων ή/και ταμείων του άρθρου 119, εκδίδονται από το
όργανο που εξέδωσε την απόφαση ανάθεσης.
Άρθρο 201
Προηγούμενη γνώμη για την τροποποίηση σύμβασης

Η τροποποίηση της σύμβασης κατά το άρθρο 132, γί-
νεται ύστερα από γνωμοδότηση του αρμοδίου οργάνου.
Άρθρο 202
Ολοκλήρωση εκτέλεσης σύμβασης

Η σύμβαση θεωρείται ότι εκτελέστηκε όταν συντρέ-
χουν οι εξής προϋποθέσεις:
α) Σε περίπτωση προμήθειας παραδόθηκε ολόκληρη η
ποσότητα ή, σε περίπτωση διαιρετού υλικού, η ποσότητα
που παραδόθηκε υπολείπεται της συμβατικής, κατά μέ-
ρος που κρίνεται ως ασήμαντο από το αρμόδιο όργανο.
Σε περίπτωση παροχής υπηρεσιών αυτές παρασχέθηκαν
στο σύνολο τους ή σε περίπτωση διαιρετής υπηρεσίας,
το αντικείμενο που παραδόθηκε υπολείπεται του συμβα-
τικού, κατά μέρος που κρίνεται ως ασήμαντο από το αρ-
μόδιο όργανο και έχει παρέλθει η καταληκτική ημερομη-
νία για την περαίωση της σύμβασης που έχει τεθεί στην
διακήρυξη.
β) Παραλήφθηκαν οριστικά ποσοτικά και ποιοτικά τα υ-
λικά ή οι υπηρεσίες που παραδόθηκαν.
γ) Έγινε η αποπληρωμή του συμβατικού τιμήματος, α-
φού προηγουμένως επιβλήθηκαν κυρώσεις ή εκπτώσεις
και
δ) Εκπληρώθηκαν και οι λοιπές συμβατικές υποχρεώ-
σεις και από τα δύο συμβαλλόμενα μέρη και αποδεσμεύ-
θηκαν οι σχετικές εγγυήσεις κατά τα προβλεπόμενα από
τη σύμβαση.
Άρθρο 203
Κήρυξη οικονομικού φορέα εκπτώτου

1. Ο ανάδοχος κηρύσσεται υποχρεωτικά έκπτωτος α-
πό την ανάθεση που έγινε στο όνομα του και από κάθε
δικαίωμα που απορρέει από αυτήν, με απόφαση του αρ-
μοδίου αποφαινόμενου οργάνου, ύστερα από γνωμοδό-
τηση του αρμόδιου οργάνου:
α) στην περίπτωση της παραγράφου 5 του άρθρου 105,
β) σε περίπτωση δημόσιας σύμβασης προμηθειών, ε-
φόσον δε φόρτωσε, παρέδωσε ή αντικατέστησε τα συμ-
βατικά υλικά ή δεν επισκεύασε ή συντήρησε αυτά μέσα
στον συμβατικό χρόνο ή στον χρόνο παράτασης που του
δόθηκε, σύμφωνα με όσα προβλέπονται στο άρθρο 206,
γ) στην περίπτωση δημόσιας σύμβασης υπηρεσιών:
αα) αν δεν εκπληρώσει τις συμβατικές του υποχρεώσεις
ή δεν συμμορφωθεί με τις γραπτές εντολές της υπηρε-
σίας, που είναι σύμφωνες με την σύμβαση ή τις κείμενες
διατάξεις και ββ) αν υπερέβη υπαίτια τη συνολική προθε-
σμία εκτέλεσης της σύμβασης, λαμβανομένων υπόψη
των παρατάσεων.
2. Στην περίπτωση συνδρομής λόγου έκπτωσης του α-
ναδόχου από σύμβαση παροχής υπηρεσιών κατά την πε-
ρίπτωση γ΄ της παραγράφου 1, η αναθέτουσα αρχή κοι-
νοποιεί στον ανάδοχο ειδική όχληση, η οποία μνημονεύ-
ει τις διατάξεις του άρθρου αυτού και περιλαμβάνει συ-
γκεκριμένη περιγραφή των ενεργειών στις οποίες οφεί-
λει να προβεί ο ανάδοχος θέτοντας προθεσμία για τη
συμμόρφωσή του. Η τασσόμενη προθεσμία πρέπει να εί-
ναι εύλογη και ανάλογη της διάρκειας της σύμβασης και
πάντως όχι μικρότερη των δεκαπέντε (15) ημερών. Αν η
προθεσμία, που τέθηκε με την ειδική όχληση, παρήλθε
χωρίς ο ανάδοχος να συμμορφωθεί, κηρύσσεται έκπτω-
τος μέσα σε προθεσμία τριάντα (30) ημερών από την ά-
πρακτη πάροδο της προθεσμίας συμμόρφωσης, με από-
φαση της αναθέτουσας αρχής. Στην απόφαση προσδιο-
ρίζονται οι λόγοι της μη συμμόρφωσης του αναδόχου
προς την ειδική όχληση και αιτιολογείται η έκπτωση με
αναφορά στους λόγους που οδήγησαν σε αυτήν.
3. Ο οικονομικός φορέας δεν κηρύσσεται έκπτωτος α-
πό την κατακύρωση ή ανάθεση ή την σύμβαση όταν:
α) Η σύμβαση δεν υπογράφηκε ή το υλικό δεν φορτώ-
θηκε ή παραδόθηκε ή αντικαταστάθηκε με ευθύνη του
φορέα που εκτελεί τη σύμβαση.
β) Συντρέχουν λόγοι ανωτέρας βίας.
4. Στον οικονομικό φορέα που κηρύσσεται έκπτωτος
από την κατακύρωση, ανάθεση ή σύμβαση, επιβάλλο-
νται, με απόφαση του αποφαινόμενου οργάνου, ύστερα
από γνωμοδότηση του αρμοδίου οργάνου, το οποίο υπο-
χρεωτικά καλεί τον ενδιαφερόμενο προς παροχή εξηγή-
σεων, αθροιστικά, οι παρακάτω κυρώσεις:
α) Ολική κατάπτωση της εγγύησης συμμετοχής ή κα-
λής εκτέλεσης της σύμβασης, κατά περίπτωση.
β) Είσπραξη εντόκως της προκαταβολής που χορηγή-
θηκε στον έκπτωτο από τη σύμβαση ανάδοχο είτε από
ποσόν που δικαιούται να λάβει είτε με κατάθεση του πο-
σού από τον ίδιο είτε με κατάπτωση της εγγύησης προ-
καταβολής. Ο υπολογισμός των τόκων γίνεται από την η-
μερομηνία λήψης της προκαταβολής από τον προμηθευ-
τή μέχρι την ημερομηνία έκδοσης της απόφασης κήρυ-
ξης του ως εκπτώτου, με το ισχύον κάθε φορά ανώτατο
όριο επιτοκίου για τόκο από δικαιοπραξία, από την ημε-
ρομηνία δε αυτή και μέχρι της επιστροφής της, με το ι-
σχύον κάθε φορά επιτόκιο για τόκο υπερημερίας.
Επιπλέον μπορεί να επιβληθεί προσωρινός αποκλει-
σμός του αναδόχου από το σύνολο των συμβάσεων προ-
μηθειών ή υπηρεσιών των φορέων που εμπίπτουν στο
πεδίο εφαρμογής του παρόντος νόμου κατά τα ειδικότε-
ρα προβλεπόμενα στο άρθρο 74.
Άρθρο 204
Ανωτέρα βία

Ο ανάδοχος που επικαλείται ανωτέρα βία υποχρεού-
ται, μέσα σε είκοσι (20) ημέρες από τότε που συνέβησαν
τα περιστατικά που συνιστούν την ανωτέρα βία, να ανα-
φέρει εγγράφως αυτά και να προσκομίσει στην αναθέ-
τουσα αρχή τα απαραίτητα αποδεικτικά στοιχεία.
Άρθρο 205
Διοικητικές προσφυγές κατά τη διαδικασία
εκτέλεσης των συμβάσεων

Ο οικονομικός φορέας μπορεί κατά των αποφάσεων
που επιβάλλουν σε βάρος του κυρώσεις δυνάμει των άρ-
θρων 203, 206, 207, 213, 218 και 220 να υποβάλει προ-
σφυγή για λόγους νομιμότητας και ουσίας ενώπιον του
φορέα που εκτελεί τη σύμβαση, μέσα σε ανατρεπτική
προθεσμία τριάντα (30) ημερών, από την ημερομηνία που
έλαβε γνώση της σχετικής απόφασης. Επί της προσφυ-
γής, αποφασίζει το αρμόδιο αποφαινόμενο όργανο, ύ-
στερα από γνωμοδότηση του αρμόδιου συλλογικού ορ-
γάνου.
Η εν λόγω απόφαση δεν επιδέχεται προσβολή με άλλη
οποιασδήποτε φύσεως διοικητική προσφυγή.
ΤΜΗΜΑ ΙΙ
ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΤΕΛΕΣΗ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ
ΠΡΟΜΗΘΕΙΑΣ ΑΓΑΘΩΝ
Άρθρο 206
Χρόνος παράδοσης υλικών

1. Ο προμηθευτής υποχρεούται να παραδίδει το υλικό
μέσα στα χρονικά όρια και με τον τρόπο που ορίζει η
σύμβαση. Ο συμβατικός χρόνος παράδοσης των υλικών
μπορεί να παρατείνεται υπό τις ακόλουθες σωρευτικές
προϋποθέσεις:
α) τηρούνται οι όροι της διάταξης του άρθρου 132,
β) έχει εκδοθεί αιτιολογημένη απόφαση του αρμόδιου
αποφαινόμενου οργάνου της αναθέτουσας αρχής μετά
από γνωμοδότηση αρμοδίου συλλογικού οργάνου είτε
με πρωτοβουλία της αναθέτουσας αρχής και εφόσον
συμφωνεί ο προμηθευτής είτε ύστερα από σχετικό αίτη-
μα του προμηθευτή το οποίο υποβάλλεται υποχρεωτικά
πριν από τη λήξη του συμβατικού χρόνου,
γ) το χρονικό διάστημα της παράτασης είναι ίσο ή μι-
κρότερο από τον αρχικό συμβατικό χρόνο παράδοσης.
2. Στην περίπτωση παράτασης του συμβατικού χρόνου
παράδοσης, ο χρόνος παράτασης δεν συνυπολογίζεται
στο συμβατικό χρόνο παράδοσης.
3. Η απόφαση παράτασης εκδίδεται εντός ευλόγου
χρονικού διαστήματος από την υποβολή του σχετικού αι-
τήματος του προμηθευτή.
4. Στην περίπτωση παράτασης του συμβατικού χρόνου
παράδοσης συνεπεία λόγων ανωτέρας βίας ή άλλων ιδι-
αιτέρως σοβαρών λόγων που καθιστούν αντικειμενικώς
αδύνατη την εμπρόθεσμη παράδοση των συμβατικών ει-
δών, δεν επιβάλλονται κυρώσεις. Σε κάθε άλλη περίπτω-
ση παράτασης του συμβατικού χρόνου παράδοσης, επι-
βάλλονται οι κυρώσεις που προβλέπονται στο άρθρο
207.
5. Εάν λήξει ο συμβατικός χρόνος παράδοσης, χωρίς
να υποβληθεί εγκαίρως αίτημα παράτασης ή, εάν λήξει ο
παραταθείς, κατά τα ανωτέρω, χρόνος, χωρίς να παρα-
δοθεί το υλικό, ο προμηθευτής κηρύσσεται έκπτωτος.
6. Ο προμηθευτής υποχρεούται να ειδοποιεί την υπη-
ρεσία που εκτελεί την προμήθεια, την αποθήκη υποδο-
χής των υλικών και την επιτροπή παραλαβής, για την η-
μερομηνία που προτίθεται να παραδώσει το υλικό, του-
λάχιστον πέντε (5) εργάσιμες ημέρες νωρίτερα.
7. Μετά από κάθε προσκόμιση υλικού στην αποθήκη υ-
ποδοχής αυτών, ο προμηθευτής υποχρεούται να υποβά-
λει στην υπηρεσία αποδεικτικό, θεωρημένο από τον υ-
πεύθυνο της αποθήκης, στο οποίο αναφέρεται η ημερο-
μηνία προσκόμισης, το υλικό, η ποσότητα και ο αριθμός
της σύμβασης σε εκτέλεση της οποίας προσκομίστηκε.
Άρθρο 207
Κυρώσεις για εκπρόθεσμη παράδοση προμήθειας

1. Αν το υλικό φορτωθεί- παραδοθεί ή αντικατασταθεί
μετά τη λήξη του συμβατικού χρόνου και μέχρι λήξης
του χρόνου της παράτασης που χορηγήθηκε, σύμφωνα
με το άρθρο 209, επιβάλλεται πρόστιμο 5% επί της συμ-
βατικής αξίας της ποσότητας που παραδόθηκε εκπρόθε-
σμα.
2. Το παραπάνω πρόστιμο υπολογίζεται επί της συμβα-
τικής αξίας των εκπρόθεσμα παραδοθέντων υλικών, χω-
ρίς ΦΠΑ. Εάν τα υλικά που παραδόθηκαν εκπρόθεσμα ε-
πηρεάζουν τη χρησιμοποίηση των υλικών που παραδό-
θηκαν εμπρόθεσμα, το πρόστιμο υπολογίζεται επί της
συμβατικής αξίας της συνολικής ποσότητας αυτών.
3. Κατά τον υπολογισμό του χρονικού διαστήματος
της καθυστέρησης για φόρτωση- παράδοση ή αντικατά-
σταση των υλικών, με απόφαση του αποφαινομένου ορ-
γάνου, ύστερα από γνωμοδότηση του αρμοδίου οργά-
νου, δεν λαμβάνεται υπόψη ο χρόνος που παρήλθε πέ-
ραν του εύλογου, κατά τα διάφορα στάδια των διαδικα-
σιών, για το οποίο δεν ευθύνεται ο προμηθευτής και πα-
ρατείνεται, αντίστοιχα, ο χρόνος φόρτωσης - παράδο-
σης.
4. Εφόσον ο προμηθευτής έχει λάβει προκαταβολή, ε-
κτός από το προβλεπόμενο κατά τα ανωτέρω πρόστιμο,
καταλογίζεται σε βάρος του και τόκος επί του ποσού της
προκαταβολής, που υπολογίζεται από την επόμενη της
λήξης του συμβατικού χρόνου, μέχρι την προσκόμιση
του συμβατικού υλικού, με το ισχύον κάθε φορά ανώτα-
το όριο του ποσοστού του τόκου υπερημερίας.
5. Η είσπραξη του προστίμου και των τόκων επί της
προκαταβολής γίνεται με παρακράτηση από το ποσό
πληρωμής του προμηθευτή ή, σε περίπτωση ανεπάρκει-
ας ή έλλειψης αυτού, με ισόποση κατάπτωση της εγγύη-
σης καλής εκτέλεσης και προκαταβολής αντίστοιχα, ε-
φόσον ο προμηθευτής δεν καταθέσει το απαιτούμενο
ποσό.
6. Σε περίπτωση ένωσης οικονομικών φορέων, το πρό-
στιμο και οι τόκοι επιβάλλονται αναλόγως σε όλα τα μέ-
λη της ένωσης.
Άρθρο 208
Παραλαβή υλικών

1. Η παραλαβή των υλικών γίνεται από τις επιτροπές
της παραγράφου 5 του άρθρου 221.
2. Κατά τη διαδικασία παραλαβής των υλικών διενερ-
γείται ποιοτικός και ποσοτικός έλεγχος και καλείται να
παραστεί, εφόσον το επιθυμεί, ο προμηθευτής. Η σύμβα-
ση μπορεί να προβλέπει ότι ο ποιοτικός έλεγχος γίνεται
με έναν ή περισσότερους από τους παρακάτω τρόπους:
α) Με μακροσκοπική εξέταση.
β) Με χημική ή μηχανική εξέταση (εργαστηριακή εξέ-
ταση).
γ) Με πρακτική δοκιμασία.
δ) Με όλους ή με όσους από τους παραπάνω τρόπους
χρειάζεται, ανάλογα με το προς προμήθεια υλικό ή και
με οποιονδήποτε άλλο ενδεικνυόμενο τρόπο, εφόσον ο
τρόπος αυτός προβλέπεται από τη σύμβαση.
3. Αν η σύμβαση προβλέπει μόνο μακροσκοπική εξέτα-
ση, συντάσσεται από την επιτροπή παραλαβής πρωτό-
κολλο οριστικής παραλαβής ή απόρριψης μετά τη διε-
νέργεια της μακροσκοπικού ελέγχου. Όταν η σύμβαση
προβλέπει, εκτός από την μακροσκοπική εξέταση και άλ-
λους ελέγχους, ιδίως χημική εξέταση, μηχανική εξέτα-
ση, πρακτική δοκιμασία, συντάσσεται από την επιτροπή
παραλαβής, εκτός από το πρωτόκολλο μακροσκοπικού
ελέγχου και δειγματοληψίας και πρωτόκολλο οριστικής
παραλαβής ή απόρριψης μετά τα αποτελέσματα των ε-
λέγχων τούτων. Εάν, λόγω της φύσης του είδους, όλοι
οι προβλεπόμενοι από την σύμβαση έλεγχοι γίνονται α-
πό την επιτροπή παραλαβής και δεν μεσολαβούν εργα-
στηριακοί και λοιποί έλεγχοι για την σύνταξη του ανωτέ-
ρου πρωτοκόλλου, τούτο συντάσσεται από την επιτροπή
χωρίς να προηγηθεί σύνταξη πρωτοκόλλου μακροσκοπι-
κού ελέγχου και δειγματοληψίας.
Μετά την ολοκλήρωση της ως άνω διαδικασίας η Επι-
τροπή Παραλαβής μπορεί:
α) να παραλάβει το υλικό,
β) να παραλάβει το υλικό με παρατηρήσεις λόγω απο-
κλίσεων από τις τεχνικές προδιαγραφές της σύμβασης,
γ) να απορρίψει το υλικό.
Το κόστος διενέργειας των ανωτέρω ελέγχων επιβα-
ρύνει τον προμηθευτή.
4. Αν η επιτροπή παραλαβής παραλάβει το υλικό με
παρατηρήσεις, αναφέρει στο σχετικό πρωτόκολλο τις α-
ποκλίσεις που παρουσιάζει αυτό από τους όρους της
σύμβασης και διατυπώνει αιτιολογημένα τη γνώμη της
για το ζήτημα αν το υλικό είναι κατάλληλο ή όχι για τη
χρήση που προορίζεται. Εφόσον κριθεί από την αρμόδια
κατά περίπτωση υπηρεσία του φορέα που εκτελεί τη
σύμβαση, ότι οι παρεκκλίσεις του υλικού δεν επηρεά-
ζουν την καταλληλότητά του και μπορεί να χρησιμοποιη-
θεί, με αιτιολογημένη απόφαση του αποφαινομένου ορ-
γάνου, ύστερα από γνωμοδότηση του αρμόδιου οργά-
νου, μπορεί να εγκριθεί η παραλαβή του υλικού, με ή χω-
ρίς έκπτωση επί της συμβατικής τιμής. Σε αντίθετη περί-
πτωση, εφόσον κριθεί από την αρμόδια κατά περίπτωση
υπηρεσία του φορέα που εκτελεί τη σύμβαση, ότι οι πα-
ρεκκλίσεις του υλικού επηρεάζουν την καταλληλότητά
του και δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί, με αιτιολογημένη
απόφαση του αποφαινομένου οργάνου, ύστερα από
γνωμοδότηση του αρμόδιου οργάνου, το υλικό μπορεί
να απορριφθεί.
Εάν το υλικό απορρίπτεται από την επιτροπή παραλα-
βής λόγω παρεκκλίσεων που διαπιστώθηκαν κατά τον
μακροσκοπικό έλεγχο, η επιτροπή δεν προβαίνει στη λή-
ψη και αποστολή δειγμάτων και αντιδειγμάτων για άλ-
λους περαιτέρω ελέγχους.
5. Στη δευτεροβάθμια επιτροπή παραλαβής της παρα-
γράφου 5 του άρθρου 120 μπορούν να παραπέμπονται
για επανεξέταση περιπτώσεις υλικών που απορρίφθηκαν
ή κρίθηκαν παραληπτέα με έκπτωση επί της συμβατικής
τιμής με βάση του ελέγχους που διενέργησε η πρωτο-
βάθμια επιτροπή παραλαβής. Η παραπομπή κατά τα ανω-
τέρω γίνεται ύστερα από σχετικό αίτημα του προμηθευ-
τή ή αυτεπάγγελτα από την υπηρεσία. Η δευτεροβάθμια
επιτροπή παραλαβής προβαίνει εκ νέου, σε όλους τους
προβλεπόμενους από τη σύμβαση ελέγχους και συντάσ-
σει σχετικό πρωτόκολλο παραλαβής ή απόρριψης και α-
κολουθείται η διαδικασία που προβλέπεται στις παρα-
γράφους 3 και 4.
Το αίτημα για επανεξέταση υλικού σε δευτεροβάθμια
επιτροπή παραλαβής, υποβάλλεται από τον προμηθευτή,
μέσα σε ανατρεπτική προθεσμία είκοσι (20) ημερών από
την ημερομηνία κοινοποίησης της σχετικής απόφασης.
Τα έξοδα της δευτεροβάθμιας επιτροπής παραλαβής,
βαρύνουν τον προμηθευτή, εφόσον τα είδη απορρι-
φθούν οριστικά ή παραληφθούν με έκπτωση, ανεξάρτη-
τα εάν η ανάθεση για επανεξέταση γίνεται μετά από αί-
τημα του προμηθευτή ή αυτεπάγγελτα. Τα έξοδα αυτά
καταλογίζονται με απόφαση του αρμοδίου αποφαινομέ-
νου οργάνου και εκπίπτουν από το ποσό πληρωμής του
προμηθευτή ή εισπράττονται από την εγγύηση καλής ε-
κτέλεσης της σύμβασης ή με βεβαίωση μέσω του δημο-
σίου ταμείου.
6. Τα πρωτόκολλα που συντάσσονται από τις επιτρο-
πές παραλαβής, πρωτοβάθμιες ή δευτεροβάθμιες, κοινο-
ποιούνται υποχρεωτικά και στους προμηθευτές.
7. Με απόφαση του αρμόδιου αποφαινομένου οργά-
νου, μπορεί να παραπέμπεται για επανεξέταση υλικό σε
δευτεροβάθμια επιτροπή παραλαβής που συγκροτείται
προς τούτο, ακόμη και στην περίπτωση που παραλήφθη-
κε οριστικά από την πρωτοβάθμια επιτροπή παραλαβής.
Στην περίπτωση αυτή ισχύουν για το Δημόσιο και για τον
προμηθευτή τα αναφερόμενα στην παραπάνω παράγρα-
φο 5.
8. Αν ο προμηθευτής διαφωνεί με το αποτέλεσμα των
εργαστηριακών εξετάσεων που διενεργήθηκαν κατά την
παραλαβή από την πρωτοβάθμια ή τη δευτεροβάθμια ε-
πιτροπή παραλαβής, μπορεί να ζητήσει εγγράφως εξέτα-
ση κατ’ έφεση των οικείων αντιδειγμάτων. Η κατ’ έφεση
εξέταση γίνεται, ύστερα από έγγραφο της υπηρεσίας,
σε εργαστήριο διαφορετικό από εκείνο που διενήργησε
την αρχική εξέταση, σύμφωνα με την παράγραφο 13 του
άρθρου 214. Ο προμηθευτής μπορεί να ζητήσει κατ’ έφε-
ση εξέταση είτε η παραλαβή διενεργείται από πρωτο-
βάθμια είτε από δευτεροβάθμια επιτροπή παραλαβής.
Στην περίπτωση που δεν υπάρχει άλλο κατάλληλο ερ-
γαστήριο από αυτό που διενήργησε τον αρχικό έλεγχο,
η κατ’ έφεση εξέταση γίνεται σε αυτό, αλλά με εξεταστή
του Γενικού Χημείου του Κράτους ή άλλου φορέα. Ο
προμηθευτής υποχρεούται να καταβάλει τα προβλεπό-
μενα για την περίπτωση τέλη. Το αίτημα του προμηθευτή
για την κατ’ έφεση εξέταση πρέπει να υποβάλλεται μέσα
σε ανατρεπτική προθεσμία είκοσι (20) ημερών από την
γνωστοποίηση σε αυτόν των αποτελεσμάτων της αρχι-
κής εξέτασης. κατ’ έφεση εξέταση μπορεί να γίνει και
αυτεπάγγελτα με απόφαση του αρμόδιου αποφαινομέ-
νου οργάνου, ύστερα από γνωμοδότηση του αρμοδίου
οργάνου, μέσα σε είκοσι (20) ημέρες από την λήψη του
πρωτοκόλλου της επιτροπής παραλαβής.
Κατά την κατ’ έφεση εξέταση παρίσταται εκπρόσωπος
του φορέα, υποχρεωτικά δε καλείται να παραστεί, εφό-
σον το επιθυμεί ο προμηθευτής. Εάν κατά τη διενέργεια
της κατ’ έφεση εξέτασης υπάρχει διαφωνία από τον εκ-
πρόσωπο του φορέα ή τον προμηθευτή σε τεχνικό θέμα
(όπως εφαρμοζόμενη μέθοδος εξέτασης χρήση οργά-
νων), αυτή διατυπώνεται με σαφήνεια σε σχετικό πρωτό-
κολλο, η δε υπόθεση παραπέμπεται στο Ανώτατο Χημικό
Συμβούλιο για γνωμάτευση.
Το αποτέλεσμα της κατ’ έφεση εξέτασης είναι υπο-
χρεωτικό και τελεσίδικο και για τα δύο μέρη. Μετά το α-
ποτέλεσμα της κατ’ έφεση εξέτασης ο προμηθευτής δεν
μπορεί να ζητήσει παραπομπή σε δευτεροβάθμια επιτρο-
πή παραλαβής.
9. Τα υπό προμήθεια υλικά μπορούν να τεθούν σε επι-
χειρησιακή εκμετάλλευση μόνο μετά την οριστική παρα-
λαβή τους από τον φορέα.
Άρθρο 209
Χρόνος παραλαβής υλικών

1. Η παραλαβή των υλικών και η έκδοση των σχετικών
πρωτοκόλλων παραλαβής πραγματοποιείται μέσα στον
καθοριζόμενο από την σύμβαση χρόνο.
2. Αν η σύμβαση προβλέπει μόνο μακροσκοπική εξέτα-
ση ή και άλλους ελέγχους που διενεργούνται από την ί-
δια την επιτροπή ή και ελέγχους που διενεργούνται από
άλλα όργανα (όπως εργαστήρια, δοκιμαστήρια) που ανή-
κουν στον φορέα, ο συμβατικός χρόνος παραλαβής αρ-
χίζει από την ημερομηνία πραγματικής προσκόμισης του
υλικού. Αν η σύμβαση προβλέπει, εκτός από μακροσκο-
πική εξέταση και άλλους ελέγχους που διενεργούνται α-
πό άλλα όργανα που δεν ανήκουν στον φορέα, ο συμβα-
τικός χρόνος παραλαβής αρχίζει από την ημερομηνία
πραγματικής προσκόμισης του υλικού, χωρίς να υπολο-
γίζεται σε αυτόν το χρονικό διάστημα από την αποστολή
των δειγμάτων για έλεγχο, μέχρι την κοινοποίηση των α-
ποτελεσμάτων του ελέγχου στην Επιτροπή.
3. Αν η παραλαβή των υλικών και η σύνταξη του σχετι-
κού πρωτοκόλλου δεν πραγματοποιηθεί από την επιτρο-
πή παραλαβής μέσα στον οριζόμενο από τη σύμβαση
χρόνο, θεωρείται ότι η παραλαβή συντελέσθηκε αυτοδί-
καια, με κάθε επιφύλαξη των δικαιωμάτων του Δημοσίου
και εκδίδεται προς τούτο σχετική απόφαση του αρμοδί-
ου αποφαινομένου οργάνου, με βάση μόνο το θεωρημέ-
νο από την υπηρεσία που παραλαμβάνει τα υλικά απο-
δεικτικό προσκόμισης τούτων, σύμφωνα δε με την από-
φαση αυτή η αποθήκη του φορέα εκδίδει δελτίο εισαγω-
γής του υλικού και εγγραφής του στα βιβλία της, προκει-
μένου να πραγματοποιηθεί η πληρωμή του προμηθευτή.
4. Ανεξάρτητα από την, κατά τα ανωτέρω, αυτοδίκαιη
παραλαβή και την πληρωμή του προμηθευτή, πραγματο-
ποιούνται οι προβλεπόμενοι από την σύμβαση έλεγχοι α-
πό επιτροπή που συγκροτείται με απόφαση του αρμοδί-
ου αποφαινομένου οργάνου, στην οποία δεν μπορεί να
συμμετέχουν ο πρόεδρος και τα μέλη της επιτροπής που
δεν πραγματοποίησε την παραλαβή στον προβλεπόμενο
από την σύμβαση χρόνο. Η παραπάνω επιτροπή παραλα-
βής προβαίνει σε όλες τις διαδικασίες παραλαβής που
προβλέπονται από την σύμβαση και το άρθρο 208 και συ-
ντάσσει τα σχετικά πρωτόκολλα. Οι εγγυητικές επιστο-
λές προκαταβολής και καλής εκτέλεσης δεν επιστρέφο-
νται πριν από την ολοκλήρωση όλων των προβλεπομέ-
νων από τη σύμβαση ελέγχων και τη σύνταξη των σχετι-
κών πρωτοκόλλων, σύμφωνα με τα οριζόμενα στο άρθρο
71. Οποιαδήποτε ενέργεια που έγινε από την αρχική επι-
τροπή παραλαβής, δεν λαμβάνεται υπόψη.
Άρθρο 210
Ναύλωση - Ασφάλιση

1. Αν η προμήθεια πραγματοποιείται με τον όρο παρά-
δοσης FOB - FOT, η επιλογή του μεταφορικού μέσου γί-
νεται με μέριμνα και δαπάνη της αναθέτουσας αρχής. Ο
οικονομικός φορέας μετά την υπογραφή της σύμβασης
υποχρεούται να ζητήσει από την αναθέτουσα αρχή έγ-
γραφες οδηγίες σχετικά με τη μεταφορά του υλικού.
Στις άλλες περιπτώσεις η επιλογή του μεταφορικού μέ-
σου γίνεται με μέριμνα και δαπάνη του προμηθευτή με
τους εξής περιορισμούς:
α) Δεν επιτρέπεται η μεταφόρτωση σε ενδιάμεσους
σταθμούς ή λιμάνια χωρίς συγκατάθεση του αγοραστή.
β) Εφόσον το μεταφορικό μέσο είναι πλοίο, τούτο υ-
πόκειται στους όρους και συμφωνίες της
CLASSIFICATION CLAUSES.
Επίσης, η φόρτωση γίνεται μέσα στα κύτη και όχι στο
κατάστρωμα του πλοίου εκτός αν άλλως κρίνει ο αγορα-
στής. Επασφάλιστρα λόγω ηλικίας του πλοίου, η από ο-
ποιαδήποτε άλλη αιτία, βαρύνουν τον προμηθευτή, όταν
η προμήθεια γίνεται με τον όρο παράδοσης CIF.
2. Στην περίπτωση που η προμήθεια πραγματοποιείται
με όρο κατά τον οποίο η ασφάλιση γίνεται με μέριμνα
και δαπάνη του προμηθευτή, αυτή ανατίθεται σε ασφαλι-
στική εταιρεία και καλύπτει κινδύνους επιλογής του αγο-
ραστή, ανάλογα με τη φύση του εμπορεύματος, τα περι-
στατικά του ταξιδιού, τη συσκευασία και λοιπούς συνα-
φείς παράγοντες, οι οποίοι ορίζονται στη σχετική σύμ-
βαση. Εκτός από τους παραπάνω κινδύνους, καλύπτο-
νται και κίνδυνοι όπως πολέμου, απεργιών, στάσεων, πο-
λιτικών ταραχών, όπως αυτοί ορίζονται στις ρήτρες του
ινστιτούτου των ασφαλιστών Λονδίνου που ισχύουν κά-
θε φορά.
3. Σε όλες τις περιπτώσεις ασφαλίσεων η έναρξη και η
λήξη των ασφαλιζομένων κινδύνων μεταφοράς γίνεται,
σύμφωνα με την ρήτρα από αποθήκη σε αποθήκη
(WAREHOUSE TO WAREHOUSE) περιλαμβανομένης
και της παραμονής των εμπορευμάτων στους τελωνεια-
κούς χώρους ή άλλες αποθήκες INTRANSIT του τόπου
προορισμού των υλικών, για σαράντα πέντε (45) ημέρες
από την άφιξη τους.
4. Η ασφάλιση καλύπτει την αξία CIF του εμπορεύμα-
τος πλέον 5%.
Άρθρο 211
Ανακοίνωση φόρτωσης

1. Ο προμηθευτής αμέσως μετά την φόρτωση των υλι-
κών, υποχρεούται να γνωστοποιήσει στην αναθέτουσα
αρχή, με τηλεγράφημα ή τηλετύπημα ή τηλεομοιοτυπία,
τα στοιχεία φόρτωσης στα οποία να περιλαμβάνονται
τουλάχιστον:
α) Ο αριθμός της σύμβασης και της σχετικής πίστωσης
της Τράπεζας της Ελλάδος, αν υπάρχει.
β) Αν η μεταφορά γίνεται με πλοίο, το όνομα του πλοί-
ου, η εθνικότητα του και η σημαία του.
γ) Ο αριθμός των κιβωτίων, τα επ’ αυτών σημεία και α-
ριθμοί, καθώς και η φορτωθείσα ποσότητα και το βάρος
(μικτό - καθαρό).
δ) Η πιθανή ημερομηνία άφιξης του μεταφορικού μέ-
σου στον τόπο προορισμού.
2. Αν ο προμηθευτής παραλείψει ή καθυστερήσει να α-
ποστείλει το ανωτέρω τηλεγράφημα ή τηλετύπημα ή τη-
λεομοιοτυπία, βαρύνεται με έξοδα υπερημεριών και πα-
ραμονής σε τελωνειακούς χώρους ή χώρους INTRANSIT
των συμβατικών υλικών, από την επομένη της άφιξης
του μεταφορικού μέσου μέχρι την παραλαβή τους.
Άρθρο 212
Ποιοτικός έλεγχος στο εξωτερικό

1. Όταν τα υλικά εισάγονται από το εξωτερικό πριν α-
πό τη φόρτωσή τους ή κατά το στάδιο κατασκευής τους,
η αναθέτουσα αρχή μπορεί να αναθέσει, σύμφωνα με τις
κείμενες διατάξεις περί δημοσίων συμβάσεων, τον ποιο-
τικό και ποσοτικό έλεγχο σε διεθνές γραφείο ελέγχου.
Στην περίπτωση αυτή, η οριστική παραλαβή του υλικού
γίνεται στην Ελλάδα από την αρμόδια επιτροπή παραλα-
βής, σύμφωνα με τα οριζόμενα από τη σύμβαση και τις
κείμενες διατάξεις.
2. Έναντι του διεθνούς γραφείου ελέγχου ο οικονομι-
κός φορέας έχει τις εξής υποχρεώσεις:
α) Να διαθέτει τα απαιτούμενα τεχνικά μέσα και εργα-
τοτεχνικό προσωπικό, ιδίως για μετακίνηση, μετατόπιση,
στοιβασία του προς έλεγχο υλικού και για κάθε άλλη ε-
νέργεια που είναι αναγκαία για τον έλεγχο.
β) Να διαθέτει για την εξακρίβωση της ποιότητας του
προς έλεγχο υλικού όσα τεχνικά μέσα έχει στην διάθεση
του.
γ) Να έχει συγκεντρωμένα τα υλικά στην ίδια πόλη ή
τοποθεσία, άλλως, βαρύνεται με τα πρόσθετα έξοδα του
ελέγχου.
δ) Να ενημερώνει τα αρμόδια όργανα του διεθνούς
γραφείου ελέγχου, σχετικά με την πορεία εκτέλεσης της
παραγγελίας.
ε) Σε περίπτωση απόρριψης των υλικών από το διε-
θνές γραφείο ελέγχου, ο οικονομικός φορέας βαρύνεται
με τα έξοδα που θα προκύψουν από τον απαιτούμενο έ-
λεγχο ή ελέγχους.
3. Αν δεν προσέλθει έγκαιρα το διεθνές γραφείο ελέγ-
χου για τον έλεγχο του υλικού, ο οικονομικός φορέας υ-
ποχρεούται να απευθυνθεί στην αρμόδια υπηρεσία που
εκτελεί την προμήθεια, για να προβεί στις απαραίτητες
ενέργειες.
4. Η αξία των δειγμάτων και αντιδειγμάτων του υλι-
κού, όπου τούτο απαιτείται, κατά τον έλεγχο στο εξωτε-
ρικό, βαρύνει τον οικονομικό φορέα.
5. Το διεθνές γραφείο ελέγχου υποχρεούται, αν διαπι-
στωθεί κατά τον έλεγχο ότι το υλικό δεν ανταποκρίνεται
στις απαιτήσεις της σύμβασης, να μην εκδώσει το πιστο-
ποιητικό ελέγχου, αλλά να ενημερώσει αμέσως την ανα-
θέτουσα αρχή, προκειμένου να λάβει οδηγίες για τις πε-
ραιτέρω ενέργειες του.
6. Η αναθέτουσα αρχή, αντί να αναθέσει τον έλεγχο
σε διεθνές γραφείο ελέγχου, μπορεί να αποστείλει επι-
τροπή από εξειδικευμένους υπαλλήλους του δημοσίου
τομέα, για τη διενέργεια του ελέγχου στο εξωτερικό.
Στην περίπτωση, αυτή η επιτροπή συντάσσει και υποβά-
λει στην αναθέτουσα αρχή πρακτικό του διενεργηθέντος
ελέγχου. Οι υποχρεώσεις του οικονομικού φορέα έναντι
της επιτροπής είναι ίδιες με εκείνες προς το διεθνές
γραφείο ελέγχου.
Άρθρο 213
Απόρριψη συμβατικών υλικών – αντικατάσταση

1. Σε περίπτωση οριστικής απόρριψης ολόκληρης ή μέ-
ρους της συμβατικής ποσότητας των υλικών, με απόφα-
ση του αποφαινομένου οργάνου ύστερα από γνωμοδό-
τηση του αρμόδιου οργάνου, μπορεί να εγκρίνεται αντι-
κατάστασή της με άλλη, που να είναι σύμφωνη με τους
όρους της σύμβασης, μέσα σε τακτή προθεσμία που ορί-
ζεται από την απόφαση αυτή.
Αν η αντικατάσταση γίνεται μετά τη λήξη του συμβατι-
κού χρόνου, η προθεσμία που ορίζεται για την αντικατά-
σταση δεν μπορεί να είναι μεγαλύτερη του 1/2 του συνο-
λικού συμβατικού χρόνου, ο δε προμηθευτής θεωρείται
ως εκπρόθεσμος και υπόκειται σε κυρώσεις λόγω εκπρό-
θεσμης παράδοσης.
Αν ο προμηθευτής δεν αντικαταστήσει τα υλικά που α-
πορρίφθηκαν μέσα στην προθεσμία που του τάχθηκε και
εφόσον έχει λήξει ο συμβατικός χρόνος, κηρύσσεται έκ-
πτωτος και υπόκειται στις προβλεπόμενες κυρώσεις.
2. Η επιστροφή των υλικών που απορρίφθηκαν γίνεται
μετά την προσκόμιση ίσης ποσότητας με την απορρι-
φθείσα και αφού αυτή παραληφθεί οριστικά. Στην περί-
πτωση αυτή ο προμηθευτής υποχρεούται να παραλάβει
την ποσότητα που απορρίφθηκε και αντικαταστάθηκε μέ-
σα σε είκοσι (20) ημέρες από την ημερομηνία της οριστι-
κής παραλαβής της νέας ποσότητας. Η προθεσμία αυτή
μπορεί να παραταθεί ύστερα από αίτημα του προμηθευ-
τή, που υποβάλλεται απαραίτητα πέντε (5) τουλάχιστον
ημέρες πριν από την εκπνοή της, με απόφαση του αρμο-
δίου αποφαινομένου οργάνου με την οποία και επιβάλ-
λεται πρόστιμο σε ποσοστό 2,5% επί της συμβατικής α-
ξίας της συγκεκριμένης ποσότητας. Αν παρέλθει η προ-
θεσμία αυτή και η παράταση που χορηγήθηκε και ο προ-
μηθευτής δεν παρέλαβε την απορριφθείσα ποσότητα, ο
φορέας μπορεί να προβεί στην καταστροφή ή εκποίηση
της ποσότητας αυτής, κατά τις ισχύουσες διατάξεις.
3. Με απόφαση του αρμοδίου αποφαινομένου οργά-
νου, ύστερα από γνωμοδότηση του αρμοδίου οργάνου,
μπορεί να εγκριθεί η επιστροφή στον προμηθευτή των υ-
λικών που απορρίφθηκαν πριν από την αντικατάστασή
τους, με την προϋπόθεση ο προμηθευτής να καταθέσει
χρηματική εγγύηση που να καλύπτει την καταβληθείσα
αξία της ποσότητας που απορρίφθηκε.
Άρθρο 214
Δείγματα – Δειγματοληψία –
Εργαστηριακές εξετάσεις

1. Τα δείγματα που χρησιμοποιούνται κατά την διενέρ-
γεια των προμηθειών υπάγονται στις παρακάτω κατηγο-
ρίες:
α) Δείγματα φορέων.
Στην κατηγορία αυτή υπάγονται τα δείγματα που απο-
στέλλουν οι φορείς για τους οποίους προορίζονται τα
προς προμήθεια υλικά, βάσει και των οποίων θα πραγμα-
τοποιηθεί η προμήθεια.
β) Δείγματα οικονομικών φορέων
Στην περίπτωση αυτή υπάγονται τα δείγματα που κα-
ταθέτουν οι οικονομικοί φορείς όταν απαιτείται από τα
έγγραφα της σύμβασης.
γ) Δείγματα προμηθευτών από τα προς παραλαβή συμ-
βατικά υλικά.
Στην κατηγορία αυτή υπάγονται τα δείγματα που λαμ-
βάνονται από τις επιτροπές παραλαβής προς δειγματι-
σμό των υλικών που παραδίδουν οι προμηθευτές σε ε-
κτέλεση της σύμβασης
2. Κάθε δείγμα, ανάλογα με τη φύση του προς προμή-
θεια υλικού, πρέπει να είναι σε ποσότητα ή μέγεθος από-
λυτα επαρκές για την σχετική μηχανική, χημική ή μακρο-
σκοπική εξέταση ή πρακτική δοκιμασία.
Η ποσότητα ή το μέγεθος των δειγμάτων μπορεί να ο-
ρίζονται:
α) Από την υπηρεσία που διενεργεί την διαδικασία α-
νάθεσης, προκειμένου για δείγματα των φορέων (κατη-
γορία α΄.
β) Στα έγγραφα της σύμβασης, προκειμένου για δείγ-
ματα οικονομικών φορέων (κατηγορία β΄).
γ) Από τη σύμβαση, προκειμένου για δείγματα των
προς παραλαβή συμβατικών υλικών (κατηγορία γ΄).
Εφόσον στη σχετική σύμβαση δεν αναφέρεται η ποσό-
τητα και το μέγεθος των δειγμάτων, ισχύουν οι διατάξεις
για τις δειγματοληψίες του Γενικού Χημείου του Κρά-
τους (Γ.Χ.Κ.) ή τα προβλεπόμενα από εθνικά ή ευρωπαϊ-
κά ή διεθνή πρότυπα για τη διενέργεια δειγματοληψίας.
3. Τα δείγματα όλων των κατηγοριών κατατίθενται
στην αρμόδια υπηρεσία, σύμφωνα με τα οριζόμενα στα
έγγραφα της σύμβασης, εις διπλούν (δείγμα - αντίδειγ-
μα) με εξαίρεση:
α) Τα δείγματα των φορέων, εκτός αν η υπηρεσία έχει
ορίσει διαφορετικά.
β) Τα δείγματα τα οποία, λόγω της φύσης τους ή της
αξίας τους, δεν μπορούν να αποσταλούν ή να υποβλη-
θούν εις διπλούν.
γ) Τα δείγματα που λαμβάνουν οι επιτροπές παραλα-
βής κατά την διαδικασία ελέγχου των προς παραλαβή
συμβατικών υλικών, τα οποία λαμβάνονται μεν εις δι-
πλούν, πλην όμως, το ένα απ’ αυτά αποστέλλεται απευ-
θείας από την επιτροπή για εργαστηριακή εξέταση ή
χρησιμοποιείται για πρακτική δοκιμασία.
4. Εφόσον από από τα έγγραφα της σύμβασης δεν
προβλέπεται κατάθεση δειγμάτων, προσκομιζόμενα από
τους προμηθευτές δείγματα δεν γίνονται δεκτά.
5. Τα εγκριθέντα από την αναθέτουσα αρχή δείγματα
(επίσημα) της κατηγορίας α΄, ισχύουν για την εκάστοτε
διακήρυξη και καθορίζονται σαφώς τα χαρακτηριστικά
ως προς τα οποία έχουν εγκριθεί. Τα δείγματα της κατη-
γορίας β΄ πρέπει να είναι, σύμφωνα με τις τεχνικές προ-
διαγραφές. Αν από τη διακήρυξη προβλέπεται επίσημο
δείγμα, τότε τα δείγματα της κατηγορίας β΄ θα πρέπει
να είναι, σύμφωνα και με το επίσημο δείγμα. Τα δείγμα-
τα της κατηγορίας β΄ αξιολογούνται κατά το στάδιο α-
ξιολόγησης της τεχνικής προσφοράς με τρόπο που κα-
θορίζεται σαφώς στα έγγραφα της σύμβασης (μακρο-
σκοπικός έλεγχος, εργαστηριακός έλεγχος, πρακτική
δοκιμασία ή συνδυασμός αυτών).
6. Εφόσον τα δείγματα ανήκουν σε ευπαθή ή επικίνδυ-
να υλικά ο προμηθευτής υποχρεούται να αναφέρει τούτο
εγγράφως επί του δείγματος στην ελληνική γλώσσα, κα-
θορίζοντας, συγχρόνως, τον τρόπο φύλαξης και συντή-
ρησής τους. Για δείγματατης κατηγορίας α΄, καθώς και
δείγματα από τα προς παραλαβή συμβατικά υλικά, την
παραπάνω υποχρέωση έχει ο φορέας και ο πρόεδρος
της επιτροπής, αντίστοιχα.
7. Εφόσον η προμήθεια του υλικού γίνεται με βάση
δείγματα της κατηγορίας α΄, οι ενδιαφερόμενοι μπο-
ρούν να λαμβάνουν γνώση των δειγμάτων αυτών κατά
το διάστημα της προθεσμίας που ορίζεται από την διακή-
ρυξη ή την πρόσκληση είτε με απλή μακροσκοπική εξέ-
ταση αυτού από τους ενδιαφερομένους είτε με λήψη α-
ντιγράφου ή απεικόνισης αυτού, με δική τους μέριμνα
και ευθύνη.
8. Κατά την αξιολόγηση των προσφορών από το αρμό-
διο όργανο, τίθενται υπόψη του και τα σχετικά δείγματα.
Εφόσον για τη διενέργεια του ελέγχου από το αρμόδιο
όργανο είναι απαραίτητη η αποσφράγιση του δείγματος,
αυτή γίνεται ενώπιον υπαλλήλου της υπηρεσίας τήρη-
σης των δειγμάτων, μετά δε τον έλεγχο, γίνεται επανα-
σφράγιση του δείγματος. Επίσης, ενώπιον του υπαλλή-
λου της υπηρεσίας δειγμάτων γίνεται, όταν απαιτείται,
λήψη μέρους του δείγματος.
9. Η έγκριση των δειγμάτων και αντιδειγμάτων γίνεται
από το αρμόδιο για την τεχνική αξιολόγηση των προ-
σφορών όργανο ως εξής:
- Των δειγμάτων που αποστέλλονται από τους φορείς
για τους οποίους προορίζονται τα υλικά, κατά το στάδιο
έγκρισης των τεχνικών προδιαγραφών. Αν κατά την δια-
δικασία έγκρισης τροποποιηθούν οι τεχνικές προδιαγρα-
φές, το επίσημο δείγμα δεν θα ισχύει κατά το μέρος στο
οποίο αναφέρονται οι τροποποιήσεις.
- Των δειγμάτων που καταθέτουν οι οικονομικοί φο-
ρείς κατά τη διενέργεια της διαδικασίας ανάθεσης, μετά
την κατακύρωση της προμήθειας.
- Τα επίσημα δείγματα παραλαμβάνονται από την επι-
τροπή παραλαβής για να χρησιμοποιηθούν κατά το στά-
διο των ελέγχων και επιστρέφονται μετά το πέρας της
παραλαβής των υλικών, εφόσον, λόγω της φύσης τους,
δεν καταστρέφονται κατά την διαδικασία των ελέγχων.
10. Εφόσον προβλέπεται από τη σύμβαση, στον προ-
μηθευτή παραδίδεται, ύστερα από αίτημά του, το επίση-
μο δείγμα του φορέα ή μέρος αυτού ανάλογα με τη φύ-
ση του υλικού, για να του χρησιμεύσει κατά την κατα-
σκευή του υλικού. Ο προμηθευτής υποχρεούται να το ε-
πιστρέψει το αργότερο με την παράδοση του υλικού.
11. Η επιστροφή των δειγμάτων γίνεται ως εξής:
α) Στους οικονομικούς φορείς στους οποίους δεν κα-
τακυρώθηκε ή δεν ανατέθηκε η προμήθεια, αν δεν κατα-
στράφηκαν, μερικώς ή ολικώς, κατά τη διαδικασία των ε-
λέγχων, μέσα σε δεκαπέντε (15) ημέρες από την ημερο-
μηνία της ανακοίνωσης της σχετικής κατακύρωσης ή α-
νάθεσης, με μέριμνα και ευθύνη τούτων και μετά από
σχετικό αίτημά τους.
β) Στους προμηθευτές στους οποίους έγινε η κατακύ-
ρωση ή ανάθεση, αν δεν καταστράφηκαν, μερικώς ή ολι-
κώς, κατά την διαδικασία των ελέγχων, μέσα σε τριάντα
(30) ημέρες από την επιστροφή τους από την επιτροπή
παραλαβής και εφόσον έχει συντελεσθεί η οριστική πα-
ραλαβή, με μέριμνα και ευθύνη τούτων και μετά από
σχετικό αίτημά τους.
12. Η αξία των δειγμάτων και αντιδειγμάτων που λαμ-
βάνονται από τις επιτροπές παραλαβής, βαρύνει τους
προμηθευτές και δεν καταβάλλεται.
13. Εφόσον από τη σύμβαση προβλέπονται και εργα-
στηριακοί έλεγχοι, αυτοί διενεργούνται από διαπιστευ-
μένα εργαστήρια της αναθέτουσας αρχής ή του Γ.Χ.Κ. ή
οποιουδήποτε άλλου εργαστήριου του δημοσίου τομέα,
όπως αυτός οριοθετείται από τις εκάστοτε ισχύουσες
διατάξεις, ανάλογα με τη φύση του προς προμήθεια υλι-
κού και τη μορφή του ελέγχου. Αν δεν μπορούν να ε-
φαρμοστούν τα ανωτέρω, οι εργαστηριακοί έλεγχοι διε-
νεργούνται από διαπιστευμένα εργαστήρια του ιδιωτι-
κού τομέα. Η ανωτέρω διαδικασία ακολουθείται και κατά
τη διαδικασία των εργαστηριακών ελέγχων της κατ’ έφε-
σιν εξέτασης.
14. Το κόστος για όλες τις εργαστηριακές εξετάσεις
που διενεργούνται κατά την εκτέλεση της σύμβασης βα-
ρύνει τον προμηθευτή.
Άρθρο 215
Εγγυημένη λειτουργία προμήθειας

1. Η αναθέτουσα αρχή μπορεί όταν κρίνει σκόπιμο για
σύμβαση συγκεκριμένης προμήθειας να προβλέπει στα
έγγραφα της σύμβασης και εγγυημένη λειτουργία του α-
ντικειμένου της προμήθειας. Ο χρόνος και το περιεχόμε-
νο της εγγυημένης λειτουργίας περιγράφεται στα έγ-
γραφα της σύμβασης.
2. Κατά την περίοδο της εγγυημένης λειτουργίας, ο α-
νάδοχος ευθύνεται για την καλή λειτουργία του αντικει-
μένου της προμήθειας Επίσης, οφείλει κατά το χρόνο
της εγγυημένης λειτουργίας να προβαίνει στην προβλε-
πόμενη συντήρηση και να αποκαταστήσει οποιαδήποτε
βλάβη με τρόπο και σε χρόνο που περιγράφεται στις τε-
χνικές προδιαγραφές και στα λοιπά τεύχη της σύμβα-
σης.
3. Για την παρακολούθηση της εκπλήρωσης των συμ-
βατικών υποχρεώσεων του αναδόχου η επιτροπή παρα-
κολούθησης και παραλαβής, προβαίνει στον απαιτούμε-
νο έλεγχο της συμμόρφωσης του αναδόχου στα προ-
βλεπόμενα στην σύμβαση για την εγγυημένη λειτουργία
καθ’ όλον τον χρόνο ισχύος της τηρώντας σχετικά πρα-
κτικά. Σε περίπτωση μη συμμόρφωσης του αναδόχου
προς τις συμβατικές του υποχρεώσεις, επιτροπή εισηγεί-
ται στο αποφαινόμενο όργανο της σύμβασης την έκπτω-
ση του αναδόχου.
4. Μέσα σε ένα (1) μήνα από την λήξη του προβλεπό-
μενου χρόνου της εγγυημένης λειτουργίας η επιτροπή
παρακολούθησης και παραλαβής συντάσσει σχετικό
πρωτόκολλο παραλαβής της εγγυημένης λειτουργίας,
στο οποίο αποφαίνεται για την συμμόρφωση του αναδό-
χου στις απαιτήσεις της σύμβασης. Σε περίπτωση μη
συμμόρφωσης, ολικής ή μερικής, του αναδόχου, το συλ-
λογικό όργανο μπορεί να προτείνει την ολική ή μερική
κατάπτωση της εγγυήσεως καλής λειτουργίας που προ-
βλέπεται στο άρθρο 71. Το πρωτόκολλο εγκρίνεται από
το αρμόδιο αποφαινόμενο όργανο.
ΤΜΗΜΑ ΙΙΙ
ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΤΕΛΕΣΗ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ
ΠΑΡΟΧΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ
Άρθρο 216
Παρακολούθηση της σύμβασης παροχής υπηρεσίας

1. Η παρακολούθηση της εκτέλεσης της σύμβασης πα-
ροχής υπηρεσίας και η διοίκηση αυτής διενεργείται από
την καθ’ ύλην αρμόδια υπηρεσία ή άλλως από την υπηρε-
σία η οποία ορίζεται με απόφαση της αναθέτουσας αρ-
χής. Η ανωτέρω υπηρεσία εισηγείται στο αρμόδιο απο-
φαινόμενο όργανο για όλα τα ζητήματα που αφορούν
στην προσήκουσα εκτέλεση όλων των όρων της σύμβα-
σης και στην εκπλήρωση των υποχρεώσεων του αναδό-
χου, στη λήψη των επιβεβλημένων μέτρων λόγω μη τή-
ρησης των ως άνω όρων και ιδίως για ζητήματα που α-
φορούν σε τροποποίηση του αντικειμένου και παράταση
της διάρκειας της σύμβασης, με την επιφύλαξη των δια-
τάξεων του άρθρου 132.
2. Η αρμόδια υπηρεσία μπορεί, με απόφασή της ιδίως
σε συμβάσεις παροχής υπηρεσιών που η εκτέλεσή τους
απαιτεί συνεχή παρακολούθηση σε ημερήσια βάση, να ο-
ρίζει για την παρακολούθηση της σύμβασης ως επόπτη
με καθήκοντα εισηγητή υπάλληλο της υπηρεσίας. Με
την ίδια απόφαση, ιδίως σε περιπτώσεις πολύπλοκων
συμβάσεων, δύνανται να ορίζονται και άλλοι υπάλληλοι
της αρμόδιας υπηρεσίας ή των εξυπηρετούμενων από
την σύμβαση φορέων, στους οποίους ανατίθενται επιμέ-
ρους καθήκοντα για την παρακολούθηση της σύμβασης.
Σε αυτή την περίπτωση ο επόπτης λειτουργεί ως συντο-
νιστής.
3. Τα καθήκοντα του επόπτη είναι, ενδεικτικά, η πιστο-
ποίηση της εκτέλεσης του αντικειμένου της σύμβασης,
καθώς και ο έλεγχος της συμμόρφωσης του αναδόχου
με τους όρους της σύμβασης. Με εισήγηση του επόπτη η
υπηρεσία που διοικεί τη σύμβαση μπορεί να απευθύνει
έγγραφα με οδηγίες και εντολές προς τον ανάδοχο που
αφορούν στην εκτέλεση της σύμβασης.
4. Όταν προβλέπεται στα έγγραφα της σύμβασης, τη-
ρείται από τον ανάδοχο ημερολόγιο στο οποίο καταγρά-
φονται η τμηματική εκτέλεση του αντικειμένου της σύμ-
βασης, η καθημερινή απασχόληση του προσωπικού σε α-
ριθμό και ειδικότητα, έκτακτα συμβάντα και άλλα στοι-
χεία που σχετίζονται με την εκτέλεση της σύμβασης . Το
ημερολόγιο συνυπογράφεται από τον επόπτη της σύμ-
βασης, που μπορεί να σημειώσει επί αυτού παρατηρή-
σεις για την τήρηση των όρων της σύμβασης. Το ημερο-
λόγιο φυλάσσεται στον χώρο εκτέλεσης της υπηρεσίας
ή όταν αυτό δεν είναι εφικτό προσκομίζεται από τον α-
νάδοχο στη έδρα της υπηρεσίας, εφόσον τούτο ζητηθεί.
Όταν προβλέπεται η τήρηση ημερολογίου, τότε οι κατα-
γραφές του αποτελούν στοιχειό για την παραλαβή του
αντικειμένου της σύμβασης από την επιτροπή παραλα-
βής.
Άρθρο 217
Διάρκεια σύμβασης παροχής υπηρεσίας

1. Στα έγγραφα της σύμβασης και στο συμφωνητικό ο-
ρίζεται η συνολική διάρκεια για την εκτέλεση του αντι-
κειμένου της σύμβασης. Επιπλέον, ορίζονται, εφόσον α-
παιτείται, τμηματικές/ενδιαμέσες προθεσμίες για τα επι-
μέρους στάδια παροχής των υπηρεσιών και/ ή υποβολής
των παραδοτέων. Ως συνολική διάρκεια νοείται το χρονι-
κό διάστημα που ορίζεται από την αναθέτουσα αρχή στα
έγγραφα της σύμβασης και στο συμφωνητικό, το οποίο
αρχίζει από την ημερομηνία υπογραφής του συμφωνητι-
κού ή από την ημερομηνία που ορίζεται σε αυτό και λή-
γει είτε σε δήλη ημερομηνία ή προθεσμία είτε, εφόσον
υπάρχουν ενδιάμεσα επιμέρους παραδοτέα, με την υπο-
βολή του τελευταίου παραδοτέου στον χρόνο που ορίζε-
ται στο συμφωνητικό.
2. Με αιτιολογημένη απόφαση της αναθέτουσας αρ-
χής, ύστερα από εισήγηση της υπηρεσίας που διοικεί τη
σύμβαση, η συνολική διάρκεια της σύμβασης μπορεί να
παρατείνεται μέχρι το 50% αυτής, ύστερα από σχετικό
αίτημα του αναδόχου που υποβάλλεται πριν από τη λήξη
της διάρκειάς της, σε αντικειμενικά δικαιολογημένες πε-
ριπτώσεις που δεν οφείλονται σε υπαιτιότητα του ανα-
δόχου. Αν λήξει η συνολική διάρκεια της σύμβασης, χω-
ρίς να υποβληθεί εγκαίρως αίτημα παράτασης ή, αν λή-
ξει η παραταθείσα, κατά τα ανωτέρω, διάρκεια, χωρίς να
υποβληθούν στην αναθέτουσα αρχή τα παραδοτέα της
σύμβασης, ο ανάδοχος κηρύσσεται έκπτωτος.
Άρθρο 218
Ποινικές ρήτρες

1. Αν οι υπηρεσίες παρασχεθούν από υπαιτιότητα του
αναδόχου μετά τη λήξη της διάρκειας της σύμβασης, και
μέχρι λήξης του χρόνου της παράτασης που χορηγήθηκε
είναι δυνατόν να επιβάλλονται εις βάρος του ποινικές
ρήτρες, με αιτιολογημένη απόφαση της αναθέτουσας
αρχής.
2. Οι ποινικές ρήτρες υπολογίζονται ως εξής:
α) για καθυστέρηση που περιορίζεται σε χρονικό διά-
στημα που δεν υπερβαίνει το 50% της προβλεπόμενης
συνολικής διάρκειας της σύμβασης ή σε περίπτωση τμη-
ματικών/ενδιαμέσων προθεσμιών της αντίστοιχης προ-
θεσμίας, επιβάλλεται ποινική ρήτρα 2,5% επί της συμβα-
τικής αξίας χωρίς ΦΠΑ των υπηρεσιών που παρασχέθη-
καν εκπρόθεσμα,
β) για καθυστέρηση που υπερβαίνει το 50% επιβάλλε-
ται ποινική ρήτρα 5% χωρίς ΦΠΑ επί της συμβατικής α-
ξίας των υπηρεσιών που παρασχέθηκαν εκπρόθεσμα,
γ) οι ποινικές ρήτρες για υπέρβαση των τμηματικών
προθεσμιών είναι ανεξάρτητες από τις επιβαλλόμενες
για υπέρβαση της συνολικής διάρκειας της σύμβασης και
δύνανται να ανακαλούνται με αιτιολογημένη απόφαση
της αναθέτουσας αρχής, αν οι υπηρεσίες που αφορούν
στις ως άνω τμηματικές προθεσμίες παρασχεθούν μέσα
στη συνολική της διάρκεια και τις εγκεκριμένες παρατά-
σεις αυτής και με την προϋπόθεση ότι το σύνολο της
σύμβασης έχει εκτελεστεί πλήρως.
3. Το ποσό των ποινικών ρητρών αφαιρείται/συμψηφί-
ζεται από/με την αμοιβή του αναδόχου.
4. Η επιβολή ποινικών ρητρών δεν στερεί από την ανα-
θέτουσα αρχή το δικαίωμα να κηρύξει τον ανάδοχο έκ-
πτωτο.
Άρθρο 219
Παραλαβή του αντικειμένου της σύμβασης παροχής
γενικών υπηρεσιών

1. Η παραλαβή των παρεχόμενων υπηρεσιών ή/και πα-
ραδοτέων γίνεται από επιτροπή παραλαβής που συγκρο-
τείται, σύμφωνα με την παράγραφο 5 του άρθρου 221..
2. Κατά τη διαδικασία παραλαβής διενεργείται ο απαι-
τούμενος έλεγχος, σύμφωνα με τα οριζόμενα στη σύμ-
βαση, μπορεί δε να καλείται να παραστεί και ο ανάδο-
χος.
3. Αν η επιτροπή παραλαβής κρίνει ότι οι παρεχόμενες
υπηρεσίες ή/και τα παραδοτέα δεν ανταποκρίνονται πλή-
ρως στους όρους της σύμβασης, συντάσσεται πρωτό-
κολλο προσωρινής παραλαβής, που αναφέρει τις παρεκ-
κλίσεις που διαπιστώθηκαν από τους όρους της σύμβα-
σης και γνωμοδοτεί αν οι αναφερόμενες παρεκκλίσεις ε-
πηρεάζουν την καταλληλότητα των παρεχόμενων υπη-
ρεσιών ή/και παραδοτέων και συνεπώς αν μπορούν οι τε-
λευταίες να καλύψουν τις σχετικές ανάγκες.
4. Στην περίπτωση που διαπιστωθεί ότι δεν επηρεάζε-
ται η καταλληλότητα, με αιτιολογημένη απόφασητου αρ-
μόδιου αποφαινόμενου οργάνου, μπορεί να εγκριθεί η
παραλαβή των εν λόγω παρεχόμενων υπηρεσιών ή/και
παραδοτέων, με έκπτωση επί της συμβατικής αξίας, η ο-
ποία θα πρέπει να είναι ανάλογη προς τις διαπιστωθεί-
σες παρεκκλίσεις. Μετά την έκδοση της ως άνω απόφα-
σης, η επιτροπή παραλαβής υποχρεούται να προβεί στην
οριστική παραλαβή των παρεχόμενων υπηρεσιών ή/και
παραδοτέων της σύμβασης και να συντάξει σχετικό πρω-
τόκολλο οριστικής παραλαβής, σύμφωνα με τα αναφε-
ρόμενα στην απόφαση.
5. Το πρωτόκολλο οριστικής παραλαβής εγκρίνεται α-
πό το αρμόδιο αποφαινόμενο όργανο με απόφασή του, η
οποία κοινοποιείται υποχρεωτικά και στον ανάδοχο. Αν
παρέλθει χρονικό διάστημα μεγαλύτερο των 30 ημερών
από την ημερομηνία υποβολής του και δεν ληφθεί σχετι-
κή απόφαση για την έγκριση ή την απόρριψή του, θεω-
ρείται ότι η παραλαβή έχει συντελεσθεί αυτοδίκαια.
6. Ανεξάρτητα από την, κατά τα ανωτέρω, αυτοδίκαιη
παραλαβή και την πληρωμή του αναδόχου, πραγματο-
ποιούνται οι προβλεπόμενοι από τη σύμβαση έλεγχοι α-
πό επιτροπή που συγκροτείται με απόφαση του αρμοδί-
ου αποφαινομένου οργάνου, στην οποία δεν μπορεί να
συμμετέχουν ο πρόεδρος και τα μέλη της επιτροπής που
πραγματοποίησε την παραλαβή στον προβλεπόμενο από
την σύμβαση χρόνο. Η παραπάνω επιτροπή παραλαβής
προβαίνει σε όλες τις διαδικασίες παραλαβής που προ-
βλέπονται από την σύμβαση και συντάσσει τα σχετικά
πρωτόκολλα. Οι εγγυητικές επιστολές προκαταβολή και
καλής εκτέλεσης δεν επιστρέφονται πριν την ολοκλήρω-
ση όλων των προβλεπομένων από τη σύμβαση ελέγχων
και τη σύνταξη των σχετικών πρωτοκόλλων. Οποιαδήπο-
τε ενέργεια που έγινε από την αρχική επιτροπή παραλα-
βής, δεν λαμβάνεται υπόψη.
Άρθρο 220
Απόρριψη παραδοτέου - Αντικατάσταση

1. Σε περίπτωση οριστικής απόρριψης ολόκληρου ή μέ-
ρους των παρεχόμενων υπηρεσιών ή /και παραδοτέων,
με έκπτωση επί της συμβατικής αξίας, με απόφασητου
αρμόδιου αποφαινόμενου οργάνου, ύστερα από γνωμο-
δότηση της επιτροπής παραλαβής, μπορεί να εγκρίνεται
αντικατάσταση των υπηρεσιών ή/και παραδοτέων αυτών
με άλλα, που να είναι, σύμφωνα με τους όρους της σύμ-
βασης, μέσα σε τακτή προθεσμία που ορίζεται από την
απόφαση αυτή. Αν η αντικατάσταση γίνεται μετά τη λήξη
της συνολικής διάρκειας της σύμβασης, η προθεσμία
που ορίζεται για την αντικατάσταση δεν μπορεί να είναι
μεγαλύτερη του 25% της συνολικης διάρκειας της σύμ-
βασης, ο δε πάροχος των υπηρεσιών θεωρείται ως εκ-
πρόθεσμος και υπόκειται σε ποινικές ρήτρες, σύμφωνα
με το άρθρο 218, λόγω εκπρόθεσμης παράδοσης.
2. Αν ο ανάδοχος δεν αντικαταστήσει τις υπηρεσίες
ή/και τα παραδοτέα που απορρίφθηκαν μέσα στην προ-
θεσμία που του τάχθηκε και εφόσον έχει λήξει η συνολι-
κή διάρκειας, κηρύσσεται έκπτωτος και υπόκειται στις
προβλεπόμενες κυρώσεις.
ΜΕΡΟΣ Γ΄
ΟΡΓΑΝΑ ΔΙΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΩΝ
ΣΥΝΑΨΗΣ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ
Άρθρο 221
Όργανα διενέργειας διαδικασιών
σύναψης δημοσίων συμβάσεων

1. Στο πλαίσιο των διαδικασιών σύναψης δημοσίων
συμβάσεων, τα όργανα που γνωμοδοτούν προς τα απο-
φαινόμενα όργανα («γνωμοδοτικά όργανα») έχουν ιδίως
τις ακόλουθες αρμοδιότητες:
α) αξιολογούν τις προσφορές ή αιτήσεις συμμετοχής
των προσφερόντων ή υποψηφίων,
β) ελέγχουν την καταλληλότητα των προσφερόντων ή
υποψηφίων για τη συμμετοχή τους στη διαδικασία σύνα-
ψης δημόσιας σύμβασης,
γ) ελέγχουν και αξιολογούν τις προσφορές,
δ) στο πλαίσιο ανταγωνιστική διαδικασίας με διαπραγ-
μάτευση, ανταγωνιστικού διαλόγου ή σύμπραξης καινο-
τομίας, διαπραγματεύονται με τους προσφέροντες ή υ-
ποψηφίους,
ε) εισηγούνται τον αποκλεισμό των προσφερόντων ή
υποψηφίων από τη διαδικασία, την απόρριψη των προ-
σφορών, την κατακύρωση των αποτελεσμάτων, την απο-
δέσμευση των εγγυήσεων, τη ματαίωση της διαδικασίας,
στ) γνωμοδοτούν για κάθε άλλο θέμα που ανακύπτει
κατά τη διαδικασία ανάθεσης,
ζ) στο στάδιο της εκτέλεσης γνωμοδοτούν για κάθε
θέμα που ανακύπτει από τη σύμβαση και ιδίως επί της
παράτασης του συμβατικού χρόνου, κάθε άλλης τροπο-
ποίησης της σύμβασης και της έκπτωσης του αναδόχου
και
η) γνωμοδοτούν για τις προβλεπόμενες στον παρόντα
νόμο ενστάσεις και προσφυγές που υποβάλλονται ενώ-
πιον της αναθέτουσας αρχής ή της Προϊσταμένης Αρ-
χής.
2. Κατά την άσκηση των αρμοδιοτήτων τους τα όργα-
να αυτά εκδίδουν γνώμη (συμπεριλαμβανομένης της
βαθμολόγησης) μετά από ψηφοφορία επί των επικρατέ-
στερων προτάσεων (π.χ. βαθμολόγησης). Η γνώμη (π.χ
επί της βαθμολόγησης) του οργάνου είναι η πρόταση
που συγκεντρώνει την πλειοψηφία των παρόντων. Δεν ε-
πιτρέπεται η γνώμη των οργάνων αυτών να προκύπτει α-
πό το μέσο όρο των προτάσεων.
3. Με απόφαση της αναθέτουσας αρχής συγκροτού-
νται γνωμοδοτικά όργανα για συγκεκριμένη σύμβαση ή
περισσότερες ή σε ετήσια βάση για τις συμβάσεις που
συνάπτει η αναθέτουσα αρχή. Η ύπαρξη οργάνων σε ε-
τήσια βάση δεν αποκλείει τη συγκρότηση οργάνου συ-
γκεκριμένης/ων σύμβασης ή συμβάσεων. Εφόσον τα όρ-
γανα συγκροτούνται σε ετήσια βάση, οι διαδικασίες σύ-
ναψης δημοσίων συμβάσεων που δεν έχουν ολοκληρω-
θεί εντός του έτους, συνεχίζονται και ολοκληρώνονται
από το ίδιο όργανο. Στην περίπτωση της διενέργειας συ-
γκεντρωτικών αγορών από ΚΑΑ, τα αντίστοιχα γνωμο-
δοτικά όργανα συγκροτούνται με απόφασή τους. Με τις
αποφάσεις της παρούσας δύνανται να συγκροτούνται
κατά περίπτωση και έκτακτες επιτροπές ή ομάδες εργα-
σίας για την αντιμετώπιση ειδικών θεμάτων που αφο-
ρούν τις διαδικασίες σύναψης. Οι αποφάσεις συγκρότη-
σης των γνωμοδοτικών οργάνων κοινοποιούνται στα μέ-
λη αυτών και τους φορείς από τους οποίους αυτά προέρ-
χονται.
4. Με την απόφαση της παραγράφου 3 εξειδικεύονται
οι αρμοδιότητες, ο αριθμός και οι ιδιότητες των μελών, η
λειτουργία των οργάνων (επιτροπών κ.λπ.), καθώς και
κάθε άλλο αναγκαίο θέμα σχετικα με τα ανωτέρω.
5. Στο στάδιο εκτέλεσης της σύμβασης, ως γνωμοδο-
τικά όργανα μπορεί να ορίζονται και οργανωτικές μονά-
δες ενταγμένες στη διοικητική δομή της αναθέτουσας
αρχής ή του φορέα που έχει αναλάβει την εκτέλεση της
σύμβασης.
6. Για τη συγκρότηση και τη λειτουργία των συλλογι-
κών οργάνων στις αναθέτουσες αρχές, που εμπίπτουν
στο πεδίο εφαρμογής του ν. 2690/1999 «Κώδικας Διοικη-
τικής Διαδικασίας», εφαρμόζονται οι σχετικές διατάξεις
του ως άνω νόμου.
7. Στη σύνθεση των γνωμοδοτικών οργάνων του παρό-
ντος άρθρου μετέχει υποχρεωτικά ένα μέλος του
Μη.Π.Υ.Δη.Συ. του άρθρου 344.
8. Στις δημόσιες συμβάσεις έργων, πέραν των ανωτέ-
ρω ισχύουν και τα ακόλουθα:
α) Όταν ως κριτήριο ανάθεσης χρησιμοποιείται η πλέ-
ον συμφέρουσα από οικονομική άποψη προσφοράς μόνο
βάσει τιμής και η εκτιμώμενη αξία της σύμβασης του έρ-
γου δεν υπερβαίνει το 1.000.000 ευρώ χωρίς να συνυπο-
λογίζεται το κονδύλιο του ΦΠΑ, η επιτροπή διαγωνισμού
αποτελείται από τρεις τεχνικούς υπαλλήλους της αναθέ-
τουσας αρχής που είναι εγγεγραμμένοι στο μητρώο της
περίπτωσης η΄ της παρούσας παραγράφου και που ορί-
ζονται από το αρμόδιο όργανο μετά από κλήρωση. Στις
εργασίες της επιτροπής μπορεί να παρίσταται, χωρίς δι-
καίωμα ψήφου,εκπρόσωπος των εργοληπτών, που υπο-
δεικνύεται μαζί με τον αναπληρωτή του, από τις πανελ-
λήνιες εργοληπτικές οργανώσεις.
β) Όταν ως κριτήριο ανάθεσης χρησιμοποιείται η πλέ-
ον συμφέρουσα από οικονομική άποψη προσφορά βάσει
βέλτιστης σχέσης τιμής – ποιότητας ή η εκτιμώμενη αξία
της σύμβασης του έργου υπερβαίνει το όριο της περί-
πτωσης α΄, η επιτροπή διαγωνισμού αποτελείται από:
αα) Τέσσερις (4) υπαλλήλους φορέων του δημοσίου
τομέα, κατόχους τίτλου σπουδών ανωτάτου εκπαιδευτι-
κού ιδρύματος πανεπιστημιακής εκπαίδευσης με τεχνική
εξειδίκευση και με ειδικότητες που προσιδιάζουν στις
κατηγορίες εργασιών εγγεγραμμένους στο μητρώο της
περίπτωσης η΄ της παρούσας παραγράφου.
ββ) Έναν (1) εκπρόσωπο των Ο.Τ.Α. που υποδεικνύεται
με τον αναπληρωτή του από την Περιφερειακή Ένωση
Δήμων της έδρας της αναθέτουσας αρχής εγγεγραμμέ-
νους στο μητρώο της περίπτωσης στ΄.
γγ) Έναν (1) εκπρόσωπο του Τεχνικού Επιμελητηρίου
της Ελλάδας (TEE), που υποδεικνύεται με τον αναπλη-
ρωτή του από τα αρμόδια όργανα του TEE εγγεγραμμέ-
νους στο μητρώο της περίπτωσης στ΄.
δδ) Έναν (1) εκπρόσωπο των εργοληπτικών οργανώ-
σεων εγγεγραμμένους στο μητρώο της περίπτωσης στ΄,
που υποδεικνύεται μαζί με τον αναπληρωτή του, από τις
πανελλήνιες εργοληπτικές οργανώσεις, όταν πρόκειται
για έργα των οποίων ο προϋπολογισμός εκτός ΦΠΑ και
αναθεώρησης, ισούται ή υπερβαίνει το όριο εφαρμογής
της Οδηγίας, κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 5 ή και οργα-
νώσεις σε επίπεδο Περιφέρειας, εφόσον υπάρχουν, στις
λοιπές περιπτώσεις.
γ) Η επιτροπή διαγωνισμού της περίπτωσης β΄, συ-
γκροτείται από την αναθέτουσα αρχή του φορέα κατα-
σκευής του έργου.
δ) Στις περιπτώσεις του άρθρου 50 ή όταν κριτήριο α-
νάθεσης είναι η πλέον συμφέρουσα από οικονομική άπο-
ψη προσφοράς βάσει βέλτιστης σχέσης ποιότητας – τι-
μής, υπάλληλοι της αναθέτουσας αρχής απαγορεύεται
να ορίζονται ως μέλη της επιτροπής διαγωνισμού και συ-
νεπώς δεν συμμετέχουν στη δημόσια κλήρωση.
ε) Για τον ορισμό των μελών της επιτροπής διαγωνι-
σμού, η αρμόδια για τη διεξαγωγή του υπηρεσία ζητά ε-
γκαίρως την υπόδειξη των μελών και των εκπροσώπων
των κοινωνικών φορέων (ΤΕΕ ή άλλου Επιμελητηρίου,
Περιφερειακής Ένωσης Δήμων και των εργοληπτικών
οργανώσεων), κατά την επόμενη περίπτωση. Οι φορείς
στους οποίους υπηρετούν οι υπάλληλοι και οι λοιποί εκ-
πρόσωποι παρέχουν τις αναγκαίες διευκολύνσεις για
την άσκηση των καθηκόντων τους.
στ) Για τον ορισμό του εκπροσώπου τους, τα Επιμελη-
τήρια, οι Περιφερειακές Ενώσεις Δήμων και οι εργολη-
πτικές οργανώσεις διενεργούν με ευθύνη τους δημόσια
κλήρωση κατά τις κείμενες διατάξεις, ύστερα από έγκαι-
ρη δημοσιοποίηση της ημέρας και ώρας διενέργειάς της,
από σχετικούς καταλόγους (μητρώα) προσώπων, που κα-
ταρτίζονται και τηρούνται με ευθύνη των παραπάνω φο-
ρέων. Η προϊσταμένη αρχή ορίζει τα υποδειχθέντα μέλη,
αφού λάβει υπόψη της αιτήματα εξαίρεσης, λόγω κατά-
στασης σύγκρουσης συμφερόντων στο συγκεκριμένο
διαγωνισμό. Στην περίπτωση αυτή υποδεικνύονται αντι-
καταστάτες των εξαιρεθέντων μελών, κατά τη διαδικα-
σία της προηγούμενης περίπτωσης ε΄.
ζ) Στις επιτροπές ετήσιας βάσης, το μέλος που εκπρο-
σωπεί τον φορέα χρήσης του έργου, μπορεί να ορίζεται
από την αρχή ή σε κάθε συγκεκριμένη περίπτωση με α-
ντίστοιχο προσδιορισμό και του μέλους αντί του οποίου
συμμετέχει στη επιτροπή.
η) Συνιστάται και τηρείται στη Γενική Γραμματεία Υπο-
δομών Μητρώο Μελών Επιτροπών Διαδικασιών Σύναψης
Δημοσίων Συμβάσεων Έργων, Μελετών, Τεχνικών και
Λοιπών Συναφών Επιστημονικών Υπηρεσιών
(Μη.Μ.Ε.Δ.) Στο Μητρώο αυτό εγγράφονται τεχνικοί υ-
πάλληλοι όλων των αναθετουσών αρχών ή αναθετόντων
φορέων, των Ανεξάρτητων Αρχών και της Βουλής των
Ελλήνων. Με απόφαση του Υπουργού Υποδομών, Μετα-
φορών και Δικτύων ρυθμίζονται οι όροι, οι προϋποθέσεις
και η διαδικασία για την εγγραφή στο Μητρώο, η διαδι-
κασία κατάρτισης και τήρησης του Μητρώου, τα καθήκο-
ντων των εγγεγραμμένων, τα πειθαρχικά αδικήματά
τους και κάθε άλλο σχετικά με τα παραπάνω αναγκαίο
θέμα.
9. Ειδικά στις δημόσιες συμβάσεις μελετών και παρο-
χής τεχνικών υπηρεσιών και λοιπών συναφών επιστημο-
νικών υπηρεσιών, πέραν των ανωτέρω στην παράγραφο
1, ισχύουν και τα ακόλουθα:
α) Για τη διεξαγωγή των διαγωνισμών του παρόντος
Βιβλίου η αναθέτουσα Αρχή συγκροτεί, μετά από δημό-
σια κλήρωση, με απόφασή της, Επιτροπή Διαγωνισμού,
που αποτελείται από τρία μέλη. Δύο από τα μέλη είναι
τεχνικοί υπάλληλοι, με τους αναπληρωτές τους, εγγε-
γραμμένοι στο μητρώο της περίπτωσης η΄ της παραγρά-
φου 2 του παρόντος άρθρου που έχουν εμπειρία και προ-
σόντα σχετικά με το αντικείμενο της υπό ανάθεση σύμ-
βασης και ένας εξ αυτών ορίζεται ως πρόεδρος με τον α-
ναπληρωτή του.
β) Κατ’ εξαίρεση η Επιτροπή Διαγωνισμού μπορεί να
συγκροτείται από πέντε μέλη, αν κατά την κρίση της α-
ναθέτουσας αρχής η προς ανάθεση σύμβαση είναι πολύ-
πλοκη και απαιτεί εξειδικευμένη εμπειρία. Τέσσερα από
τα μέλη είναι τεχνικοί υπάλληλοι, με τους αναπληρωτές
τους εγγεγραμμένοι στο μητρώο της περίπτωσης η΄ της
προηγούμενης παραγράφου και με εμπειρία και προσό-
ντα σχετικά με το αντικείμενο της υπό ανάθεση σύμβα-
σης, εκ των οποίων ένας ορίζεται ως πρόεδρος με τον α-
ναπληρωτή του.
γ) Ένα από τα μέλη της Επιτροπής Διαγωνισμού με
τον αναπληρωτή του υποδεικνύεται σε κάθε περίπτωση
από το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος, μετά από σχετι-
κό αίτημα της αναθέτουσας Αρχής. Ο εκπρόσωπος του
Τ.Ε.Ε. προκύπτει από δημόσια κλήρωση που διενεργεί-
ται στο Τ.Ε.Ε. με βάση κατάλογο που συντάσσεται κατό-
πιν σχετικής πρόσκλησης ανά κατηγορία κύριας μελέτης
κατ’ έτος. Αν το Τ.Ε.Ε. δεν ανταποκριθεί μέσα σε προθε-
σμία δεκαπέντε (15) ημερών από την κοινοποίηση της
πρόσκλησης, επιλέγεται από την αναθέτουσα αρχή πρό-
σωπο μέλος του Τ.Ε.Ε..
δ) Σε περιπτώσεις ανάθεσης συμβάσεων με ιδιαίτερα
σύνθετο, πολύπλοκο και εξειδικευμένο αντικείμενο,
μπορεί με απόφαση του Υπουργού Υποδομών, Μεταφο-
ρών και Δικτύωννα καθορίζονται πρόσθετα προσόντα
που πρέπει να πληρούν τα μέλη της Επιτροπής Διαγωνι-
σμού, κατά παρέκκλιση των όσων ορίζονται στις περι-
πτώσεις α΄ και β΄.
ε) Κατά τα λοιπά ισχύουν τα αναφερόμενα στην περί-
πτωση η΄ της παραγράφου 2.
10. Πριν από τις κληρώσεις που προβλέπονται στις πα-
ραγράφους 2 και 3 προηγείται η δημοσιοποίηση των
στοιχείων της σύμβασης, στην ιστοσελίδα του κυρίου
του έργου και του Υπουργείου Υποδομών, Μεταφορών
και Δικτύων. Η κλήρωση διενεργείται υποχρεωτικά με
βάση το ηλεκτρονικό σύστημα κληρώσεων της παραγρά-
φου 6 του άρθρου 118, μεταξύ των προσώπων που έ-
χουν την κατοικία τους στην Περιφέρεια όπου εδρεύει ο
φορέας κατασκευής του έργου και διαθέτουν τα προσό-
ντα της περίπτωσης βα΄ της περίπτωσης β΄ της παρ. 2.
Άρνηση εκτέλεσης των καθηκόντων συνιστά πειθαρχικό
αδίκημα του υπαλλήλου και διώκεται κατά τις οικείες
διατάξεις. Κατά τα λοιπά εφαρμόζονται οι διατάξεις του
άρθρου 26 του ν. 4024/2011 (Α΄ 226).
11. Στις δημόσιες συμβάσεις προμηθειών και παροχής
γενικών υπηρεσιών, πέραν των οριζόμενων στην παρά-
γραφο 1, ισχύουν και τα ακόλουθα:
α) Για την εξέταση των προβλεπόμενων ενστάσεων
και προσφυγών που υποβάλλονται ενώπιον της αναθέ-
τουσας αρχής, συγκροτείται χωριστό γνωμοδοτικό όρ-
γανο τριμελές ή πενταμελές (Επιτροπή αξιολόγησης εν-
στάσεων), τα μέλη του οποίου είναι διαφορετικά από τα
μέλη του γνωμοδοτικού οργάνου που είναι αρμόδιο για
τα υπόλοιπα θέματα που ανακύπτουν κατά τη διαδικασία
ανάθεσης (αξιολόγησης προσφορών κ.λπ.).
β) Για την παρακολούθηση και την παραλαβή της σύμ-
βασης προμήθειας συγκροτείται τριμελής ή πενταμελής
Επιτροπή παρακολούθησης και παραλαβής με απόφαση
του αρμόδιου αποφαινομένου οργάνου. Το όργανο αυτό
εισηγείται για όλα τα θέματα παραλαβής του φυσικού α-
ντικειμένου της σύμβασης, προβαίνοντας, σε μακροσκο-
πικούς, λειτουργικούς ή και επιχειρησιακούς ελέγχους
του προς παραλαβή αντικειμένου της σύμβασης, εφόσον
προβλέπεται από τη σύμβαση ή κρίνεται αναγκαίο, συ-
ντάσσει τα σχετικά πρωτόκολλα, παρακολουθεί και ε-
λέγχει την προσήκουσα εκτέλεση όλων των όρων της
σύμβασης και την εκπλήρωση των υποχρεώσεων του α-
ναδόχου και εισηγείται τη λήψη των επιβεβλημένων μέ-
τρων λόγω μη τήρησης των ως άνω όρων. Με απόφαση
του αρμόδιου αποφαινομένου οργάνου μπορεί να συ-
γκροτείται δευτεροβάθμια επιτροπή παρακολούθησης
και παραλαβής με τις παραπάνω αρμοδιότητες.
γ) Με απόφαση του Υπουργού Οικονομίας, Ανάπτυξης
και Τουρισμού, που δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της
Κυβερνήσεως, μπορεί να καθορίζονται οι όροι για τη συ-
γκρότηση των πρωτοβάθμιων, μόνιμων ή μη, και των δευ-
τεροβάθμιων επιτροπών παραλαβής, η σύνθεση αυτών, η
διαδικασία επιλογής των μελών τους και κάθε άλλο θέμα
σχετικά με το παραπάνω.
δ) Για την παραλαβή του αντικειμένου τμηματικού ή
συνολικού σύμβασης παροχής υπηρεσιών συγκροτείται
τριμελής Επιτροπή παραλαβής με απόφαση του αρμόδι-
ου αποφαινομένου οργάνου. Εφόσον απαιτούνται ειδι-
κές γνώσεις ένα τουλάχιστον μέλος της επιτροπής πρέ-
πει να έχει την αντίστοιχη ειδικότητα. Σε περίπτωση αι-
τιολογημένης αδυναμίας για την συμπλήρωση ή την συ-
γκρότηση της ανωτέρω επιτροπής η αναθέτουσα αρχή
μπορεί να ζητήσει από άλλη αναθέτουσα αρχή τη διάθε-
ση υπαλλήλου ή υπαλλήλων της για τη συγκρότηση της
Επιτροπής.
ε) Για την επιλογή των μελών των συλλογικών οργά-
νων του παρόντος άρθρου, οι αναθέτουσες αρχές μπο-
ρεί να διενεργούν κλήρωση κατά τις διατάξεις του άρ-
θρου 26 του ν. 4024/2011 (Α΄ 226).
ΒΙΒΛΙΟ II
ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΈΡΓΩΝ, ΠΡΟΜΗΘΕΙΩΝ
ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΠΡΩΗΝ ΕΞΑΙΡΟΥΜΕΝΩΝ ΤΟΜΕΩΝ
(ΟΔΗΓΙΑ 2014/25/ΕΕ)
ΜΕΡΟΣ Α
ΠΕΔΙΟ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ, ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΚΑΙ ΚΑΝΟΝΕΣ
ΤΙΤΛΟΣ 1
ΤΜΗΜΑ I
ΠΕΔΙΟ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ
Άρθρο 222
Αντικείμενο και πεδίο εφαρμογής
(άρθρο 1 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

1. Το παρόν Βιβλίο (άρθρα 222 έως 338) θεσπίζει κανό-
νες για τις διαδικασίες προγραμματισμού και σύναψης
που πραγματοποιούνται από αναθέτοντες φορείς για
συμβάσεις και διαγωνισμούς μελετών, ανεξαρτήτως της
εκτιμώμενης αξίας αυτών, εκτός αν ορίζεται διαφορετικά
στα επιμέρους άρθρα του παρόντος Βιβλίου.
2. Διαδικασία σύναψης σύμβασης κατά την έννοια του
παρόντος Βιβλίου, είναι η διαδικασία για την απόκτηση
έργων, προμηθειών ή υπηρεσιών από οικονομικούς φο-
ρείς που επιλέγονται από έναν ή περισσότερους αναθέ-
τοντες φορείς, εφόσον τα εν λόγω έργα, προμήθειες ή
υπηρεσίες προορίζονται για την εκτέλεση μιας εκ των
δραστηριοτήτων που αναφέρονται στα άρθρα 228 έως
234.
3. Το παρόν Βιβλίο δεν θίγει το δικαίωμα ορισμού με
διάταξη νόμου ή διοικητική πράξη, σύμφωνα με το δίκαιο
της Ένωσης, υπηρεσιών γενικού οικονομικού συμφέρο-
ντος, οργάνωσης και χρηματοδότησης αυτών, σύμφωνα
με τους κανόνες περί κρατικών ενισχύσεων, καθώς και
των ειδικών υποχρεώσεων, στις οποίες θα πρέπει να υ-
πόκεινται κατά τα ειδικότερα προβλεπόμενα στην κείμε-
νη νομοθεσία και ιδίως στην παρ. Β΄ του ν. 4152/2013
(Α΄ 107). Ομοίως, δεν θίγει την απόφαση των δημόσιων
αρχών αν, πώς και σε ποιο βαθμό επιθυμούν να ασκούν
δημόσιες λειτουργίες, οι ίδιες, σύμφωνα με το άρθρο 14
της ΣΛΕΕ και το πρωτόκολλο αριθμ. 26.
4. Το παρόν Βιβλίο δεν θίγει τον τρόπο οργάνωσης
των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης.
5. Το πεδίο εφαρμογής του παρόντος Βιβλίου δεν πε-
ριλαμβάνει τις μη οικονομικές υπηρεσίες γενικού συμφέ-
ροντος.
6. Με κοινή απόφαση των Υπουργών Οικονομίας, Ανά-
πτυξης και Τουρισμού, Υποδομών, Μεταφορών και Δι-
κτύων και του κατά περίπτωση εποπτεύοντος Υπουργού,
κατόπιν αιτιολογημένου αιτήματος αναθέτοντος φορέα,
είναι δυνατή η παρέκκλιση από διατάξεις των άρθρων
279, 281, 302, 315 έως 317, 326 έως 333, καθώς και των
παρ. 4,5 και 6 του άρθρου 1. Στο αίτημα του αναθέτοντος
φορέα περιλαμβάνονται οι λόγοι που καθιστούν ανα-
γκαία την αιτούμενη παρέκκλιση, λόγω της νομικής φύ-
σης του φορέα ή /και του αντικειμένου των συμβάσεων,
καθώς και οι προτεινόμενοι προς εφαρμογή κανόνες.
7. Οι διατάξεις των άρθρων 279, 281, 302, 315 έως
317, 326 έως 333, καθώς και των παρ. 4,5 και 6 του άρ-
θρου 1 δεν εφαρμόζονται από τις εταιρείες του Κεφα-
λαίου Β΄ του ν. 3429/2005 (Α΄ 314), που δραστηριοποι-
ούνται στον τομέα της ενέργειας, σύμφωνα με τα άρθρα
228, 229 και 234.
Άρθρο 223
Αναθέτουσες αρχές
(άρθρο 3 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

1. Για τους σκοπούς του παρόντος Βιβλίου (άρθρα 222
έως 338) ως αναθέτουσες αρχές νοούνται το κράτος, οι
αρχές περιφερειακής και τοπικής αυτοδιοίκησης, οι ορ-
γανισμοί δημοσίου δικαίου και οι ενώσεις μιας ή περισ-
σότερων από αυτές τις αρχές ή ενός ή περισσότερων α-
πό αυτούς τους οργανισμούς δημοσίου δικαίου.
2. Ως «αρχές περιφερειακής αυτοδιοίκησης» νοούνται
όλες οι αρχές των διοικητικών μονάδων που απαριθμού-
νται ενδεικτικώς στα επίπεδα NUTS 1, και 2 και οι μικρό-
τερες διοικητικές μονάδες, όπως αναφέρονται στον Κα-
νονισμό (ΕΚ) 1059/2003 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου
και του Συμβουλίου.
3. Ως αρχές «τοπικής αυτοδιοίκησης» νοούνται όλες
οι αρχές των διοικητικών μονάδων που εμπίπτουν στο ε-
πίπεδο NUTS 3, καθώς και μικρότερες διοικητικές μονά-
δες, όπως αναφέρονται στον Κανονισμό (ΕΚ) 1059/2003
του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου.
4. Ως οργανισμοί δημοσίου δικαίου νοούνται οργανι-
σμοί που έχουν όλα τα ακόλουθα χαρακτηριστικά:
α) έχουν συσταθεί για το συγκεκριμένο σκοπό της κά-
λυψης αναγκών γενικού συμφέροντος που δεν έχουν
βιομηχανικό ή εμπορικό χαρακτήρα·
β) έχουν νομική προσωπικότητα· και
γ) χρηματοδοτούνται, κατά το μεγαλύτερο μέρος, από
το κράτος, τις αρχές περιφερειακής και τοπικής αυτοδι-
οίκησης ή άλλους οργανισμούς δημοσίου δικαίου· ή υπό-
κεινται σε διαχειριστική εποπτεία από τις αρχές ή τους
οργανισμούς αυτούς· ή έχουν διοικητικό, διευθυντικό ή
εποπτικό συμβούλιο, του οποίου περισσότερα από τα μι-
σά μέλη διορίζονται από το κράτος, τις αρχές περιφερει-
ακής ή τοπικής αυτοδιοίκησης ή από άλλους οργανι-
σμούς δημοσίου δικαίου.
Άρθρο 224
Αναθέτοντες φορείς
(άρθρο 4 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

1. Για τους σκοπούς του παρόντος Βιβλίου (άρθρα 222
έως 338) αναθέτοντες φορείς είναι εκείνοι οι οποίοι:
α) είναι αναθέτουσες αρχές ή δημόσιες επιχειρήσεις,
οι οποίες ασκούν μία από τις δραστηριότητες που ανα-
φέρονται στα άρθρα 228 έως 234·
β) αν δεν είναι αναθέτουσες αρχές ή δημόσιες επιχει-
ρήσεις, ασκούν, μεταξύ των δραστηριοτήτων τους, κά-
ποια από τις δραστηριότητες που αναφέρονται στα άρ-
θρα 228 έως 234 ή συνδυασμό τέτοιων δραστηριοτήτων
και λειτουργούν επί τη βάσει ειδικών ή αποκλειστικών δι-
καιωμάτων τα οποία εκχωρεί αρμόδια αρχή της Ελλά-
δας.
2. Ως «δημόσια επιχείρηση» νοείται κάθε επιχείρηση
στην οποία οι αναθέτουσες αρχές μπορούν να ασκούν,
άμεσα ή έμμεσα, δεσπόζουσα επιρροή λόγω κυριότητας,
χρηματοδοτικής συμμετοχής ή των κανόνων που τη διέ-
πουν. Η δεσπόζουσα επιρροή εκ μέρους των αναθετου-
σών αρχών τεκμαίρεται σε οποιαδήποτε από τις ακόλου-
θες περιπτώσεις στις οποίες οι εν λόγω αρχές, άμεσα ή
έμμεσα:
α) κατέχουν την πλειοψηφία του εγγεγραμμένου κε-
φαλαίου της επιχείρησης ή
β) ελέγχουν την πλειοψηφία των ψήφων που συνδέο-
νται με τις μετοχές που εκδίδει η επιχείρηση ή
γ) μπορούν να διορίζουν περισσότερα από τα μισά μέ-
λη του διοικητικού, διευθυντικού ή εποπτικού οργάνου
της επιχείρησης.
3. Για τους σκοπούς του παρόντος άρθρου, «ειδικά ή
αποκλειστικά δικαιώματα» νοούνται τα δικαιώματα που
εκχωρούνται από αρμόδια αρχή της Ελλάδας μέσω οιασ-
δήποτε διάταξης νόμου ή διοικητικής πράξης που έχει
ως αποτέλεσμα να περιορίζει την άσκηση των δραστη-
ριοτήτων οι οποίες ορίζονται στα άρθρα 228 έως 234 σε
έναν ή περισσότερους φορείς, και η οποία επηρεάζει ου-
σιωδώς την ικανότητα άλλων φορέων να ασκούν τέτοιου
είδους δραστηριότητα.
Τα δικαιώματα που έχουν εκχωρηθεί μέσω διαδικασίας
στην οποία έχει διασφαλιστεί επαρκής δημοσιότητα και
στην περίπτωση που η εκχώρηση των εν λόγω δικαιωμά-
των βασίστηκε σε αντικειμενικά κριτήρια δεν συνιστούν
ειδικά ή αποκλειστικά δικαιώματα κατά την έννοια του
πρώτου εδαφίου.
Οι διαδικασίες αυτές περιλαμβάνουν:
α) διαδικασίες σύναψης δημοσίων συμβάσεων με
προηγούμενη προκήρυξη διαγωνισμού, σύμφωνα με το
Βιβλίο Ι (άρθρα 3 έως 221), το ν. 3978/2011, τις διατάξεις
με τις οποίες εναρμονίζεται η νομοθεσία στην Οδηγία
2014/23/ΕΕ ή το παρόν Βιβλίο (άρθρα 222 έως 338)·
β) διαδικασίες, σύμφωνα με άλλες νομοθετικές πρά-
ξεις της Ένωσης, που περιλαμβάνονται στο Παράρτημα
II του Προσαρτήματος Β΄, οι οποίες διασφαλίζουν ικανο-
ποιητική εκ των προτέρων διαφάνεια για τη χορήγηση α-
δειών με βάση αντικειμενικά κριτήρια.
Άρθρο 225
Μεικτές συμβάσεις που καλύπτουν
την ίδια δραστηριότητα
(άρθρο 5 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

1. Η παράγραφος 2 εφαρμόζεται σε μεικτές συμβάσεις
οι οποίες έχουν ως αντικείμενο διαφορετικά είδη συμβά-
σεων, το σύνολο των οποίων εμπίπτει στο παρόν Βιβλίο
(άρθρα 222 έως 338). Οι παράγραφοι 3 έως 5 εφαρμόζο-
νται σε μεικτές συμβάσεις οι οποίες έχουν ως αντικείμε-
νο συμβάσεις που εμπίπτουν στο παρόν Βιβλίο και συμ-
βάσεις που διέπονται από άλλο νομικό καθεστώς.
2. Οι συμβάσεις που έχουν ως αντικείμενο δύο ή πε-
ρισσότερα είδη (έργα, υπηρεσίες ή προμήθειες) ανατίθε-
νται, σύμφωνα με τις διατάξεις που εφαρμόζονται στο
είδος της σύμβασης που χαρακτηρίζει το κύριο αντικεί-
μενο της σχετικής σύμβασης.
Στην περίπτωση μεικτών συμβάσεων που αποτελού-
νται εν μέρει από υπηρεσίες κατά την έννοια της ενότη-
τας 1 του ΤΜΗΜΑΤΟΣ IV του παρόντος Βιβλίου και εν
μέρει από άλλες υπηρεσίες ή μεικτών συμβάσεων που α-
ποτελούνται εν μέρει από υπηρεσίες και εν μέρει από α-
γαθά, το κύριο αντικείμενο καθορίζεται, σύμφωνα με το
ποια από τις εκτιμώμενες αξίες των αντίστοιχων υπηρε-
σιών ή αγαθών είναι η υψηλότερη.
3. Όταν τα διαφορετικά μέρη μιας συγκεκριμένης σύμ-
βασης είναι αντικειμενικά διαιρετά, εφαρμόζεται η παρά-
γραφος 4. Όταν τα διάφορα μέρη μιας συγκεκριμένης
σύμβασης δεν είναι αντικειμενικά διαιρετά, εφαρμόζεται
η παράγραφος 5.
4. Σε περίπτωση συμβάσεων με αντικείμενα που εμπί-
πτουν στον παρόν Βιβλίο και με αντικείμενα που δεν ε-
μπίπτουν σε αυτό, οι αναθέτοντες φορείς μπορούν να ε-
πιλέγουν την ανάθεση είτε χωριστών συμβάσεων για τα
επιμέρους μέρη είτε ενιαίας σύμβασης. Όταν οι αναθέ-
τοντες φορείς επιλέγουν την ανάθεση χωριστών συμβά-
σεων για τα επιμέρους μέρη, η απόφαση για το εφαρμο-
στέο νομικό καθεστώς καθεμίας από τις χωριστές αυτές
συμβάσεις λαμβάνεται βάσει των χαρακτηριστικών εκά-
στου μέρους.
Όταν οι αναθέτοντες φορείς επιλέγουν την ανάθεση
ενιαίας σύμβασης, οι διατάξεις του παρόντος Βιβλίου ε-
φαρμόζονται, εκτός αν ορίζεται διαφορετικά στο άρθρο
244, στην προκύπτουσα μεικτή σύμβαση, ανεξαρτήτως
της αξίας των μερών που διαφορετικά θα ενέπιπταν σε
άλλο νομικό καθεστώς και ανεξαρτήτως του νομικού κα-
θεστώτος από το οποίο θα διέπονταν σε διαφορετική πε-
ρίπτωση τα εν λόγω μέρη.
Στην περίπτωση μεικτών συμβάσεων που περιέχουν
στοιχεία συμβάσεων προμηθειών, έργων και υπηρεσιών
και συμβάσεων παραχώρησης, η μεικτή σύμβαση ανατί-
θεται υπό τον όρο ότι, υπολογιζόμενη, σύμφωνα με το
άρθρο 236, η εκτιμώμενη αξία του μέρους της σύμβασης
που αποτελεί σύμβαση που εμπίπτει στο παρόν Βιβλίο
(άρθρα 222 έως 338) είναι ίση ή ανώτερη από το αντί-
στοιχο όριο που ορίζεται στο άρθρο 235.
5. Όταν τα διαφορετικά μέρη συγκεκριμένης σύμβα-
σης δεν είναι αντικειμενικά διαιρετά, το νομικό καθε-
στώς που διέπει τη σύμβαση καθορίζεται με βάση το κύ-
ριο αντικείμενο της εν λόγω σύμβασης.
Άρθρο 226
Συμβάσεις που καλύπτουν πολλαπλές
δραστηριότητες
(άρθρο 6 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

1. Στην περίπτωση συμβάσεων που προορίζονται να
καλύψουν πολλαπλές δραστηριότητες, οι αναθέτοντες
φορείς μπορούν να επιλέγουν την ανάθεση χωριστών
συμβάσεων για κάθε δραστηριότητα ή την ανάθεση ενι-
αίας σύμβασης. Όταν οι αναθέτοντες φορείς επιλέγουν
την ανάθεση χωριστών συμβάσεων, η απόφαση για το
ποιο νομικό καθεστώς εφαρμόζεται σε καθεμιά από τις
χωριστές αυτές συμβάσεις λαμβάνεται βάσει των χαρα-
κτηριστικών κάθε επιμέρους δραστηριότητας.
Κατά παρέκκλιση του άρθρου 225, όταν οι αναθέτο-
ντες φορείς αποφασίζουν να αναθέσουν ενιαία σύμβα-
ση, ισχύουν οι παράγραφοι 2 και 3. Ωστόσο, όταν μία α-
πό τις σχετικές δραστηριότητες εμπίπτει στο άρθρο 346
ΣΛΕΕ ή στο ν. 3978/2011 (Α΄ 137), ισχύει το άρθρο 245.
Η επιλογή ανάμεσα στην ανάθεση ενιαίας σύμβασης ή
στην ανάθεση πολλών χωριστών συμβάσεων δεν μπο-
ρεί, ωστόσο, να αποφασισθεί με σκοπό την εξαίρεση της
σύμβασης ή των συμβάσεων από το πεδίο εφαρμογής εί-
τε του παρόντος Βιβλίου (άρθρα 222 έως 338) είτε, κατά
περίπτωση, του Βιβλίου Ι (άρθρα 3 έως 221).
2. Μια σύμβαση που προορίζεται να καλύψει πολλα-
πλές δραστηριότητες υπόκειται στους κανόνες που ι-
σχύουν για την κύρια δραστηριότητα για την οποία προ-
ορίζεται.
3. Στην περίπτωση συμβάσεων για τις οποίες είναι α-
ντικειμενικά αδύνατον να προσδιοριστεί η κύρια δραστη-
ριότητα για την οποία προορίζεται, οι ισχύοντες κανόνες
καθορίζονται, σύμφωνα με τα σημεία α΄, β΄ και γ΄:
α) η σύμβαση ανατίθεται, σύμφωνα με τις διατάξεις
του Βιβλίου Ι αν μία από τις δραστηριότητες για τις οποί-
ες προορίζεται υπάγεται στο παρόν Βιβλίο και η άλλη
στο Βιβλίο Ι·
β) η σύμβαση ανατίθεται, σύμφωνα με τις διατάξεις
του παρόντος Βιβλίου αν μία από τις δραστηριότητες για
τις οποίες προορίζεται υπάγεται στο παρόν Βιβλίο και η
άλλη στις διατάξεις με τις οποίες εναρμονίζεται η νομο-
θεσία στην Οδηγία 2014/23·
γ) η σύμβαση ανατίθεται, σύμφωνα με τις διατάξεις
του παρόντος Βιβλίου αν μία από τις δραστηριότητες για
τις οποίες προορίζεται υπάγεται στο παρόν Βιβλίο και η
άλλη δεν υπάγεται ούτε στο παρόν Βιβλίο, ούτε στο Βι-
βλίο Ι, ούτε στις διατάξεις με τις οποίες εναρμονίζεται η
νομοθεσία στην Οδηγία 2014/23.
ΤΜΗΜΑ II
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
Άρθρο 227
Κοινές διατάξεις
(άρθρο 7 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

Για τους σκοπούς των άρθρων 228, 229 και 230, ο ό-
ρος «τροφοδότηση» περιλαμβάνει την παραγωγή, τη
χονδρική, καθώς και τη λιανική πώληση. Ωστόσο η παρα-
γωγή φυσικού αερίου με τη μορφή εξόρυξης υπόκειται
στο πεδίο εφαρμογής του άρθρου 234.
Άρθρο 228
Φυσικό αέριο και θερμότητα
(άρθρο 8 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

1. Όσον αφορά στο φυσικό αέριο και στη θερμότητα,
οι διατάξεις του παρόντος Βιβλίου (άρθρα 222 έως 338)
εφαρμόζονται στις ακόλουθες δραστηριότητες:
α) την παροχή ή λειτουργία σταθερών δικτύων που έ-
χουν ως στόχο να παρέχουν στο κοινό υπηρεσίες στον
τομέα της παραγωγής, της μεταφοράς ή της διανομής
φυσικού αερίου ή θερμότητας·
β) την τροφοδότηση των δικτύων αυτών με φυσικό αέ-
ριο ή θερμότητα.
2. Η τροφοδότηση από αναθέτοντα φορέα που δεν εί-
ναι αναθέτουσα αρχή με φυσικό αέριο ή θερμότητα στα-
θερών δικτύων που παρέχουν υπηρεσίες στο κοινό δεν
θεωρείται σχετική δραστηριότητα κατά την έννοια της
παραγράφου 1, όταν πληρούνται όλες οι ακόλουθες
προϋποθέσεις:
α) η παραγωγή φυσικού αερίου ή θερμότητας από τον
εν λόγω αναθέτοντα φορέα αποτελεί αναπόφευκτο απο-
τέλεσμα της άσκησης δραστηριότητας που δεν αναφέ-
ρεται στην παράγραφο 1 ή στα άρθρα 229 έως 231·
β) η τροφοδότηση του δημόσιου δικτύου αποβλέπει
μόνο στην οικονομική εκμετάλλευση της παραγωγής αυ-
τής και αντιστοιχεί το πολύ στο 20 % του κύκλου εργα-
σιών του αναθέτοντος φορέα, με βάση το μέσο όρο των
τριών τελευταίων ετών συμπεριλαμβανομένου του τρέ-
χοντος έτους.
Άρθρο 229
Ηλεκτρισμός
(άρθρο 9 της Οδηγίας 2014/25)

1. Όσον αφορά στον ηλεκτρισμό, οι διατάξεις του πα-
ρόντος Βιβλίου (άρθρα 222 έως 338) εφαρμόζονται στις
ακόλουθες δραστηριότητες:
α) την παροχή ή λειτουργία σταθερών δικτύων που έ-
χουν ως στόχο να παρέχουν στο κοινό υπηρεσίες στον
τομέα της παραγωγής, της μεταφοράς ή της διανομής η-
λεκτρισμού,
β) την τροφοδότηση των εν λόγω δικτύων με ηλεκτρι-
σμό.
2. Η τροφοδότηση από αναθέτοντα φορέα που δεν εί-
ναι αναθέτουσα αρχή με ηλεκτρισμό σταθερών δικτύων
που παρέχουν υπηρεσίες στο κοινό δεν θεωρείται σχετι-
κή δραστηριότητα κατά την έννοια της παραγράφου 1, ό-
ταν πληρούνται όλες οι ακόλουθες προϋποθέσεις:
α) η παραγωγή ηλεκτρισμού από τον αναθέτοντα φο-
ρέα γίνεται διότι η κατανάλωσή του είναι αναγκαία για
την άσκηση δραστηριότητας που δεν αναφέρεται στην
παράγραφο 1 ή στα άρθρα 228, 230 και 231·
β) η τροφοδότηση του δημόσιου δικτύου εξαρτάται μό-
νον από την ιδία κατανάλωση του αναθέτοντος φορέα
και δεν υπερβαίνει το 30% της συνολικής παραγωγής ε-
νέργειας του εν λόγω αναθέτοντος φορέα, με βάση το
μέσο όρο των τριών τελευταίων ετών συμπεριλαμβανο-
μένου του τρέχοντος έτους.
Άρθρο 230
Ύδωρ
(άρθρο 10 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

1. Όσον αφορά στο νερό, οι διατάξεις του παρόντος
Βιβλίου (άρθρα 222 έως 338) εφαρμόζονται στις ακόλου-
θες δραστηριότητες:
α) την παροχή ή λειτουργία σταθερών δικτύων που έ-
χουν ως στόχο να παρέχουν στο κοινό υπηρεσίες στον
τομέα της παραγωγής, της μεταφοράς ή της διανομής
πόσιμου ύδατος·
β) την τροφοδότηση των εν λόγω δικτύων με πόσιμο
ύδωρ.
2. Οι διατάξεις του παρόντος Βιβλίου εφαρμόζονται ε-
πίσης στις συμβάσεις που ανατίθενται ή στους διαγωνι-
σμούς μελετών που διοργανώνονται από αναθέτοντες
φορείς οι οποίοι ασκούν δραστηριότητα οριζόμενη στην
παράγραφο 1, και που συνδέονται με ένα από τα ακό-
λουθα:
α) έργα υδραυλικής μηχανικής, άρδευσης ή αποστράγ-
γισης, εφόσον ο όγκος του ύδατος που προορίζεται για
την τροφοδότηση με πόσιμο ύδωρ υπερβαίνει το 20%
του συνολικού όγκου ύδατος που παράγεται από τέτοια
έργα ή εγκαταστάσεις άρδευσης ή αποστράγγισης·
β) την αποχέτευση ή την επεξεργασία λυμάτων.
3. Η τροφοδότηση από αναθέτοντα φορέα που δεν εί-
ναι αναθέτουσα αρχή με πόσιμο ύδωρ σταθερών δικτύων
που προορίζονται να παρέχουν υπηρεσίες στο κοινό δεν
θεωρείται σχετική δραστηριότητα κατά την έννοια της
παραγράφου 1, όταν πληρούνται όλες οι ακόλουθες
προϋποθέσεις:
α) η παραγωγή πόσιμου ύδατος από τον αναθέτοντα
φορέα γίνεται διότι η κατανάλωσή του είναι αναγκαία
για την άσκηση δραστηριότητας που δεν αναφέρεται
στα άρθρα 228 έως 231·
β) η τροφοδότηση του δημόσιου δικτύου εξαρτάται μό-
νον από την ίδια κατανάλωση του αναθέτοντος φορέα
και δεν υπερβαίνει το 30% της συνολικής παραγωγής
πόσιμου ύδατος του εν λόγω φορέα, με βάση το μέσο ό-
ρο των τριών προηγουμένων ετών συμπεριλαμβανομέ-
νου του τρέχοντος έτους.
Άρθρο 231
Υπηρεσίες μεταφορών
(άρθρο 11 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

1. Οι διατάξεις του παρόντος Βιβλίου (άρθρα 222 έως
338) εφαρμόζονται στις δραστηριότητες που αποσκο-
πούν στην παροχή ή τη λειτουργία δικτύων που παρέ-
χουν υπηρεσίες στο κοινό στους τομείς των μεταφορών
με σιδηρόδρομο, αυτόματα συστήματα, τραμ, τρόλεϊ,
λεωφορεία ή καλώδιο.
Όσον αφορά τις υπηρεσίες μεταφορών, θεωρείται ότι
υφίσταται δίκτυο όταν η υπηρεσία παρέχεται με όρους
που ορίζονται από την αρμόδια εποπτική αρχή, όπως ό-
ροι που αφορούν τα δρομολόγια, τη διαθέσιμη μεταφορι-
κή ικανότητα ή τη συχνότητα παροχής της υπηρεσίας.
2. Το παρόν Βιβλίο δεν εφαρμόζεται στις συμβάσεις υ-
πηρεσιών για την παροχή δημόσιων επιβατικών μεταφο-
ρικών υπηρεσιών με σιδηρόδρομο ή μετρό, η ανάθεση
των οποίων διέπεται από τις διατάξεις του Κανονισμού
(ΕΚ) 1370/2007 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του
Συμβουλίου.
Άρθρο 232
Λιμένες και αερολιμένες
(άρθρο 12 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

Οι διατάξεις του παρόντος Βιβλίου (άρθρα 222 έως
338) εφαρμόζονται στις δραστηριότητες που αφορούν
την εκμετάλλευση μιας γεωγραφικής περιοχής με σκοπό
τη διάθεση αερολιμένων, θαλάσσιων λιμένων ή λιμένων
εσωτερικής ναυσιπλοΐας ή άλλων τερματικών σταθμών
σε φορείς που πραγματοποιούν αεροπορικές, θαλάσσιες
ή εσωτερικές πλωτές μεταφορές.
Άρθρο 233
Ταχυδρομικές υπηρεσίες
(άρθρο 13 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

1. Οι διατάξεις του παρόντος Βιβλίου (άρθρα 222 έως
338) εφαρμόζονται στις δραστηριότητες που αποσκο-
πούν στην παροχή:
α) ταχυδρομικών υπηρεσιών·
β) άλλων υπηρεσιών πλην των ταχυδρομικών, εφόσον
οι υπηρεσίες αυτές παρέχονται από φορέα ο οποίος πα-
ρέχει επίσης ταχυδρομικές υπηρεσίες κατά την έννοια
της περίπτωσης β΄ της παραγράφου 2 και εφόσον δεν
πληρούνται οι προϋποθέσεις που προβλέπονται στην πα-
ράγραφος 1του άρθρου 251 όσον αφορά στις υπηρεσίες
που περιλαμβάνονται στην περίπτωση β΄ της παραγρά-
φου 2.
2. Για τους σκοπούς του παρόντος άρθρου και με την
επιφύλαξη της Οδηγίας 97/67 του Ευρωπαϊκού Κοινο-
βουλίου και του Συμβουλίου, όπως ενσωματώθηκε με το
ν. 2668/1998 (Α΄ 282), ως ισχύει, νοούνται ως:
α) «ταχυδρομικό αντικείμενο»: αντικείμενο με συγκε-
κριμένο παραλήπτη, αποστελλόμενο υπό την τελική του
μορφή, ανεξάρτητα από το βάρος του· πέραν των αντι-
κειμένων αλληλογραφίας τα αντικείμενα αυτά περιλαμ-
βάνουν π.χ. βιβλία, καταλόγους, εφημερίδες, περιοδικά
και ταχυδρομικά δέματα που περιέχουν αντικείμενα με ή
χωρίς εμπορική αξία, ανεξάρτητα από το βάρος τους·
β) «ταχυδρομικές υπηρεσίες»: υπηρεσίες που συνί-
στανται στη συλλογή, διαλογή, μεταφορά και παράδοση
ταχυδρομικών αντικειμένων. Σε αυτές περιλαμβάνονται
τόσο οι υπηρεσίες που εμπίπτουν όσο και αυτές που δεν
εμπίπτουν στο αντικείμενο της καθολικής υπηρεσίες που
ορίζεται, σύμφωνα με την Οδηγία 97/67/ΕΚ, όπως ενσω-
ματώθηκε με το ν. 2668/2998, ως ισχύει·
γ) «άλλες υπηρεσίες πλην των ταχυδρομικών»: υπηρε-
σίες παρεχόμενες στους εξής τομείς:
αα) υπηρεσίες διαχείρισης της αλληλογραφίας (τόσο
προγενέστερης όσο και μεταγενέστερης της αποστο-
λής, συμπεριλαμβανομένων των υπηρεσιών mailroom
management services),
ββ) υπηρεσίες συνδεόμενες με ταχυδρομικά αντικεί-
μενα που δεν περιλαμβάνονται στο στοιχείο α΄, όπως το
ταχυδρομείο χωρίς συγκεκριμένο παραλήπτη.
Άρθρο 234
Εξόρυξη πετρελαίου και φυσικού αερίου
και αναζήτηση ή εξόρυξη άνθρακα
και άλλων στερεών καυσίμων
(άρθρο 14 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

Οι διατάξεις του παρόντος Βιβλίου (άρθρα 222 έως
338) εφαρμόζονται στις δραστηριότητες εκμετάλλευσης
μιας γεωγραφικής περιοχής με σκοπό:
α) την εξόρυξη πετρελαίου ή φυσικού αερίου,
β) την αναζήτηση ή εξόρυξη άνθρακα ή άλλων στερε-
ών καυσίμων.
ΤΜΗΜΑ III
ΚΑΤΩΤΑΤΑ ΟΡΙΑ
Άρθρο 235
Κατώτατα όρια
(άρθρο 15 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

Ως κατώτατα όρια, σε συνάρτηση προς την εκτιμώμε-
νη αξία της σύμβασης, εκτός ΦΠΑ, ορίζονται τα ακόλου-
θα:
α) 418.000 ευρώ για τις συμβάσεις προμηθειών και υ-
πηρεσιών, καθώς και για τους διαγωνισμούς μελετών,
β) 5.225.000 ευρώ για τις συμβάσεις έργων,
γ) 1.000.000 ευρώ για συμβάσεις υπηρεσιών που αφο-
ρούν κοινωνικές και άλλες ειδικές υπηρεσίες που περιέ-
χονται στον κατάλογο του Παραρτήματος XVII του Προ-
σαρτήματος Β΄.
Τα κατώτατα όρια που καθορίζονται στις ως άνω περί-
πτώσεις α΄ και β΄ ισχύουν, εφόσον δεν έχουν αναθεω-
ρηθεί, σύμφωνα με το άρθρο 17 της Οδηγίας 2014/
25/ΕΕ.
Άρθρο 236
Μέθοδοι υπολογισμού της εκτιμώμενης
αξίας των συμβάσεων
(άρθρο 16 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

1. Ο υπολογισμός της εκτιμώμενης αξίας μιας σύμβα-
σης βασίζεται στο συνολικό πληρωτέο ποσό, χωρίς ΦΠΑ,
όπως εκτιμάται από τον αναθέτοντα φορέα, συμπερι-
λαμβανομένου κάθε τυχόν δικαιώματος προαίρεσης ή
τυχόν παρατάσεων της σύμβασης, όπως αυτά προβλέ-
πονται ρητά στα έγγραφα της σύμβασης.
Αν ο αναθέτων φορέας προβλέπει απονομή βραβείων
ή καταβολή χρηματικών ποσών για τους υποψήφιους ή
προσφέροντες, λαμβάνει υπόψη του τα ποσά αυτά κατά
τον υπολογισμό της εκτιμώμενης αξίας της σύμβασης.
2. Όταν ο αναθέτων φορέας αποτελείται από χωρι-
στές επιχειρησιακές μονάδες, λαμβάνεται υπόψη η συ-
νολική εκτιμώμενη αξία για όλες τις χωριστές επιχειρη-
σιακές μονάδες.
Κατά παρέκκλιση του πρώτου εδαφίου, αν μία χωριστή
επιχειρησιακή μονάδα είναι ανεξαρτήτως υπεύθυνη για
τις διαδικασίες ανάθεσης των συμβάσεων της ίδιας ή ο-
ρισμένων κατηγοριών αυτών, η αξία των συμβάσεων
μπορεί να υπολογίζεται στο επίπεδο της συγκεκριμένης
μονάδας.
3. Η επιλογή της χρησιμοποιούμενης μεθόδου για τον
υπολογισμό της εκτιμώμενης αξίας μιας σύμβασης δεν
γίνεται με σκοπό την αποφυγή της εφαρμογής οποιασ-
δήποτε διάταξης του παρόντος νόμου. Η σύμβαση δεν
κατατέμνεται κατά τρόπο ώστε να αποφεύγεται η εφαρ-
μογή οποιασδήποτε διάταξης του παρόντος νόμου, ε-
κτός αν δικαιολογείται από αντικειμενικούς λόγους.
4. Η εκτιμωμένη αξία ισχύει τη στιγμή της αποστολής
της προκήρυξης διαγωνισμού ή, στις περιπτώσεις που
δεν προβλέπεται τέτοια προκήρυξη, τη στιγμή που ο α-
ναθέτων φορέας εκκινεί τη διαδικασία σύναψης της σύμ-
βασης, για παράδειγμα, ερχόμενος σε επαφή με οικονο-
μικούς φορείς για τους σκοπούς σύναψης σύμβασης, ό-
που ενδείκνυται κατά τα ειδικότερα προβλεπόμενα στο
άρθρο 290.
5. Όσον αφορά στις συμφωνίες-πλαίσιο και τα δυναμι-
κά συστήματα αγορών, η αξία που πρέπει να λαμβάνεται
υπόψη είναι η μέγιστη εκτιμώμενη αξία, χωρίς ΦΠΑ, του
συνόλου των συμβάσεων που προβλέπονται για τη συ-
νολική διάρκεια της συμφωνίας-πλαίσιο ή του δυναμικού
συστήματος αγορών.
6. Στην περίπτωση συμπράξεων καινοτομίας, η αξία
που πρέπει να λαμβάνεται υπόψη είναι η μέγιστη εκτιμώ-
μενη αξία, χωρίς ΦΠΑ, των δραστηριοτήτων έρευνας και
ανάπτυξης που θα λάβουν χώρα σε όλα τα στάδια της
προβλεπόμενης σύμπραξης, καθώς και των αγαθών, των
υπηρεσιών ή των έργων που θα αναπτυχθούν και θα πα-
ρασχεθούν μετά τη λήξη της προβλεπόμενης σύμπρα-
ξης.
7. Για τους σκοπούς του άρθρου 235, οι αναθέτοντες
φορείς περιλαμβάνουν στην εκτιμώμενη αξία μιας σύμ-
βασης έργων το κόστος των έργων, καθώς και τη συνο-
λική εκτιμώμενη αξία τυχόν αγαθών ή υπηρεσιών που τί-
θενται στη διάθεση του αναδόχου από τους αναθέτο-
ντες φορείς, εφόσον είναι αναγκαία για την εκτέλεση
των έργων.
8. Όταν προτεινόμενο έργο ή προτεινόμενη παροχή υ-
πηρεσιών μπορεί να οδηγήσει σε ανάθεση συμβάσεων υ-
πό τη μορφή χωριστών τμημάτων, λαμβάνεται υπόψη η
συνολική εκτιμώμενη αξία όλων αυτών των τμημάτων.
Όταν η συνολική αξία των τμημάτων ισούται ή υπερβαί-
νει το κατώτατο όριο που προβλέπεται στο άρθρο 235,
το παρόν Βιβλίο (άρθρα 222 έως 338) εφαρμόζεται στην
ανάθεση κάθε τμήματος.
9. Όταν ένα σχέδιο αγοράς για την απόκτηση ομοιογε-
νών αγαθών μπορεί να οδηγήσει στην ανάθεση συμβά-
σεων υπό τη μορφή χωριστών τμημάτων, λαμβάνεται υπ'
όψιν, για την εφαρμογή των σημείων β΄ και γ΄ του άρ-
θρου 235, η συνολική εκτιμώμενη αξία όλων των τμημά-
των.
Όταν η συνολική αξία των τμημάτων ισούται με ή υ-
περβαίνει την αξία που προβλέπεται στο άρθρο 235, το
παρόν Βιβλίο εφαρμόζεται στην ανάθεση κάθε επιμέ-
ρους τμήματος.
10. Κατά παρέκκλιση των παραγράφων 8 και 9, οι ανα-
θέτοντες φορείς μπορούν να αναθέτουν συμβάσεις για
μεμονωμένα τμήματα κατά τις διατάξεις του παρόντος
Βιβλίου, λαμβάνοντας υπ’ όψιν την εκτιμώμενη αξία μό-
νο του τμήματος, εφόσον αυτή, χωρίς ΦΠΑ είναι μικρό-
τερη από ογδόντα χιλιάδες ευρώ (80.000) για προμήθει-
ες ή υπηρεσίες ή από ένα εκατομμύριο Ευρώ (1.000.000)
για έργα, υπό την προϋπόθεση ότι η συνολική αξία των
τμημάτων που ανατίθενται με αυτόν τον τρόπο δεν υ-
περβαίνει το 20% της συνολικής αξίας όλων των τμημά-
των στα οποία έχει διαιρεθεί το προτεινόμενο έργο, η
προτεινόμενη αγορά παρεμφερών αγαθών ή η προτεινό-
μενη παροχή υπηρεσιών.
11. Όταν πρόκειται για συμβάσεις προμηθειών ή υπη-
ρεσιών που έχουν περιοδικό χαρακτήρα ή που προβλέ-
πεται να ανανεωθούν μέσα σε συγκεκριμένο χρονικό
διάστημα, λαμβάνεται ως βάση για τον υπολογισμό της
εκτιμώμενης αξίας της σύμβασης:
α) είτε η συνολική πραγματική αξία των διαδοχικών
συμβάσεων ιδίου τύπου οι οποίες συνήφθησαν κατά το
προηγούμενο δωδεκάμηνο ή κατά το προηγούμενο οικο-
νομικό έτος, αναπροσαρμοσμένη, ει δυνατόν, προκειμέ-
νου να ληφθούν υπόψη ενδεχόμενες μεταβολές ως
προς την ποσότητα ή την αξία τους κατά τους δώδεκα
μήνες που έπονται της αρχικής σύμβασης·
β) είτε η συνολική εκτιμώμενη αξία των διαδοχικών
συμβάσεων που συνήφθησαν κατά το δωδεκάμηνο που
έπεται της πρώτης παράδοσης ή κατά τη διάρκεια του οι-
κονομικού έτους, εφόσον αυτό υπερβαίνει τους δώδεκα
μήνες.
12. Όσον αφορά τις συμβάσεις προμηθειών που αφο-
ρούν χρηματοδοτική μίσθωση, μίσθωση ή μίσθωση-αγο-
ρά προϊόντων, ως βάση για τον υπολογισμό της εκτιμώ-
μενης αξίας της σύμβασης λαμβάνεται:
α) στην περίπτωση συμβάσεων ορισμένου χρόνου, ε-
φόσον η διάρκειά τους είναι ίση ή μικρότερη από δώδεκα
μήνες, η συνολική εκτιμώμενη αξία για τη διάρκεια της
σύμβασης ή, εφόσον η διάρκεια της σύμβασης είναι με-
γαλύτερη από δώδεκα μήνες, η συνολική αξία της σύμ-
βασης, συμπεριλαμβανομένης της εκτιμώμενης υπολει-
πόμενης αξίας·
β) για τις συμβάσεις αορίστου χρόνου ή τις συμβάσεις
των οποίων η διάρκεια δεν μπορεί να προσδιοριστεί, η
μηνιαία αξία πολλαπλασιαζόμενη επί 48.
13. Όσον αφορά τις συμβάσεις υπηρεσιών, ο υπολογι-
σμός της εκτιμώμενης αξίας της σύμβασης βασίζεται,
κατά περίπτωση, στα εξής:
α) ασφαλιστικές υπηρεσίες: το καταβλητέο ασφάλι-
στρο και άλλοι τρόποι αμοιβής·
β) τραπεζικές και άλλες χρηματοοικονομικές υπηρε-
σίες: οι αμοιβές, οι καταβλητέες προμήθειες, οι τόκοι και
άλλοι τρόποι αμοιβής·
γ) συμβάσεις μελετών: οι αμοιβές, οι καταβλητέες
προμήθειες και άλλοι τρόποι αμοιβής.
14. Όσον αφορά στις συμβάσεις υπηρεσιών στις οποί-
ες δεν αναφέρεται συνολική τιμή, ως βάση υπολογισμού
της εκτιμώμενης αξίας των συμβάσεων λαμβάνεται:
α) στην περίπτωση συμβάσεων ορισμένου χρόνου και
εφόσον η διάρκειά τους είναι ίση ή μικρότερη από 48 μή-
νες: η συνολική αξία για όλη τη διάρκειά τους·
β) στην περίπτωση συμβάσεων αορίστου χρόνου ή
διάρκειας μεγαλύτερης των 48 μηνών: η μηνιαία αξία
πολλαπλασιαζόμενη επί 48.
ΤΜΗΜΑ IV
ΕΞΑΙΡΕΣΕΙΣ
ΕΝΟΤΗΤΑ 1
ΕΞΑΙΡΕΣΕΙΣ ΠΟΥ ΙΣΧΥΟΥΝ
ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ ΤΟΥΣ ΑΝΑΘΕΤΟΝΤΕΣ ΦΟΡΕΙΣ
Άρθρο 237
Συμβάσεις που ανατίθενται με σκοπό
τη μεταπώληση ή τη μίσθωση σε τρίτους
(άρθρο 18 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

1. Οι διατάξεις του παρόντος Βιβλίου (άρθρα 222 έως
338) δεν εφαρμόζονται στις συμβάσεις που ανατίθενται
με σκοπό τη μεταπώληση ή τη μίσθωση σε τρίτους, όταν
ο αναθέτων φορέας δεν απολαύει κανενός ειδικού ή α-
ποκλειστικού δικαιώματος πώλησης ή μίσθωσης του α-
ντικειμένου αυτών των συμβάσεων και όταν άλλοι φο-
ρείς δικαιούνται να προβαίνουν ελεύθερα στην εν λόγω
πώληση ή μίσθωση με τους ίδιους όρους που ισχύουν για
τον αναθέτοντα φορέα.
2. Οι αναθέτοντες φορείς κοινοποιούν στην Επιτροπή,
εφόσον τους ζητηθεί όλες τις κατηγορίες προϊόντων ή
δραστηριοτήτων που θεωρούν ότι εξαιρούνται δυνάμει
της παραγράφου 1.
Άρθρο 238
Συμβάσεις και διαγωνισμοί μελετών που ανατίθενται ή
διοργανώνονται με σκοπούς άλλους από την άσκηση
μιας από τις οριζόμενες στα άρθρα 228 - 234
δραστηριότητες ή για την άσκηση
μιας τέτοιας δραστηριότητας σε τρίτη χώρα
(άρθρο 19 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

1. Οι διατάξεις του παρόντος Βιβλίου (άρθρα 222 έως
338) δεν εφαρμόζονται στις συμβάσεις που αναθέτουν
και στους διαγωνισμούς μελετών που διοργανώνουν οι
αναθέτοντες φορείς με άλλους σκοπούς από την άσκη-
ση των δραστηριοτήτων που ορίζονται στα άρθρα 228 έ-
ως 234 ή για την άσκηση αυτών των δραστηριοτήτων σε
τρίτη χώρα, υπό συνθήκες που δεν προϋποθέτουν την υ-
λική εκμετάλλευση δικτύου ή γεωγραφικής περιοχής
στο εσωτερικό της Ένωσης, ούτε εφαρμόζεται σε διαγω-
νισμούς μελετών που διοργανώνονται για τέτοιου εί-
δους σκοπούς.
2. Οι αναθέτοντες φορείς κοινοποιούν στην Επιτροπή,
εφόσον τους ζητηθεί, οποιαδήποτε δραστηριότητα θεω-
ρούν ότι εξαιρείται δυνάμει της παραγράφου 1.
Άρθρο 239
Συμβάσεις που ανατίθενται και διαγωνισμοί μελετών
που διοργανώνονται δυνάμει διεθνών κανόνων
(άρθρο 20 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

1. Το παρόν Βιβλίο (άρθρα 222 έως 338) δεν εφαρμό-
ζεται στις συμβάσεις και στους διαγωνισμούς μελετών
που ο αναθέτων φορέας υποχρεούται να αναθέσει ή να
διοργανώσει, σύμφωνα με διαδικασίες σύναψης συμβά-
σεων διαφορετικές από εκείνες του παρόντος και οι ο-
ποίες έχουν θεσπιστεί με έναν από τους ακολουθους
τρόπους:
α) νομικό μέσο που δημιουργεί διεθνείς νομικές υπο-
χρεώσεις, όπως διεθνή συμφωνία που συνάπτεται, σύμ-
φωνα με τις Συνθήκες μεταξύ κράτους - μέλους και μιας
ή περισσότερων τρίτων χωρών ή υποδιαιρέσεών τους
και καλύπτει έργα, αγαθά ή υπηρεσίες που προορίζονται
για την από κοινού εκτέλεση ή εκμετάλλευση ενός σχε-
δίου από τα συμβαλλόμενα μέρη της,
β) διεθνή οργανισμό.
Το Υπουργείο Εξωτερικών κοινοποιεί στην Επιτροπή
και στην Αρχή όλα τα νομικά μέσα που προβλέπονται
στην περίπτ. (α) του πρώτου εδαφίου. Οι αρμόδιοι φο-
ρείς και όργανα υποχρεούται να παρέχουν οποιαδήποτε
πληροφορία ζητείται από το Υπουργείο Εξωτερικών και
είναι αναγκαία για την κοινοποίηση του προηγούμενου
εδαφίου.
2. Το παρόν Βιβλίο δεν εφαρμόζεται στις συμβάσεις
και τους διαγωνισμούς μελετών που αναθέτει ή διοργα-
νώνει ο αναθέτων φορέας, σύμφωνα με τους κανόνες
διαδικασιών σύναψης συμβάσεων που θεσπίζονται από
διεθνή οργανισμό ή διεθνές χρηματοδοτικό ίδρυμα, όταν
οι σχετικές συμβάσεις ή οι σχετικοί διαγωνισμοί μελε-
τών χρηματοδοτούνται πλήρως από τον εν λόγω οργανι-
σμό ή ίδρυμα. Στην περίπτωση συμβάσεων και διαγωνι-
σμών μελετών που συγχρηματοδοτούνται ως επί το
πλείστον από διεθνή οργανισμό ή διεθνές χρηματοδοτι-
κό ίδρυμα, οι συμβαλλόμενοι συμφωνούν επί των εφαρ-
μοστέων διαδικασιών σύναψης.
3. Το άρθρο 246 εφαρμόζεται στις συμβάσεις και τους
διαγωνισμούς μελετών που αφορούν θέματα άμυνας ή
ασφάλειας και ανατίθενται ή διοργανώνονται, σύμφωνα
με διεθνείς κανόνες. Οι παράγραφος 1και 2 δεν εφαρμό-
ζονται επί των ανωτέρω συμβάσεων και διαγωνισμών
μελετών.
Άρθρο 240
Ειδικές εξαιρέσεις για συμβάσεις υπηρεσιών
(άρθρο 21 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

Το παρόν Βιβλίο (άρθρα 222 έως 338) δεν εφαρμόζε-
ται στις συμβάσεις υπηρεσιών οι οποίες:
α) έχουν ως αντικείμενο την αγορά ή μίσθωση, με ο-
ποιουσδήποτε χρηματοδοτικούς όρους, γης, υφισταμέ-
νων κτισμάτων ή άλλων ακινήτων ή αφορούν δικαιώματα
επ’ αυτών·
β) έχουν ως αντικείμενο υπηρεσίες διαιτησίας και συμ-
βιβασμού,
γ) αφορούν οποιεσδήποτε από τις κατωτέρω νομικές
υπηρεσίες,
αα) νομική εκπροσώπηση πελάτη από δικηγόρο κατά
την έννοια του άρθρου 2 του π.δ. 258/1987 σε:
— διαιτησία ή συμβιβασμό που διεξάγεται σε κράτος -
μέλος, τρίτη χώρα ή ενώπιον διεθνούς οργάνου διαιτη-
σίας ή συμβιβασμού· ή
— δικαστικές διαδικασίες ενώπιον δικαστηρίων, δικαι-
οδοτικών οργάνων ή δημοσίων αρχών κράτους - μέλους
ή τρίτης χώρας ή ενώπιον διεθνών δικαστηρίων, δικαιο-
δοτικών ή θεσμικών οργάνων·
ββ) νομικές συμβουλές που παρέχονται για την προε-
τοιμασία οιασδήποτε από τις διαδικασίες που αναφέρο-
νται στο σημείο i του παρόντος σημείου ή αν υπάρχει α-
πτή ένδειξη και σημαντική πιθανότητα το ζήτημα που α-
φορούν οι συμβουλές να αποτελέσει αντικείμενο τέτοι-
ων διαδικασιών, υπό την προϋπόθεση ότι οι συμβουλές
παρέχονται από δικηγόρο, κατά την έννοια του άρθρου 2
του π.δ. 258/1987.
γγ) υπηρεσίες πιστοποίησης και εξακρίβωσης της γνη-
σιότητας εγγράφων που πρέπει να παρέχονται από συμ-
βολαιογράφους·
δδ) νομικές υπηρεσίες που παρέχονται από διαχειρι-
στές περιουσίας τρίτου ή διορισμένους επιτρόπους ή άλ-
λες νομικές υπηρεσίες των οποίων οι πάροχοι διορίζο-
νται από δικαστήριο ή δικαιοδοτικό όργανο στο οικείο
κράτος - μέλος ή διορίζονται εκ του νόμου για την εκτέ-
λεση ειδικών καθηκόντων υπό την εποπτεία τέτοιων δι-
καστηρίων ή δικαιοδοτικών οργάνων·
εε) λοιπές νομικές υπηρεσίες, οι οποίες στο σχετικό
κράτος - μέλος συνδέονται, έστω και περιστασιακά, με
την άσκηση δημόσιας εξουσίας·
δ) χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες σχετικές με την έκ-
δοση, την πώληση, την αγορά ή τη μεταβίβαση τίτλων ή
άλλων χρηματοπιστωτικών μέσων, κατά την έννοια του
ν. 3606/2007 (Α΄ 195), καθώς και συναλλαγές που εκτε-
λούνται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής
Σταθερότητας και τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερό-
τητας·
ε) δάνεια είτε συνδέονται είτε όχι με την έκδοση, την
πώληση, την αγορά ή τη μεταβίβαση τίτλων ή άλλων
χρηματοπιστωτικών μέσων,
στ) συμβάσεις εργασίας·
ζ) δημόσιες επιβατικές σιδηροδρομικές μεταφορές ή
μεταφορές με το μετρό·
η) υπηρεσίες πολιτικής άμυνας, πολιτικής προστασίας
και πρόληψης κινδύνων που παρέχονται από μη κερδο-
σκοπικές οργανώσεις ή ενώσεις και εμπίπτουν στους α-
κόλουθους κωδικούς του CPV: 75250000-3, 75251000-0,
75251100-1, 75251110-4, 75251120-7, 75252000-7,
752220008, 98113100-9 και 85143000-3 πλην των υπη-
ρεσιών ασθενοφόρων για τη μεταφορά ασθενών·
θ) συμβάσεις που αφορούν τον χρόνο μετάδοσης ή
την παροχή προγράμματος που ανατίθενται σε παρό-
χους υπηρεσιών οπτικοακουστικών ή ραδιοφωνικών μέ-
σων.
Για τους σκοπούς της παρούσας περίπτωσης, ο όρος
«πάροχοι υπηρεσιών οπτικοακουστικών μέσων» έχει την
ίδια έννοια με εκείνη των περιπτώσεων α΄ και δ΄ της πα-
ραγράφου 1 του άρθρου 2 του π.δ. 109/2010.
Το «πρόγραμμα» έχει την ίδια έννοια με εκείνη της πε-
ρίπτωση β της παραγράφου 1 του άρθρου 2 του π.δ.
109/2010, αλλά περιλαμβάνει επίσης ραδιοφωνικά προ-
γράμματα και υλικό ραδιοφωνικών προγραμμάτων. Επί-
σης, για τους σκοπούς της παρούσας διάταξης, το «υλι-
κό προγραμμάτων» έχει την ίδια έννοια με το «πρόγραμ-
μα».
Άρθρο 241
Συμβάσεις υπηρεσιών που ανατίθενται
βάσει αποκλειστικού δικαιώματος
(άρθρο 22 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

Οι διατάξεις του παρόντος Βιβλίου (άρθρα 222 έως
338) δεν εφαρμόζονται σε συμβάσεις υπηρεσιών που α-
νατίθενται σε έναν φορέα ο οποίος είναι ο ίδιος αναθέ-
τουσα αρχή ή σε μια ομάδα αναθετουσών αρχών βάσει
αποκλειστικού δικαιώματος που τους παρέχεται δυνάμει
διατάξεων νόμου ή δημοσιευμένων διοικητικών πράξε-
ων, εφόσον οι διατάξεις αυτές συμβιβάζονται με τη
ΣΛΕΕ.
Ενότητα 2
ΕΙΔΙΚΕΣ ΕΞΑΙΡΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΤΟΜΕΙΣ
ΤΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΥΔΑΤΟΣ
Άρθρο 242
Συμβάσεις που συνάπτονται από ορισμένους
αναθέτοντες φορείς για την αγορά ύδατος και για την
προμήθεια ενέργειας ή καυσίμων που προορίζονται για
την παραγωγή ενέργειας
(άρθρο 23 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

Το παρόν Βιβλίο (άρθρα 222 έως 338) δεν εφαρμόζε-
ται:
α) στις συμβάσεις για την αγορά ύδατος, εφόσον ανα-
τίθενται από αναθέτοντες φορείς οι οποίοι ασκούν μία ή
και τις δύο δραστηριότητες που σχετίζονται με το πόσι-
μο ύδωρ και ορίζονται στην παράγραφος 1του άρθρου
230 ·
β) στις συμβάσεις οι οποίες ανατίθενται από αναθέτο-
ντες φορείς που δραστηριοποιούνται οι ίδιοι στον τομέα
της ενέργειας μέσω της άσκησης μιας δραστηριότητας
που αναφέρεται στην παράγραφος 1του άρθρου 228,
στην παράγραφο 1 του άρθρου 229 ή στο άρθρο 234 και
αφορούν στην τροφοδότηση:
αα) με ενέργεια,
ββ) με καύσιμα που προορίζονται για την παραγωγή ε-
νέργειας.
ΤΜΗΜΑ V
ΕΙΔΙΚΕΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ
ΕΝΟΤΗΤΑ 1
ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΠΟΥ ΑΠΤΟΝΤΑΙ ΤΗΣ ΑΜΥΝΑΣ
ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ
Άρθρο 243
Άμυνα και ασφάλεια
(άρθρο 24 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

1. Οι διατάξεις του παρόντος Βιβλίου (άρθρα 222 έως
338) εφαρμόζονται στην ανάθεση συμβάσεων και σε δια-
γωνισμούς μελετών που διοργανώνονται στους τομείς
της άμυνας και της ασφάλειας, εξαιρουμένων των κάτω-
θι συμβάσεων:
α) συμβάσεων που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής
του μέρους δεύτερου του ν. 3978/2011·
β) συμβάσεων στις οποίες δεν εφαρμόζεται το μέρος
δεύτερο του ν. 3978/2011, σύμφωνα με τα άρθρα 17 και
24 του εν λόγω νόμου.
2. Το παρόν Βιβλίο δεν εφαρμόζεται στις συμβάσεις
και τους διαγωνισμούς μελετών που δεν εξαιρούνται για
άλλο λόγο δυνάμει της παραγράφου 1, στο μέτρο που η
προστασία των ουσιωδών συμφερόντων ασφαλείας της
χώρας δεν μπορεί να διασφαλιστεί με λιγότερο δραστι-
κά μέτρα, όπως, με την επιβολή απαιτήσεων για την προ-
στασία του εμπιστευτικού χαρακτήρα των πληροφοριών
που ο αναθέτων φορέας καθιστά διαθέσιμες σε μία δια-
δικασία ανάθεσης σύμβασης, κατά τα προβλεπόμενα στο
παρόν Βιβλίο.
Επιπλέον και, σύμφωνα με την περίπτ. (α) της παρα-
γράφου 1 του άρθρου 346 της ΣΛΕΕ, το παρόν Βιβλίο
δεν εφαρμόζεται στις συμβάσεις και στους διαγωνι-
σμούς μελετών που δεν εξαιρούνται για άλλο λόγο δυ-
νάμει της παραγράφου 1, στο μέτρο που η εφαρμογή
του παρόντος Βιβλίου θα υποχρέωνε τη χώρα να παρά-
σχει πληροφορίες τη δημοσιοποίηση των οποίων θεωρεί
αντίθετη με τα ουσιώδη συμφέροντα ασφαλείας του.
3. Όταν η διαδικασία σύναψης και η εκτέλεση της σύμ-
βασης ή του διαγωνισμού μελετών κηρύσσεται απόρρη-
τη ή πρέπει να συνοδεύεται από ειδικά μέτρα ασφαλεί-
ας, σύμφωνα με τις εκάστοτε ισχύουσες διατάξεις εθνι-
κής νομοθεσίας, ιδίως δε τις διατάξεις της παρ. 2 του άρ-
θρου 35 του ν. 3978/2011 (Α΄ 137) και της απόφασης με
αρ. 838/39/461322/14.08.2008 του Υπουργού Εσωτερι-
κών (Β΄ 1632), το παρόν Βιβλίο δεν εφαρμόζεται, υπό
την προϋπόθεση ότι ο αναθέτων φορέας κρίνει ότι τα εν
λόγω ουσιώδη συμφέροντα δεν μπορούν να διασφαλι-
στούν με λιγότερο παρεμβατικά μέτρα, όπως εκείνα που
αναφέρονται στο πρώτο εδάφιο της παραγράφου 2.
Άρθρο 244
Μεικτές συμβάσεις που καλύπτουν την ίδια δραστηριό-
τητα και αφορούν την άμυνα ή την ασφάλεια
(άρθρο 25 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

1. Το παρόν άρθρο εφαρμόζεται στις μεικτές συμβά-
σεις που έχουν αντικείμενο σύμβαση η οποία εμπίπτει
στο παρόν Βιβλίο (άρθρα 222 έως 338), καθώς και σύμ-
βαση η οποία εμπίπτει στο άρθρο 346 ΣΛΕΕ ή το ν. 3978/
2011.
2. Όταν τα διαφορετικά μέρη μιας συγκεκριμένης σύμ-
βασης μπορούν να διαχωρισθούν αντικειμενικά, οι ανα-
θέτοντες φορείς μπορούν να αναθέσουν είτε χωριστές
συμβάσεις για τα χωριστά μέρη είτε μία ενιαία σύμβαση.
Όταν οι αναθέτοντες φορείς επιλέγουν να αναθέσουν
χωριστές συμβάσεις για χωριστά μέρη, η απόφαση για
το εφαρμοστέο νομικό καθεστώς καθεμιάς από τις χωρι-
στές αυτές συμβάσεις λαμβάνεται βάσει των χαρακτηρι-
στικών εκάστου τμήματος. Όταν οι αναθέτοντες φορείς
επιλέγουν να αναθέσουν μία ενιαία σύμβαση, ισχύουν τα
ακόλουθα κριτήρια για τον καθορισμό του εφαρμοστέου
νομικού καθεστώτος:
α) όταν μέρος μιας συγκεκριμένης σύμβασης διέπεται
από το άρθρο 346 της ΣΛΕΕ, η σύμβαση μπορεί να ανα-
τίθεται χωρίς εφαρμογή του παρόντος Βιβλίου, υπό την
προϋπόθεση ότι η ανάθεση ενιαίας σύμβασης δικαιολο-
γείται από αντικειμενικούς λόγους,
β) όταν μέρος μιας συγκεκριμένης σύμβασης διέπεται
από το ν. 3978/2011, η σύμβαση μπορεί να ανατίθεται,
σύμφωνα με το ν. 3978/2011, υπό την προϋπόθεση ότι η
ανάθεση ενιαίας σύμβασης βασίζεται σε αντικειμενικούς
λόγους. Το παρόν εδάφιο δεν επηρεάζει τα κατώτατα ό-
ρια και τις εξαιρέσεις τις οποίες προβλέπει ο ν.
3978/2011. Η απόφαση για την ανάθεση μίας ενιαίας
σύμβασης, ωστόσο, δε λαμβάνεται με σκοπό την εξαίρε-
ση των συμβάσεων από την εφαρμογή του παρόντος Βι-
βλίου ή του ν. 3978/2011.
3. Η περίπτ. (α) του τρίτου εδαφίου της παραγράφου 2
εφαρμόζεται στις μεικτές συμβάσεις για τις οποίες θα
μπορούσαν άλλως να ισχύουν οι περιπτ. (α) και (β) του
προαναφερθέντος εδαφίου.
4. Όταν τα διαφορετικά μέρη μιας συγκεκριμένης σύμ-
βασης είναι αντικειμενικά αδύνατον να διαχωριστούν, η
σύμβαση μπορεί να ανατίθεται χωρίς να εφαρμόζεται το
παρόν Βιβλίο, όταν περιλαμβάνει στοιχεία στα οποία ε-
φαρμόζεται το άρθρο 346 της ΣΛΕΕ· διαφορετικά, μπο-
ρεί να ανατίθεται, σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 3978/
2011.
Άρθρο 245
Συμβάσεις που καλύπτουν πολλαπλές
δραστηριότητες και αφορούν την άμυνα και την
ασφάλεια (άρθρο 26 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

1. Στην περίπτωση συμβάσεων που προορίζονται να
καλύψουν πολλαπλές δραστηριότητες, οι αναθέτοντες
φορείς μπορούν να επιλέγουν την ανάθεση χωριστών
συμβάσεων για κάθε επιμέρους δραστηριότητα ή την α-
νάθεση ενιαίας σύμβασης. Όταν οι αναθέτοντες φορείς
επιλέγουν την ανάθεση χωριστών συμβάσεων για τα επι-
μέρους μέρη, η απόφαση για το ποιο νομικό καθεστώς ε-
φαρμόζεται σε καθεμιά από τις χωριστές αυτές συμβά-
σεις λαμβάνεται βάσει των χαρακτηριστικών κάθε συ-
γκεκριμένης δραστηριότητας.
Όταν οι αναθέτοντες φορείς αποφασίζουν να αναθέ-
σουν ενιαία σύμβαση, ισχύει η παράγραφος 2. Η επιλογή
ανάμεσα στην ανάθεση ενιαίας σύμβασης και στην ανά-
θεση πολλών χωριστών συμβάσεων δεν πρέπει να γίνε-
ται με σκοπό την εξαίρεση της σύμβασης ή των συμβά-
σεων από το πεδίο εφαρμογής του παρόντος Βιβλίου
(άρθρα 222 έως 338) ή του ν. 3978/2011.
2. Στην περίπτωση συμβάσεων που προορίζονται να
καλύψουν δραστηριότητα η οποία υπόκειται στο παρόν
Βιβλίο και άλλη δραστηριότητα η οποία:
α) υπόκειται στο ν. 3978/2011 ή
β) καλύπτεται από το άρθρο 346 ΣΛΕΕ,
η σύμβαση μπορεί να ανατεθεί, σύμφωνα με τις διατά-
ξεις του ν. 3978/2011(Α΄ 137) στις περιπτώσεις που υπά-
γονται στην περίπτωση α΄ και μπορεί να ανατεθεί χωρίς
την εφαρμογή του παρόντος Βιβλίου στις περιπτώσεις
που υπάγονται στην περίπτωση β΄. Το παρόν εδάφιο δεν
επηρεάζει τα κατώτατα όρια και τις εξαιρέσεις τις οποίες
προβλέπει ο ν. 3978/2011.
Οι συμβάσεις που εμπίπτουν στην περίπτωση α΄ του
πρώτου εδαφίου και οι οποίες περιλαμβάνουν επιπλέον
συμβάσεις ή άλλα στοιχεία που διέπονται από το άρθρο
346 ΣΛΕΕ μπορούν να ανατίθενται χωρίς την εφαρμογή
του παρόντος Βιβλίου.
Ωστόσο, το πρώτο και το δεύτερο εδάφιο εφαρμόζο-
νται με την προϋπόθεση η ανάθεση της ενιαίας σύμβα-
σης να δικαιολογείται για αντικειμενικούς λόγους και η
απόφαση για την ανάθεση ενιαίας σύμβασης να μην λαμ-
βάνεται με σκοπό την εξαίρεση συμβάσεων από την ε-
φαρμογή του παρόντος Βιβλίου.
Άρθρο 246
Συμβάσεις και διαγωνισμοί μελετών που αφορούν την
άμυνα ή την ασφάλεια και ανατίθενται ή
διοργανώνονται δυνάμει διεθνών κανόνων
(άρθρο 27 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

1. Το παρόν Βιβλίο (άρθρα 222 έως 338) δεν εφαρμό-
ζεται στις συμβάσεις και τους διαγωνισμούς μελετών
που αφορούν την άμυνα ή την ασφάλεια, τις οποίες ο α-
ναθέτων φορέας υποχρεούται να αναθέσει ή να διοργα-
νώσει, σύμφωνα με διαδικασίες σύναψης σύμβασης δια-
φορετικές από αυτές του παρόντος Βιβλίου και οι οποίες
προβλέπονται σε οποιοδήποτε από τα εξής:
α) διεθνή συμφωνία ή διακανονισμό που έχει συνα-
φθεί, σύμφωνα με τις Συνθήκες μεταξύ της Ελλάδας και
μιας ή περισσότερων τρίτων χωρών ή υποδιαιρέσεών
τους και καλύπτει έργα, αγαθά ή υπηρεσίες που προορί-
ζονται για την από κοινού εκτέλεση ή εκμετάλλευση ε-
νός σχεδίου από τους συμβαλλομένους·
β) διεθνή συμφωνία ή διακανονισμό που συνδέεται με
την στάθμευση στρατευμάτων και αφορά επιχειρήσεις
της Ελλάδας ή τρίτης χώρας·
γ) διεθνή οργανισμό.
Το Υπουργείο Εξωτερικών κοινοποιεί στην Επιτροπή
και στην Αρχή όλες τις συμφωνίες ή τους διακανονι-
σμούς που αναφέρονται στο σημείο α΄ της παρούσης
παραγράφου. Οι αρμόδιοι φορείς και όργανα υποχρεού-
ται να παρέχουν οποιαδήποτε πληροφορία ζητείται από
το Υπουργείο Εξωτερικών και είναι αναγκαία για την κοι-
νοποίηση του προηγούμενου εδαφίου.
2. Το παρόν Βιβλίο δεν εφαρμόζεται σε συμβάσεις και
διαγωνισμούς μελετών που αφορούν την άμυνα ή την α-
σφάλεια και που ο αναθέτων φορέας αναθέτει, σύμφωνα
με τους κανόνες περί διαδικασίας σύναψης συμβάσεων
που θεσπίζονται από διεθνή οργανισμό ή διεθνές χρημα-
τοδοτικό ίδρυμα, εφόσον οι συγκεκριμένες συμβάσεις ή
οι σχετικοί διαγωνισμοί μελετών χρηματοδοτούνται πλή-
ρως από τον εν λόγω οργανισμό ή ίδρυμα. Στην περί-
πτωση συμβάσεων ή διαγωνισμών μελετών που συγχρη-
ματοδοτούνται κατά το μεγαλύτερο μέρος από διεθνή
οργανισμό ή διεθνές χρηματοδοτικό ίδρυμα, οι συμβαλ-
λόμενοι συμφωνούν επί των εφαρμοστέων διαδικασιών
σύναψης συμβάσεων.
ΕΝΟΤΗΤΑ 2
ΕΙΔΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ
Άρθρο 247
Συμβάσεις μεταξύ αναθετουσών αρχών
(άρθρο 28 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

1. Μια σύμβαση που ανατίθεται από αναθέτουσα αρχή
σε νομικό πρόσωπο ιδιωτικού ή δημοσίου δικαίου δεν ε-
μπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του παρόντος Βιβλίου (άρ-
θρα 222 έως 338), αν πληρούνται σωρευτικά οι κατωτέ-
ρω προϋποθέσεις:
α) η αναθέτουσα αρχή ασκεί επί του εν λόγω νομικού
προσώπου έλεγχο ανάλογο εκείνου που ασκεί επί των
δικών της υπηρεσιών,
β) περισσότερο από το 80% των δραστηριοτήτων του
ελεγχομένου νομικού προσώπου διεξάγεται κατά την ε-
κτέλεση καθηκόντων που του έχουν ανατεθεί από την ε-
λέγχουσα αναθέτουσα αρχή ή από άλλες νομικές οντό-
τητες που ελέγχει η εν λόγω αναθέτουσα αρχή,
γ) δεν υπάρχει άμεση συμμετοχή ιδιωτικών κεφαλαίων
στο ελεγχόμενο νομικό πρόσωπο, εξαιρουμένων των
μορφών συμμετοχής ιδιωτικών κεφαλαίων χωρίς δυνα-
τότητα ελέγχου ή δικαιώματος αρνησικυρίας που απαι-
τούνται από διατάξεις νόμου και δεν ασκούν αποφασι-
στική επιρροή στο ελεγχόμενο νομικό πρόσωπο.
Μια αναθέτουσα αρχή θεωρείται ότι ασκεί έλεγχο επί
νομικού προσώπου ανάλογο με τον έλεγχο που ασκεί
στις υπηρεσίες της κατά την έννοια της περίπτωση α΄
της παραγράφου 1, όταν ασκεί αποφασιστική επιρροή
τόσο στους στρατηγικούς στόχους όσο και στις σημαντι-
κές αποφάσεις του ελεγχόμενου νομικού προσώπου. Ο
εν λόγω έλεγχος μπορεί, επίσης, να ασκείται από άλλο
νομικό πρόσωπο το οποίο με τη σειρά του ελέγχεται κα-
τά τον ίδιο τρόπο από την αναθέτουσα αρχή.
2. Η παράγραφος 1 εφαρμόζεται επίσης αν ένα ελεγ-
χόμενο νομικό πρόσωπο, το οποίο είναι αναθέτουσα αρ-
χή, αναθέτει σύμβαση στην αναθέτουσα αρχή η οποία το
ελέγχει ή σε άλλο νομικό πρόσωπο που τελεί υπό τον έ-
λεγχο της ίδιας αναθέτουσας αρχής, εφόσον δεν υπάρ-
χει άμεση συμμετοχή ιδιωτικών κεφαλαίων στο νομικό
πρόσωπο στο οποίο ανατίθεται η σύμβαση, εξαιρουμέ-
νων των μορφών συμμετοχής ιδιωτικών κεφαλαίων χω-
ρίς δυνατότητα ελέγχου ή δικαιώματος αρνησικυρίας
που απαιτούνται από εθνικές νομοθετικές διατάξεις.
Σύμφωνες με τις Συνθήκες και δεν ασκούν αποφασιστική
επιρροή στο ελεγχόμενο νομικό πρόσωπο.
3. Αναθέτουσα αρχή που δεν ασκεί έλεγχο, κατά την
έννοια της παραγράφου 1, επί νομικού προσώπου ιδιωτι-
κού ή δημοσίου δικαίου μπορεί εντούτοις να αναθέσει
σύμβαση στο εν λόγω νομικό πρόσωπο, χωρίς να εφαρ-
μόσει τις διατάξεις του παρόντος Βιβλίου, εφόσον πλη-
ρούνται σωρευτικά οι ακόλουθες προϋποθέσεις:
α) η αναθέτουσα αρχή ασκεί από κοινού με άλλες ανα-
θέτουσες αρχές έλεγχο επί του εν λόγω νομικού προσώ-
που ανάλογο εκείνου που ασκούν επί των δικών τους υ-
πηρεσιών·
β) περισσότερο από το 80% των δραστηριοτήτων του
εν λόγω νομικού προσώπου διεξάγεται κατά την εκτέλε-
ση καθηκόντων που του έχουν ανατεθεί από τις ελέγ-
χουσες αναθέτουσες αρχές ή από άλλα νομικά πρόσωπα
που ελέγχονται από τις ίδιες αναθέτουσες αρχές και
γ) δεν υπάρχει άμεση συμμετοχή ιδιωτικών κεφαλαίων
στο ελεγχόμενο νομικό πρόσωπο, εξαιρουμένων των
μορφών συμμετοχής ιδιωτικών κεφαλαίων χωρίς δυνα-
τότητα ελέγχου ή δικαιώματος αρνησικυρίας που απαι-
τούνται από εθνικές νομοθετικές διατάξεις, σύμφωνες
με τις Συνθήκες και δεν ασκούν αποφασιστική επιρροή
στο ελεγχόμενο νομικό πρόσωπο.
Για τους σκοπούς της περίπτωση α΄ της παραγράφου
1, θεωρείται ότι οι αναθέτουσες αρχές ασκούν από κοι-
νού έλεγχο επί νομικού προσώπου εφόσον πληρούνται
σωρευτικά οι ακόλουθες προϋποθέσεις:
α) τα όργανα λήψης αποφάσεων του ελεγχόμενου νο-
μικού προσώπου απαρτίζονται από εκπροσώπους όλων
των αναθετουσών αρχών που συμμετέχουν· το ίδιο φυ-
σικό πρόσωπο μπορεί να εκπροσωπεί πολλές ή όλες τις
συμμετέχουσες αναθέτουσες αρχές·
β) οι εν λόγω αναθέτουσες αρχές είναι σε θέση να α-
σκούν από κοινού αποφασιστική επιρροή στους στρατη-
γικούς στόχους και τις σημαντικές αποφάσεις του ελεγ-
χόμενου νομικού προσώπου· και
γ) το ελεγχόμενο νομικό πρόσωπο δεν επιδιώκει συμ-
φέροντα αντίθετα από τα συμφέροντα των ελεγχουσών
αναθετουσών αρχών.
4. Μια σύμβαση η οποία συνάπτεται αποκλειστικά με-
ταξύ δύο ή περισσότερων αναθετουσών αρχών δεν εμπί-
πτει στο πεδίο εφαρμογής του παρόντος Βιβλίου, εφό-
σον πληρούνται όλες οι κατωτέρω προϋποθέσεις:
α) η σύμβαση εγκαθιδρύει ή υλοποιεί συνεργασία με-
ταξύ των συμμετεχουσών αναθετουσών αρχών, η οποία
αποσκοπεί να διασφαλίσει ότι οι δημόσιες υπηρεσίες
που οφείλουν να εκτελούν οι εν λόγω αρχές παρέχονται
για την επίτευξη των κοινών τους στόχων·
β) η υλοποίηση της εν λόγω συνεργασίας εξυπηρετεί
αποκλειστικά σκοπούς δημοσίου συμφέροντος και
γ) οι συμμετέχουσες αναθέτουσες αρχές εκτελούν
στην ελεύθερη αγορά λιγότερο από το 20 % των δρα-
στηριοτήτων που αφορά η συνεργασία.
5. Για τον προσδιορισμό του ποσοστού των δραστηριο-
τήτων που αναφέρεται στην περίπτωση β΄ της παραγρά-
φου 1, στην περίπτωση β΄ της παραγράφου 3 και στην
περίπτωση γ΄ της παραγράφου 4, λαμβάνεται υπόψην ο
μέσος συνολικός κύκλος εργασιών ή άλλο ενδεδειγμένο
μέτρο βάσει δραστηριοτήτων του νομικού προσώπου, ό-
πως το κόστος που βαρύνει το συγκεκριμένο νομικό
πρόσωπο όσον αφορά τις υπηρεσίες, τα αγαθά και τα έρ-
γα κατά την τριετία που προηγείται της ανάθεσης της
σύμβασης.
Σε περίπτωση κατά την οποία, λόγω της ημερομηνίας
σύστασης του συγκεκριμένου νομικού προσώπου ή της
έναρξης των δραστηριοτήτων του ή λόγω αναδιοργάνω-
σης των δραστηριοτήτων του, ο κύκλος εργασιών ή άλ-
λο μέτρο που βασίζεται στις δραστηριότητες, όπως το
κόστος είτε δεν είναι διαθέσιμο για την τελευταία τριε-
τία είτε δεν είναι πλέον κατάλληλο, αρκεί να αποδειχθεί
ότι η μέτρηση της δραστηριότητας είναι αξιόπιστη, ιδίως
μέσω προβολών επιχειρηματικών δραστηριοτήτων.
6. Πάσης φύσεως συμβάσεις ή συμφωνίες (π.χ. προ-
γραμματικές, συνεργασίας) οι οποίες ενδέχεται να συ-
νάπτονται δυνάμει ειδικών διατάξεων, μπορεί να μην ε-
μπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του παρόντος Βιβλίου,
υπό τους όρους που περιλαμβάνονται στα άρθρα 222 έ-
ως 252 και ιδίως του παρόντος άρθρου.
Άρθρο 248
Συμβάσεις που ανατίθενται
σε συνδεδεμένη επιχείρηση
(άρθρα 29 και 31 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

1. Για τους σκοπούς του παρόντος άρθρου, ως «συν-
δεδεμένη επιχείρηση» νοείται κάθε επιχείρηση της οποί-
ας οι ετήσιοι λογαριασμοί έχουν ενοποιηθεί με τους λο-
γαριασμούς του αναθέτοντος φορέα, σύμφωνα με τις α-
παιτήσεις του ν. 4308/2014 (Α΄ 251).
2. Στην περίπτωση φορέων που δεν εμπίπτουν στις
διατάξεις του ν. 4308/2014, ως «συνδεδεμένη επιχείρη-
ση» νοείται κάθε επιχείρηση η οποία:
α) μπορεί να υπόκειται, άμεσα ή έμμεσα, σε δεσπόζου-
σα επιρροή του αναθέτοντος φορέα·
β) μπορεί να ασκεί δεσπόζουσα επιρροή επί του ανα-
θέτοντος φορέα· ή
γ) υπόκειται, από κοινού με τον αναθέτοντα φορέα,
στη δεσπόζουσα επιρροή άλλης επιχείρησης λόγω κυ-
ριότητας, χρηματοδοτικής συμμετοχής ή των κανόνων
που τη διέπουν.
Για τους σκοπούς της παρούσας παραγράφου, ο όρος
«δεσπόζουσας επιρροής» έχει την ίδια έννοια με εκείνη
του δευτέρου εδαφίου της παραγράφου 2 του άρθρου
224.
3. Κατά παρέκκλιση του άρθρου 247 και υπό τις προϋ-
ποθέσεις που προβλέπονται στην παράγραφο 4 του πα-
ρόντος άρθρου, το παρόν Βιβλίο (άρθρα 222 έως 338)
δεν εφαρμόζεται στις συμβάσεις που ανατίθενται:
α) από αναθέτοντα φορέα σε συνδεδεμένη επιχείρη-
ση· ή
β) από κοινοπραξία, η οποία έχει συσταθεί αποκλειστι-
κά από διάφορους αναθέτοντες φορείς με σκοπό την ά-
σκηση δραστηριοτήτων, κατά την έννοια των άρθρων
228 έως 234, σε επιχείρηση συνδεδεμένη με έναν από
αυτούς τους αναθέτοντες φορείς.
4. Η παράγραφος 3 εφαρμόζεται σε:
α) συμβάσεις υπηρεσιών, εφόσον το 80 % τουλάχι-
στον του μέσου συνολικού κύκλου εργασιών της συνδε-
δεμένης επιχείρησης, κατά την τελευταία τριετία, λαμ-
βάνοντας υπόψη όλες τις υπηρεσίες που παρείχε η εν
λόγω επιχείρηση, προέρχεται από την παροχή υπηρε-
σιών στον αναθέτοντα φορέα ή σε άλλες επιχειρήσεις
με τις οποίες συνδέεται·
β) συμβάσεις προμηθειών, εφόσον το 80 % τουλάχι-
στον του μέσου συνολικού κύκλου εργασιών της συνδε-
δεμένης επιχείρησης, λαμβάνοντας υπόψη όλες τις προ-
μήθειες που παρείχε η εν λόγω επιχείρηση κατά την τε-
λευταία τριετία, προέρχεται από την παροχή αγαθών
στον αναθέτοντα φορέα ή σε άλλες επιχειρήσεις με τις
οποίες συνδέεται·
γ) στις συμβάσεις έργων, εφόσον το 80 % τουλάχι-
στον του μέσου συνολικού κύκλου εργασιών της συνδε-
δεμένης επιχείρησης, λαμβάνοντας υπόψη όλα τα έργα
που παρείχε η εν λόγω επιχείρηση, κατά την τελευταία
τριετία, προέρχεται από την παροχή έργων στον αναθέ-
τοντα φορέα ή σε άλλες επιχειρήσεις με τις οποίες συν-
δέεται.
5. Όταν, λόγω της ημερομηνίας σύστασης της συνδε-
δεμένης επιχείρησης ή της ημερομηνίας έναρξης των
δραστηριοτήτων της, δεν είναι διαθέσιμος ο κύκλος ερ-
γασιών της για την τελευταία τριετία, η επιχείρηση αρκεί
να αποδεικνύει ότι ο κύκλος εργασιών που αναφέρεται
στις περιπτώσεις α΄, β΄ ή γ΄ της παραγράφου 4 είναι α-
ξιόπιστος, ιδίως με προβολές επιχειρηματικών δραστη-
ριοτήτων.
6. Όταν περισσότερες από μία επιχειρήσεις συνδεδε-
μένες με τον αναθέτοντα φορέα, με τον οποίο συγκρο-
τούν ένωση οικονομικών φορέων, παρέχουν τις ίδιες ή
παρεμφερείς υπηρεσίες ή προμήθειες ή τα ίδια ή παρεμ-
φερή έργα, για τον υπολογισμό των ποσοστών λαμβάνε-
ται υπόψη ο συνολικός κύκλος εργασιών που προκύπτει
αντιστοίχως από την παροχή υπηρεσιών, αγαθών ή έρ-
γων εκ μέρους των εν λόγω συνδεδεμένων επιχειρήσε-
ων.
7. Οι αναθέτοντες φορείς κοινοποιούν στην Επιτροπή,
κατόπιν αιτήσεώς της, τις ακόλουθες πληροφορίες σχε-
τικά με την εφαρμογή των παραγράφων 2 και 3:
α) τις επωνυμίες των επιχειρήσεων για τις οποίες πρό-
κειται,
β) τη φύση και την αξία των σχετικών συμβάσεων,
γ) τα στοιχεία που η Επιτροπή κρίνει απαραίτητα για
να αποδείξει ότι οι σχέσεις μεταξύ της επιχείρησης στην
οποία ανατίθενται οι συμβάσεις και του αναθέτοντος φο-
ρέα, ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις του παρόντος άρ-
θρου.
Άρθρο 249
Συμβάσεις που ανατίθενται σε κοινοπραξία ή σε
αναθέτοντα φορέα που συμμετέχει σε κοινοπραξία
(άρθρα 30 και 31 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

1. Κατά παρέκκλιση του άρθρου 247 και με την προϋ-
πόθεση ότι η κοινοπραξία έχει συσταθεί με σκοπό την ά-
σκηση της συγκεκριμένης δραστηριότητας επί περίοδο
τουλάχιστον τριών (3) ετών και ότι η συστατική πράξη
της κοινοπραξίας ορίζει ότι οι αναθέτοντες φορείς που
τη συγκροτούν συμμετέχουν σε αυτήν τουλάχιστον για
την εν λόγω περίοδο, το παρόν Βιβλίο (άρθρα 222 έως
338) δεν εφαρμόζεται στις συμβάσεις:
α) τις οποίες αναθέτει κοινοπραξία, η οποία έχει συ-
σταθεί αποκλειστικά από ορισμένους αναθέτοντες φο-
ρείς με σκοπό την άσκηση δραστηριοτήτων κατά την έν-
νοια των άρθρων 228 έως 234, σε έναν από τους εν λό-
γω αναθέτοντες φορείς ή β) τις οποίες αναθέτει αναθέ-
των φορέας σε τέτοιου είδους κοινοπραξία στην οποία
συμμετέχει.
2. Οι αναθέτοντες φορείς κοινοποιούν στην Επιτροπή,
κατόπιν αιτήσεώς της, τις ακόλουθες πληροφορίες σχε-
τικά με την εφαρμογή του παρόντος άρθρου:
α) τις επωνυμίες των κοινοπραξιών για τις οποίες πρό-
κειται,
β) τη φύση και την αξία των σχετικών συμβάσεων,
γ) τα στοιχεία που η Επιτροπή κρίνει απαραίτητα για
να αποδείξει ότι οι σχέσεις μεταξύ της κοινοπραξίας
στην οποία ανατίθενται οι συμβάσεις και του αναθέτο-
ντος φορέα, ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις του παρό-
ντος άρθρου.
ΕΝΟΤΗΤΑ 3
ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ
Άρθρο 250
Υπηρεσίες έρευνας και ανάπτυξης
(άρθρο 32 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

Οι διατάξεις του παρόντος Βιβλίου (άρθρα 222 έως
338) εφαρμόζονται αποκλειστικά σε συμβάσεις υπηρε-
σιών έρευνας και ανάπτυξης που εμπίπτουν στους κωδι-
κούς CPV 73000000-2 έως 73120000-9, 73300000-5,
73420000-2 και 73430000-5, εφόσον πληρούνται αμφό-
τερες οι ακόλουθες προϋποθέσεις:
α) τα αποτελέσματα ανήκουν αποκλειστικά στον ανα-
θέτοντα φορέα για ιδία χρήση κατά την άσκηση της δρα-
στηριότητάς του, και
β) η παροχή της υπηρεσίας αμείβεται εξ ολοκλήρου α-
πό τον αναθέτοντα φορέα.
ΕΝΟΤΗΤΑ 4
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΑΜΕΣΑ ΕΚΤΕΘΕΙΜΕΝΕΣ
ΣΤΟΝ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟ
Άρθρο 251
Δραστηριότητες άμεσα εκτεθειμένες
στον ανταγωνισμό
(άρθρο 34 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

1. Οι συμβάσεις που προορίζονται να επιτρέψουν την
άσκηση δραστηριότητας οριζομένης στα άρθρα 228 έως
234 δεν υπάγονται στο παρόν Βιβλίο (άρθρα 222 έως
338), αν καταδεικνύεται, δυνάμει του αιτήματος που
προβλέπεται στο άρθρο 252 κατωτέρω, ότι η ασκουμένη
στην Ελλάδα δραστηριότητα είναι άμεσα εκτεθειμένη
στον ανταγωνισμό σε αγορές στις οποίες η πρόσβαση
δεν είναι περιορισμένη. Ομοίως, οι διαγωνισμοί μελετών
που διοργανώνονται για την πραγματοποίηση μιας τέτοι-
ου είδους δραστηριότητας στην εν λόγω γεωγραφική
περιοχή δεν υπάγονται στο παρόν Βιβλίο.
Η συγκεκριμένη δραστηριότητα μπορεί να αποτελεί
μέρος ευρύτερης γεωγραφικής περιοχής ή να ασκείται
μόνον σε ορισμένες περιοχές. Η αναφερόμενη στο πρώ-
το εδάφιο της παρούσας παραγράφου αξιολόγηση περί
ύπαρξης ανταγωνισμού, η οποία πραγματοποιείται με
βάση τις πληροφορίες που είναι διαθέσιμες στην Επιτρο-
πή και για τους σκοπούς του παρόντος Βιβλίου, δε θίγει
την εφαρμογή της περί ανταγωνισμού νομοθεσίας. Η ως
άνω αξιολόγηση πραγματοποιείται λαμβάνοντας υπ' ό-
ψιν την αγορά για τις εν λόγω δραστηριότητες και τη γε-
ωγραφική αγορά αναφοράς κατά την έννοια της παρα-
γράφου 2.
2. Για τους σκοπούς της παραγράφου 1, το κατά πόσον
μια δραστηριότητα είναι άμεσα εκτεθειμένη στον αντα-
γωνισμό καθορίζεται με βάση κριτήρια, σύμφωνα με τις
διατάξεις περί ανταγωνισμού της ΣΛΕΕ. Σε αυτά μπορεί
να περιλαμβάνονται τα χαρακτηριστικά των συγκεκριμέ-
νων προϊόντων ή υπηρεσιών, η ύπαρξη εναλλακτικών
προϊόντων ή υπηρεσιών που θεωρούνται ότι μπορούν να
τα υποκαταστήσουν τόσο από την πλευρά της ζήτησης
όσο και από την πλευρά της προσφοράς, οι τιμές και η
πραγματική ή δυνητική παρουσία περισσότερων του ε-
νός παρόχων των εν λόγω προϊόντων ή υπηρεσιών.
Ως γεωγραφική αγορά αναφοράς, με βάση την οποία
αξιολογείται η έκθεση στον ανταγωνισμό, νοείται η πε-
ριοχή όπου οι σχετικές επιχειρήσεις συμμετέχουν στην
προσφορά και τη ζήτηση προϊόντων ή υπηρεσιών, όπου
οι συνθήκες ανταγωνισμού είναι επαρκώς ομοιογενείς
και η οποία μπορεί να διακριθεί από τις γειτονικές περιο-
χές επειδή, ιδίως, οι συνθήκες ανταγωνισμού είναι αι-
σθητά διαφορετικές. Η εν λόγω αξιολόγηση λαμβάνει ι-
δίως υπόψην τη φύση και τα χαρακτηριστικά των σχετι-
κών προϊόντων ή υπηρεσιών, την ύπαρξη εμποδίων για
την είσοδο στην αγορά ή ενδεχόμενων προτιμήσεων
των καταναλωτών, τις αισθητές διαφορές στα μερίδια α-
γοράς των επιχειρήσεων μεταξύ της εν λόγω περιοχής
και των γειτονικών περιοχών ή τις αισθητές διαφορές
στις τιμές.
3. Για τους σκοπούς της παραγράφου 1, η πρόσβαση
σε μια αγορά θεωρείται ότι δεν περιορίζεται, εφόσον η
σχετική νομοθεσία της Ένωσης, η οποία παρατίθεται στο
Παράρτημα ΙΙΙ του Προσαρτήματος Β΄, έχει ενσωματω-
θεί στο εθνικό δίκαιο.
Όταν η ελεύθερη πρόσβαση σε συγκεκριμένη αγορά
δεν τεκμαίρεται βάσει του πρώτου εδαφίου, πρέπει να
καταδεικνύεται ότι η εν λόγω πρόσβαση είναι ελεύθερη
εκ του νόμου και εκ των πραγμάτων.
Άρθρο 252
Διαδικασία για τη βεβαίωση της δυνατότητας
εφαρμογής του άρθρου 251
(άρθρο 35 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

1. Όταν το αρμόδιο κατά περίπτωση Υπουργείο κρίνει
ότι, με βάση τα κριτήρια των παραγράφων 2 και 3 του άρ-
θρου 251, μια δεδομένη δραστηριότητα είναι άμεσα ε-
κτεθειμένη στον ανταγωνισμό σε αγορές στις οποίες η
πρόσβαση δεν είναι περιορισμένη, μπορεί να υποβάλει
αίτημα στην Επιτροπή, προκειμένου να βεβαιώσει ότι το
παρόν Βιβλίο (άρθρα 222 έως 338) δεν εφαρμόζεται
στην ανάθεση συμβάσεων ή στη διοργάνωση διαγωνι-
σμών μελετών για την άσκηση της εν λόγω δραστηριό-
τητας, συνοδευόμενο, ενδεχομένως, από τη θέση που έ-
λαβε ανεξάρτητη εθνική αρχή η οποία είναι αρμόδια για
τη σχετική δραστηριότητα. Τέτοια αιτήματα μπορούν να
αφορούν σε δραστηριότητες που αποτελούν μέρος ευ-
ρύτερου τομέα ή που ασκούνται μόνον σε ορισμένα τμή-
ματα του συγκεκριμένου κράτους - μέλους.
Διά του ως άνω αιτήματος γνωστοποιούνται στην Επι-
τροπή όλα τα συναφή στοιχεία, και ιδίως κάθε διάταξη
νόμου ή διοικητική πράξη ή συμφωνία που αφορά τη
συμμόρφωση προς τους όρους που αναφέρονται στην
παράγραφος 1του άρθρου 251.
2. Αν το αίτημα που υποβάλλεται, σύμφωνα με την πα-
ράγραφος 1 συνοδεύεται από αιτιολογημένη και τεκμη-
ριωμένη θέση που έλαβε ανεξάρτητη εθνική αρχή αρμό-
δια για τη σχετική δραστηριότητα, η εν λόγω θέση πρέ-
πει να αναλύει λεπτομερώς τις προϋποθέσεις για τη δυ-
νατότητα εφαρμογής της παραγράφου 1 του άρθρου 251
στη σχετική δραστηριότητα, σύμφωνα με τις παρ. 2 και 3
του εν λόγω άρθρου. Αν το αίτημα δε συνοδεύεται από
θέση αρμόδιας ανεξάρτητης αρχής, το αρμόδιο Υπουρ-
γείο ενημερώνει την Επιτροπή για όλα τα συναφή στοι-
χεία, και, ιδίως, για κάθε διάταξη νόμου ή διοικητική πρά-
ξη ή συμφωνία που αφορά τη συμμόρφωση προς τους ό-
ρους που αναφέρονται στην παράγραφο 1 του άρθρου
251.
3. Οι συμβάσεις που προορίζονται να καταστήσουν δυ-
νατή την άσκηση της συγκεκριμένης δραστηριότητας και
οι διαγωνισμοί μελετών που διοργανώνονται για την
πραγματοποίηση μιας τέτοιου είδους δραστηριότητας
παύουν να υπόκεινται στο παρόν βιβλίο, εάν εκδώσει η
Επιτροπή εκτελεστική πράξη σχετικά με τη δυνατότητα
εφαρμογής της παραγράφου 1 του άρθρου 251 εντός
της προθεσμίας που προβλέπεται στο Παράρτημα IV του
Προσαρτήματος Β΄ του παρόντος βιβλίου ή παρέλθει η
εν λόγω προθεσμία χωρίς να εκδοθεί η εκτελεστική πρά-
ξη.
4. Μετά την υποβολή του αιτήματος, το αρμόδιο Υ-
πουργείο μπορεί, με τη σύμφωνη γνώμη της Επιτροπής,
να τροποποιήσει ουσιωδώς το αίτημά του, ιδίως σε ό,τι
αφορά τις σχετικές δραστηριότητες ή γεωγραφικές πε-
ριοχές. Στην περίπτωση αυτή ισχύει νέα προθεσμία για
την έκδοση της εκτελεστικής πράξης, σύμφωνα με την
παράγραφο 1 του Παραρτήματος IV του Προσαρτήματος
Β΄ του παρόντος βιβλίου, εκτός αν συμφωνηθεί μικρότε-
ρη προθεσμία.
5. Όταν μια δραστηριότητα αποτελεί ήδη αντικείμενο
διαδικασίας για την Ελλάδα δυνάμει των παραγράφων 1,
2 και 4, η παραλαβή μεταγενέστερων αιτήσεων για την ί-
δια δραστηριότητα στην Ελλάδα πριν από το πέρας της
προθεσμίας που έχει αρχίσει για την πρώτη αίτηση δεν
θεωρείται ως έναρξη νέων διαδικασιών και οι αιτήσεις
αυτές εξετάζονται στο πλαίσιο της πρώτης αίτησης.
ΤΙΤΛΟΣ 2
ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ
Άρθρο 253
Αρχές που διέπουν τις διαδικασίες
σύναψης συμβάσεων
(άρθρο 36 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

1. Οι αναθέτοντες φορείς αντιμετωπίζουν τους οικο-
νομικούς φορείς ισότιμα και χωρίς διακρίσεις και ενερ-
γούν με διαφάνεια, τηρώντας την αρχή της αναλογικό-
τητας, της αμοιβαίας αναγνώρισης, της προστασίας των
δικαιωμάτων των ιδιωτών, της προστασίας του ανταγω-
νισμού, της προστασίας του περιβάλλοντος και της βιώ-
σιμης και αειφόρου ανάπτυξης και λαμβάνουν τα απα-
ραίτητα μέτρα, ώστε να διασφαλίζεται η αποτελεσματι-
κότητα των διαδικασιών σύναψης συμβάσεων.
Ο σχεδιασμός των διαδικασιών σύναψης συμβάσεων
δεν γίνεται με σκοπό την εξαίρεσή τους από το πεδίο ε-
φαρμογής του παρόντος βιβλίου (άρθρα 222 έως 338) ή
τον τεχνητό περιορισμό του ανταγωνισμού. Ο ανταγωνι-
σμός θεωρείται ότι περιορίζεται τεχνητά όταν οι διαδικα-
σίες σύναψης συμβάσεων έχουν σχεδιαστεί με σκοπό
την αδικαιολόγητα ευνοϊκή ή δυσμενή μεταχείριση ορι-
σμένων οικονομικών φορέων.
2. Κατά την εκτέλεση των συμβάσεων, οι οικονομικοί
φορείς τηρούν τις υποχρεώσεις τους που απορρέουν α-
πό τις διατάξεις της περιβαλλοντικής, κοινωνικοασφαλι-
στικής και εργατικής νομοθεσίας,που έχουν θεσπισθεί
με το δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το εθνικό δίκαιο,
συλλογικές συμβάσεις ή διεθνείς διατάξεις περιβαλλο-
ντικού, κοινωνικού και εργατικού δικαίου, οι οποίες απα-
ριθμούνται στο Παράρτημα XIV του Προσαρτήματος Β΄
του παρόντος βιβλίου.
3. Η τήρηση των υποχρεώσεων της παραγράφου 2 ε-
λέγχεται και βεβαιώνεται από τα όργανα που επιβλέ-
πουν την εκτέλεση των συμβάσεων κατά την έννοια του
άρθρου 339, καθώς και τις δημόσιες αρχές και υπηρεσίες
που ενεργούν εντός των ορίων ευθύνης και αρμοδιότη-
τάς τους.
4. Οι ανάδοχοι συμβάσεων εντάσσονται κατά προτε-
ραιότητα στα προγράμματα επιθεωρήσεων και ελέγχων
του Σώματος Επιθεώρησης Εργασίας (Σ.ΕΠ.Ε.), σύμφω-
να με το π.δ. 113/2014 (Α΄ 180) και του Σώματος Επιθε-
ώρησης Περιβάλλοντος, Δόμησης, Ενέργειας και Με-
ταλλείων, σύμφωνα με το π.δ. 100/2014 (Α΄ 167), εφό-
σον πληρούν τα ειδικότερα κριτήρια που ορίζονται στις
διατάξεις που διέπουν τη λειτουργία των υπηρεσιών αυ-
τών.
5. Η υποχρέωση της παρ. 2 επισημαίνεται στα έγγρα-
φα της σύμβασης και αποτελεί ειδικό όρο της σύμβασης
κατά το άρθρο 335.
Άρθρο 254
Οικονομικοί φορείς
(άρθρο 37 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

1. Οι οικονομικοί φορείς οι οποίοι, δυνάμει της νομο-
θεσίας του κράτους - μέλους στο οποίο είναι εγκατεστη-
μένοι, έχουν δικαίωμα να παρέχουν τη συγκεκριμένη υ-
πηρεσία, δεν απορρίπτονται με μοναδική αιτιολογία το
γεγονός ότι, δυνάμει της νομοθεσίας του κράτους - μέ-
λους στο οποίο πραγματοποιείται η ανάθεση της σύμβα-
σης, θα έπρεπε να είναι είτε φυσικά είτε νομικά πρόσω-
πα.
Ωστόσο, στην περίπτωση των συμβάσεων έργων και υ-
πηρεσιών, καθώς και των συμβάσεων προμηθειών που
καλύπτουν επιπλέον υπηρεσίες ή εργασίες τοποθέτησης
και εγκατάστασης, είναι δυνατόν να απαιτείται από τα
νομικά πρόσωπα να αναφέρουν, στις προσφορές ή στις
αιτήσεις συμμετοχής τους, τα ονόματα και τα κατάλλη-
λα επαγγελματικά προσόντα των μελών του προσωπι-
κού που επιφορτίζεται με την εκτέλεση της συγκεκριμέ-
νης σύμβασης.
2. Στις διαδικασίες σύναψης συμβάσεων μπορούν να
συμμετέχουν ενώσεις οικονομικών φορέων, συμπερι-
λαμβανομένων των προσωρινών συμπράξεων. Οι αναθέ-
τοντες φορείς δεν απαιτούν από τις εν λόγω ενώσεις να
περιβληθούν συγκεκριμένη νομική μορφή για την υποβο-
λή προσφοράς ή την αίτηση συμμετοχής.
Όπου κρίνεται αναγκαίο, οι αναθέτοντες φορείς μπο-
ρούν να διευκρινίζουν στα έγγραφα της σύμβασης τον
τρόπο με τον οποίο οι ενώσεις οικονομικών φορέων θα
πρέπει να πληρούν τα κριτήρια και τις απαιτήσεις σχετι-
κά με την τεχνική και επαγγελματική ικανότητα, που α-
ναφέρονται στα άρθρα 303 έως 309, εφόσον αυτό αιτιο-
λογείται από αντικειμενικούς λόγους και είναι σύμφωνο
με την αρχή της αναλογικότητας. Όροι που αφορούν την
εκτέλεση της σύμβασης από τέτοιου είδους ενώσεις οι-
κονομικών φορέων, διαφορετικοί από εκείνους που επι-
βάλλονται σε μεμονωμένους συμμετέχοντες, πρέπει ε-
πίσης να δικαιολογούνται από αντικειμενικούς λόγους
και να είναι σύμφωνοι με την αρχή της αναλογικότητας.
4. Ανεξαρτήτως της παρ. 2, οι αναθέτοντες φορείς
μπορούν να απαιτήσουν από τις ενώσεις οικονομικών
φορέων να περιβληθούν συγκεκριμένη νομική μορφή ε-
φόσον τους ανατεθεί η σύμβαση, στο μέτρο που η σχετι-
κή μεταβολή είναι αναγκαία για την ορθή εκτέλεση της
σύμβασης. Ειδικά στην περίπτωση συμβάσεων έργου, η
νομική μορφή της αναδόχου – ένωσης, πρέπει να είναι
τέτοια ώστε να εξασφαλίζεται η ύπαρξη ενός και μοναδι-
κού αριθμού φορολογικού μητρώου για την ένωση (π.χ.
κοινοπραξία συσταθείσα δια συμβολαιογραφικού εγγρά-
φου).
5. Στις περιπτώσεις υποβολής προσφοράς από ένωση
οικονομικών φορέων, όλα τα μέλη της ευθύνονται έναντι
του αναθέτοντος φορέα αλληλέγγυα και εις ολόκληρον.
Σε περίπτωση ανάθεσης της σύμβασης στην ένωση, η
ευθύνη αυτή εξακολουθεί μέχρι πλήρους εκτέλεσης της
σύμβασης.
Άρθρο 255
Δικαιούμενοι συμμετοχής - Προϋποθέσεις
που σχετίζονται με τη ΣΔΣ και άλλες
διεθνείς συμφωνίες
(άρθρο 43 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

1. Υποψήφιοι ή προσφέροντες και, σε περίπτωση ενώ-
σεων, τα μέλη αυτών, μπορούν να είναι φυσικά ή νομικά
πρόσωπα εγκατεστημένα σε:
α) ένα κράτος – μέλος της Ένωσης ή
β) σε κράτος – μέλος του Ευρωπαϊκού Οικονομικού
Χώρου (Ε.Ο.Χ.) ή
γ) σε τρίτες χώρες που έχουν υπογράψει και κυρώσει
τη ΣΔΣ, στο βαθμό που η υπό ανάθεση σύμβαση καλύ-
πτεται από τα Παραρτήματα 1, 2, 4 και 5 και τις γενικές
σημειώσεις του σχετικού με την Ένωση Προσαρτήματος
Ι της ως άνω ΣΔΣ ή
δ) σε τρίτες χώρες που δεν εμπίπτουν στις ανωτέρω
περιπτώσεις και έχουν συνάψει διμερή ή πολυμερή συμ-
φωνία με την Ένωση.
2. Στο βαθμό που καλύπτεται από τα Παραρτήματα 3, 4
και 5 και τις γενικές σημειώσεις του σχετικού με την Ευ-
ρωπαϊκή Ένωση Προσαρτήματος I΄ της ΣΔΣ, καθώς και
από τις λοιπές διεθνείς συμφωνίες από τις οποίες δε-
σμεύεται η Ένωση, οι αναθέτοντες φορείς κατά την έν-
νοια της περίπτωσης α΄ της παραγράφου 1 του άρθρου
224 επιφυλάσσουν για τα έργα, τα αγαθά, τις υπηρεσίες
και τους οικονομικούς φορείς των χωρών που έχουν υ-
πογράψει τις εν λόγω συμφωνίες μεταχείριση εξίσου ευ-
νοϊκή με αυτήν που επιφυλάσσουν για τα έργα, τα αγα-
θά, τις υπηρεσίες και τους οικονομικούς φορείς της Έ-
νωσης.
Άρθρο 256
Συμβάσεις ανατιθέμενες κατ’ αποκλειστικότητα
(άρθρο 38 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

1. Οι αναθέτοντες φορείς μπορούν να παραχωρούν
κατ’ αποκλειστικότητα, υπό τους ειδικότερους όρους
του παρόντος άρθρου και της απόφασης της παρ. 4, το
δικαίωμα συμμετοχής σε διαδικασίες σύναψης συμβάσε-
ων σε:
α) Προστατευμένα Παραγωγικά Εργαστήρια του άρ-
θρου 17 του ν. 2646/1998 (Α΄ 236).
β) Κοινωνικούς Συνεταιρισμούς Περιορισμένης Ευθύ-
νης του άρθρου 12 του ν. 2716/1999 (Α΄ 96).
γ) Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις Ένταξης
του σημείου α΄ της παρ. 2 του άρθρου 2 του ν. 4019/2011
(Α΄ 216) και
δ) κάθε άλλο οικονομικό φορέα που έχει ως κύριο σκο-
πό, δυνάμει του καταστατικού του, την επαγγελματική
και κοινωνική ένταξη ατόμων με αναπηρία ή μειονεκτού-
ντων προσώπων, εφόσον περισσότεροι από τουλάχιστον
30% των εργαζομένων του φορέα είναι εργαζόμενοι με
αναπηρία ή μειονεκτούντες εργαζόμενοι ή εφόσον πε-
ρισσότεροι από τουλάχιστον 30% των εργαζομένων στα
προγράμματα αυτά είναι εργαζόμενοι με αναπηρία ή μει-
ονεκτούντες εργαζόμενοι.
2. Οι αναθέτοντες φορείς μπορούν να προβλέπουν την
εκτέλεση των συμβάσεων στο πλαίσιο προγραμμάτων
προστατευμένης απασχόλησης, εφόσον περισσότεροι
από τουλάχιστον 30% των εργαζομένων στα προγράμ-
ματα αυτά είναι εργαζόμενοι με αναπηρία ή μειονεκτού-
ντες εργαζόμενοι.
3. Η επιλογή των αναδόχων μεταξύ των ως άνω κατη-
γοριών οικονομικών φορέων πραγματοποιείται δυνάμει
σχετικής πρόσκλησης που απευθύνεται στο σύνολο αυ-
τών των φορέων. Η προκήρυξη του διαγωνισμού ή η πρό-
σκληση αναφέρει το παρόν άρθρο.
4. Με προεδρικό διάταγμα που εκδιδεται κατόπιν πρό-
τασης των Υπουργών Εσωτερικών και Διοικητικής Ανα-
συγκρότησης, Οικονομίας, Ανάπτυξης και Τουρισμού,
Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλλη-
λεγγύης, Υγείας και Οικονομικών καθορίζονται:
α) το κατώτατο ποσοστό των συμβάσεων τις οποίες οι
αναθέτοντες φορείς αναθέτουν υποχρεωτικά δυνάμει
του παρόντος άρθρου και ο τρόπος υπολογισμού του,
β) τα είδη και οι κατηγορίες των κατ’ αποκλειστικότητα
ανατιθέμενων συμβάσεων,
γ) οι ειδικότεροι όροι ανάθεσης των συμβάσεων του
παρόντος άρθρου,
δ) διαφορετικό ελάχιστο ποσοστό εργαζομένων που
ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού, εφόσον ο-
ρίζεται ανώτερο του 30% και κάθε άλλο αναγκαίο θέμα.
Άρθρο 257
Εχεμύθεια
(άρθρο 39 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

1. Εκτός αν προβλέπεται άλλως στο παρόν Βιβλίο (άρ-
θρα 222 έως 338) ή στην κείμενη νομοθεσία και με την ε-
πιφύλαξη των υποχρεώσεων σχετικά με τη δημοσιοποίη-
ση των συναπτόμενων συμβάσεων και την ενημέρωση
των υποψηφίων και των προσφερόντων, κατά τα οριζό-
μενα στα άρθρα 294 και 300, ο αναθέτων φορέας δεν α-
ποκαλύπτει πληροφορίες που του έχουν διαβιβάσει οικο-
νομικοί φορείς και τις οποίες έχουν χαρακτηρίσει ως ε-
μπιστευτικές, συμπεριλαμβανομένων, ενδεικτικά, των
τεχνικών ή εμπορικών απορρήτων και των εμπιστευτι-
κών πτυχών των προσφορών.
2. Οι αναθέτοντες φορείς μπορούν να επιβάλλουν α-
παιτήσεις στους οικονομικούς φορείς, με σκοπό την
προστασία του εμπιστευτικού χαρακτήρα των πληροφο-
ριών, τις οποίες παρέχουν οι αναθέτοντες φορείς καθ’ ό-
λη τη διαδικασία σύναψης συμβάσεων, συμπεριλαμβανο-
μένων των πληροφοριών που καθίστανται διαθέσιμες σε
σχέση με τη λειτουργία ενός συστήματος προεπιλογής,
ανεξαρτήτως του αν αυτό έχει αποτελέσει ή όχι αντικεί-
μενο γνωστοποίησης για την ύπαρξη συστήματος προε-
πιλογής που χρησιμοποιείται ως μέσο για την προκήρυξη
διαγωνισμού. Οι αναθέτοντες φορείς μπορούν επίσης να
απαιτήσουν από τους οικονομικούς φορείς να διασφαλί-
ζουν την τήρηση των απαιτήσεων αυτών από το προσω-
πικό τους, τους υπεργολάβους τους και κάθε άλλο τρίτο
πρόσωπο που χρησιμοποιούν κατά την ανάθεση ή εκτέ-
λεση της σύμβασης.
3. Εφόσον ένας οικονομικός φορέας χαρακτηρίζει
πληροφορίες εμπιστευτικές, λόγω ύπαρξης τεχνικού ή
εμπορικού απορρήτου, στη σχετική δήλωσή του, αναφέ-
ρει ρητά όλες τις σχετικές διατάξεις νόμου ή διοικητικές
πράξεις που επιβάλλουν την εμπιστευτικότητα της συ-
γκεκριμένης πληροφορίας.
4. Δεν χαρακτηρίζονται ως εμπιστευτικές πληροφο-
ρίες σχετικά με τις τιμές μονάδος, τις προσφερόμενες
ποσότητες, την οικονομική προσφορά και τα στοιχεία
της τεχνικής προσφοράς που χρησιμοποιούνται για την
αξιολόγησή της.
Άρθρο 258
Κανόνες που εφαρμόζονται στις επικοινωνίες
(άρθρο 40 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

1. Με την επιφύλαξη των παραγράφων 8 και 11 όλες οι
επικοινωνίες, καθώς και όλες οι ανταλλαγές πληροφο-
ριών δυνάμει του παρόντος Βιβλίου (άρθρα 222 έως
338), ιδίως η ηλεκτρονική υποβολή των προσφορών, ε-
κτελούνται μέσω του Ε.Σ.Η.Δ.Η.Σ. , σύμφωνα με τις α-
παιτήσεις του παρόντος άρθρου.
Τα εργαλεία και οι συσκευές που χρησιμοποιούνται για
τις επικοινωνίες μέσω του Ε.Σ.Η.Δ.Η.Σ., καθώς και τα τε-
χνικά χαρακτηριστικά τους, δεν δημιουργούν διακρίσεις,
είναι γενικώς διαθέσιμα και διαλειτουργικά με τις γενικά
χρησιμοποιούμενες ΤΠΕ, και δεν περιορίζουν την πρό-
σβαση των οικονομικών φορέων στη διαδικασία σύνα-
ψης σύμβασης.
Κατά παρέκκλιση των προβλεπομένων στο πρώτο και
δεύτερο εδάφιο της παρούσας παραγράφου, οι αναθέτο-
ντες φορείς δεν υποχρεούνται να απαιτούν τη χρήση
του Ε.Σ.Η.Δ.Η.Σ. κατά τη διαδικασία υποβολής στις ακό-
λουθες περιπτώσεις:
α) όταν, λόγω του ειδικού χαρακτήρα της σύμβασης, η
χρήση ηλεκτρονικών μέσων επικοινωνίας θα απαιτούσε
συγκεκριμένα εργαλεία, συσκευές ή μορφότυπους αρ-
χείων που δεν διατίθενται γενικά ή δεν υποστηρίζονται
από γενικά διαθέσιμες εφαρμογές,
β) όταν οι εφαρμογές που υποστηρίζουν μορφότυπους
αρχείων κατάλληλους για την περιγραφή των προσφο-
ρών, χρησιμοποιούν μορφότυπους αρχείων που δεν μπο-
ρούν να υποστούν επεξεργασία από οποιαδήποτε άλλη
ανοιχτή ή γενικά διαθέσιμη εφαρμογή ή υπόκεινται σε
σχήμα αποκλειστικών αδειών εκμετάλλευσης και δεν
μπορούν να διατεθούν για μεταφόρτωση ή εξ αποστάσε-
ως χρήση από τον αναθέτοντα φορέα,
γ) όταν η χρήση του Ε.Σ.Η.Δ.Η.Σ. θα απαιτούσε ειδικό
εξοπλισμό γραφείου, ο οποίος δεν διατίθεται γενικά
στους αναθέτοντες φορείς,
δ) όταν τα έγγραφα της σύμβασης απαιτούν την υπο-
βολή υλικών ή υπό κλίμακα προπλασμάτων τα οποία δεν
είναι δυνατόν να διαβιβασθούν μέσω του Ε.Σ.Η.Δ.Η.Σ..
Όσον αφορά στις επικοινωνίες για τις οποίες δεν χρη-
σιμοποιούνται ηλεκτρονικά μέσα επικοινωνίας, σύμφωνα
με το τρίτο εδάφιο, η επικοινωνία γίνεται με το ταχυδρο-
μείο ή με άλλο κατάλληλο μέσο ή με συνδυασμό ταχυ-
δρομικών ή άλλων καταλλήλων μέσων και ηλεκτρονικών
μέσων.
Κατά παρέκκλιση των προβλεπομένων στο πρώτο και
δεύτερο εδάφιο της παρούσας παραγράφου, οι αναθέτο-
ντες φορείς δεν υποχρεούνται να απαιτούν από τους οι-
κονομικούς φορείς τη χρήση του Ε.Σ.Η.Δ.Η.Σ. κατά τη
διαδικασία υποβολής, στο μέτρο που απαιτείται η χρήση
άλλων μέσων επικοινωνίας πλην των ηλεκτρονικών είτε
α) σε περίπτωση παραβίασης της ασφάλειας του
Ε.Σ.Η.Δ.Η.Σ. είτε
β) αν για την προστασία του ιδιαιτέρως ευαίσθητου χα-
ρακτήρα των πληροφοριών απαιτείται υψηλό επίπεδο
προστασίας το οποίο δεν μπορεί να εξασφαλισθεί κα-
τάλληλα με τη χρήση ηλεκτρονικών μέσων και συσκευ-
ών που διατίθενται γενικά σε οικονομικούς φορείς ή
μπορούν να διατεθούν σε αυτούς με άλλα μέσα πρόσβα-
σης, κατά την έννοια της παραγράφου 5.
Εναπόκειται στους αναθέτοντες φορείς που απαιτούν,
σύμφωνα με το δεύτερο εδάφιο της παρούσας παραγρά-
φου, άλλα μέσα επικοινωνίας πλην των ηλεκτρονικών
για τη διαδικασία υποβολής, να αναφέρουν, στη χωριστή
έκθεση που προβλέπεται στο άρθρο 341 του Βιβλίου ΙΙΙ
τους λόγους για αυτή την απαίτηση. Εφόσον συντρέχει
περίπτωση, οι αναθέτοντες φορείς αναφέρουν στη χωρι-
στή έκθεση τους λόγους για τους οποίους κρίνεται απα-
ραίτητη η χρήση άλλων μέσων επικοινωνίας πλην των η-
λεκτρονικών μέσων κατ’ εφαρμογή του πέμπτου εδαφί-
ου της παρούσας παραγράφου.
2. Κατά παρέκκλιση της παρ. 1, μπορεί να χρησιμοποι-
είται προφορική επικοινωνία σε σχέση με άλλες ανακοι-
νώσεις πλην των βασικών στοιχείων της διαδικασίας σύ-
ναψης σύμβασης, υπό τον όρο ότι το περιεχόμενο της
προφορικής επικοινωνίας τεκμηριώνεται επαρκώς. Προς
τούτο, τα ουσιαστικά στοιχεία της διαδικασίας σύναψης
σύμβασης περιλαμβάνουν τα έγγραφα της σύμβασης,
τις αιτήσεις συμμετοχής και τις επιβεβαιώσεις ενδιαφέ-
ροντος και τις προσφορές. Ειδικότερα, οι προφορικές ε-
πικοινωνίες με τους προσφέροντες, οι οποίες θα μπο-
ρούσαν να έχουν σημαντικό αντίκτυπο στο περιεχόμενο
και την αξιολόγηση των προσφορών τεκμηριώνονται ε-
παρκώς και με ενδεδειγμένα μέσα, όπως με γραπτά ή η-
χητικά αρχεία ή συνόψεις των βασικών στοιχείων της ε-
πικοινωνίας.
3. Σε κάθε επικοινωνία, ανταλλαγή και αποθήκευση
πληροφοριών, οι αναθέτοντες φορείς μεριμνούν για τη
διαφύλαξη της ακεραιότητας των δεδομένων και του α-
πορρήτου των προσφορών και των αιτήσεων συμμετο-
χής. Εξετάζουν το περιεχόμενο των προσφορών και των
αιτήσεων συμμετοχής μόνο μετά τη λήξη της προθε-
σμίας υποβολής τους.
4. Όσον αφορά στις συμβάσεις έργων και τους διαγω-
νισμούς μελετών, οι αναθέτοντες φορείς μπορούν να α-
παιτούν τη χρήση συγκεκριμένων ηλεκτρονικών μέσων,
όπως ηλεκτρονικών εργαλείων μοντελοποίησης κτιριο-
δομικών πληροφοριών ή παρόμοιων μέσων. Σε τέτοιες
περιπτώσεις οι αναθέτοντες φορείς προσφέρουν εναλ-
λακτικά μέσα πρόσβασης, σύμφωνα με την παρ. 5, έως
ότου τα εν λόγω εργαλεία να διατεθούν γενικά, κατά την
έννοια του δευτέρου εδαφίου της παρ. 1.
5. Οι αναθέτοντες φορείς μπορούν, όπου κριθεί απα-
ραίτητο, να απαιτούν τη χρήση εργαλείων και συσκευών
που δεν διατίθενται γενικώς, υπό την προϋπόθεση ότι
προσφέρουν εναλλακτικά μέσα πρόσβασης.
Οι αναθέτοντες φορείς θεωρείται ότι προσφέρουν άλ-
λα κατάλληλα μέσα πρόσβασης σε οποιαδήποτε από τις
ακόλουθες περιπτώσεις:
α) όταν προσφέρουν ελεύθερη, πλήρη, άμεση και δω-
ρεάν πρόσβαση με ηλεκτρονικά μέσα στα εν λόγω εργα-
λεία και συσκευές από την ημερομηνία δημοσίευσης της
προκήρυξης/ γνωστοποίησης, σύμφωνα με το Παράρτη-
μα IX του Προσαρτήματος Β΄ ή από την ημερομηνία απο-
στολής της πρόσκλησης επιβεβαίωσης ενδιαφέροντος ή,
σε οποιαδήποτε άλλη περίπτωση, από το χρονικό σημείο
έναρξης της διαδικασίας σύναψης σύμβασης, σύμφωνα
με το άρθρο 290. Το κείμενο της προκήρυξης ή η πρό-
σκληση επιβεβαίωσης ενδιαφέροντος καθορίζει τη διαδι-
κτυακή διεύθυνση στην οποία διατίθενται τα εργαλεία
και οι συσκευές αυτές
β) όταν διασφαλίζουν ότι οι προσφέροντες που δεν έ-
χουν πρόσβαση στα εν λόγω εργαλεία και συσκευές ή
δεν έχουν τη δυνατότητα να τα αποκτήσουν εντός των
σχετικών προθεσμιών, μπορούν να έχουν πρόσβαση στη
διαδικασία σύναψης σύμβασης χρησιμοποιώντας προ-
σωρινά διακριτικά (πρόσβασης) διαθέσιμα δωρεάν στο
διαδίκτυο, υπό τον όρο ότι για την αδυναμία πρόσβασης
δεν ευθύνεται ο ίδιος ο προσφέρων ή
γ) όταν υποστηρίζουν έναν εναλλακτικό δίαυλο για
την ηλεκτρονική υποβολή των προσφορών.
6. Το Ε.Σ.Η.Δ.Η.Σ. οφείλει να συμμορφώνεται με: α)
Τις απαιτήσεις Παραρτήματος V του Προσαρτήματος Β΄
του παρόντος νόμου και
β) Τους κανόνες του παρόντος άρθρου και του άρθρου
259. Πέραν των ανωτέρω το Ε.Σ.Η.Δ.Η.Σ. οφείλει να τη-
ρεί τα οριζόμενα: α) στο ν. 3979/2011 και στην κατ' εξου-
σιοδότηση αυτού εκδοθείσα νομοθεσία, ιδίως στο Πλαί-
σιο Παροχής Υπηρεσιών Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης
(ΠΗΔ), το οποίο κυρώθηκε με την με αριθμ.
ΥΑΠ/Φ.40.4/1/989/2012 Απόφαση του Υφυπουργού Διοι-
κητικής Μεταρρύθμισης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνη-
σης και β) στο π.δ. 25/2014.
7. Το παρόν άρθρο εφαρμόζεται στις συμβάσεις με ε-
κτιμώμενη αξία ανώτερη των εξήντα χιλιάδων (60.000)
ευρώ, μη συμπεριλαμβανομένου ΦΠΑ.
8. Με κοινή απόφαση των Υπουργών Οικονομίας, Ανά-
πτυξης και Τουρισμού και Υποδομών, Μεταφορών και Δι-
κτύων καθορίζονται οι τεχνικές λεπτομέρειες και διαδι-
κασίες του παρόντος άρθρου κατά την ανάθεση και εκτέ-
λεση των συμβάσεων έργων, μελετών και τεχνικών υπη-
ρεσιών σχετικά με:
α) τον προσδιορισμό του περιεχομένου, των κανόνων
και λεπτομερειών χρήσης των επιμέρους εργαλείων του
Ε.Σ.Η.Δ.Η.Σ., όπως της διαδικτυακής διαχείρισης αιτημά-
των και πληροφοριών, της χρήσης προτύπων και υπο-
δειγμάτων, της ηλεκτρονικής κοινοποίησης, της διαδικα-
σίας ηλεκτρονικής σύναψης των δημόσιων συμβάσεων
που συνάπτονται, των ηλεκτρονικών καταλόγων, των η-
λεκτρονικών πλειστηριασμών, των δυναμικών συστημά-
των αγορών, των ηλεκτρονικών παραγγελιών, της ηλε-
κτρονικής τιμολόγησης, των ηλεκτρονικών πληρωμών,
β) τους όρους και τις προϋποθέσεις για την υποβολή,
τη γνωστοποίηση, τη διακίνηση εγγράφων μέσω του Ε-
ΣΗΔΗΣ, τον τύπο και το περιεχόμενό τους, τον προσδιο-
ρισμό του χρόνου αποστολής ή παραλαβής και τον υπο-
λογισμό των προθεσμιών, τεκμήρια γνωστοποίησης και
απόκτησης πρόσβασης από τον ενδιαφερόμενο οικονο-
μικό φορέα, καθώς και τον τρόπο και την απόδειξη πρό-
σβασης σε έγγραφα μέσω του Ε.Σ.Η.Δ.Η.Σ. και χορήγη-
σης αντιγράφων και
γ) τον καθορισμό και την εφαρμογή μέτρων εκπαίδευ-
σης των χρηστών, μέσω σχετικών προγραμμάτων και σε-
μιναρίων εκπαίδευσης και επιμόρφωσης ή της σύνταξης
κωδίκων πρακτικής.
9. Με κοινή απόφαση των Υπουργών Οικονομίας, Ανά-
πτυξης και Τουρισμού, Υποδομών, Μεταφορών και Δι-
κτύων και των συναρμόδιων Υπουργών καθορίζονται οι
τεχνικές λεπτομέρειες και διαδικασίες του παρόντος άρ-
θρου κατά την ανάθεση και εκτέλεση των συμβάσεων
σχετικά με τη διαλειτουργική σύνδεση του Ε.Σ.Η.Δ.Η.Σ.
με την Εθνική Βάση Δεδομένων Δημοσίων Συμβάσεων
της Αρχής και τα πληροφοριακά συστήματα των αναθε-
τουσών αρχών και των πάσης φύσεως φορέων του δη-
μόσιου τομέα, όπως το Γενικό Εμπορικό Μητρώο, το Μη-
τρώο Δεσμεύσεων του Γενικού Λογιστηρίου του Κρά-
τους, τα σχετικά Μητρώα του Υπουργείου Υποδομών,
Μεταφορών και Δικτύων (ΜΕΚ, ΜΕΕΠ, κ.λπ.), του Προ-
γράμματος ΔΙΑΥΓΕΙΑ του ν. 3861/2010 (Α΄112), όσον α-
φορά στοιχεία και έγγραφα των δημοσίων συμβάσεων
που αφορούν στη διαφάνεια και καταχωρίζονται υποχρε-
ωτικά στο ΚΗΜΔΗΣ, με το Ολοκληρωμένο Πληροφορια-
κό Σύστημα παρακολούθησης συγχρηματοδοτούμενων
έργων, και με κάθε άλλο πληροφοριακό σύστημα που
κρίνεται απαραίτητο για την παρακολούθηση των δημο-
σίων συμβάσεων για ελεγκτικούς, δημοσιονομικούς,
στατιστικούς και λοιπούς σκοπούς των φορολογικών α-
σφαλιστικών, δικαστικών και εισαγγελικών αρχών, κα-
θώς και με τα πληροφοριακά συστήματα της Ένωσης και
άλλων κρατών-μελών.
10. Με απόφαση του Υπουργού Οικονομίας, Ανάπτυ-
ξης και Τουρισμού καθορίζονται οι τεχνικές λεπτομέρει-
ες και διαδικασίες του παρόντος άρθρου για τις συμβά-
σεις προμηθειών και υπηρεσιών του παρόντος Βιβλίου
(άρθρα 222 έως 338) σχετικά με:
α) τη λειτουργία της ηλεκτρονικής πύλης Ε.Σ.Η.Δ.Η.Σ.,
τη δομή και το περιεχόμενό της, σύμφωνα με τις διατά-
ξεις του ν. 3979/ 2011 και του ΠΗΔ, τη διαβάθμιση των
χρηστών, τον τρόπο πρόσβασης και μελέτης των εγγρά-
φων των διαγωνισμών και τη δημιουργία και χορήγηση
αντιγράφων με χρήση ΤΠΕ, τα αντίστοιχα αναγνωριστι-
κά και διαπιστευτήρια και τα ειδικότερα θέματα και μεθό-
δους εγγραφής, αυθεντικοποίησης, την πολιτική ασφά-
λειας του δικτυακού τόπου και την εφαρμογή της κείμε-
νης νομοθεσίας για την προστασία προσωπικών δεδομέ-
νων των χρηστών του Ε.Σ.Η.Δ.Η.Σ.,
β) τον προσδιορισμό του περιεχομένου, των κανόνων
και λεπτομερειών χρήσης των επιμέρους εργαλείων του
Ε.Σ.Η.Δ.Η.Σ., όπως της διαδικτυακής διαχείρισης αιτημά-
των και πληροφοριών, της χρήσης προτύπων και υπο-
δειγμάτων, της ηλεκτρονικής κοινοποίησης, της διαδικα-
σίας ηλεκτρονικής σύναψης των συμβάσεων που συνά-
πτονται, των ηλεκτρονικών καταλόγων, των ηλεκτρονι-
κών πλειστηριασμών, των δυναμικών συστημάτων αγο-
ρών, των ηλεκτρονικών παραγγελιών, της ηλεκτρονικής
τιμολόγησης, των ηλεκτρονικών πληρωμών,
γ) τους όρους και τις προϋποθέσεις για την υποβολή,
τη γνωστοποίηση, τη διακίνηση εγγράφων μέσω του
Ε.Σ.Η.Δ.Η.Σ., τον τύπο και το περιεχόμενό τους, τον
προσδιορισμό του χρόνου αποστολής ή παραλαβής και
τον υπολογισμό των προθεσμιών, τεκμήρια γνωστοποίη-
σης και απόκτησης πρόσβασης από τον ενδιαφερόμενο
οικονομικό φορέα, καθώς και τον τρόπο και την απόδειξη
πρόσβασης σε έγγραφα μέσω του Ε.Σ.Η.Δ.Η.Σ. και χορή-
γησης αντιγράφων,
δ) τον καθορισμό και την εφαρμογή μέτρων εκπαίδευ-
σης των χρηστών, μέσω σχετικών προγραμμάτων και σε-
μιναρίων εκπαίδευσης και επιμόρφωσης ή με τη σύνταξη
κωδίκων πρακτικής και
ε) τους όρους και προϋποθέσεις που εξασφαλίζουν, σε
τεχνικό επίπεδο, την αδιάλειπτη και ορθή λειτουργία του
Ε.Σ.Η.Δ.Η.Σ. στη Γενική Γραμματεία Εμπορίου και Προ-
στασίας Καταναλωτή του Υπουργείου Οικονομίας, Ανά-
πτυξης και Τουρισμού.
11. Κατ΄εξαίρεση, εφόσον οι αναθέτοντες φορείς λει-
τουργούν δικά τους ηλεκτρονικά μέσα επικοινωνίας,
σύμφωνα με τις απαιτήσεις των παραγράφων 1έως 6 και
8 και το άρθρο 259 αναλογικά εφαρμοζόμενο, είναι δυ-
νατή η παρέκκλιση από την υποχρέωση εκτέλεσης των
επικοινωνιών, καθώς και των ανταλλαγών πληροφοριών
δυνάμει του παρόντος βιβλίου, μέσω του Ε.Σ.Η.Δ.Η.Σ..
Με κοινή απόφαση των Υπουργών Οικονομίας, Ανάπτυ-
ξης και Τουρισμού, καθώς και του αρμόδιου κατά περί-
πτωση εποπτεύοντος Υπουργού, η οποία εκδίδεται κατό-
πιν αιτιολογημένου αιτήματος αναθέτοντος φορέα, πα-
ρέχεται η σχετική εξαίρεση.
12. Στις συμβάσεις της παρ. 7 εφαρμόζεται αναλογικά
η παρ. 6 του άρθρου 36.
Άρθρο 259
Πολιτική Ασφαλείας ΕΣΗΔΗΣ
(άρθρο 40 παρ. 6 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

1. Το επίπεδο ασφαλείας του Ε.Σ.Η.Δ.Η.Σ. είναι ανάλο-
γο προς τους κινδύνους.
2. Στα εργαλεία και τις συσκευές για την ηλεκτρονική
διαβίβαση και παραλαβή προσφορών, καθώς και για την
ηλεκτρονική παραλαβή αιτήσεων συμμετοχής πρέπει να
τηρούνται τα ακόλουθα:
α) οι πληροφορίες σχετικά με τις προδιαγραφές για
την ηλεκτρονική υποβολή προσφορών και αιτήσεων συμ-
μετοχής, συμπεριλαμβανομένης της κρυπτογράφησης
και της χρονοσήμανσης είναι διαθέσιμες στους ενδιαφε-
ρομένους,
β) απαιτούνται προηγμένες ηλεκτρονικές υπογραφές,
όπως ορίζονται στο π.δ. 150/2001. Οι αναθέτοντες φο-
ρείς αποδέχονται τις προηγμένες ηλεκτρονικές υπογρα-
φές που υποστηρίζονται από αναγνωρισμένο πιστοποιη-
τικό, λαμβάνοντας υπόψη αν τα πιστοποιητικά χορηγού-
νται από έναν πάροχο υπηρεσιών πιστοποίησης ο οποίος
περιλαμβάνεται στον κατάλογο εμπίστευσης που προ-
βλέπεται στην απόφαση 2009/767/ΕΚ της Επιτροπής, α-
νεξάρτητα από το αν έχουν δημιουργηθεί με ή χωρίς α-
σφαλή διάταξη δημιουργίας υπογραφών, με την επιφύ-
λαξη της συμμόρφωσης με τις ακόλουθες προϋποθέ-
σεις:
αα) Οι αναθέτοντες φορείς πρέπει να καθορίζουν τον
απαιτούμενο μορφότυπο προηγμένων υπογραφών, βά-
σει των μορφοτύπων που έχουν θεσπιστεί με την από-
φαση 2011/130/ΕΕ της Επιτροπής, και να θέτουν σε ε-
φαρμογή τα αναγκαία μέτρα ώστε να είναι σε θέση να ε-
πεξεργαστούν τεχνικά τους εν λόγω μορφοτύπους· ό-
ταν χρησιμοποιείται διαφορετικός μορφότυπος ηλεκτρο-
νικής υπογραφής, τότε η ηλεκτρονική υπογραφή ή ο φο-
ρέας του ηλεκτρονικού εγγράφου περιλαμβάνει πληρο-
φορίες σχετικά με τις ισχύουσες δυνατότητες επικύρω-
σης, υπό την ευθύνη της Εθνικής Επιτροπής Τηλεπικοι-
νωνιών και Ταχυδρομείων (ΕΕΤΤ).
Οι δυνατότητες επικύρωσης επιτρέπουν στον αναθέ-
τοντα φορέα να επικυρώνει, σε σύγχρονη σύνδεση, δω-
ρεάν και κατά τρόπο κατανοητό για άτομα με διαφορετι-
κή μητρική γλώσσα, την ηλεκτρονική υπογραφή που έχει
παραληφθεί, ως προηγμένη ηλεκτρονική υπογραφή, υ-
ποστηριζόμενη από αναγνωρισμένο πιστοποιητικό.
Η ΕΕΤΤ κοινοποιεί τις πληροφορίες σχετικά με τον πά-
ροχο των υπηρεσιών επικύρωσης στην Επιτροπή.
ββ) Σε περίπτωση προσφορών που υπογράφονται με
την υποστήριξη αναγνωρισμένου πιστοποιητικού που πε-
ριλαμβάνεται στον κατάλογο εμπίστευσης, οι αναθέτο-
ντες φορείς δεν πρέπει να εφαρμόζουν πρόσθετες απαι-
τήσεις που ενδέχεται να εμποδίσουν τη χρήση των εν
λόγω υπογραφών από τους προσφέροντες.
Για τα έγγραφα που χρησιμοποιούνται στο πλαίσιο
διαδικασίας σύναψης σύμβασης και υπογράφονται από
αρμόδια αρχή κράτους - μέλους ή άλλο φορέα έκδοσης,
η αρμόδια αρχή ή φορέας έκδοσης μπορεί να καθορίζει
τον απαιτούμενο μορφότυπο προηγμένων υπογραφών,
σύμφωνα με τις απαιτήσεις της παρ. 2 του άρθρου 1 της
απόφασης 2011/130/ΕΕ. Επίσης θέτει σε εφαρμογή τα
μέτρα που είναι αναγκαία ώστε να είναι σε θέση να επε-
ξεργαστεί τεχνικά τους μορφοτύπους αυτούς, συμπερι-
λαμβάνοντας στο σχετικό έγγραφο τις πληροφορίες που
απαιτούνται για την επεξεργασία της υπογραφής. Τα έγ-
γραφα αυτά περιλαμβάνουν στην ηλεκτρονική υπογρα-
φή ή στον φορέα του ηλεκτρονικού εγγράφου πληροφο-
ρίες σχετικά με τις υφιστάμενες δυνατότητες επικύρω-
σης που επιτρέπουν την επικύρωση της παραλαμβανόμε-
νης ηλεκτρονικής υπογραφής σε σύγχρονη σύνδεση,
δωρεάν και κατά τρόπο κατανοητό για τα άτομα με δια-
φορετική μητρική γλώσσα.
3. Οι υπηρεσίες χρονοσήμανσης παρέχονται, σύμφω-
να με τις διατάξεις της με αριθμ. ΥΑΠ/Φ.40.4/163/2013 α-
πόφασης του Υφυπουργού Διοικητικής Μεταρρύθμισης
και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης, από τρίτους, εθνικούς
ή αλλοδαπούς φορείς, πιστοποιημένους από τις αντί-
στοιχες αρμόδιες αρχές για την παροχή τέτοιων υπηρε-
σιών και διασυνδεδεμένους με τον εθνικό χρόνο. Η πα-
ροχή των υπηρεσιών χρονοσήμανσης αποδεικνύεται με
σχετική ηλεκτρονική επιβεβαίωση λήψης των υπηρεσιών
αυτών των φορέων προς το χρήστη, η οποία διαβιβάζε-
ται στο χρήστη μέσω του Ε.Σ.Η.Δ.Η.Σ., με κρυπτογραφη-
μένο τρόπο και επέχει θέση εγγράφου με βέβαιη χρονο-
λογία. Δεν επιτρέπεται στον αναθέτοντα φορέα ή στη
Γενική Γραμματεία Εμπορίου και Προστασίας Καταναλω-
τή η παρέμβαση στη διαδικασία χρονοσήμανσης, όπως
ανωτέρω περιγράφεται.
4. Σε περίπτωση τεχνικής αδυναμίας λειτουργίας του
Ε.Σ.Η.Δ.Η.Σ., η οποία δεν μπορεί να αποκατασταθεί σε
χρόνο που να επιτρέπει την κανονική υποβολή των προ-
σφορών, ο αναθέτων φορέας δεν υποχρεούται, συνολι-
κά ή μερικά, να χρησιμοποιήσει το Ε.Σ.Η.Δ.Η.Σ.. Η ανω-
τέρω αδυναμία πιστοποιείται από τη Διεύθυνση Ανάπτυ-
ξης και Υποστήριξης του Ε.Σ.Η.Δ.Η.Σ. της Γενικής Γραμ-
ματείας Εμπορίου και Προστασίας Καταναλωτή του Υ-
πουργείου Οικονομίας, Ανάπτυξης και Τουρισμού και στη
συνέχεια, με αιτιολογημένη απόφασή του, ο αναθέτων
φορέας καθορίζει τον τρόπο διεξαγωγής της διαδικα-
σίας.
5. Το παρόν άρθρο εφαρμόζεται στις συμβάσεις με ε-
κτιμώμενη αξία ανώτερη των εξήντα χιλιάδων (60.000)
ευρώ μη συμπεριλαμβανομένου ΦΠΑ.
6. Οι χρήστες αποκτούν δικαίωμα χρήσης του
Ε.Σ.Η.Δ.Η.Σ., εφόσον διαθέτουν τα ανάλογα διαπιστευ-
τήρια που απαιτούνται, σύμφωνα με την απόφαση της
παραγράφου 7.
7. Με κοινή απόφαση των Υπουργών Εσωτερικών και
Διοικητικής Ανασυγκρότησης και Οικονομίας, Ανάπτυξης
και Τουρισμού, προσδιορίζεται το επίπεδο ασφαλείας
που απαιτείται για τη χρήση του Ε.Σ.Η.Δ.Η.Σ. στα διάφο-
ρα στάδια της διαδικασίας σύναψης συμβάσεων και των
λοιπών εφαρμογών του συστήματος αυτού.
Άρθρο 260
Κεντρικό Ηλεκτρονικό Μητρώο
Δημοσίων Συμβάσεων (ΚΗΜΔΗΣ)

Για τη συλλογή, επεξεργασία και δημοσιοποίηση στοι-
χείων αναφορικά με τις συμβάσεις του παρόντος Βιβλίου
(άρθρα 222 έως 338) εφαρμόζεται αναλόγως το άρθρο
38.
Άρθρο 261
Ονοματολογίες
(άρθρο 41 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

Οποιεσδήποτε αναφορές σε ονοματολογίες στο πλαί-
σιο διαδικασιών σύναψης συμβάσεων γίνονται με τη
χρήση του «Κοινού λεξιλόγιου για τις δημόσιες συμβά-
σεις (CPV)» όπως υιοθετήθηκε με τον κανονισμό (ΕΚ) α-
ριθμ. 2195/2002 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του
Συμβουλίου της 5ης Νοεμβρίου 2002, για το κοινό λεξι-
λόγιο για τις δημόσιες συμβάσεις.
Άρθρο 262
Συγκρούσεις συμφερόντων
(άρθρο 42 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

Οι αναθέτοντες φορείς που είναι αναθέτουσες αρχές
λαμβάνουν κατάλληλα μέτρα, κατά τις επόμενες παρα-
γράφους, για
α) την αποτελεσματική πρόληψη,
β) τον εντοπισμό και
γ) την επανόρθωσησυγκρούσεων συμφερόντων που
προκύπτουν κατά τη διεξαγωγή διαδικασιών σύναψης
σύμβασης, συμπεριλαμβανομένου του σχεδιασμού και
της προετοιμασίας της διαδικασίας, καθώς και της κα-
τάρτισης των εγγράφων της διαδικασίας σύναψης σύμ-
βασης, ούτως ώστε να αποφεύγονται τυχόν στρεβλώ-
σεις του ανταγωνισμού και να διασφαλίζεται η ίση μετα-
χείριση όλων των οικονομικών φορέων.
2. Κατάσταση σύγκρουσης συμφερόντων συντρέχει ι-
δίως όταν μέλη του προσωπικού της αναθέτουσας αρχής
ή παρόχου υπηρεσιών για τη σύναψη σύμβασης που ε-
νεργεί εξ ονόματος της αναθέτουσας αρχής, τα οποία ε-
μπλέκονται στη διεξαγωγή της διαδικασίας σύναψης
σύμβασης ή μπορούν να επηρεάσουν την έκβασή της έ-
χουν, άμεσα ή έμμεσα, χρηματοοικονομικό, οικονομικό ή
άλλο προσωπικό συμφέρον, κατά τα ειδικότερα προβλε-
πόμενα στην παράγραφο 4, το οποίο θα μπορούσε να ε-
κληφθεί ως στοιχείο που θίγει την αμεροληψία και την α-
νεξαρτησία τους στο πλαίσιο της διαδικασίας σύναψης
της σύμβασης.
3. Η σύγκρουση συμφερόντων αφορά ιδίως τα ακό-
λουθα πρόσωπα:
α) μέλη του προσωπικού της αναθέτουσας αρχής ή
του παρόχου υπηρεσιών για τη σύναψη συμβάσεων, ο ο-
ποίος ενεργεί εξ ονόματος της αναθέτουσας αρχής, συ-
μπεριλαμβανομένων των μελών των αποφαινόμενων
ή/και γνωμοδοτικών οργάνων ή /και
β) τα μέλη των οργάνων διοίκησης ή και άλλων οργά-
νων της αναθέτουσας αρχής
γ) τους συζύγους και συγγενείς εξ αίματος ή εξ αγχι-
στείας, κατ’ ευθεία μεν γραμμή απεριορίστως, εκ πλαγί-
ου δε έως και τέταρτου βαθμού των προσώπων των πε-
ριπτώσεων α΄ και β΄, τα οποία:
αα) εμπλέκονται στη διεξαγωγή της διαδικασίας σύνα-
ψης σύμβασης, συμπεριλαμβανομένου του σχεδιασμού
και της προετοιμασίας της διαδικασίας, καθώς και της
κατάρτισης των εγγράφων της διαδικασίας σύναψης
σύμβασης ή /και
ββ) μπορούν να επηρεάσουν την έκβασή της.
4. Για τους σκοπούς του παρόντος άρθρου, ως «συμ-
φέροντα» νοούνται προσωπικά, οικογενειακά, οικονομι-
κά, πολιτικά ή άλλα κοινά συμφέροντα με τους υποψηφί-
ους ή προσφέροντες ή με τους υπεργολάβους αυτών ή
με οποιοδήποτε μέλος υποψήφιας/προσφέρουσας ένω-
σης οικονομικών φορέων, συμπεριλαμβανομένων και α-
ντικρουόμενων επαγγελματικών συμφερόντων, όπως ι-
δίως:
α) Η συμμετοχή προσώπου της παρ. 3 στα όργανα δι-
οίκησης ή διαχείρισης ενός οικονομικού φορέα, όταν ο
εν λόγω οικονομικός φορέας συμμετέχει στη διαδικασία
σύναψης σύμβασης που διενεργεί η αναθέτουσα αρχή.
β) Η κατοχή από πρόσωπο των περιπτώσεων α΄ ή/και
β΄ της παρ. 3, ποσοστού άνω του 0,5% των μετοχών, ε-
ταιρικών μεριδίων ή άλλης φύσης δικαιωμάτων επί του
κεφαλαίου οικονομικού φορέα που συμμετέχει στη δια-
δικασία σύναψης σύμβασης, εφόσον η κατοχή του ανω-
τέρω ποσοστού επιτρέπει τη συμμετοχή στη διαχείριση
του φορέα αυτού.
γ) Η ύπαρξη, κατά τη χρονική περίοδο που έχει ως α-
φετηρία δώδεκα (12) μήνες πριν από την έναρξη της δια-
δικασίας σύναψης της σύμβασης και λήξη την ημέρα σύ-
ναψης αυτής, συμβατικού δεσμού που αφορά είτε στην
παροχή εξηρτημένης εργασίας είτε στην εκτέλεση έρ-
γου ή παροχή υπηρεσιών ή πώληση προϊόντων μεταξύ ε-
νός προσώπου των περιπτώσεων α΄ ή/και β΄ της παρ. 3,
με οικονομικό φορέα που συμμετέχει στη διαδικασία σύ-
ναψης σύμβασης.
5. Τα πρόσωπα που αναφέρονται στις περιπτ. (α) και
(β) της παρ. 3, υποχρεούνται να γνωστοποιήσουν εγγρά-
φως στην αναθέτουσα αρχή τυχόν σύγκρουση συμφερό-
ντων των ιδίων ή των συγγενικών τους προσώπων, υπό
την έννοια της περίπτωσης γ΄ της παρ. 3, σε σχέση με ο-
ποιονδήποτε υποψήφιο ή προσφέροντα, από τη στιγμή
που λαμβάνουν γνώση της εν λόγω σύγκρουσης, προκει-
μένου η αναθέτουσα αρχή να είναι σε θέση να προβεί σε
διορθωτικές ενέργειες, κατά τα οριζόμενα στην παρ. 6.
Παράλληλα, τα πρόσωπα αυτά οφείλουν να απέχουν α-
πό κάθε ενέργεια σχετική με τη διενέργεια της διαδικα-
σίας σύναψης σύμβασης. Η παράβαση των διατάξεων
των προηγούμενων εδαφίων αποτελεί λόγο ακύρωσης
κάθε σχετικής διοικητικής πράξης.
6. Η αναθέτουσα αρχή αποφαίνεται αιτιολογημένα επί
της συνδρομής ή μη κατάστασης σύγκρουσης συμφερό-
ντων. Αν η αναθέτουσα αρχή αποφανθεί ότι συντρέχει
κατάσταση σύγκρουσης συμφερόντων, ενημερώνει αμέ-
σως την Αρχή και λαμβάνει αμελλητί τα κατάλληλα μέ-
τρα προς διασφάλιση της ίσης μεταχείρισης όλων των
διαγωνιζομένων, στα οποία μπορεί να περιλαμβάνεται η
εξαίρεση του συγκεκριμένου προσώπου από οποιαδήπο-
τε συμμετοχή στη σχετική διαδικασία σύναψης σύμβα-
σης, εφαρμοζομένων και των διατάξεων των παράγρα-
φων 4 και 5 του άρθρου 7 του ν. 2690/1999 (Α΄45).
7. Εάν μια σύγκρουση συμφερόντων είναι αδύνατον
να θεραπευθεί με άλλον τρόπο, ο υποψήφιος ή προσφέ-
ρων, ο οποίος σχετίζεται με αυτή, αποκλείεται από τη
διαδικασία, κατά τα ειδικότερα προβλεπόμενα στην περί-
πτωση δ΄ της παρ. 4 του άρθρου 73 του Βιβλίου Ι.
8. Η αναθέτουσα αρχή συντάσσει και αποστέλλει στην
Αρχή γραπτή έκθεση η οποία περιλαμβάνει τις περιπτώ-
σεις σύγκρουσης συμφερόντων που εντοπίστηκαν, κα-
θώς και όλα τα επακόλουθα μέτρα που ελήφθησαν, σύμ-
φωνα με το παρόν άρθρο, κατά τα ειδικότερα προβλεπό-
μενα στο άρθρο 341.
ΤΙΤΛΟΣ 3
ΓΕΝΙΚΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ ΣΥΝΑΨΗΣ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ
ΤΜΗΜΑ Ι
ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ
Άρθρο 263
Επιλογή των διαδικασιών
(άρθρο 44 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

1 Οι αναθέτοντες φορείς μπορούν να προσφεύγουν
στις ανοικτές ή στις κλειστές διαδικασίες ή στις διαδικα-
σίες με διαπραγμάτευση με προηγούμενη προκήρυξη
διαγωνισμού ή στον ανταγωνιστικό διάλογο ή στη σύ-
μπραξη καινοτομίας, όπως ρυθμίζονται, σύμφωνα με το
παρόν Βιβλίο.
2. Η προκήρυξη διαγωνισμού μπορεί να λάβει χώρα με
ένα από τα ακόλουθα μέσα:
α) μέσω περιοδικής ενδεικτικής προκήρυξης , σύμφω-
να με το άρθρο 291, αν η σύμβαση ανατίθεται μέσω κλει-
στής διαδικασίας ή διαδικασίας με διαπραγμάτευση,
β) μέσω γνωστοποίησης για την ύπαρξη συστήματος
προεπιλογής, σύμφωνα με το άρθρο 292, αν η σύμβαση
ανατίθεται μέσω κλειστής διαδικασίας ή διαδικασίας με
διαπραγμάτευση ή με ανταγωνιστικό διάλογο ή σύμπρα-
ξη καινοτομίας,
γ) μέσω της προκήρυξης σύμβασης, σύμφωνα με το
άρθρο 293.
Στην περίπτωση α΄ της παρούσας παραγράφου, οι οι-
κονομικοί φορείς που έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον με-
τά τη δημοσίευση της περιοδικής ενδεικτικής προκήρυ-
ξης προσκαλούνται στη συνέχεια να επιβεβαιώσουν το
ενδιαφέρον τους γραπτώς μέσω πρόσκλησης επιβεβαίω-
σης ενδιαφέροντος, σύμφωνα με το άρθρο 299.
3. Στις ειδικές περιπτώσεις και περιστάσεις που ανα-
φέρονται ρητά στο άρθρο 269, οι αναθέτοντες φορείς
δύνανται να προσφεύγουν στη διαδικασία με διαπραγμά-
τευση χωρίς προηγούμενη προκήρυξη διαγωνισμού.
Άρθρο 264
Ανοικτή διαδικασία
(άρθρο 45 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

1. Στην ανοικτή διαδικασία, κάθε ενδιαφερόμενος οι-
κονομικός φορέας μπορεί να υποβάλει προσφορά στο
πλαίσιο προκήρυξης διαγωνισμού.
Η ελάχιστη προθεσμία για την παραλαβή των προσφο-
ρών ανέρχεται σε τριάντα πέντε (35) ημέρες από την η-
μερομηνία αποστολής της προκήρυξης της σύμβασης
στην Υπηρεσία Εκδόσεων της Ένωσης, με την επιφύλα-
ξη των οριζομένων στο άρθρο 289.
Η προσφορά συνοδεύεται από τις πληροφορίες για
την ποιοτική επιλογή που ζητούνται από τον αναθέτοντα
φορέα.
2. Στις περιπτώσεις όπου οι αναθέτοντες φορείς έ-
χουν δημοσιεύσει περιοδική ενδεικτική προκήρυξη που
δεν χρησιμοποιήθηκε ως μέσο προκήρυξης διαγωνισμού,
η ελάχιστη προθεσμία για την παραλαβή των προσφο-
ρών, όπως ορίζεται στο δεύτερο εδάφιο της παρ. 1, μπο-
ρεί να περιορίζεται σε δεκαπέντε (15) ημέρες, εφόσον
πληρούνται αμφότερες οι ακόλουθες προϋποθέσεις:
α) η περιοδική ενδεικτική προκήρυξη περιελάμβανε, ε-
κτός από τις πληροφορίες που απαιτούνται από το Πα-
ράρτημα VI Μέρος Α΄ Τμήμα I του Προσαρτήματος Β΄
του παρόντος νόμου, όλες τις πληροφορίες που απαι-
τούνται από το Παράρτημα VI Μέρος Α΄ Τμήμα II του
Προσαρτήματος Β΄ του παρόντος νόμου, εφόσον οι πλη-
ροφορίες αυτές ήταν διαθέσιμες κατά τη δημοσίευση
της περιοδικής ενδεικτικής προκήρυξης.
β) η περιοδική ενδεικτική προκήρυξη απεστάλη προς
δημοσίευση στην Υπηρεσία Εκδόσεων της Ένωσης ε-
ντός διαστήματος μεταξύ τριάντα πέντε (35) ημερών και
δώδεκα (12) μηνών πριν από την ημερομηνία αποστολής
στην Υπηρεσία Εκδόσεων της Ένωσης της προκήρυξης
σύμβασης.
3. Όταν επείγουσα κατάσταση καταλλήλως τεκμηριω-
μένη από τον αναθέτοντα φορέα καθιστά αδύνατη την
τήρηση της ελάχιστης προθεσμίας που προβλέπεται στο
δεύτερο εδάφιο της παρ. 1, ο αναθέτων φορέας μπορεί
να ορίζει προθεσμία που δεν μπορεί να είναι μικρότερη
των δεκαπέντε (15) ημερών από την ημερομηνία απο-
στολής της προκήρυξης της σύμβασης.
4. Ο αναθέτων φορέας μπορεί να συντμήσει κατά πέ-
ντε (5) ημέρες την προθεσμία παραλαβής των προσφο-
ρών που ορίζεται στο δεύτερο εδάφιο της παρ. 1, όταν
αποδέχεται την υποβολή προσφορών με ηλεκτρονικά
μέσα, κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 258.
5. Κατά παρέκκλιση των οριζομένων στο παρόν άρθρο
προθεσμιών, ειδικά στις διαδικασίες σύναψης συμβάσε-
ων κάτω των ορίων, ισχύουν οι προθεσμίες του άρθρου
331.
Άρθρο 265
Κλειστή διαδικασία
(άρθρο 46 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

1. Στην κλειστή διαδικασία, οποιοσδήποτε οικονομικός
φορέας μπορεί να υποβάλει αίτηση συμμετοχής στο
πλαίσιο προκήρυξης διαγωνισμού, παρέχοντας τις πλη-
ροφορίες για την ποιοτική επιλογή που ζητούνται από
τον αναθέτοντα φορέα.
Η ελάχιστη προθεσμία παραλαβής των αιτήσεων συμ-
μετοχής ανέρχεται σε τριάντα (30) τουλάχιστον ημέρες
από την ημερομηνία αποστολής της προκήρυξης της
σύμβασης ή της πρόσκλησης επιβεβαίωσης ενδιαφέρο-
ντος στην Υπηρεσία Εκδόσεων της Ένωσης και σε καμία
περίπτωση δεν μπορεί να είναι μικρότερη από δεκαπέντε
(15) ημέρες.
2. Προσφορά μπορούν να υποβάλουν μόνο οι οικονο-
μικοί φορείς που έχουν προσκληθεί από τον αναθέτοντα
φορέα κατόπιν αξιολόγησης των πληροφοριών που έ-
χουν παρασχεθεί. Οι αναθέτοντες φορείς μπορούν να
περιορίζουν τον αριθμό των κατάλληλων υποψηφίων οι
οποίοι προσκαλούνται να συμμετάσχουν στη διαδικασία,
σύμφωνα με τις διατάξεις της παρ. 2 του άρθρου 304.
3. Η προθεσμία παραλαβής των προσφορών μπορεί να
ορίζεται με κοινή συμφωνία μεταξύ του αναθέτοντος
φορέα και των υποψηφίων που έχουν επιλεγεί, εφόσον
παρέχεται σε όλους τους επιλεγέντες υποψηφίους ίσος
χρόνος για την κατάρτιση και την υποβολή των προσφο-
ρών τους. Ελλείψει συμφωνίας σχετικά με την προθε-
σμία παραλαβής των προσφορών, η προθεσμία δεν μπο-
ρεί να είναι μικρότερη των δέκα (10) ημερών από την η-
μερομηνία αποστολής της πρόσκλησης υποβολής προ-
σφορών στην Υπηρεσία Εκδόσεων της Ένωσης.
4. Η κοινή συμφωνία της παρ. 3 καταρτίζεται κατά τα
ειδικότερα προβλεπόμενα στα έγγραφα της σύμβασης,
υπό τον όρο ότι διασφαλίζεται η τήρηση της αρχής της ί-
σης μεταχείρισης των συμμετεχόντων και τεκμηριώνεται
καταλλήλως.
5. Κατά παρέκκλιση των οριζομένων στην παράγραφο
1 προθεσμιών, ειδικά στις διαδικασίες σύναψης συμβά-
σεων κάτω των ορίων, ισχύουν οι προθεσμίες του άρ-
θρου 331.
Άρθρο 266
Διαδικασία με διαπραγμάτευση με προηγούμενη
προκήρυξη διαγωνισμού
(άρθρο 47 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

1. Στη διαδικασία με διαπραγμάτευση με προηγούμενη
προκήρυξη διαγωνισμού, οποιοσδήποτε οικονομικός φο-
ρέας μπορεί να υποβάλει αίτηση συμμετοχής στο πλαί-
σιο προκήρυξης διαγωνισμού, παρέχοντας τις πληροφο-
ρίες για την ποιοτική επιλογή που ζητούνται από τον α-
ναθέτοντα φορέα.
Η ελάχιστη προθεσμία παραλαβής των αιτήσεων συμ-
μετοχής ανέρχεται σε τριάντα (30) τουλάχιστον ημέρες
από την ημερομηνία αποστολής της προκήρυξης σύμβα-
σης στην Υπηρεσία Εκδόσεων της Ένωσης ή, αν χρησι-
μοποιείται ως προκήρυξη διαγωνισμού περιοδική ενδει-
κτική προκήρυξη, της πρόσκλησης επιβεβαίωσης ενδια-
φέροντος και σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να είναι μι-
κρότερη από δεκαπέντε (15) ημέρες.
2. Μόνον οι οικονομικοί φορείς που έχουν προσκληθεί
από τον αναθέτοντα φορέα κατόπιν αξιολόγησης των
πληροφοριών που έχουν παρασχεθεί μπορούν να συμμε-
τάσχουν στις διαπραγματεύσεις. Οι αναθέτοντες φορείς
μπορούν να περιορίζουν τον αριθμό των κατάλληλων υ-
ποψηφίων οι οποίοι προσκαλούνται να συμμετάσχουν
στη διαδικασία, σύμφωνα με τις διατάξεις της παρ. 2 του
άρθρου 304.
3. Η προθεσμία παραλαβής των προσφορών μπορεί να
ορίζεται με κοινή συμφωνία μεταξύ του αναθέτοντος
φορέα και των υποψηφίων που έχουν επιλεγεί, εφόσον
παρέχεται σε όλους ίσος χρόνος για την κατάρτιση και
την υποβολή των προσφορών τους. Ελλείψει συμφωνίας
σχετικά με την προθεσμία παραλαβής των προσφορών, η
προθεσμία δεν μπορεί να είναι μικρότερη των δέκα (10)
ημερών από την ημερομηνία αποστολής της πρόσκλη-
σης υποβολής προσφορών στην Υπηρεσία Εκδόσεων
της Ένωσης.
4. Η κοινή συμφωνία της παρ. 3 καταρτίζεται κατά τα
ειδικότερα προβλεπόμενα στα έγγραφα της σύμβασης,
υπό τον όρο ότι διασφαλίζεται η τήρηση της αρχής της ί-
σης μεταχείρισης των συμμετεχόντων και τεκμηριώνεται
καταλλήλως.
Ελλείψει συμφωνίας σχετικά με την προθεσμία παρα-
λαβής των προσφορών, η προθεσμία δεν είναι μικρότερη
των δέκα (10) ημερών από την ημερομηνία αποστολής
της πρόσκλησης υποβολής προσφορών.
5. Κατά παρέκκλιση των οριζομένων στο παρόν άρθρο
προθεσμιών, ειδικά στις διαδικασίες σύναψης συμβάσε-
ων κάτω των ορίων, ισχύουν οι προθεσμίες του άρθρου
331.
Άρθρο 267
Ανταγωνιστικός διάλογος
(άρθρο 48 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

1. Στον ανταγωνιστικό διάλογο οποιοσδήποτε οικονο-
μικός φορέας μπορεί να υποβάλει αίτηση συμμετοχής
στο πλαίσιο προκήρυξης διαγωνισμού, παρέχοντας τις
πληροφορίες για την ποιοτική επιλογή που ζητούνται α-
πό τον αναθέτοντα φορέα.
Η ελάχιστη προθεσμία παραλαβής των αιτήσεων συμ-
μετοχής ανέρχεται σε τριάντα (30) τουλάχιστον ημέρες
από την ημερομηνία αποστολής της προκήρυξης σύμβα-
σης στην Υπηρεσία Εκδόσεων της Ένωσης ή, αν χρησι-
μοποιείται ως προκήρυξη διαγωνισμού περιοδική ενδει-
κτική προκήρυξη, της πρόσκλησης επιβεβαίωσης ενδια-
φέροντος και σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να είναι μι-
κρότερη από δεκαπέντε (15) ημέρες.
Στο διάλογο μπορούν να συμμετέχουν μόνον οι οικο-
νομικοί φορείς που έχουν προσκληθεί από τον αναθέτο-
ντα φορέα κατόπιν αξιολόγησης των πληροφοριών που
έχουν παρασχεθεί. Οι αναθέτοντες φορείς μπορούν να
περιορίζουν τον αριθμό των κατάλληλων υποψηφίων, οι
οποίοι προσκαλούνται να συμμετάσχουν στη διαδικασία,
σύμφωνα με την παρ. 2 του άρθρου 304.
Η σύμβαση ανατίθεται αποκλειστικά βάσει του κριτηρί-
ου ανάθεσης της πλέον συμφέρουσας, από οικονομική
άποψη, προσφοράς, από πλευράς σχέσης ποιότητας –
τιμής, σύμφωνα με την παρ. 2 του άρθρου 311.
2. Οι αναθέτοντες φορείς προσδιορίζουν τις ανάγκες
και τις απαιτήσεις τους στην προκήρυξη του διαγωνι-
σμού και/ή σε περιγραφικό έγγραφο. Ταυτοχρόνως και
στα ίδια έγγραφα, επίσης παρουσιάζουν και προσδιορί-
ζουν τα επιλεγέντα κριτήρια ανάθεσης και θέτουν ενδει-
κτικό χρονοδιάγραμμα.
3. Οι αναθέτοντες φορείς προβαίνουν, με τους συμμε-
τέχοντες που επελέγησαν, σύμφωνα με τις σχετικές δια-
τάξεις των άρθρων 301 έως 309, σε διάλογο, σκοπός του
οποίου είναι η διερεύνηση και ο προσδιορισμός των μέ-
σων που μπορούν να ικανοποιήσουν με τον καλύτερο
τρόπο τις ανάγκες τους. Κατά τη διάρκεια του διαλόγου
αυτού, μπορούν να συζητούν με τους επιλεγέντες συμ-
μετέχοντες όλες τις πτυχές της σύμβασης.
Κατά τη διάρκεια του διαλόγου, οι αναθέτοντες φο-
ρείς εξασφαλίζουν την ίση μεταχείριση όλων των συμ-
μετεχόντων. Προς το σκοπό αυτόν, δεν παρέχουν, κατά
τρόπο που να δημιουργεί διακρίσεις, πληροφορίες που
ενδέχεται να ευνοούν ορισμένους συμμετέχοντες ένα-
ντι των υπολοίπων.
Σύμφωνα με το άρθρο 257, οι αναθέτοντες φορείς δεν
αποκαλύπτουν στους λοιπούς συμμετέχοντες τις προ-
τεινόμενες λύσεις ή άλλες εμπιστευτικές πληροφορίες
που έχουν διαβιβαστεί από υποψήφιο ή προσφέροντα
που συμμετέχει στον διάλογο, χωρίς την έγγραφη συ-
γκατάθεσή του. Η εν λόγω συναίνεση δεν λαμβάνει τη
μορφή γενικής παραίτησης, αλλά παρέχεται σχετικά με
την προτιθέμενη γνωστοποίηση των συγκεκριμένων
πληροφοριών.
4. Ο ανταγωνιστικός διάλογος μπορεί να διεξάγεται
σε διαδοχικές φάσεις, ούτως ώστε να μειώνεται ο αριθ-
μός των υπό εξέταση λύσεων κατά τη φάση του διαλό-
γου, με την εφαρμογή των κριτηρίων ανάθεσης που
προσδιορίζονται στην προκήρυξη διαγωνισμού ή στο πε-
ριγραφικό έγγραφο. Στην προκήρυξη διαγωνισμού ή στο
περιγραφικό έγγραφο, ο αναθέτων φορέας δηλώνει αν
θα κάνει χρήση της ανωτέρω δυνατότητας.
5. Ο αναθέτων φορέας συνεχίζει τον διάλογο έως ό-
του μπορέσει να προσδιορίσει την ή τις λύσεις οι οποίες,
ενδεχομένως, ανταποκρίνονται στις ανάγκες του.
6. Αφού κηρύξουν τη λήξη του διαλόγου και ενημερώ-
σουν σχετικά τους εναπομείναντες συμμετέχοντες, οι α-
ναθέτοντες φορείς καλούν, σε χρόνο και εντός προθε-
σμίας που καθορίζεται στα έγγραφα της σύμβασης, κα-
θέναν εξ αυτών να υποβάλει την τελική προσφορά του
βάσει της ή των λύσεων που υποβλήθηκαν και προσδιο-
ρίστηκαν κατά τη διάρκεια του διαλόγου. Οι προσφορές
αυτές περιέχουν όλα τα απαιτούμενα και αναγκαία στοι-
χεία για την εκτέλεση του σχεδίου.
Κατόπιν αιτήσεως του αναθέτοντος φορέα, οι προ-
σφορές αυτές μπορούν να αποσαφηνίζονται, να εξειδι-
κεύονται και να βελτιστοποιούνται. Ωστόσο, η αποσαφή-
νιση, εξειδίκευση και βελτιστοποίηση ή οι πρόσθετες
πληροφορίες δεν μπορούν να έχουν ως αποτέλεσμα με-
ταβολές των ουσιωδών στοιχείων της προσφοράς ή της
σύμβασης, συμπεριλαμβανομένων των αναγκών και των
απαιτήσεων που προσδιορίζονται στην προκήρυξη δια-
γωνισμού ή στο περιγραφικό έγγραφο, όταν μεταβολές
στα στοιχεία αυτά, στις ανάγκες και στις απαιτήσεις εν-
δέχεται να δημιουργούν στρέβλωση του ανταγωνισμού
ή να εισάγουν διακρίσεις.
7. Οι αναθέτοντες φορείς αξιολογούν τις υποβληθεί-
σες προσφορές βάσει των κριτηρίων ανάθεσης που ορί-
ζονται στην προκήρυξη διαγωνισμού ή στο περιγραφικό
έγγραφο.
Κατ’ αίτηση του αναθέτοντος φορέα, μπορούν να διε-
ξαχθούν συνομιλίες με τον προσφέροντα που έχει κριθεί
ότι υπέβαλε την προσφορά που παρουσιάζει τη βέλτιστη
σχέση ποιότητας-τιμής, για την επιβεβαίωση των οικονο-
μικών δεσμεύσεων ή άλλων όρων που περιέχονται στην
προσφορά, οριστικοποιώντας τους όρους της σύμβασης,
εφόσον αυτό δεν έχει ως αποτέλεσμα την ουσιώδη τρο-
ποποίηση βασικών στοιχείων της προσφοράς ή της σύμ-
βασης, συμπεριλαμβανομένων των αναγκών και των α-
παιτήσεων που προσδιορίζονται στην προκήρυξη της
σύμβασης ή στο περιγραφικό έγγραφο και ότι δεν ενέ-
χουν κίνδυνο στρέβλωσης ανταγωνισμού ή πρόκλησης
διακρίσεων.
8. Οι αναθέτοντες φορείς δύνανται να προβλέπουν
την απονομή βραβείων ή την καταβολή ποσών στους
συμμετέχοντες στον διάλογο.
Άρθρο 268
Σύμπραξη καινοτομίας
(άρθρο 49 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

1. Στη σύμπραξη καινοτομίας, οποιοσδήποτε οικονομι-
κός φορέας μπορεί να υποβάλει αίτηση συμμετοχής στο
πλαίσιο προκήρυξης διαγωνισμού, σύμφωνα με τις περι-
πτώσεις β΄ και γ΄ της παραγράφου 3 του άρθρου 263,
παρέχοντας τις πληροφορίες για την ποιοτική επιλογή
που τίθενται από τον αναθέτοντα φορέα.
Στα έγγραφα της σύμβασης ο αναθέτων φορέας προσ-
διορίζει την ανάγκη για καινοτόμο προϊόν, υπηρεσία ή
έργο, στην οποία δεν ανταποκρίνεται η αγορά προϊό-
ντων, υπηρεσιών ή έργων, που διατίθενται ήδη στην αγο-
ρά και αναγράφει τις ελάχιστες απαιτήσεις που πρέπει
να πληρούν όλες οι προσφορές.
Οι παρεχόμενες πληροφορίες πρέπει να είναι επαρ-
κώς προσδιορισμένες, ώστε οι οικονομικοί φορείς να εί-
ναι σε θέση να προσδιορίσουν τη φύση και το εύρος της
απαιτούμενης λύσης και να αποφασίσουν αν θα υποβάλ-
λουν αίτηση συμμετοχής στη διαδικασία.
Ο αναθέτων φορέας μπορεί να αποφασίσει να σχημα-
τίσει τη σύμπραξη καινοτομίας με έναν εταίρο ή με πε-
ρισσότερους, που εκτελούν χωριστές δραστηριότητες έ-
ρευνας και ανάπτυξης.
Η ελάχιστη προθεσμία παραλαβής των αιτήσεων συμ-
μετοχής ανέρχεται σε τριάντα (30) τουλάχιστον ημέρες
από την ημερομηνία αποστολής της προκήρυξης σύμβα-
σης στην Υπηρεσία Εκδόσεων της Ένωσης και σε καμία
περίπτωση δεν μπορεί να είναι μικρότερη από δεκαπέντε
(15) ημέρες.
Στη διαδικασία μπορούν να συμμετάσχουν μόνο οι οι-
κονομικοί φορείς που έχουν προσκληθεί από τον αναθέ-
τοντα φορέα μετά την αξιολόγηση των πληροφοριών
που έχουν παρασχεθεί. Οι αναθέτοντες φορείς μπορούν
να περιορίζουν τον αριθμό των κατάλληλων υποψηφίων
οι οποίοι προσκαλούνται να συμμετάσχουν στη διαδικα-
σία, σύμφωνα με την παρ. 2 του άρθρου 304.
Οι συμβάσεις ανατίθενται αποκλειστικά βάσει του κρι-
τηρίου ανάθεσης της πλέον συμφέρουσας, από οικονο-
μική άποψη προσφοράς, από πλευράς σχέσης ποιότητας
- τιμής, σύμφωνα με την παρ. 2 του άρθρου 311.
2. Η σύμπραξη καινοτομίας στοχεύει στην ανάπτυξη ε-
νός καινοτόμου προϊόντος, υπηρεσίας ή έργου και στην
επακόλουθη αγορά των αγαθών, υπηρεσιών ή έργων που
προκύπτουν, υπό την προϋπόθεση ότι ανταποκρίνονται
στα συμπεφωνημένα μεταξύ αναθετόντων φορέων και
συμμετεχόντων επίπεδα επιδόσεων και μεγίστου κό-
στους.
Η σύμπραξη καινοτομίας διαρθρώνεται σε διαδοχικές
φάσεις, σύμφωνα με την ακολουθία των βημάτων της
διαδικασίας έρευνας και καινοτομίας, η οποία μπορεί να
περιλαμβάνει την κατασκευή των προϊόντων, την παρο-
χή των υπηρεσιών ή την ολοκλήρωση των έργων. Η σύ-
μπραξη καινοτομίας ορίζει ενδιάμεσους στόχους που
πρέπει να επιτευχθούν από τους εταίρους και προβλέπει
την καταβολή της αμοιβής σε κατάλληλες δόσεις.
Με βάση τους ανωτέρω στόχους, ο αναθέτων φορέας
μπορεί να αποφασίσει μετά από κάθε φάση να λύσει τη
σύμπραξη καινοτομίας ή, σε περίπτωση σύμπραξης και-
νοτομίας με περισσότερους από έναν εταίρους, να πε-
ριορίσει τον αριθμό των εταίρων λύοντας επιμέρους
συμβάσεις, υπό την προϋπόθεση ότι ο αναθέτων φορέας
αναγράφει στα έγγραφα της σύμβασης τις εν λόγω δυ-
νατότητες και τους όρους χρήσης τους.
3. Εκτός εάν το παρόν άρθρο ορίζει άλλως, οι αναθέ-
τοντες φορείς διαπραγματεύονται με τους προσφέρο-
ντες τις αρχικές και όλες τις επακόλουθες προσφορές
που υποβάλλουν, εξαιρουμένης της τελικής προσφοράς,
με σκοπό τη βελτίωση του περιεχόμενου τους.
Οι ελάχιστες απαιτήσεις και τα κριτήρια ανάθεσης δεν
υπόκεινται σε διαπραγματεύσεις.
4. Κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων, οι αναθέ-
τοντες φορείς εξασφαλίζουν την ίση μεταχείριση όλων
των προσφερόντων. Προς τον σκοπό αυτόν, δεν παρέ-
χουν κατά τρόπο που να δημιουργεί διακρίσεις πληρο-
φορίες που ενδέχεται να ευνοούν ορισμένους προσφέ-
ροντες έναντι των υπολοίπων.
Ενημερώνουν, σε χρόνο και εντός προθεσμίας που ο-
ρίζονται στα έγγραφα της διαδικασίας σύναψης σύμβα-
σης, όλους τους προσφέροντες των οποίων οι προσφο-
ρές δεν έχουν αποκλειστεί, σύμφωνα με την παρ. 5 γρα-
πτώς για τυχόν αλλαγές των τεχνικών προδιαγραφών ή
άλλων εγγράφων της σύμβασης, πέραν εκείνων που κα-
θορίζουν τις ελάχιστες απαιτήσεις. Μετά τις αλλαγές
αυτές, οι αναθέτοντες φορείς παρέχουν επαρκές χρονι-
κό διάστημα στους προσφέροντες ώστε να τροποποιή-
σουν και να υποβάλουν εκ νέου τροποποιημένες προ-
σφορές, κατά περίπτωση.
Σύμφωνα με το άρθρο 257, οι αναθέτοντες φορείς δεν
αποκαλύπτουν στους λοιπούς συμμετέχοντες εμπιστευ-
τικές πληροφορίες που έχουν διαβιβαστεί από υποψήφιο
ή προσφέροντα που συμμετέχει στις διαπραγματεύσεις,
χωρίς την έγγραφη συγκατάθεσή του. Η εν λόγω συναί-
νεση δεν λαμβάνει τη μορφή γενικής παραίτησης, αλλά
παρέχεται σχετικά με την προτιθέμενη γνωστοποίηση
των συγκεκριμένων πληροφοριών.
5. Οι διαπραγματεύσεις κατά τη διάρκεια των διαδικα-
σιών σύμπραξης καινοτομίας μπορούν να διεξάγονται σε
διαδοχικές φάσεις, ούτως ώστε να μειώνεται ο αριθμός
των προς διαπραγμάτευση προσφορών με την εφαρμο-
γή των κριτηρίων ανάθεσης που ορίζονται στην προκή-
ρυξη σύμβασης, στην πρόσκληση επιβεβαίωσης ενδια-
φέροντος ή στα έγγραφα της σύμβασης. Ο αναθέτων
φορέας διευκρινίζει εάν θα κάνει χρήση της δυνατότη-
τας αυτής στην προκήρυξη της σύμβασης, στην πρό-
σκληση επιβεβαίωσης ενδιαφέροντος ή στα έγγραφα
της σύμβασης.
6. Κατά την επιλογή των υποψηφίων, οι αναθέτοντες
φορείς εφαρμόζουν ιδίως τα κριτήρια που σχετίζονται
με την ικανότητα των υποψηφίων στο πεδίο της έρευνας
και της ανάπτυξης, καθώς και την ικανότητά τους όσον
αφορά την ανάπτυξη και την εφαρμογή καινοτόμων λύ-
σεων.
Μόνο οι οικονομικοί φορείς που έχουν προσκληθεί α-
πό τον αναθέτοντα φορέα κατόπιν αξιολόγησης των ζη-
τούμενων πληροφοριών μπορούν να υποβάλουν σχέδια
έρευνας και καινοτομίας, για την κάλυψη αναγκών, οι ο-
ποίες έχουν προσδιοριστεί από τον αναθέτοντα φορέα
ότι δεν μπορούν να καλυφθούν από τις υφιστάμενες λύ-
σεις.
Στα έγγραφα της σύμβασης ο αναθέτων φορέας ορίζει
τις συμφωνίες που διέπουν τα δικαιώματα διανοητικής ι-
διοκτησίας.
Σε περίπτωση σύμπραξης καινοτομίας με περισσότε-
ρους του ενός εταίρους, ο αναθέτων φορέας, σύμφωνα
με το άρθρο 257, δεν αποκαλύπτει στους λοιπούς εταί-
ρους λύσεις που προτείνονται από άλλον εταίρο ή άλλες
εμπιστευτικές πληροφορίες που διαβιβάζονται από αυ-
τόν στο πλαίσιο της σύμπραξης χωρίς την έγγραφη συ-
γκατάθεσή του. Η εν λόγω συναίνεση δεν λαμβάνει τη
μορφή γενικής παραίτησης, αλλά παρέχεται σχετικά με
την προτιθέμενη γνωστοποίηση των συγκεκριμένων
πληροφοριών.
7. Ο αναθέτων φορέας εξασφαλίζει ότι η δομή της σύ-
μπραξης και ιδίως η διάρκεια και η αξία των διαφορετι-
κών φάσεων ανταποκρίνονται στον βαθμό καινοτομίας
της προτεινόμενης λύσης και την ακολουθία των δρα-
στηριοτήτων έρευνας και καινοτομίας που απαιτούνται
για την ανάπτυξη μιας καινοτόμου λύσης, η οποία δεν
διατίθεται ακόμη στην αγορά. Η εκτιμώμενη αξία των α-
γαθών, υπηρεσιών ή έργων που αγοράζονται δεν είναι
δυσανάλογη σε σχέση με την επένδυση για την ανάπτυ-
ξή τους.
Άρθρο 269
Χρήση της διαδικασίας με διαπραγμάτευση
χωρίς προηγούμενη δημοσίευση
(άρθρο 50 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

Οι αναθέτοντες φορείς μπορούν να χρησιμοποιούν μια
διαδικασία με διαπραγμάτευση χωρίς προηγούμενη προ-
κήρυξη διαγωνισμού, στις ακόλουθες περιπτώσεις:
α) εάν, ύστερα από διαδικασία με προηγούμενη προκή-
ρυξη διαγωνισμού, δεν υποβλήθηκε καμία προσφορά ή
καμία από τις υποβληθείσες προσφορές δεν είναι κατάλ-
ληλη ή καμία αίτηση συμμετοχής ή καμία από τις υπο-
βληθείσες αιτήσεις δεν είναι κατάλληλη, εφόσον δεν έ-
χουν τροποποιηθεί ουσιωδώς οι αρχικοί όροι της σύμβα-
σης.
Μη κατάλληλη θεωρείται μία προσφορά όταν είναι ά-
σχετη με τη σύμβαση και αδυνατεί προδήλως, χωρίς να
τροποποιηθεί ουσιαστικά, να ανταποκριθεί στις ανάγκες
και τις απαιτήσεις του αναθέτοντος φορέα, όπως προσ-
διορίζονται στα έγγραφα της σύμβασης.
Μη κατάλληλη θεωρείται μία αίτηση συμμετοχής όταν
στο πρόσωπο του οικονομικού φορέα συντρέχει υποχρε-
ωτικός ή δυνητικός λόγος αποκλεισμού, σύμφωνα με
την παράγραφο 1 του άρθρου 304 ή την παράγραφο 1
του άρθρου 305 ή όταν αυτός δεν πληροί τα κριτήρια
ποιοτικής επιλογής που έχει θέσει ο αναθέτων φορέας,
σύμφωνα με το άρθρα 304 ή 305,
β) εάν μια σύμβαση έχει αποκλειστικά ως στόχο έρευ-
να, δοκιμές, μελέτη ή ανάπτυξη και όχι την εξασφάλιση
κέρδους ή την ανάκτηση των δαπανών έρευνας και ανά-
πτυξης και στον βαθμό που η ανάθεση μιας τέτοιας σύμ-
βασης δεν θίγει την ανάθεση, με διαγωνιστική διαδικα-
σία, επόμενων συμβάσεων, οι οποίες θα επιδιώκουν ι-
δίως αυτούς τους στόχους,
γ) εάν τα έργα, τα αγαθά ή οι υπηρεσίες μπορούν να
παρασχεθούν μόνον από έναν συγκεκριμένο οικονομικό
φορέα για οποιονδήποτε από τους κατωτέρω λόγους:
αα) ο στόχος της σύμβασης είναι η δημιουργία ή από-
κτηση μοναδικού έργου τέχνης ή καλλιτεχνικής εκδήλω-
σης, όπου η ταυτότητα του καλλιτέχνη συνδέεται άρρη-
κτα με τον μοναδικό χαρακτήρα και την αξία του έργου
τέχνης,
ββ) δεν υφίσταται ανταγωνισμός, επειδή υπάρχουν τε-
χνικοί λόγοι που εμποδίζουν την ανάπτυξή του,
γγ) για λόγους προστασίας αποκλειστικών δικαιωμά-
των, συμπεριλαμβανομένων των δικαιωμάτων διανοητι-
κής ιδιοκτησίας.
Οι εξαιρέσεις που ορίζονται στις υποπεριπτώσεις ββ)
και γγ) εφαρμόζονται μόνο εάν δεν υπάρχει εύλογη ε-
ναλλακτική λύση ή υποκατάστατο και η απουσία ανταγω-
νισμού δεν είναι αποτέλεσμα τεχνητού περιορισμού των
παραμέτρων της σύμβασης,
δ) στο μέτρο που είναι απολύτως απαραίτητο, εάν λό-
γω κατεπείγουσας ανάγκης οφειλόμενης σε γεγονότα
απρόβλεπτα για τον αναθέτοντα φορέα, δεν είναι δυνα-
τή η τήρηση των προθεσμιών που προβλέπονται για τις
ανοικτές, κλειστές και τις διαδικασίες με διαπραγμάτευ-
ση με προηγούμενη προκήρυξη διαγωνισμού. Οι περι-
στάσεις που επικαλούνται οι αναθέτοντες φορείς για
την αιτιολόγηση της κατεπείγουσας ανάγκης δεν πρέπει
σε καμία περίπτωση να απορρέουν από δική τους ευθύ-
νη,
ε) για συμπληρωματικές παραδόσεις που πραγματο-
ποιούνται από τον αρχικό προμηθευτή και προορίζονται
είτε για τη μερική αντικατάσταση αγαθών ή εγκαταστά-
σεων είτε για επέκταση υφιστάμενων αγαθών ή εγκατα-
στάσεων, εφόσον η αλλαγή προμηθευτή θα υποχρέωνε
τον αναθέτοντα φορέα να προμηθευτεί αγαθά με διαφο-
ρετικά τεχνικά χαρακτηριστικά τα οποία είναι ασυμβίβα-
στα ή προκαλούν δυσανάλογες τεχνικές δυσχέρειες ως
προς τη χρήση και τη συντήρηση,
στ) για νέα έργα ή υπηρεσίες που συνίστανται στην ε-
πανάληψη παρομοίων έργων ή υπηρεσιών που ανατέθη-
καν στον ανάδοχο στον οποίο είχε ανατεθεί παλαιότερη
σύμβαση από τους ίδιους αναθέτοντες φορείς, υπό την
προϋπόθεση ότι αυτά τα έργα ή υπηρεσίες είναι, σύμφω-
να με βασικό σχέδιο το οποίο αποτέλεσε αντικείμενο αρ-
χικής σύμβασης η οποία έχει συναφθεί, σύμφωνα με δια-
δικασία που ορίζεται στην παρ. 2 του άρθρου 263.
Στο βασικό σχέδιο επισημαίνεται η έκταση πιθανών
συμπληρωματικών έργων ή υπηρεσιών και οι προϋποθέ-
σεις υπό τις οποίες θα ανατεθούν. Η ενδεχόμενη χρήση
της εν λόγω διαδικασίας επισημαίνεται ήδη κατά την
προκήρυξη του πρώτου διαγωνισμού και το συνολικό
προβλεπόμενο ποσό των επακόλουθων εργασιών ή υπη-
ρεσιών λαμβάνεται υπόψη από τους αναθέτοντες φορείς
κατά την εφαρμογή των άρθρων 235 και 236,
ζ) για αγαθά που είναι εισηγμένα και αγοράζονται σε
χρηματιστήριο εμπορευμάτων,
η) για τις αγορές ευκαιρίας, όταν, με την αξιοποίηση
μιας ιδιαίτερα ευνοϊκής ευκαιρίας που παρουσιάζεται για
πολύ σύντομο χρονικό διάστημα, μπορούν να αποκτη-
θούναγαθά σε τιμή πολύ χαμηλότερη από τις τιμές που
επικρατούν συνήθως στην αγορά,
θ) για την αγορά αγαθών ή υπηρεσιών, υπό ιδιαίτερα
ευνοϊκούς όρους είτε από έναν προμηθευτή που έπαυσε
οριστικά τις εμπορικές του δραστηριότητες είτε από τον
εκκαθαριστή σε διαδικασία αφερεγγυότητας, δικαστικού
συμβιβασμού ή ανάλογης διαδικασίας που προβλέπεται
σε διατάξεις νόμου,
ι) όταν η σχετική σύμβαση υπηρεσιών έπεται διαγωνι-
σμού μελετών που έχει διοργανωθεί, σύμφωνα με το πα-
ρόν Βιβλίο πρέπει, σύμφωνα με τους κανόνες που προ-
βλέπει ο διαγωνισμός μελετών, να ανατεθεί στον νικητή
ή σε έναν από τους νικητές του διαγωνισμού αυτού·
στην τελευταία αυτή περίπτωση, όλοι οι νικητές του δια-
γωνισμού πρέπει να καλούνται να συμμετάσχουν στις
διαπραγματεύσεις.
ΤΜΗΜΑ II
ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΩΝ
ΚΑΙ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΤΙΚΩΝ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΩΝ
ΑΝΑΘΕΣΗΣ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ
ΕΝΟΤΗΤΑ 1
ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΡΓΑΛΕΙΑ
ΓΙΑ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ
Άρθρο 270
Δυναμικά συστήματα αγορών
(άρθρο 52 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

1. Οι αναθέτοντες φορείς μπορούν να χρησιμοποιούν
το δυναμικό σύστημα αγορών για αγορές τρέχουσας
χρήσης, των οποίων τα γενικά διαθέσιμα στην αγορά χα-
ρακτηριστικά ικανοποιούν τις απαιτήσεις τους. Το δυνα-
μικό σύστημα αγορών λειτουργεί ως μια εξ ολοκλήρου
ηλεκτρονική διαδικασία και είναι ανοικτό καθ’ όλη περίο-
δο ισχύος του συστήματος σε κάθε οικονομικό φορέα
που πληροί τα κριτήρια επιλογής. Μπορεί να χωριστεί σε
κατηγορίες προϊόντων, έργων ή υπηρεσιών που ορίζο-
νται αντικειμενικά με βάση τα χαρακτηριστικά της σύμ-
βασης που πρέπει να εκτελεστεί στο πλαίσιο της εκά-
στοτε κατηγορίας.
Τα χαρακτηριστικά αυτά μπορούν να περιλαμβάνουν
αναφορά στο μέγιστο επιτρεπόμενο μέγεθος των συγκε-
κριμένων συμβάσεων που πρόκειται να συναφθούν ή σε
συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή στην οποία θα εκτε-
λεστούν αυτές οι συμβάσεις.
2. Για τη σύναψη σύμβασης στο πλαίσιο ενός δυναμι-
κού συστήματος αγορών, οι αναθέτοντες φορείς ακο-
λουθούν τους κανόνες της κλειστής διαδικασίας. Όλοι οι
υποψήφιοι που πληρούν τα κριτήρια επιλογής γίνονται
δεκτοί στο σύστημα και ο αριθμός των υποψηφίων που
γίνονται δεκτοί στο σύστημα δεν περιορίζεται, σύμφωνα
με την παρ. 2 του άρθρου 304. Όταν οι αναθέτοντες φο-
ρείς χωρίζουν το σύστημα σε κατηγορίες προϊόντων, έρ-
γων ή υπηρεσιών, σύμφωνα προς την παράγραφος 1του
παρόντος άρθρου, καθορίζουν τα εφαρμοζόμενα κριτή-
ρια επιλογής για εκάστη κατηγορία.
Κατά παρέκκλιση από τα προβλεπόμενα στο άρθρο
265, ισχύουν οι ακόλουθες προθεσμίες:
α) Η ελάχιστη προθεσμία παραλαβής των αιτήσεων
συμμετοχής ανέρχεται, κατά γενικό κανόνα, σε τριάντα
(30) τουλάχιστον ημέρες από την ημερομηνία αποστο-
λής της προκήρυξης σύμβασης στην Υπηρεσία Εκδόσε-
ων της Ένωσης ή της πρόσκλησης επιβεβαίωσης ενδια-
φέροντος, εφόσον ως μέσον προκήρυξης του διαγωνι-
σμού χρησιμοποιείται περιοδική ενδεικτική προκήρυξη
και σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να είναι μικρότερη
των δεκαπέντε (15) ημερών.
Μετά την αποστολή της πρόσκλησης υποβολής προ-
σφορών για την σύναψη της πρώτης σύμβασης στο πλαί-
σιο του δυναμικού συστήματος αγορών, δεν τίθεται κα-
μία επιπλέον προθεσμία παραλαβής αιτήσεων συμμετο-
χής.
β) Η ελάχιστη προθεσμία παραλαβής των προσφορών
ανέρχεται σε τουλάχιστον δέκα (10) ημέρες από την η-
μερομηνία αποστολής στην Υπηρεσία εκδόσεων της Έ-
νωσης της πρόσκλησης υποβολής προσφορών. Εφαρμό-
ζονται οι διατάξεις της παραγράφου 3 του άρθρου 265.
3. Όλες οι επικοινωνίες στο πλαίσιο ενός δυναμικού
συστήματος αγορών πραγματοποιούνται αποκλειστικώς
με ηλεκτρονικά μέσα, σύμφωνα με τις παραραγράφους
1, 3 και 5 του άρθρου 258.
4. Για τους σκοπούς της ανάθεσης συμβάσεων εντός
ενός δυναμικού συστήματος αγορών, οι αναθέτοντες
φορείς:
α) δημοσιεύουν προκήρυξη διαγωνισμού, όπου διευ-
κρινίζεται ότι πρόκειται για ένα δυναμικό σύστημα αγο-
ρών,
β) διευκρινίζουν στα έγγραφα της σύμβασης τουλάχι-
στον τη φύση και την εκτιμώμενη ποσότητα των προβλε-
πόμενων αγορών, καθώς και όλες τις απαραίτητες πλη-
ροφορίες που αφορούν το δυναμικό σύστημα αγορών,
συμπεριλαμβανομένου του τρόπου λειτουργίας του, του
χρησιμοποιούμενου ηλεκτρονικού εξοπλισμού και των
τεχνικών ρυθμίσεων και προδιαγραφών της σύνδεσης,
γ) αναφέρουν κάθε διαίρεση σε κατηγορίες προϊό-
ντων, έργων ή υπηρεσιών και τα χαρακτηριστικά τους,
δ) παρέχουν ελεύθερη, πλήρη, άμεση και ελεύθερη
πρόσβαση, για όσο διάστημα είναι σε ισχύ το σύστημα,
στα έγγραφα της σύμβασης, σύμφωνα με το άρθρο 297.
5. Οι αναθέτοντες φορείς παρέχουν, καθ’ όλη την πε-
ρίοδο ισχύος του δυναμικού συστήματος αγορών, τη δυ-
νατότητα σε κάθε οικονομικό φορέα να ζητήσει να συμ-
μετάσχει στο σύστημα, σύμφωνα με τους όρους που
προβλέπει η παρ. 2 του παρόντος άρθρου. Οι αναθέτο-
ντες φορείς ολοκληρώνουν την αξιολόγηση των εν λό-
γω αιτήσεων, σύμφωνα με τα κριτήρια επιλογής εντός
δέκα (10) εργάσιμων ημερών από την παραλαβή τους. Η
προθεσμία αυτή μπορεί να παραταθεί σε δεκαπέντε (15)
εργάσιμες ημέρες σε μεμονωμένες περιπτώσεις, όταν
αυτό δικαιολογείται, ιδίως λόγω της ανάγκης να εξετα-
στούν συμπληρωματικά έγγραφα ή να επαληθευθεί δια-
φορετικά αν πληρούνται τα κριτήρια επιλογής.
Με την επιφύλαξη του πρώτου εδαφίου και εφόσον
δεν έχει αποσταλεί η πρόσκληση υποβολής προσφορών
για την πρώτη συγκεκριμένη σύμβαση εντός του δυναμι-
κού συστήματος αγορών, οι αναθέτοντες φορείς μπο-
ρούν να παρατείνουν την περίοδο αξιολόγησης, εφόσον,
εν τω μεταξύ δεν έχει υπάρξει άλλη πρόσκληση υποβο-
λής προσφορών κατά τη διάρκεια της παράτασης της πε-
ριόδου αξιολόγησης. Η διάρκεια της παράτασης στην ο-
ποία προτίθενται να προβούν οι αναθέτοντες φορείς α-
ναφέρεται στα έγγραφα της σύμβασης.
Οι αναθέτοντες φορείς ενημερώνουν το ταχύτερο δυ-
νατόν τον ενδιαφερόμενο οικονομικό φορέα αν έχει γί-
νει δεκτός στο δυναμικό σύστημα αγορών ή όχι.
6. Οι αναθέτοντες φορείς προσκαλούν όλους τους
συμμετέχοντες που έχουν γίνει δεκτοί να υποβάλουν
προσφορά για σύναψη κάθε συγκεκριμένης σύμβασης ε-
ντός του δυναμικού συστήματος αγορών, σύμφωνα με
το άρθρο 299. Όταν το δυναμικό σύστημα αγορών χωρί-
ζεται σε κατηγορίες έργων, προϊόντων ή υπηρεσιών, οι
αναθέτοντες φορείς καλούν όλους τους συμμετέχοντες
που έχουν γίνει δεκτοί στην κατηγορία της συγκεκριμέ-
νης σύμβασης, να υποβάλουν προσφορά.
Οι αναθέτοντες φορείς αναθέτουν τη σύμβαση στον
προσφέροντα που έχει υποβάλει την καλύτερη προσφο-
ρά βάσει των κριτηρίων ανάθεσης που ορίζονται στην
προκήρυξη του διαγωνισμού για το δυναμικό σύστημα α-
γορών, στην πρόσκληση επιβεβαίωσης ενδιαφέροντος,
ή, αν χρησιμοποιείται γνωστοποίηση για την ύπαρξη συ-
στήματος προεπιλογής ως μέσο προκήρυξης διαγωνι-
σμού, στην πρόσκληση υποβολής προσφορών.
Τα κριτήρια αυτά μπορούν, κατά περίπτωση, να προσ-
διορίζονται με μεγαλύτερη ακρίβεια στην πρόσκληση υ-
ποβολής προσφορών.
7. Οι αναθέτοντες φορείς οι οποίοι, δυνάμει του άρ-
θρου 305, επικαλούνται λόγους αποκλεισμού και κριτή-
ρια επιλογής που προβλέπονται στο πλαίσιο του Βιβλίου
Ι του παρόντος νόμου, μπορούν, ανά πάσα στιγμή κατά
την περίοδο ισχύος του δυναμικού συστήματος αγορών,
να απαιτούν από τους συμμετέχοντες που έχουν γίνει
δεκτοί να καταθέτουν επικαιροποιημένη υπεύθυνη δήλω-
ση όπως προβλέπεται στην παράγραφο 1 του άρθρου 79,
εντός πέντε (5) εργάσιμων ημερών από την ημερομηνία
διαβίβασης της αίτησης.
Στην περίπτωση του πρώτου εδαφίου της παρούσας
παραγράφου, εφαρμόζονται οι παράγραφοι 2 έως 5 του
άρθρου 79 καθ’ όλη την περίοδο ισχύος του δυναμικού
συστήματος αγορών.
8. Οι αναθέτοντες φορείς αναφέρουν την περίοδο ι-
σχύος του δυναμικού συστήματος αγορών στην προκή-
ρυξη του διαγωνισμού και ενημερώνουν την Επιτροπή
για οποιαδήποτε μεταβολή της εν λόγω περιόδου ι-
σχύος, με τη χρήση των κατωτέρω τυποποιημένων εντύ-
πων:
α) εάν η περίοδος ισχύος μεταβάλλεται χωρίς να παύ-
ει η λειτουργία του συστήματος, μέσω του εντύπου που
χρησιμοποιείται αρχικά για την προκήρυξη διαγωνισμού
για το δυναμικό σύστημα αγορών,
β) εάν παύει η λειτουργία του συστήματος, μέσω της
γνωστοποίησης συναφθείσας σύμβασης που αναφέρε-
ται στο άρθρο 294.
9. Στους ενδιαφερόμενους οικονομικούς φορείς κα-
θώς και στους συμμετέχοντες στο δυναμικό σύστημα α-
γορών δεν επιβάλλεται καμία χρέωση πριν ή κατά την
περίοδο ισχύος του συστήματος.
10. Ο αναθέτων φορέας αναφέρει στα έγγραφα της
σύμβασης τους ειδικότερους όρους εφαρμογής του πα-
ρόντος άρθρου.
Άρθρο 271
Ηλεκτρονικοί πλειστηριασμοί
(άρθρο 53 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

1. Οι αναθέτοντες φορείς μπορούν να προσφεύγουν
σε ηλεκτρονικούς πλειστηριασμούς, στους οποίους πα-
ρουσιάζονται νέες, μειωμένες τιμές και/ή νέες αξίες ό-
σον αφορά ορισμένα στοιχεία των προσφορών. Για το
σκοπό αυτόν, οι αναθέτοντες φορείς διοργανώνουν τον
ηλεκτρονικό πλειστηριασμό με τη μορφή επαναλαμβα-
νόμενης ηλεκτρονικής διαδικασίας, διεξαγόμενης έπειτα
από προκαταρκτική πλήρη αξιολόγηση των προσφορών,
επιτρέποντας την ταξινόμησή τους με βάση αυτόματες
μεθόδους αξιολόγησης.
Δεδομένου ότι ορισμένες συμβάσεις υπηρεσιών ή έρ-
γων που έχουν ως αντικείμενο υπηρεσίες πνευματικού
δημιουργού, όπως ο σχεδιασμός έργων δεν μπορούν να
ταξινομηθούν με βάση αυτόματη μέθοδο αξιολόγησης,
οι συμβάσεις αυτές δεν αποτελούν αντικείμενο ηλεκτρο-
νικών πλειστηριασμών.
2. Σε ανοικτή ή κλειστή διαδικασία ή σε διαδικασία με
διαπραγμάτευση με προηγούμενη προκήρυξη διαγωνι-
σμού, οι αναθέτοντες φορείς μπορούν να αποφασίζουν
ότι πριν από την ανάθεση μιας σύμβασης διεξάγεται ηλε-
κτρονικός πλειστηριασμός, όταν το περιεχόμενο των εγ-
γράφων της σύμβασης και ιδίως οι τεχνικές προδιαγρα-
φές μπορούν να καθορισθούν με ακρίβεια.
Υπό τους ιδίους όρους, ο ηλεκτρονικός πλειστηρια-
σμός μπορεί να χρησιμοποιείται κατά το νέο διαγωνισμό
μεταξύ των μερών μιας συμφωνίας-πλαίσιο, όπως προ-
βλέπεται στην παρ. 2 του άρθρου 273, καθώς και κατά το
διαγωνισμό για την ανάθεση συμβάσεων στο πλαίσιο
του δυναμικού συστήματος αγορών, όπως αναφέρεται
στο άρθρο 270.
3. Ο ηλεκτρονικός πλειστηριασμός αφορά σε ένα από
τα ακόλουθα στοιχεία των προσφορών:
α) μόνο στις τιμές εφόσον η σύμβαση ανατίθεται απο-
κλειστικά βάσει της τιμής,
β) στις τιμές και/ή τις νέες αξίες των στοιχείων των
προσφορών που επισημαίνονται στα έγγραφα της σύμ-
βασης, εφόσον η σύμβαση ανατίθεται βάσει της βέλτι-
στης σχέσης ποιότητας-τιμής ή στην προσφορά με το
χαμηλότερο κόστος, σύμφωνα με μια προσέγγιση βασι-
ζόμενη στη σχέση αποδοτικότητας-κόστους.
4. Οι αναθέτοντες φορείς που αποφασίζουν να κάνουν
χρήση ηλεκτρονικού πλειστηριασμού, το δηλώνουν στην
προκήρυξη διαγωνισμού, στην πρόσκληση επιβεβαίωσης
ενδιαφέροντος ή, αν χρησιμοποιείται γνωστοποίηση για
την ύπαρξη συστήματος προεπιλογής ως μέσο προκήρυ-
ξης διαγωνισμού, στην πρόσκληση υποβολής προσφο-
ρών. Τα έγγραφα της σύμβασης περιλαμβάνουν τουλάχι-
στον τις πληροφορίες που αναφέρονται στο Παράρτημα
VII του Προσαρτήματος Β΄ του παρόντος νόμου.
5. Οι αναθέτοντες φορείς, πριν να προβούν στον ηλε-
κτρονικό πλειστηριασμό, διενεργούν μια πρώτη πλήρη α-
ξιολόγηση των προσφορών, σύμφωνα με το κριτήριο ή
τα κριτήρια ανάθεσης και με τη στάθμισή τους, όπως έ-
χουν καθορισθεί.
Η προσφορά θεωρείται παραδεκτή όταν έχει υποβλη-
θεί από προσφέροντα που δεν έχει αποκλειστεί, σύμφω-
να με την παράγραφο 1 του άρθρου 304 ή την παράγρα-
φο 1 του άρθρου 305 και πληροί τα κριτήρια επιλογής
των άρθρων 304 και 305, εφόσον η προσφορά είναι σύμ-
φωνη με τις τεχνικές προδιαγραφές, χωρίς να είναι μη
κανονική ή απαράδεκτη ή ακατάλληλη.
Μη κανονικές προσφορές θεωρούνται ιδίως όσες προ-
σφορές δεν πληρούν τις προϋποθέσεις των εγγράφων
της διαδικασίας σύναψης σύμβασης, όσες παρελήφθη-
σαν εκπρόθεσμα, όταν υπάρχουν αποδεικτικά στοιχεία
συμπαιγνίας ή διαφθοράς ή όσες κρίνονται από τον ανα-
θέτοντα φορέα ασυνήθιστα χαμηλές. Απαράδεκτες προ-
σφορές θεωρούνται ιδίως όσες υποβάλλονται από προ-
σφέροντες οι οποίοι δεν διαθέτουν τα απαιτούμενα προ-
σόντα και όσων η τιμή υπερβαίνει τον προϋπολογισμό
του αναθέτοντος φορέα, όπως καθορίσθηκε και τεκμη-
ριώθηκε πριν την έναρξη της διαδικασίας σύναψης σύμ-
βασης.
Μη κατάλληλη θεωρείται μία προσφορά όταν δεν σχε-
τίζεται με τη σύμβαση και αδυνατεί προδήλως, χωρίς ου-
σιώδη τροποποίηση, να ανταποκριθεί στις ανάγκες και
τις απαιτήσεις του αναθέτοντος φορέα, όπως προσδιορί-
ζονται στα έγγραφα της σύμβασης.
Μη κατάλληλη θεωρείται μία αίτηση συμμετοχής όταν
στο πρόσωπο του οικονομικού φορέα συντρέχει υποχρε-
ωτικός ή δυνητικός λόγος αποκλεισμού, σύμφωνα με
την παράγραφο 1 του άρθρου 304 ή την παράγραφο 1
του άρθρου 305 ή όταν αυτός δεν πληροί τα κριτήρια
ποιοτικής επιλογής που καθορίζονται από τον αναθέτο-
ντα φορέα, σύμφωνα με τα άρθρα 304 ή 305.
Όλοι οι προσφέροντες που έχουν υποβάλει παραδε-
κτές προσφορές καλούνται ταυτόχρονα να συμμετά-
σχουν στον ηλεκτρονικό πλειστηριασμό, χρησιμοποιώ-
ντας, κατά την προκαθορισμένη ημέρα και ώρα, τα στοι-
χεία σύνδεσης, σύμφωνα με τις οδηγίες που παρέχονται
στην πρόσκληση. Ο ηλεκτρονικός πλειστηριασμός μπο-
ρεί να διεξάγεται σε διαδοχικές φάσεις. Ο ηλεκτρονικός
πλειστηριασμός δεν αρχίζει προτού παρέλθουν δύο (2)
εργάσιμες ημέρες από την ημερομηνία αποστολής των
προσκλήσεων.
6. Η πρόσκληση συνοδεύεται από το αποτέλεσμα της
πλήρους αξιολόγησης της οικείας προσφοράς, η οποία
διεξάγεται, σύμφωνα με τη στάθμιση που προβλέπεται
στην παράγραφο 5 του άρθρου 311.
Η πρόσκληση αναφέρει επίσης το μαθηματικό τύπο,
βάσει του οποίου καθορίζεται κατά τον ηλεκτρονικό
πλειστηριασμό, η αυτόματη κατάταξη των προσφορών
σε συνάρτηση με τις νέες υποβαλλόμενες τιμές ή/και τις
νέες αξίες. Εκτός από την περίπτωση κατά την οποία η
οικονομικώς πιο συμφέρουσα προσφορά βρίσκεται με
βάση μόνο την τιμή, ο μαθηματικός αυτός τύπος εκφρά-
ζει τη στάθμιση όλων των κριτηρίων που έχουν καθορι-
στεί για τον προσδιορισμό της πλέον συμφέρουσας από
οικονομική άποψη προσφοράς, όπως αναφέρεται στη
γνωστοποίηση που χρησιμοποιείται ως μέσο προκήρυ-
ξης του διαγωνισμού ή σε άλλα έγγραφα της σύμβασης.
Προς το σκοπό αυτόν, περιθώρια διακύμανσης περιορί-
ζονται εκ των προτέρων σε συγκεκριμένη τιμή.
Αν επιτρέπονται εναλλακτικές προσφορές, προβλέπε-
ται χωριστός μαθηματικός τύπος για κάθε εναλλακτική
προσφορά.
7. Κατά τη διάρκεια κάθε φάσης του ηλεκτρονικού
πλειστηριασμού, οι αναθέτοντες φορείς γνωστοποιούν
αμέσως σε όλους τους προσφέροντες τουλάχιστον τις
πληροφορίες εκείνες που τους δίνουν τη δυνατότητα να
γνωρίζουν, ανά πάσα στιγμή, την αντίστοιχη κατάταξή
τους. Δύνανται επίσης, εάν επισημαίνεται εκ των προτέ-
ρων, να γνωστοποιούν και άλλες πληροφορίες σχετικά
με άλλες τιμές ή αξίες που υποβάλλονται. Οι αναθέτο-
ντες φορείς δύνανται επιπλέον να ανακοινώνουν ανά
πάσα στιγμή τον αριθμό των συμμετεχόντων σε κάθε
φάση του πλειστηριασμού. Ωστόσο, σε καμία περίπτωση
δεν μπορούν να γνωστοποιούν την ταυτότητα των προ-
σφερόντων κατά τη διεξαγωγή των διαφόρων φάσεων
του ηλεκτρονικού πλειστηριασμού.
8. Οι αναθέτοντες φορείς περατώνουν τον ηλεκτρονι-
κό πλειστηριασμό με έναν ή περισσότερους από τους α-
κόλουθους τρόπους:
α) κατά την προκαθορισμένη ημερομηνία και ώρα,
β) όταν δεν λαμβάνουν πλέον νέες τιμές ή νέες αξίες
που να ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις σχετικά με τις
ελάχιστες διαφοροποιήσεις, εφόσον έχουν δηλώσει
προηγουμένως το χρονικό διάστημα που θα επιτρέψουν
να παρέλθει από την παραλαβή της τελευταίας υποβο-
λής πριν περατώσουν τον ηλεκτρονικό πλειστηριασμό ή
γ) όταν οι προκαθορισμένες φάσεις του πλειστηρια-
σμού έχουν όλες ολοκληρωθεί.
Εάν οι αναθέτοντες φορείς προτίθενται να περατώ-
σουν τον ηλεκτρονικό πλειστηριασμό, σύμφωνα με την
περίπτωση γ΄ του πρώτου εδαφίου, ενδεχομένως σε
συνδυασμό με τον τρόπο που προβλέπεται στην περί-
πτωση β΄, η πρόσκληση συμμετοχής στον πλειστηρια-
σμό προσδιορίζει το χρονοδιάγραμμα κάθε φάσης του
πλειστηριασμού.
9. Μετά την περάτωση του ηλεκτρονικού πλειστηρια-
σμού, οι αναθέτοντες φορείς αναθέτουν τη σύμβαση,
σύμφωνα με το άρθρο 311, βάσει των αποτελεσμάτων
του ηλεκτρονικού πλειστηριασμού.
10. Ο αναθέτων φορέας αναφέρει στα έγγραφα της
σύμβασης τους ειδικότερους όρους εφαρμογής του πα-
ρόντος άρθρου.
Άρθρο 272
Ηλεκτρονικοί κατάλογοι
(άρθρο 54 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

1. Όταν απαιτείται η χρήση ηλεκτρονικών μέσων επι-
κοινωνίας, οι αναθέτοντες φορείς μπορούν, υπό την επι-
φύλαξη της απόφασης της παραγράφου 2, να ορίζουν ό-
τι οι προσφορές πρέπει να υποβάλλονται υπό τη μορφή
ηλεκτρονικού καταλόγου ή να περιλαμβάνουν ηλεκτρο-
νικό κατάλογο.
2. Με κοινή απόφαση του Υπουργού Οικονομίας, Ανά-
πτυξης και Τουρισμού και του καθ’ ύλην αρμόδιου Υ-
πουργού, για τους αναθέτοντες φορείς που είναι αναθέ-
τουσες αρχές μπορεί να καθίσταται υποχρεωτική η χρή-
ση ηλεκτρονικών καταλόγων για συγκεκριμένα είδη συμ-
βάσεων.
3. Οι προσφορές που υποβάλλονται υπό μορφή ηλε-
κτρονικού καταλόγου μπορούν να συνοδεύονται από άλ-
λα έγγραφα, που συμπληρώνουν την προσφορά.
4. Οι ηλεκτρονικοί κατάλογοι καταρτίζονται από τους
υποψηφίους ή τους προσφέροντες με σκοπό τη συμμε-
τοχή τους σε μια συγκεκριμένη διαδικασία σύναψης σύμ-
βασης, σύμφωνα με τις τεχνικές προδιαγραφές και το υ-
πόδειγμα που καθορίζεται από τον αναθέτοντα φορέα.
Επιπλέον, οι ηλεκτρονικοί κατάλογοι συμμορφώνονται
με τις απαιτήσεις για τα μέσα ηλεκτρονικής επικοινωνίας
όπως και με τυχόν επιπρόσθετες απαιτήσεις που ορίζο-
νται από τον αναθέτοντα φορέα, σύμφωνα με το άρθρο
258.
5. Όταν η υποβολή προσφορών υπό τη μορφή ηλε-
κτρονικών καταλόγων επιτρέπεται ή επιβάλλεται, οι ανα-
θέτοντες φορείς:
α) το δηλώνουν στην προκήρυξη διαγωνισμού, στην
πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος ή , όταν χρησιμο-
ποιείται γνωστοποίηση για την ύπαρξη συστήματος προ-
επιλογής ως μέσο προκήρυξης διαγωνισμού, στην πρό-
σκληση υποβολής προσφορών ή διαπραγμάτευσης,
β) επισημαίνουν στα έγγραφα της σύμβασης όλες τις
αναγκαίες πληροφορίες, σύμφωνα με το άρθρο 258 ό-
σον αφορά το υπόδειγμα, τον χρησιμοποιούμενο ηλε-
κτρονικό εξοπλισμό και τις τεχνικές διευθετήσεις και
προδιαγραφές της σύνδεσης για τον κατάλογο.
6. Εάν έχει συναφθεί συμφωνία-πλαίσιο με περισσότε-
ρους του ενός οικονομικούς φορείς μετά την υποβολή
προσφορών υπό τη μορφή ηλεκτρονικών καταλόγων, οι
αναθέτοντες φορείς μπορούν να ορίζουν ότι η προκήρυ-
ξη νέου διαγωνισμού για συγκεκριμένες συμβάσεις λαμ-
βάνει χώρα βάσει επικαιροποιημένων καταλόγων. Σε αυ-
τή την περίπτωση, οι αναθέτοντες φορείς χρησιμοποι-
ούν μία από τις ακόλουθες μεθόδους:
α) καλούν τους προσφέροντες να υποβάλουν εκ νέου
τους ηλεκτρονικούς καταλόγους τους, προσαρμοσμέ-
νους στις απαιτήσεις της εν λόγω σύμβασης ή
β) ενημερώνουν τους προσφέροντες ότι σκοπεύουν
να συλλέξουν από τους ηλεκτρονικούς καταλόγους που
έχουν ήδη υποβληθεί τις πληροφορίες που απαιτούνται,
ώστε να καταρτισθούν προσφορές προσαρμοσμένες
στις απαιτήσεις της συγκεκριμένης σύμβασης, υπό την
προϋπόθεση ότι η χρήση της εν λόγω μεθόδου έχει επι-
σημανθεί στα έγγραφα της σύμβασης για τη συμφωνία-
πλαίσιο.
7. Εάν οι αναθέτοντες φορείς προκηρύσσουν νέο δια-
γωνισμό για συγκεκριμένες συμβάσεις, σύμφωνα με την
περίπτωση β΄ της παρ. 6, ενημερώνουν τους προσφέρο-
ντες για την ημερομηνία και ώρα κατά την οποία σκοπεύ-
ουν να συλλέξουν τις πληροφορίες που απαιτούνται ού-
τως ώστε να καταρτισθούν προσφορές προσαρμοσμέ-
νες στις απαιτήσεις της συγκεκριμένης σύμβασης και
παρέχουν στους προσφέροντες τη δυνατότητα να αρνη-
θούν την εν λόγω συλλογή πληροφοριών.
Οι αναθέτοντες φορείς προβλέπουν επαρκές χρονικό
διάστημα μεταξύ της ενημέρωσης και της συλλογής των
πληροφοριών.
Πριν από την ανάθεση της σύμβασης, οι αναθέτοντες
φορείς παρουσιάζουν τις συλλεγείσες πληροφορίες
στον ενδιαφερόμενο προσφέροντα, δίνοντάς του την
ευκαιρία να αμφισβητήσει ή να επιβεβαιώσει ότι η προ-
σφορά που προέκυψε με αυτόν τον τρόπο δεν περιέχει
ουσιώδη σφάλματα.
8. Οι αναθέτοντες φορείς μπορούν να αναθέτουν συμ-
βάσεις βάσει ενός δυναμικού συστήματος αγορών απαι-
τώντας οι προσφορές συγκεκριμένης σύμβασης να υπο-
βάλλονται υπό μορφή ηλεκτρονικού καταλόγου.
Οι αναθέτοντες φορείς μπορούν επίσης να αναθέτουν
συμβάσεις βάσει ενός δυναμικού συστήματος αγορών
βάσει της περίπτωσης β΄ της παρ. 6 και της παρ. 7, υπό
την προϋπόθεση ότι η αίτηση συμμετοχής στο δυναμικό
σύστημα αγορών συνοδεύεται από ηλεκτρονικό κατάλο-
γο, σύμφωνα με τις τεχνικές προδιαγραφές και το υπό-
δειγμα που καθορίζεται από τον αναθέτοντα φορέα. Στη
συνέχεια, ο εν λόγω κατάλογος συμπληρώνεται από
τους υποψηφίους, αφού ενημερωθούν για την πρόθεση
του αναθέτοντος φορέα να καταρτίσει προσφορές μέσω
της διαδικασίας της περίπτωσης β΄ της παραγράφου 6.
ΕΝΟΤΗΤΑ 2
ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ
Άρθρο 273
Συμφωνίες-πλαίσιο
(άρθρο 51 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

1. Οι αναθέτοντες φορείς δύνανται να συνάπτουν συμ-
φωνίες-πλαίσιο, εφόσον εφαρμόζουν τις διατάξεις που
προβλέπονται στον παρόν Βιβλίο.
Ως συμφωνία-πλαίσιο νοείται μια συμφωνία που συνά-
πτεται μεταξύ ενός ή περισσοτέρων αναθετόντων φορέ-
ων και ενός ή περισσοτέρων οικονομικών φορέων, η ο-
ποία αποσκοπεί στον καθορισμό των όρων που διέπουν
τις συμβάσεις που πρόκειται να συναφθούν κατά τη
διάρκεια συγκεκριμένης περιόδου, ιδίως όσον αφορά τις
τιμές και, όπου ενδείκνυται, τις προβλεπόμενες ποσότη-
τες.
Η διάρκεια μιας συμφωνίας-πλαίσιο δεν μπορεί να υ-
περβαίνει τα οκτώ (8) έτη, εκτός εξαιρετικών περιπτώσε-
ων δεόντως δικαιολογημένων, ιδίως λόγω του αντικειμέ-
νου της συμφωνίας-πλαίσιο.
2. Οι συμβάσεις που βασίζονται σε συμφωνία-πλαίσιο
ανατίθενται βάσει αντικειμενικών κανόνων και κριτηρίων
που μπορεί να περιλαμβάνουν την εκ νέου διεξαγωγή
του διαγωνισμού μεταξύ των οικονομικών φορέων που
είναι μέρη της συμφωνίας-πλαίσιο, όπως συνήφθη. Οι εν
λόγω κανόνες και κριτήρια προσδιορίζονται στα έγγρα-
φα της σύμβασης για τη συμφωνία-πλαίσιο.
Οι αντικειμενικοί κανόνες και τα κριτήρια που αναφέ-
ρονται στο πρώτο εδάφιο διασφαλίζουν την ίση μεταχεί-
ριση των οικονομικών φορέων που είναι συμβαλλόμενα
μέρη της συμφωνίας. Στις περιπτώσεις που προβλέπεται
διεξαγωγή νέου διαγωνισμού, οι αναθέτοντες φορείς ο-
ρίζουν επαρκή προθεσμία για την υποβολή προσφορών
για κάθε συγκεκριμένη σύμβαση και αναθέτουν κάθε
σύμβαση στον προσφέροντα που υπέβαλε την καλύτερη
προσφορά, βάσει των κριτηρίων ανάθεσης που έχουν
καθορισθεί στα έγγραφα της σύμβασης για τη συμφω-
νία-πλαίσιο.
Οι αναθέτοντες φορείς δεν πρέπει να προσφεύγουν
στις συμφωνίες-πλαίσιο καταχρηστικά ή κατά τρόπο που
να εμποδίζει, να περιορίζει ή να στρεβλώνει τον ανταγω-
νισμό.
Άρθρο 274
Κεντρικές δραστηριότητες αγορών και
Κεντρικές Αρχές Αγορών (ΚΑΑ)
(άρθρο 55 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

1. Οι αναθέτοντες φορείς μπορούν:
α) να αποκτούν έργα, τα αγαθά ή και υπηρεσίες από
μία K.A.Α. που παρέχει τη δραστηριότητα της υποπερί-
πτωση α΄ της περίπτωσης 15 της παραγράφου 1 του άρ-
θρου 2,
β) να αποκτούν έργα, αγαθά και υπηρεσίες χρησιμο-
ποιώντας συμβάσεις που ανατίθενται από μία Κεντρική
Αρχή Αγορών, μέσω δυναμικών συστημάτων αγορών
που διαχειρίζεται μία Κ.Α.Α. ή χρησιμοποιώντας συμφω-
νία – πλαίσιο από Κ.Α.Α. που παρέχει τη δραστηριότητα
της υποπερίπτωσης β΄ της περίπτωσης 15 της παραγρά-
φου 1 του άρθρου 2.
Όταν ένα δυναμικό σύστημα αγορών το οποίο διαχει-
ρίζεται μια Κ.Α.Α. μπορεί να χρησιμοποιείται από άλλους
αναθέτοντες φορείς, αυτό αναφέρεται στην προκήρυξη
διαγωνισμού με την οποία εισάγεται το εν λόγω δυναμι-
κό σύστημα αγορών.
2. Ένας αναθέτων φορέας εκπληρώνει τις υποχρεώ-
σεις του δυνάμει του παρόντος Βιβλίου (άρθρα 222 έως
338) όταν:
α) αποκτά αγαθά ή υπηρεσίες από μία κεντρική αρχή
αγορών που προσφέρει τη δραστηριότητα της υποπερί-
πτωσης α΄ της περίπτωσης 15 της παραγράφου 1 του
άρθρου 2.
β) αποκτά έργα, αγαθά ή υπηρεσίες χρησιμοποιώντας
συμβάσεις που ανατίθενται από την ΚΑΑ, δυναμικά συ-
στήματα αγορών που διαχειρίζεται η ΚΑΑ ή , συμφωνία-
πλαίσιο που συνάπτεται από την ΚΑΑ, η οποία προσφέ-
ρει τη δραστηριότητα υποπερίπτωσης β΄ της περίπτω-
σης 15 της παραγράφου 1 του άρθρου 2.
Ωστόσο, ο εν λόγω αναθέτων φορέας φέρει την ευθύ-
νη για την εκπλήρωση των υποχρεώσεων δυνάμει του
παρόντος Βιβλίου (άρθρα 222 έως 338), όσον αφορά στα
μέρη που διεξάγονται από τον ίδιο, όπως:
α) την ανάθεση μιας σύμβασης στο πλαίσιο δυναμικού
συστήματος αγορών το οποίο διαχειρίζεται μία ΚΑΑ,
β) τη διεξαγωγή νέου διαγωνισμού βάσει της συμφω-
νίας-πλαίσιου που έχει συναφθεί από μία ΚΑΑ.
3. Όλες οι διαδικασίες ανάθεσης συμβάσεων που διε-
ξάγονται από μία ΚΑΑ διενεργούνται μέσω του
Ε.Σ.Η.Δ.Η.Σ., σύμφωνα με τις απαιτήσεις που καθορίζο-
νται στο άρθρο 258 υπό την επιφύλαξη της παραγράφου
11 του άρθρου 258.
4. Οι αναθέτοντες φορείς μπορούν, χωρίς να εφαρμό-
ζουν τις διαδικασίες του παρόντος βιβλίου, να αναθέ-
τουν μία σύμβαση υπηρεσιών για την παροχή κεντρικών
δραστηριοτήτων αγορών σε μία Κ.Α.Α..
Αυτές οι συμβάσεις υπηρεσιών μπορούν επίσης να πε-
ριλαμβάνουν την παροχή επικουρικών δραστηριοτήτων
αγορών.
5.α) Είναι δυνατόν, κατόπιν κοινής εγγράφου συμφω-
νίας, να ορίζεται αναθέτων φορέας ως Κ.Α.Α., η οποία
προσφέρει δραστηριότητες της περίπτωσης 15 της πα-
ραγράφου 1 του άρθρου 2.
Η εν λόγω συμφωνία εγκρίνεται, σύμφωνα με τις εσω-
τερικές διατάξεις που διέπουν τους αναθέτοντες φορείς
που συμβάλλονται και καθορίζει ειδικότερα θέματα που
αφορούν στις αρμοδιότητες του αναθέτοντος φορέα
που ασκεί δραστηριότητες Κ.Α.Α., καθώς και τις κατηγο-
ρίες έργων, αγαθών και υπηρεσιών που αποτελούν αντι-
κείμενο ομαδοποίησης. Για τους σκοπούς της παρούσας
παραγράφου εφαρμόζονται οι παράγραφοι 2 και 3 του
παρόντος άρθρου. Η συμφωνία του πρώτου εδαφίου της
παρούσας παραγράφου κοινοποιείται στους κατά περί-
πτωση αρμοδίους Υπουργούς, καθώς και στην Αρχή και
αναφέρεται στα έγγραφα της σύμβασης.
β) Με κοινή απόφαση του αρμοδίων κατά περίπτωση
Υπουργών ορίζεται αναθέτων φορέας που είναι αναθέ-
τουσα αρχή κατά την έννοια του άρθρου 223, ως Κ.Α.Α..
Στην εν λόγω υπουργική απόφαση καθορίζεται η κατά
περίπτωση αρμοδιότητα σύναψης και εκτέλεσης συμβά-
σεων έργων, υπηρεσιών και προμηθειών, με κριτήριο είτε
τον τομέα ή κλάδο της αγοράς στον οποίο δραστηριο-
ποιείται ο αναθέτων φορέας είτε τη γεωγραφική περιοχή
δραστηριότητας είτε κατ' εφαρμογή αμφοτέρων των κρι-
τηρίων αυτών και να καθορίζονται ειδικότερα θέματα
που αφορούν στις αρμοδιότητες αυτού, καθώς και στις
κατηγορίες έργων, αγαθών και υπηρεσιών που αποτε-
λούν αντικείμενο ομαδοποίησης.
Άρθρο 275
Περιστασιακές από κοινού διαδικασίες
σύναψης συμβάσεων
(άρθρο 56 της Οδηγίας 2014/25ΕΕ)

1. Δύο ή περισσότεροι αναθέτοντες φορείς μπορούν
να συμφωνήσουν να διεξάγουν ορισμένες συγκεκριμέ-
νες διαδικασίες σύναψης συμβάσεων από κοινού. Η συμ-
φωνία συνάπτεται εγγράφως και καθορίζει τουλάχιστον
τις ευθύνες των μερών, τον επιμερισμό των υποχρεώσε-
ων στα μέρη και τις λεπτομέρειες σχετικά με τις ανα-
γκαίες δαπάνες και τις πιστώσεις των μερών.
2. Στις περιπτώσεις που μια διαδικασία σύναψης σύμ-
βασης διενεργείται εξ ολοκλήρου από κοινού εξ ονόμα-
τος και για λογαριασμό όλων των αναθετόντων φορέων,
οι τελευταίοι ευθύνονται αλληλέγγυα για την εκπλήρω-
ση των υποχρεώσεων που προκύπτουν από το παρόν Βι-
βλίο (άρθρα 222 έως 338). Τούτο ισχύει και σε περιπτώ-
σεις που τη διαδικασία διαχειρίζεται ένας αναθέτων φο-
ρέας, ενεργώντας τόσο για δικό του λογαριασμό όσο και
για λογαριασμό των λοιπών αναθετόντων φορέων.
Εάν η διενέργεια της διαδικασίας σύναψης σύμβασης
δεν πραγματοποιείται στο σύνολό της εξ ονόματος και
για λογαριασμό των ενδιαφερόμενων αναθετόντων φο-
ρέων, οι τελευταίοι ευθύνονται αλληλέγγυα μόνο για τα
μέρη εκείνα που πραγματοποιούνται από κοινού. Κάθε α-
ναθέτων φορέας φέρει την αποκλειστική ευθύνη για την
εκπλήρωση των υποχρεώσεών του, σύμφωνα με το πα-
ρόν Βιβλίο για τα μέρη που διεξάγει στο όνομά του και
για δικό του λογαριασμό.
Άρθρο 276
Διαδικασίες σύναψης συβάσεων με αναθέτοντες
φορείς από διαφορετικά Κράτη – Μέλη
(άρθρο 57 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

1. Με την επιφύλαξη των άρθρων 247 έως 249, αναθέ-
τοντες φορείς από διαφορετικά κράτη - μέλη μπορούν
να ενεργούν από κοινού για την ανάθεση συμβάσεων
χρησιμοποιώντας ένα από τα μέσα του παρόντος άρ-
θρου.
Οι αναθέτοντες φορείς δεν χρησιμοποιούν τα μέσα
του παρόντος άρθρου με σκοπό την αποφυγή της εφαρ-
μογής διατάξεων αναγκαστικού δημοσίου δικαίου σύμ-
φωνων με το δίκαιο της Ένωσης στις οποίες υπόκειται
το οικείο κράτος - μέλος.
2. Αναθέτοντες φορείς μπορούν να χρησιμοποιούν κε-
ντρικές δραστηριότητες αγορών που προσφέρονται από
ΚΑΑ εγκατεστημένες σε άλλο κράτος - μέλος.
3. Η παροχή κεντρικών δραστηριοτήτων αγορών από
ΚΑΑ εγκατεστημένη σε άλλο κράτος - μέλος πραγματο-
ποιείται, σύμφωνα με τις εθνικές διατάξεις του κράτους -
μέλους όπου είναι εγκατεστημένη η Κ.Α.Α..
Οι εθνικές διατάξεις του κράτους - μέλους όπου είναι
εγκατεστημένη η Κ.Α.Α., εφαρμόζονται επίσης στα ακό-
λουθα:
α) στην ανάθεση σύμβασης στο πλαίσιο ενός δυναμι-
κού συστήματος αγορών,
β) στη διεξαγωγή ενός νέου διαγωνισμού εντός μίας
συμφωνίας-πλαίσιου.
4. Αναθέτοντες φορείς από διαφορετικά κράτη - μέλη
μπορούν από κοινού να αναθέτουν σύμβαση, να συνά-
πτουν συμφωνία-πλαίσιο ή να λειτουργούν δυναμικό σύ-
στημα αγορών. Μπορούν επίσης να αναθέτουν συμβά-
σεις βάσει της συμφωνίας-πλαίσιου ή του δυναμικού συ-
στήματος αγορών. Εκτός εάν τα αναγκαία στοιχεία ρυθ-
μίζονται από διεθνή συμφωνία μεταξύ των ενδιαφερομέ-
νων κρατών μελών, οι συμμετέχοντες αναθέτοντες φο-
ρείς συνάπτουν συμφωνία, όπου καθορίζονται:
α) οι ευθύνες των μερών και οι σχετικές εφαρμοστέες
εθνικές διατάξεις,
β) η εσωτερική οργάνωση της διαδικασίας ανάθεσης
σύμβασης, συμπεριλαμβανομένης της διαχείρισης της
διαδικασίας, του επιμερισμού των υπό ανάθεση έργων,
αγαθών ή υπηρεσιών και της σύναψης των συμβάσεων.
Ένας συμμετέχων αναθέτων φορέας εκπληρώνει τις
υποχρεώσεις του δυνάμει του παρόντος βιβλίου (άρθρα
222 έως 338) όταν αγοράζει έργα, αγαθά ή υπηρεσίες α-
πό αναθέτοντα φορέα που είναι υπεύθυνος για τη διαδι-
κασία σύναψης σύμβασης.
Για τον καθορισμό των ευθυνών και του εφαρμοστέου
εθνικού δικαίου, σύμφωνα με την περίπτωση α΄ της πα-
ρούσας παραγράφου, οι αναθέτοντες φορείς μπορούν
να κατανέμουν συγκεκριμένες ευθύνες μεταξύ τους και
να ορίζουν τις εφαρμοστέες διατάξεις των εθνικών δι-
καίων οποιουδήποτε από τα σχετικά κράτη - μέλη τους.
Η κατανομή ευθυνών και το εφαρμοστέο εθνικό δίκαιο α-
ναφέρονται στα έγγραφα της σύμβασης για τις από κοι-
νού ανατιθέμενες συμβάσεις.
5. Αν περισσότεροι αναθέτοντες φορείς από διαφορε-
τικά κράτη - μέλη έχουν συστήσει έναν κοινό φορέα, συ-
μπεριλαμβανομένων των ευρωπαϊκών ομίλων εδαφικής
συνεργασίας δυνάμει του Κανονισμού (ΕΚ) αριθμ.
1082/2006 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμ-
βουλίου ή άλλων φορέων που ιδρύονται δυνάμει του δι-
καίου της Ένωσης, οι συμμετέχοντες αναθέτοντες φο-
ρείς συμφωνούν, μέσω απόφασης του αρμόδιου οργά-
νου του κοινού φορέα, επί των εφαρμοστέων εθνικών
κανόνων περί διαδικασιών σύναψης συμβάσεων ενός α-
πό τα ακόλουθα κράτη - μέλη:
α) των εθνικών διατάξεων του κράτους - μέλους, όπου
έχει την έδρα του ο κοινός φορέας,
β) των εθνικών διατάξεων του κράτους - μέλους, όπου
ασκεί τις δραστηριότητές του ο κοινός φορέας.
Η συμφωνία που αναφέρεται στο πρώτο εδάφιο μπο-
ρεί είτε να εφαρμόζεται για αόριστο χρόνο, όταν καθορί-
ζεται στη συστατική πράξη του κοινού φορέα είτε για ο-
ρισμένο χρόνο, σε ορισμένα είδη συμβάσεων ή σε μία ή
περισσότερες μεμονωμένες αναθέσεις συμβάσεων.
ΤΜΗΜΑ III
ΔΙΕΞΑΓΩΓΗΣ ΤΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ
ΕΝΟΤΗΤΑ 1
ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ
Άρθρο 277
Συγκρότηση και τήρηση φακέλου σύμβασης
(άρθρο 99 παράγραφοι 6 και 100 παράγραφος 2
της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

1. Οι αναθέτοντες φορείς καταγράφουν την πρόοδο
της διεξαγωγής όλων των διαδικασιών σύναψης συμβά-
σεων είτε πραγματοποιούνται με ηλεκτρονικά μέσα είτε
όχι.
2. Για την εκπλήρωση της υποχρέωσης της παραγρά-
φου 1 ο αναθέτων φορέας συντάσσει και σε ηλεκτρονική
μορφή ειδικό «Φάκελο Σύμβασης».
3. Ο Φάκελος Σύμβασης συμπληρώνεται και επικαιρο-
ποιείται σε όλα τα επιμέρους στάδια σύναψης της σύμ-
βασης και περιλαμβάνει κατ’ ελάχιστον:
α) την τεκμηρίωση της σκοπιμότητας της σύμβασης,
β) τον προϋπολογισμό της σύμβασης και την τεκμη-
ρίωσή του,
γ) την περιγραφή του αντικειμένου της σύμβασης,
δ) τα έγγραφα της σύμβασης,
ε) όλα τα έγγραφα που είναι αναγκαία ώστε ο αναθέ-
των φορέας να είναι σε θέση να αιτιολογεί τις αποφά-
σεις που λαμβάνονται σε όλα τα στάδια της διαδικασίας
σύναψης συμβάσεων, όπως, ενδεικτικά έγγραφα που α-
φορούν:
αα) στην επικοινωνία με οικονομικούς φορείς,
ββ) στην προετοιμασία των εγγράφων της διαδικασίας
σύναψης σύμβασης,
γγ) στο διάλογο ή διαπραγμάτευση (εφόσον διεξή-
χθη),
δδ) στην επιλογή του αναδόχου και την ανάθεση της
σύμβασης,
στ) αντίγραφο της σύμβασης, εφόσον η αξία της ισού-
ται ή είναι μεγαλύτερη από ένα εκατομμύριο (1.000.000)
ευρώ όταν πρόκειται για σύμβαση προμηθειών ή υπηρε-
σιών ή δέκα εκατομμύρια (10.000.000) ευρώ όταν πρό-
κειται για σύμβαση έργων.
4. Τα έγγραφα και στοιχεία των σημείων α΄ε΄ της
προηγούμενης παραγράφου τηρούνται τουλάχιστον για
περίοδο τριών (3) ετών από την ημερομηνία παραλαβής
του αντικειμένου της σύμβασης.
5. Το αντίγραφο του σημείου στ΄ της προηγούμενης
παραγράφου τηρείται τουλάχιστον κατά τη διάρκεια της
σύμβασης.
Άρθρο 278
Προκαταρκτικές διαβουλεύσεις της αγοράς
(άρθρο 58 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

Πριν την έναρξη διαδικασίας σύναψης σύμβασης, οι α-
ναθέτοντες φορείς μπορούν να διεξάγουν διαβουλεύ-
σεις με την αγορά, προκειμένου να προετοιμάσουν τη
σύμβαση και να ενημερώνουν τους οικονομικούς φορείς
για τα σχέδια και τις απαιτήσεις τους όσον αφορά στις
συμβάσεις.
Για το σκοπό αυτό, οι αναθέτοντες φορείς μπορούν, ε-
πί παραδείγματι, να ζητούν ή να δέχονται τις συμβουλές
ανεξάρτητων εμπειρογνωμόνων ή αρχών ή φορέων που
δραστηριοποιούνται στην αγορά, όπως η Αρχή και η Μο-
νάδα Παρακολούθησης Διαγωνισμών και Συμβάσεων
(ΜΟΠΑΔΙΣ) του Κέντρου Διεθνούς και Ευρωπαϊκού Οικο-
νομικού Δικαίου (ΚΔΕΟΔ) ή φορέων που δραστηριοποι-
ούνται στην αγορά. Οι εν λόγω συμβουλές μπορούν να
χρησιμοποιούνται για τον σχεδιασμό και τη διεξαγωγή
της διαδικασίας σύναψης σύμβασης, εφόσον δεν έχουν
ως αποτέλεσμα τη στρέβλωση του ανταγωνισμού και
την παραβίαση των αρχών της αποφυγής των διακρίσε-
ων και της διαφάνειας.
Άρθρο 279
Κανόνες για τη διενέργεια προκαταρκτικών
διαβουλεύσεων της αγοράς

1. Οι διαβουλεύσεις διεξάγονται βάσει ειδικής πρό-
σκλησης για ανοιχτή, μη δεσμευτική συμμετοχή των εν-
διαφερόμενων οικονομικών φορέων, που αναρτάται
στην ιστοσελίδα του αναθέτοντος φορέα και, κατά την
κρίση του, μέσω εντύπου ή ηλεκτρονικού τύπου. Η δαπά-
νη των δημοσιεύσεων στον τύπο και κάθε άλλο μέσο δη-
μοσιότητας βαρύνει τον αναθέτοντα φορέα. Σε περίπτω-
ση συμβάσεων για τις οποίες η εφαρμογή της παρούσας
διάταξης θα υποχρέωνε τους αναθέτοντες φορείς να
παράσχουν πληροφορίες, η αποκάλυψη των οποίων εί-
ναι αντίθετη προς τα ουσιώδη συμφέροντά τους ή μπο-
ρεί να παραβλάψει απόρρητα, η ειδική πρόσκληση του
προηγούμενου εδαφίου δεν δημοσιοποιείται, αλλά απο-
στέλλεται με κάθε πρόσφορο μέσο.
2. Η πρόσκληση αναφέρει τα στοιχεία του αναθέτο-
ντος φορέα, το αντικείμενο της σύμβασης, τον τρόπο και
την προθεσμία υποβολής παρατηρήσεων. Στην πρόσκλη-
ση επισυνάπτεται περιγραφικό έγγραφο, στο οποίο περι-
λαμβάνεται κάθε άλλο πληροφοριακό στοιχείο σχετικά
με τη σύμβαση που πρόκειται να συναφθεί. Στην περί-
πτωση του τρίτου εδαφίου της παρ. 1, πριν την αποστο-
λή πρόσκλησης σε επιλεγμένους οικονομικούς φορείς οι
οποίοι δραστηριοποιούνται στο αντικείμενο της σύμβα-
σης, ο αναθέτων φορέας διασφαλίζει την εχεμύθεια των
οικονομικών φορέων, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα
στην παράγραφο 2 του άρθρου 259.
3. Η διαδικασία διαβούλευσης διεξάγεται κατά τα ορι-
ζόμενα στα άρθρα 258 και 259 διαρκεί τουλάχιστον δε-
καπέντε (15) ημέρες και δεν μπορεί να υπερβαίνει τις ε-
ξήντα (60) ημέρες από την ανάρτηση της σχετικής ανα-
κοίνωσης ή από την αποστολή της σχετικής πρόσκλη-
σης. Η προθεσμία αυτή μπορεί να παρατείνεται, ιδίως σε
περιπτώσεις συμβάσεων μείζονος οικονομικής αξίας ή
με ιδιαίτερα σύνθετο αντικείμενο. Μετά τη λήξη της προ-
θεσμίας που τάσσεται στην πρόσκληση για την ολοκλή-
ρωση της διαβούλευσης, ο αναθέτων φορέας συγκε-
ντρώνει, αναρτά στην ιστοσελίδα του και επεξεργάζεται
τις παρατηρήσεις που υποβλήθηκαν. Το τελευταίο εδά-
φιο δεν εφαρμόζεται στις περιπτώσεις του τρίτου εδαφί-
ου της παραγράφου 1.
Άρθρο 280
Προηγούμενη εμπλοκή υποψηφίων ή προσφερόντων
(άρθρο 59 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

Εάν ένας υποψήφιος, ένας προσφέρων ή μια επιχείρη-
ση που σχετίζεται με υποψήφιο ή προσφέροντα έχει πα-
ράσχει συμβουλές στον αναθέτοντα φορέα είτε εντός
είτε εκτός του πλαισίου του άρθρου 278 ή έχει εμπλακεί
με οποιονδήποτε τρόπο στην προετοιμασία της διαδικα-
σίας ανάθεσης σύμβασης, ο αναθέτων φορέας λαμβάνει
τα κατάλληλα μέτρα για να διασφαλίζει τη μη στρέβλω-
ση του ανταγωνισμού λόγω της συμμετοχής του εν λό-
γω υποψηφίου ή προσφέροντα.
Τα εν λόγω μέτρα περιλαμβάνουν ιδίως τη γνωστοποί-
ηση στους λοιπούς υποψηφίους και προσφέροντες σχε-
τικών πληροφοριών που ανταλλάχθηκαν στο πλαίσιο της
προηγούμενης εμπλοκής του υποψηφίου ή του προσφέ-
ροντος στην προετοιμασία της διαδικασίας σύναψης
σύμβασης και τον καθορισμό επαρκών προθεσμιών για
την παραλαβή των προσφορών. Ο εμπλεκόμενος υποψή-
φιος ή προσφέρων αποκλείεται από τη διαδικασία μόνο
εάν δεν υπάρχει άλλος τρόπος να διασφαλιστεί συμμόρ-
φωση με την υποχρέωση τήρησης της αρχής της ίσης
μεταχείρισης.
Πριν από οποιονδήποτε τέτοιον αποκλεισμό, ενημερώ-
νεται η Επιτροπή Ανταγωνισμού, αρμόδια για την εφαρ-
μογή του ν. 3959/2011 και η Αρχή και παρέχεται η ευκαι-
ρία στους υποψηφίους ή τους προσφέροντες να αποδεί-
ξουν ότι η συμμετοχή τους στην προετοιμασία της διαδι-
κασίας σύναψης σύμβασης δεν είναι δυνατόν να προκα-
λέσει στρέβλωση του ανταγωνισμού. Τα έγγραφα και
στοιχεία που υποβάλλονται από τους υποψήφιους ή
τους προσφέροντες προς απόδειξη αυτού, καταγράφο-
νται και τίθενται υπόψη της Επιτροπής Ανταγωνισμού
και της Αρχής με μέριμνα του αναθέτοντος φορέα.
Τα μέτρα που λαμβάνονται καταγράφονται στην ειδική
έκθεση που απαιτείται δυνάμει του άρθρου 341 .
Άρθρο 281
Περιεχόμενο εγγράφων της σύμβασης

1. Οι όροι που περιέχονται στα έγγραφα της σύμβασης
πρέπει να είναι σαφείς και πλήρεις ώστε να επιτρέπουν
την υποβολή άρτιων και συγκρίσιμων μεταξύ τους προ-
σφορών.
2. Τα έγγραφα της σύμβασης, πλην της προκήρυξης
σύμβασης του άρθρου 293 και της περιοδικής ενδεικτι-
κής προκήρυξης του άρθρου 291 περιέχουν ιδίως:
α) την επωνυμία του αναθέτοντος φορέα,
β) την προθεσμία για την παραλαβή των προσφορών
από την αρμόδια υπηρεσία και τη διεύθυνση στην οποία
πρέπει να αποσταλούν,
γ) το όνομα, τη διεύθυνση, τον αριθμό τηλεφώνου και
τηλεομοιοτυπικού μηχανήματος (FAX), τη διεύθυνση η-
λεκτρονικού ταχυδρομείου (e-mail) της υπηρεσίας που
διενεργεί το διαγωνισμό, καθώς και τον αρμόδιο υπάλ-
ληλο της υπηρεσίας αυτής,
δ) τα αρμόδια όργανα για την αποσφράγιση των προ-
σφορών, την ημερομηνία, την ώρα και λοιπές πληροφο-
ρίες που σχετίζονται με την αποσφράγιση (επί παραδείγ-
ματι τόπος αποσφράγισης), καθώς και τα πρόσωπα που
δικαιούνται να συμμετέχουν στη διαδικασία,
ε) ακριβή περιγραφή του φυσικού αντικειμένου της
σύμβασης, οποιαδήποτε δικαιώματα προαίρεσης για συ-
μπληρωματικές ή νέες συμβάσεις και, εφόσον είναι γνω-
στό, το προσωρινό χρονοδιάγραμμα για την άσκηση των
δικαιωμάτων αυτών, καθώς και τον αριθμό των παρατά-
σεων για την άσκησή τους,
στ) το είδος της διαδικασίας,
ζ) την πηγή χρηματοδότησης και τον τρόπο πληρωμής,
η) το νόμισμα της προσφερόμενης τιμής,
θ) τις προϋποθέσεις αναπροσαρμογής του τιμήματος
μετά την κατακύρωση, εφόσον κρίνεται ότι απαιτείται
τέτοιος όρος,
ι) τις απαιτούμενες εγγυήσεις, τον τύπο, τα ποσοστά,
το νόμισμα, το χρόνο υποβολής των εγγυήσεων, καθώς
και άλλες εξασφαλίσεις, εάν ζητούνται,
ια) τα τεχνικά χαρακτηριστικά (προδιαγραφές), την πο-
σότητα και την περιγραφή των αγαθών, υπηρεσιών ή έρ-
γων, τον τρόπο της εκτέλεσης του ελέγχου και της δια-
σφάλισης της ποιότητας, την προθεσμία για την εκτέλε-
ση της σύμβασης, τον τόπο και χρόνο εκτέλεσης, καθώς
και άλλα χαρακτηριστικά, ανάλογα με το αντικείμενο της
σύμβασης,
ιβ) τους όρους και τα κριτήρια επιλογής, καθώς και τα
ελάχιστα επίπεδα αυτών, σχετικά με τους λόγους απο-
κλεισμού, την οικονομική και χρηματοοικονομική επάρ-
κεια και την τεχνική ή/και επαγγελματική ικανότητα των
υποψηφίων ή προσφερόντων,
ιγ) τη δυνατότητα υποβολής προσφοράς για ένα ή πε-
ρισσότερα μέρη της σύμβασης,
ιδ) τη δυνατότητα υποβολής εναλλακτικών προσφο-
ρών,
ιε) το κριτήριο ανάθεσης, τη διαδικασία και τα κριτήρια
αξιολόγησης των προσφορών,
ιστ) τη διάρκεια ισχύος των προσφορών,
ιζ) τους απαράβατους όρους, απόκλιση από τους οποί-
ους συνεπάγεται απόρριψη της προσφοράς,
ιη) όλους τους ειδικούς και γενικούς όρους για την ε-
κτέλεση της σύμβασης, ιδίως δε την υποχρέωση της
παρ. 2 του άρθρου 253 και τους όρους πληρωμής,
ιθ) οποιεσδήποτε τροποποιήσεις με τη μορφή σαφών,
ακριβών και κατηγορηματικών ρητρών αναθεώρησης,
συμπεριλαμβανομένων, ενδεχομένως ρητρών αναθεώ-
ρησης τιμών ή προαιρέσεις,
κ) τα απαιτούμενα αποδεικτικά μέσα (υπεύθυνες δη-
λώσεις, δικαιολογητικά κ.λπ.),
κα) τον κατάλογο και τη σειρά ισχύος των εγγράφων
της σύμβασης,
κβ) όλες τις απαραίτητες πληροφορίες που αφορούν
στον τρόπο διάθεσης των εγγράφων της διαδικασίας σύ-
ναψης σύμβασης,
κγ) ειδικά για τις συμβάσεις έργων:
κγα) τον προϋπολογισμό δημοπράτησης, το τιμολόγιο
δημοπράτησης, την τεχνική περιγραφή, την τεχνική με-
λέτη ή/και τη διαμόρφωση αυτών μετά την κατακύρωση
της σύμβασης, σύμφωνα με την προσφορά του αναδό-
χου,
κγβ) το σύστημα υποβολής προσφορών,
κγγ) αμοιβή των αξιολογότερων μελετών, όπου κρίνε-
ται αναγκαίο και
κγδ) την επωνυμία του οργάνου που θα εξετάζει εν-
στάσεις,
κδ) οποιαδήποτε άλλη πληροφορία απαιτείται κατά τις
ειδικότερες διατάξεις του παρόντος Βιβλίου (άρθρα 222
έως 338).
3. Τα έγγραφα της σύμβασης συντάσσονται στην ελ-
ληνική γλώσσα και προαιρετικά και σε άλλες γλώσσες,
συνολικά ή μερικά. Σε περίπτωση ασυμφωνίας μεταξύ
των τμημάτων των εγγράφων της διαδικασίας σύναψης
σύμβασης που έχουν συνταχθεί σε περισσότερες γλώσ-
σες, επικρατεί η ελληνική έκδοση.
4. Οι αναθέτοντες φορείς δεν επιβάλλουν στους οικο-
νομικούς φορείς δαπάνη για τη λήψη των εγγράφων της
διαδικασίας σύναψης σύμβασης, πλην της δαπάνης που
αντιστοιχεί στο κόστος αναπαραγωγής τους και της τα-
χυδρομικής αποστολής τους.
5. Οι αναθέτοντες φορείς δύνανται να χρησιμοποιούν
πρότυπα ή υποδείγματα εγγράφων σύμβασης τα οποία
εκδίδονται από την Αρχή.
6. Το παρόν άρθρο δεν εφαρμόζεται κατά τη σύναψη
των συμβάσεων της περίπτωσης β΄ της παραγράφου 1
του άρθρου 1 που υλοποιούνται ως Συμπράξεις Δημόσι-
ου-Ιδιωτικού Τομέα (Σ.Δ.Ι.Τ.), σύμφωνα με τον ν. 3389/
2005.
Άρθρο 282
Τεχνικές προδιαγραφές
(άρθρο 60 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

1. Οι τεχνικές προδιαγραφές που ορίζονται στην περί-
πτωση 1 του Παραρτήματος VIII του Προσαρτήματος Β΄,
παρατίθενται στα έγγραφα της σύμβασης και καθορί-
ζουν τα απαιτούμενα χαρακτηριστικά των έργων, των υ-
πηρεσιών ή των αγαθών.
Τα χαρακτηριστικά αυτά μπορεί επίσης να αναφέρο-
νται σε συγκεκριμένη διαδικασία ή μέθοδο παραγωγής ή
παροχής των ζητούμενων έργων, αγαθών ή υπηρεσιών ή
σε συγκεκριμένη διαδικασία άλλου σταδίου του κύκλου
ζωής τους, ακόμη και αν οι παράγοντες αυτοί δεν αποτε-
λούν μέρος της υλικής τους υπόστασης, υπό την προϋ-
πόθεση ότι συνδέονται με το αντικείμενο της σύμβασης
και είναι ανάλογα με την αξία και τους σκοπούς της.
Οι τεχνικές προδιαγραφές μπορούν επίσης να καθορί-
ζουν αν απαιτείται μεταβίβαση δικαιωμάτων διανοητικής
ιδιοκτησίας.
Για όλες τις συμβάσεις που προορίζονται για χρήση α-
πό φυσικά πρόσωπα είτε πρόκειται για το ευρύ κοινό εί-
τε για το προσωπικό του αναθέτοντος φορέα, οι τεχνι-
κές προδιαγραφές, εκτός από δεόντως αιτιολογημένες
περιπτώσεις, καταρτίζονται με τρόπο ώστε να λαμβά-
νουν υπ' όψιν κριτήρια προσβασιμότητας για άτομα με α-
ναπηρίες ή τον σχεδιασμό για όλους τους χρήστες.
Αν έχουν υιοθετηθεί υποχρεωτικές απαιτήσεις προ-
σβασιμότητας δυνάμει νομοθετικής πράξης της Ένωσης,
οι τεχνικές προδιαγραφές, όσον αφορά τα κριτήρια προ-
σβασιμότητας για άτομα με αναπηρίες ή τον σχεδιασμό
για όλους τους χρήστες, καθορίζονται με παραπομπή
στις εν λόγω απαιτήσεις.
2. Οι τεχνικές προδιαγραφές εξασφαλίζουν ισότιμη
πρόσβαση των οικονομικών φορέων στη διαδικασία σύ-
ναψης σύμβασης και δεν έχουν ως αποτέλεσμα τη δημι-
ουργία αδικαιολόγητων εμποδίων στο άνοιγμα των συμ-
βάσεων στον ανταγωνισμό.
3. Οι τεχνικές προδιαγραφές διατυπώνονται με έναν
από τους κατωτέρω τρόπους:
α) ως επιδόσεις ή λειτουργικές απαιτήσεις, συμπερι-
λαμβανομένων των περιβαλλοντικών χαρακτηριστικών,
υπό την προϋπόθεση ότι οι παράμετροι είναι επαρκώς α-
κριβείς ώστε να επιτρέπουν στους προσφέροντες να
προσδιορίζουν το αντικείμενο της σύμβασης και στους
αναθέτοντες φορείς να αναθέτουν τη σύμβαση,
β) με παραπομπή σε τεχνικές προδιαγραφές και, με
σειρά προτεραιότητας, σε εθνικά πρότυπα που αποτε-
λούν μεταφορά ευρωπαϊκών πρότυπων, σε ευρωπαϊκές
τεχνικές εγκρίσεις, σε κοινές τεχνικές προδιαγραφές,
σε διεθνή πρότυπα, σε άλλα τεχνικά συστήματα αναφο-
ράς που έχουν θεσπιστεί από ευρωπαϊκούς οργανισμούς
τυποποίησης ή —όταν αυτά δεν υπάρχουν— σε εθνικά
πρότυπα, σε εθνικές τεχνικές εγκρίσεις ή σε εθνικές τε-
χνικές προδιαγραφές στον τομέα του σχεδιασμού, του
υπολογισμού και της εκτέλεσης των έργων και της χρη-
σιμοποίησης των αγαθών · κάθε παραπομπή συνοδεύε-
ται από τους όρους «ή ισοδύναμο»,
γ) ως επιδόσεις ή λειτουργικές απαιτήσεις κατά τα ο-
ριζόμενα στην περίπτωση α΄, με παραπομπή, ως τεκμή-
ριο συμβατότητας προς τις εν λόγω επιδόσεις ή λειτουρ-
γικές απαιτήσεις, στις τεχνικές προδιαγραφές που ανα-
φέρονται στην περίπτωση β,
δ) με παραπομπή στις τεχνικές προδιαγραφές που α-
ναφέρονται στην περίπτωση β΄ για ορισμένα χαρακτηρι-
στικά και με παραπομπή στις επιδόσεις ή στις λειτουργι-
κές απαιτήσεις που αναφέρονται στην περίπτωση α΄ για
άλλα χαρακτηριστικά.
4. Οι τεχνικές προδιαγραφές, εκτός εάν δικαιολογεί-
ται από το αντικείμενο της σύμβασης, δεν περιέχουν
μνεία συγκεκριμένης κατασκευής ή προέλευσης ή ιδιαί-
τερης μεθόδου κατασκευής που να χαρακτηρίζει τα
προϊόντα ή τις υπηρεσίες που παρέχονται από έναν συ-
γκεκριμένο οικονομικό φορέα ούτε εμπορικού σήματος,
διπλώματος ευρεσιτεχνίας, τύπων ή συγκεκριμένης κα-
ταγωγής ή παραγωγής που θα είχε ως αποτέλεσμα να
ευνοούνται ή να αποκλείονται ορισμένες επιχειρήσεις ή
ορισμένα προϊόντα. Η εν λόγω μνεία επιτρέπεται, κατ’ ε-
ξαίρεση, όταν δεν είναι δυνατόν να γίνει επαρκώς ακρι-
βής και κατανοητή περιγραφή του αντικειμένου της σύμ-
βασης κατ’ εφαρμογή της παραγράφου 3.
Η εν λόγω μνεία συνοδεύεται από τους όρους «ή ισο-
δύναμο».
5. Όταν o αναθέτων φορέας χρησιμοποιεί τη δυνατό-
τητα παραπομπής στις τεχνικές προδιαγραφές που ανα-
φέρονται στην περίπτωση β΄ της παρ. 3, δεν απορρίπτει
προσφορά με την αιτιολογία ότι τα προσφερόμενα έργα,
αγαθά ή οι υπηρεσίες δεν πληρούν τις τεχνικές προδια-
γραφές στις οποίες έχει παραπέμψει, εφόσον ο προσφέ-
ρων αποδεικνύει στην προσφορά του με κάθε ενδεδειγ-
μένο μέσο, συμπεριλαμβανομένων των αποδεικτικών μέ-
σων που αναφέρονται στο άρθρο 284, ότι οι λύσεις που
προτείνει πληρούν κατά ισοδύναμο τρόπο τις απαιτήσεις
που καθορίζονται από τις τεχνικές προδιαγραφές.
6. Όταν ο αναθέτων φορέας χρησιμοποιεί τη δυνατό-
τητα που αναφέρεται στην περίπτωση α΄ της παρ. 3 για
τη διατύπωση των τεχνικών προδιαγραφών με αναφορά
στις επιδόσεις ή στις λειτουργικές απαιτήσεις, δεν απορ-
ρίπτει προσφορά έργων, αγαθών ή υπηρεσιών που πλη-
ρούν ένα εθνικό πρότυπο το οποίο αποτελεί μεταφορά
ευρωπαϊκού προτύπου, μία ευρωπαϊκή τεχνική έγκριση,
μία κοινή τεχνική προδιαγραφή, ένα διεθνές πρότυπο ή
ένα τεχνικό πλαίσιο αναφοράς που έχει εκπονηθεί από
έναν ευρωπαϊκό οργανισμό τυποποίησης, εφόσον οι εν
λόγω προδιαγραφές καλύπτουν τις επιδόσεις ή τις λει-
τουργικές απαιτήσεις που ορίζει.
Ο προσφέρων αποδεικνύει στην προσφορά του, με κά-
θε ενδεδειγμένο μέσο, συμπεριλαμβανομένων και εκεί-
νων που αναφέρονται στο άρθρο 284, ότι τα έργα, τα α-
γαθά ή οι υπηρεσίες που πληρούν το πρότυπο ανταπο-
κρίνονται στις επιδόσεις ή στις λειτουργικές απαιτήσεις
που ορίζει ο αναθέτων φορέας.
7. Οι τεχνικές προδιαγραφές καθορίζονται και εγκρί-
νονται πριν την έναρξη διαδικασίας σύναψης της σύμβα-
σης κατά το άρθρο 290.
Άρθρο 283
Σήματα
(άρθρο 61 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

1. Όταν οι αναθέτοντες φορείς σκοπεύουν να προ-
βούν σε αγορά έργων,αγαθών ή υπηρεσιών με ειδικά πε-
ριβαλλοντικά, κοινωνικά ή άλλα χαρακτηριστικά, μπο-
ρούν, στις τεχνικές προδιαγραφές, τα κριτήρια ανάθεσης
ή τους όρους εκτέλεσης της σύμβασης, να απαιτούν συ-
γκεκριμένο σήμα ως αποδεικτικό ότι τα έργα, οι υπηρε-
σίες ή τα αγαθά συμμορφώνονται με τα απαιτούμενα χα-
ρακτηριστικά, εφόσον πληρούνται όλες οι ακόλουθες
προϋποθέσεις:
α) οι απαιτήσεις σήματος αφορούν αποκλειστικά τα
κριτήρια που σχετίζονται με το αντικείμενο της σύμβα-
σης και είναι κατάλληλες για τον προσδιορισμό των χα-
ρακτηριστικών των έργων, των αγαθών ή των υπηρεσιών
που αποτελούν αντικείμενο της σύμβασης,
β) οι απαιτήσεις σήματος βασίζονται σε κριτήρια που
μπορούν να επαληθευτούν με αντικειμενικό τρόπο και
δεν εισάγουν διακρίσεις,
γ) τα σήματα καθιερώνονται μέσω ανοικτής και διαφα-
νούς διαδικασίας, στην οποία έχουν δικαίωμα συμμετο-
χής όλοι οι ενδιαφερόμενοι, συμπεριλαμβανομένων κρα-
τικών οργανισμών, καταναλωτών, κοινωνικών εταίρων,
κατασκευαστών, διανομέων και μη κυβερνητικών οργα-
νώσεων,
δ) τα σήματα είναι προσιτά σε όλα τα ενδιαφερόμενα
μέρη,
ε) οι απαιτήσεις σήματος καθορίζονται από τρίτο επί
του οποίου ο οικονομικός φορέας που υποβάλλει αίτηση
για το σήμα δεν μπορεί να ασκήσει αποφασιστική επιρ-
ροή.
Όταν οι αναθέτοντες φορείς δεν απαιτούν, όσον αφο-
ρά έργα, αγαθά ή υπηρεσίες, να πληρούνται όλες οι α-
παιτήσεις σήματος, δηλώνουν τις απαιτήσεις σήματος
στις οποίες αναφέρονται.
Οι αναθέτοντες φορείς που απαιτούν συγκεκριμένο
σήμα αποδέχονται όλα τα σήματα που επιβεβαιώνουν ό-
τι τα έργα, τα αγαθά και οι υπηρεσίες πληρούν τις ισοδύ-
ναμες απαιτήσεις σήματος. Όταν ένας οικονομικός φο-
ρέας δεν είχε τεκμηριωμένα τη δυνατότητα να αποκτή-
σει το ειδικό σήμα που έχει υποδείξει ο αναθέτων φορέ-
ας ή ισοδύναμο σήμα εντός των σχετικών προθεσμιών
για λόγους για τους οποίους δεν ευθύνεται ο ίδιος, ο α-
ναθέτων φορέας αποδέχεται άλλα κατάλληλα αποδει-
κτικά μέσα, τα οποία μπορεί να περιλαμβάνουν τον τε-
χνικό φάκελο του κατασκευαστή, υπό την προϋπόθεση
ότι ο συγκεκριμένος οικονομικός φορέας αποδεικνύει ό-
τι τα προς παροχή έργα, αγαθά και υπηρεσίες πληρούν
τις απαιτήσεις του συγκεκριμένου σήματος ή τις συγκε-
κριμένες απαιτήσεις που έχει ορίσει ο αναθέτων φορέ-
ας.
2. Εάν ένα σήμα πληροί τις προϋποθέσεις των περί-
πτώσεων β΄,γ΄, δ΄ και ε΄ της παραγράφου 1 αλλά θέτει
επιπλέον απαιτήσεις που δεν σχετίζονται με το αντικεί-
μενο της σύμβασης, οι αναθέτοντες φορείς δεν απαι-
τούν το σήμα αυτό καθ' αυτό, αλλά μπορούν να ορίζουν
την τεχνική προδιαγραφή με παραπομπή στις λεπτομε-
ρείς προδιαγραφές του εν λόγω σήματος ή, εάν είναι α-
ναγκαίο, σε τμήματα των σχετικών προδιαγραφών που
σχετίζονται με το αντικείμενο της σύμβασης και είναι κα-
τάλληλα για τον καθορισμό των χαρακτηριστικών του εν
λόγω αντικειμένου.
Άρθρο 284
Εκθέσεις δοκιμών, πιστοποίηση
και άλλα αποδεικτικά μέσα
(άρθρο 62 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

1. Οι αναθέτοντες φορείς μπορούν να απαιτούν από
τους οικονομικούς φορείς να προσκομίζουν έκθεση δοκι-
μών από οργανισμό αξιολόγησης της συμμόρφωσης ή
πιστοποιητικό που έχει εκδοθεί από τέτοιον οργανισμό
ως αποδεικτικό μέσο συμμόρφωσης με απαιτήσεις ή κρι-
τήρια που αναφέρονται στις τεχνικές προδιαγραφές, τα
κριτήρια ανάθεσης ή τους όρους εκτέλεσης της σύμβα-
σης.
Αν οι αναθέτοντες φορείς απαιτούν την υποβολή πι-
στοποιητικών εκδιδόμενων από συγκεκριμένο οργανι-
σμό αξιολόγησης της συμμόρφωσης οφείλουν να δέχο-
νται επίσης πιστοποιητικά από άλλους ισοδύναμους ορ-
γανισμούς αξιολόγησης της συμμόρφωσης.
Για τους σκοπούς της παρούσας παραγράφου, οργανι-
σμός αξιολόγησης της συμμόρφωσης είναι ένας οργανι-
σμός ο οποίος πραγματοποιεί δραστηριότητες αξιολόγη-
σης της συμμόρφωσης, συμπεριλαμβανομένων βαθμο-
νομήσεων, δοκιμών, πιστοποίησης και επιθεώρησης και
είναι διαπιστευμένος, σύμφωνα με τον Κανονισμό (ΕΚ)
αριθμ. 765/2008 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του
Συμβουλίου.
2. Οι αναθέτοντες φορείς δέχονται και άλλα κατάλλη-
λα αποδεικτικά μέσα, εκτός από αυτά που αναφέρονται
στην παρ. 1, όπως τον τεχνικό φάκελο του κατασκευα-
στή, εφόσον ο ενδιαφερόμενος οικονομικός φορέας δεν
έχει πρόσβαση στα πιστοποιητικά ή στις εκθέσεις δοκι-
μών που αναφέρονται στην παράγραφος 1ή δεν έχει τη
δυνατότητα να τα αποκτήσει εντός των σχετικών προθε-
σμιών, υπό τους όρους ότι για την αδυναμία πρόσβασης
δεν ευθύνεται ο ενδιαφερόμενος οικονομικός φορέας
και ότι ο ίδιος αποδεικνύει ότι τα προς ανάθεση έργα,α-
γαθά και υπηρεσίες πληρούν τις απαιτήσεις ή τα κριτήρια
που ορίζονται στις τεχνικές προδιαγραφές, τα κριτήρια
ανάθεσης ή τους όρους εκτέλεσης σύμβασης.
3. Εφόσον ζητηθεί:
α) η ανώνυμη εταιρεία «Ελληνικός Οργανισμός Τυπο-
ποίησης» (ΕΛΟΤ Α.Α.) και
β) η ανώνυμη εταιρεία «Εθνικό Σύστημα Διαπίστευ-
σης» (ΕΣΥΔ Α.Ε.)
θέτουν στη διάθεση άλλων κρατών μελών, οποιεσδή-
ποτε πληροφορίες σχετικά με τα στοιχεία και τα έγγρα-
φα που υποβάλλονται αντίστοιχα, σύμφωνα με:
α) την παρ. 6 του άρθρου 282,
β) το άρθρο 283 και τις παραγράφους 1 και 2 του πα-
ρόντος άρθρου.
Οι αρμόδιες αρχές του κράτους - μέλους εγκατάστα-
σης του οικονομικού φορέα κοινοποιούν τις σχετικές
πληροφορίες, σύμφωνα με το άρθρο 343. Ειδικά για
τους οικονομικούς φορείς που είναι εγκατεστημένοι
στην Ελλάδα, αρμόδιες είναι οι παραπάνω δύο ανώνυ-
μες εταιρείες.
Άρθρο 285
Ανακοίνωση των τεχνικών προδιαγραφών
(άρθρο 63 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

1. Οι αναθέτοντες φορείς διαθέτουν στους οικονομι-
κούς φορείς που ενδιαφέρονται για την ανάθεση μιας
σύμβασης, κατόπιν αιτήσεώς τους, τις τεχνικές προδια-
γραφές που ορίζονται συστηματικά στις συμβάσεις προ-
μηθειών, έργων ή υπηρεσιών τις οποίες αναθέτουν ή τις
τεχνικές προδιαγραφές τις οποίες προτίθενται να εφαρ-
μόσουν για τις συμβάσεις που αποτελούν αντικείμενο
περιοδικής ενδεικτικής προκήρυξης. Οι εν λόγω προδια-
γραφές είναι διαθέσιμες με ηλεκτρονικά μέσα μέσω ε-
λεύθερης, πλήρους άμεσης και δωρεάν πρόσβασης.
Ωστόσο, οι τεχνικές προδιαγραφές διαβιβάζονται και
με άλλα μέσα πλην των ηλεκτρονικών μέσων όταν η ε-
λεύθερη, πλήρης, άμεση και δωρεάν ηλεκτρονική πρό-
σβαση σε ορισμένα έγγραφα της σύμβασης δεν είναι δυ-
νατή για κάποιον από τους λόγους που εκτίθενται στην
παράγραφο 1 του 258 ή όταν η ελεύθερη, πλήρης, άμεση
και δωρεάν ηλεκτρονική πρόσβαση σε ορισμένα έγγρα-
φα της σύμβασης δεν είναι δυνατή διότι οι αναθέτοντες
φορείς προτίθενται να εφαρμόσουν την παρ. 2 του άρ-
θρου 257.
2. Όταν αυτές οι τεχνικές προδιαγραφές καθορίζονται
στα έγγραφα που τίθενται στη διάθεση των ενδιαφερο-
μένων οικονομικών φορέων με ηλεκτρονικά μέσα, μέσω
ελεύθερης, πλήρους, άμεσης και δωρεάν πρόσβασης,
αρκεί η παραπομπή στα εν λόγω έγγραφα.
Άρθρο 286
Εναλλακτικές προσφορές
(άρθρο 64 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

1. Οι αναθέτοντες φορείς μπορούν να επιτρέπουν ή να
απαιτούν από τους προσφέροντες να υποβάλουν εναλ-
λακτικές προσφορές που ανταποκρίνονται στις ελάχι-
στες απαιτήσεις που έχουν ορίσει οι εν λόγω αναθέτο-
ντες φορείς. Οι εναλλακτικές προσφορές συνδέονται με
το αντικείμενο της σύμβασης.
Οι αναθέτοντες φορείς επισημαίνουν στην προκήρυξη
σύμβασης ή, αν ως μέσο προκήρυξης του διαγωνισμού
χρησιμοποιείται περιοδική ενδεικτική προκήρυξη, στην
πρόσκληση επιβεβαίωσης ενδιαφέροντος, εάν επιτρέ-
πουν ή όχι ή εάν απαιτούν εναλλακτικές προσφορές. Οι
εναλλακτικές προσφορές δεν επιτρέπονται εάν δεν υ-
πάρχει σχετική επισήμανση.
2. Οι αναθέτοντες φορείς που επιτρέπουν ή απαιτούν
εναλλακτικές προσφορές αναφέρουν στα έγγραφα της
της σύμβασης τις ελάχιστες απαιτήσεις τις οποίες πρέ-
πει να πληρούν οι εναλλακτικές προσφορές, καθώς και
ειδικές απαιτήσεις υποβολής τους, ιδίως αν μπορούν να
υποβάλλονται μόνο στις περιπτώσεις που έχει επίσης υ-
ποβληθεί προσφορά, που δεν συνιστά εναλλακτική προ-
σφορά. Επίσης διασφαλίζουν ότι τα επιλεγέντα κριτήρια
ανάθεσης μπορούν να εφαρμοστούν σε εναλλακτικές
προσφορές που πληρούν τις εν λόγω ελάχιστες απαιτή-
σεις, καθώς και σε συμμορφούμενες προσφορές που
δεν είναι εναλλακτικές.
2. Οι αναθέτοντες φορείς λαμβάνουν υπ' όψιν μόνο τις
εναλλακτικές προσφορές που ανταποκρίνονται στις ε-
λάχιστες απαιτήσεις που έχουν ορίσει.
Στο πλαίσιο των διαδικασιών σύναψης συμβάσεων
προμηθειών ή υπηρεσιών, οι αναθέτοντες φορείς που έ-
χουν επιτρέψει ή απαιτήσει εναλλακτικές προσφορές
δεν απορρίπτουν μια εναλλακτική προσφορά με μοναδι-
κή αιτιολογία ότι, εάν επιλεγεί, θα οδηγήσει, αντίστοιχα
είτε στη σύναψη σύμβασης υπηρεσιών και όχι σύμβασης
προμηθειών είτε στη σύναψη σύμβασης προμηθειών και
όχι σύμβασης υπηρεσιών.
Άρθρο 287
Υπεργολαβία
(άρθρο 88 παρ. 2 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

Στα έγγραφα της σύμβασης ο αναθέτων φορέας ζητά
από τον προσφέροντα να αναφέρει στην προσφορά του
το τμήμα της σύμβασης που προτίθεται να αναθέσει υπό
μορφή υπεργολαβίας σε τρίτους, καθώς και τους υπερ-
γολάβους που προτείνει.
Άρθρο 288
Υποδιαίρεση συμβάσεων σε τμήματα
(άρθρο 65 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

1. Οι αναθέτοντες φορείς μπορούν να αποφασίζουν να
αναθέτουν μια σύμβαση υπό τη μορφή χωριστών τμημά-
των και μπορούν να καθορίζουν το μέγεθος και το αντι-
κείμενο των τμημάτων αυτών.
Οι αναθέτοντες φορείς αναφέρουν στην προκήρυξη
σύμβασης, στην πρόσκληση επιβεβαίωσης ενδιαφέρο-
ντος ή -αν χρησιμοποιείται γνωστοποίηση για την ύπαρ-
ξη συστήματος προεπιλογής ως μέσο προκήρυξης δια-
γωνισμού-, στην πρόσκληση υποβολής προσφορών ή
συμμετοχής σε διαπραγμάτευση, αν οι προσφορές μπο-
ρούν να υποβάλλονται για ένα, περισσότερα ή για όλα
τα τμήματα.
2. Οι αναθέτοντες φορείς μπορεί, ακόμη και εάν οι
προσφορές είναι δυνατόν να υποβάλλονται για πολλά ή
για όλα τα τμήματα, να περιορίζουν τον αριθμό των τμη-
μάτων που μπορούν να ανατεθούν σε έναν προσφέρο-
ντα, υπό την προϋπόθεση ότι ο μέγιστος αριθμός των
τμημάτων ανά προσφέροντα, επισημαίνεται στη προκή-
ρυξη της σύμβασης ή στην πρόσκληση επιβεβαίωσης εν-
διαφέροντος.
Οι αναθέτοντες φορείς αναφέρουν στα έγγραφα της
σύμβασης τα αντικειμενικά και χωρίς διακρίσεις κριτήρια
ή τους κανόνες που προτίθενται να εφαρμόσουν για τον
προσδιορισμό των τμημάτων που ανατίθενται, στην περί-
πτωση που η εφαρμογή των κριτηρίων ανάθεσης θα είχε
ως αποτέλεσμα την ανάθεση σε έναν προσφέροντα τμη-
μάτων που υπερβαίνουν τον μέγιστο αριθμό.
3. Αν είναι δυνατή η ανάθεση περισσότερων του ενός
τμήματος στον ίδιο προσφέροντα, οι αναθέτοντες φο-
ρείς μπορούν να αναθέτουν σύμβαση συνδυάζοντας διά-
φορα ή όλα τα τμήματα, στην περίπτωση που έχουν ορί-
σει στην προκήρυξη της σύμβασης ή στην πρόσκληση ε-
πιβεβαίωσης ενδιαφέροντος ότι διατηρούν το δικαίωμα
αυτό και αναφέρουν τα τμήματα ή ομάδες τμημάτων που
μπορούν να συνδυαστούν.
4. Οι Κ.Α.Α. της περίπτωσης β΄ της παραγράφου 5 του
άρθρου 274 διαιρούν υποχρεωτικά τις συμβάσεις που α-
ναθέτουν σε χωριστά τμήματα και καθορίζουν το μέγε-
θος και το αντικείμενο των τμημάτων αυτών. Στην περί-
πτωση αυτή, εφαρμόζονται επίσης το πρώτο εδάφιο της
παρ. 2 και, κατά περίπτωση, η παρ. 3.
Παρά τα προβλεπόμενα στο πρώτο εδάφιο της παρού-
σας παραγράφου, με απόφαση του Υπουργού Οικονο-
μίας, Ανάπτυξης και Τουρισμού και του κατά περίπτωση
αρμόδιου Υπουργού, επιτρέπεται η ανάθεση συγκεκριμέ-
νων κατηγοριών συμβάσεων από ΚΑΑ - αναθέτοντα φο-
ρέα που είναι αναθέτουσα αρχή, σύμφωνα με την περί-
πτωση β΄ της παραγράφου 5 του άρθρου 274, μη διαι-
ρούμενης σε χωριστά τμήματα.
Άρθρο 289
Καθορισμός προθεσμιών
(άρθρο 66 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

1. Κατά τον καθορισμό των προθεσμιών παραλαβής
των προσφορών και των αιτήσεων συμμετοχής, οι ανα-
θέτοντες φορείς λαμβάνουν ιδίως υπόψη την πολυπλο-
κότητα της σύμβασης και τον χρόνο που απαιτείται για
την προετοιμασία των προσφορών, υπό την επιφύλαξη
των ελάχιστων προθεσμιών που καθορίζονται στα άρθρα
264 έως 268 και 331.
2. Εάν οι προσφορές μπορούν να συνταχθούν μόνον
έπειτα από επιτόπια επίσκεψη ή από επιτόπια εξέταση
εγγράφων προσαρτημένων στα έγγραφα της σύμβασης,
οι προθεσμίες παραλαβής των προσφορών, οι οποίες εί-
ναι υποχρεωτικά μεγαλύτερες από τις ελάχιστες προθε-
σμίες που προβλέπονται στα άρθρα 264 έως 268 και 331
καθορίζονται κατά τρόπο ώστε όλοι οι ενδιαφερόμενοι
οικονομικοί φορείς να μπορούν να λάβουν γνώση όλων
των αναγκαίων πληροφοριών για την κατάρτιση των
προσφορών.
3. Οι αναθέτοντες φορείς παρατείνουν την προθεσμία
παραλαβής των προσφορών, ούτως ώστε όλοι οι ενδια-
φερόμενοι οικονομικοί φορείς να μπορούν να λάβουν
γνώση όλων των αναγκαίων πληροφοριών για την κα-
τάρτιση των προσφορών στις ακόλουθες περιπτώσεις:
α) όταν, για οποιονδήποτε λόγο, πρόσθετες πληροφο-
ρίες, αν και ζητήθηκαν από τον οικονομικό φορέα έγκαι-
ρα δεν έχουν παρασχεθεί το αργότερο έξι (6) ημέρες
πριν από την προθεσμία που ορίζεται για την παραλαβή
των προσφορών. Σε περίπτωση επισπευσμένης διαδικα-
σίας, σύμφωνα με την παράγραφο 3 του άρθρου 264, η
προθεσμία ορίζεται σε τέσσερις (4) ημέρες,
β) όταν τα έγγραφα της σύμβασης υφίστανται σημα-
ντικές αλλαγές.
Η διάρκεια της παράτασης είναι ανάλογη με τη σπου-
δαιότητα των πληροφοριών ή των αλλαγών.
Όταν οι πρόσθετες πληροφορίες δεν έχουν ζητηθεί έ-
γκαιρα ή δεν έχουν σημασία για την προετοιμασία κα-
τάλληλων προσφορών, δεν απαιτείται η εκ μέρους των
αναθετόντων φορέων παράταση των προθεσμιών.
ΕΝΟΤΗΤΑ 2
ΔΗΜΟΣΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΔΙΑΦΑΝΕΙΑ
Άρθρο 290
Έναρξη διαδικασίας σύναψης σύμβασης

1. Ως χρόνος έναρξης της ανοικτής διαδικασίας, της
κλειστής διαδικασίας, της διαδικασίας διαπραγμάτευσης
με δημοσίευση προκήρυξης, του ανταγωνιστικού διαλό-
γου και της σύμπραξης καινοτομίας, νοείται η ημερομη-
νία αποστολής της σχετικής προκήρυξης σύμβασης στην
Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή της πε-
ριοδικής ενδεικτικής προκήρυξης, όταν η τελευταία χρη-
σιμοποιείται ως μέσο προκήρυξης του διαγωνισμού.
2. Ως χρόνος έναρξης της διαδικασίας διαπραγμάτευ-
σης χωρίς δημοσίευση προκήρυξης, νοείται η ημερομη-
νία αποστολής προς τους οικονομικούς φορείς της πρώ-
της πρόσκλησης συμμετοχής σε διαπραγμάτευση.
3. Ως ημερομηνία έναρξης ενός διαγωνισμού μελετών
νοείται η ημερομηνία αποστολής της σχετικής προκήρυ-
ξης διαγωνισμού μελετών στην Επίσημη Εφημερίδα της
Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Άρθρο 291
Περιοδικές ενδεικτικές προκηρύξεις
(άρθρο 67 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

1. Οι αναθέτοντες φορείς μπορούν να γνωστοποιούν
τις προθέσεις τους για σχεδιαζόμενη διαδικασία σύνα-
ψης σύμβασης δημοσιεύοντας περιοδική ενδεικτική προ-
κήρυξη. Οι εν λόγω προκηρύξεις περιέχουν τις πληρο-
φορίες που προβλέπονται στο Παράρτημα VI Τμήμα I Μέ-
ρους Α' του Προσαρτήματος Β΄. Δημοσιεύονται είτε από
την Υπηρεσία Εκδόσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης είτε
από τους αναθέτοντες φορείς στο προφίλ αγοραστή
τους, σύμφωνα με την υποπερίπτωση β΄ της περίπτωσης
2 του Παραρτήματος IX του Προσαρτήματος Β΄.
Όταν η περιοδική ενδεικτική προκήρυξη δημοσιεύεται
από τους αναθέτοντες φορείς στο προφίλ αγοραστή
τους, οι αναθέτοντες φορείς αποστέλλουν στην Υπηρε-
σία Εκδόσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης γνωστοποίηση
δημοσίευσής της στο προφίλ αγοραστή τους, σύμφωνα
με την περίπτωση 3 του Παραρτήματος IX του Προσαρ-
τήματος Β΄. Οι εν λόγω γνωστοποιήσεις περιέχουν τις
πληροφορίες του Παραρτήματος VI Μέρους Β΄ του Προ-
σαρτήματος Β΄.
2. Όταν ο διαγωνισμός προκηρύσσεται μέσω περιοδι-
κής ενδεικτικής προκήρυξης, και αφορά σε κλειστή δια-
δικασία και διαδικασία με διαπραγμάτευση με προηγού-
μενη προκήρυξη διαγωνισμού, η προκήρυξη πληροί όλες
τις ακόλουθες απαιτήσεις:
α) αναφέρεται κατά τρόπο συγκεκριμένο στα αγαθά,
τα έργα ή τις υπηρεσίες που θα αποτελέσουν το αντικεί-
μενο της σύμβασης που πρόκειται να συναφθεί,
β) επισημαίνει ότι η σύμβαση θα ανατεθεί μέσω κλει-
στής διαδικασίας ή διαδικασίας με διαπραγμάτευση, χω-
ρίς περαιτέρω δημοσίευση προκήρυξης διαγωνισμού, και
καλεί τους ενδιαφερόμενους οικονομικούς φορείς να
εκδηλώσουν το ενδιαφέρον τους,
γ) περιέχει, εκτός από τις πληροφορίες που αναφέρο-
νται στο Παράρτημα VI Τμήμα I Μέρους Α΄ του Προσαρ-
τήματος Β΄, και τις πληροφορίες που αναφέρονται στο
Παράρτημα VI Τμήμα II Μέρους Α΄ του Προσαρτήματος
Β΄,
δ) έχει αποσταλεί προς δημοσίευση μεταξύ τριάντα
πέντε (35) ημερών και δώδεκα (12) μηνών πριν από την
ημερομηνία αποστολής της πρόσκλησης επιβεβαίωσης
ενδιαφέροντος.
Οι ανωτέρω προκηρύξεις δεν δημοσιεύονται σε προ-
φίλ αγοραστή. Ωστόσο, η τυχόν πρόσθετη δημοσίευση
σε εθνικό επίπεδο, σύμφωνα με το άρθρο 296 μπορεί να
πραγματοποιηθεί σε προφίλ αγοραστή.
Η περίοδος που καλύπτεται από την περιοδική ενδει-
κτική προκήρυξη διαρκεί κατ’ ανώτατο όριο δώδεκα (12)
μήνες από την ημερομηνία αποστολής της προς δημοσί-
ευση. Ωστόσο, στην περίπτωση συμβάσεων για κοινωνι-
κές και άλλες ειδικές υπηρεσίες, η περιοδική ενδεικτική
προκήρυξη που αναφέρεται στην περίπτωση β΄ της πα-
ραγράφου 1 του άρθρου 319, μπορεί να καλύπτει περίο-
δο μεγαλύτερη των δώδεκα (12) μηνών.
Άρθρο 292
Γνωστοποίηση για την ύπαρξη
συστήματος προεπιλογής
(άρθρο 68 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

1. Όταν οι αναθέτοντες φορείς επιλέγουν να εφαρμό-
σουν σύστημα προεπιλογής, σύμφωνα με το άρθρο 303,
για το σύστημα προεπιλογής συντάσσεται γνωστοποίη-
ση, όπως προβλέπεται στο Παράρτημα X του Προσαρτή-
ματος Β΄, η οποία αναφέρει το σκοπό τον οποίο εξυπη-
ρετεί το σύστημα προεπιλογής και τον τρόπο με τον ο-
ποίο παρέχεται πρόσβαση στους κανόνες που το διέ-
πουν.
2. Οι αναθέτοντες φορείς αναφέρουν στην γνωστο-
ποίηση για την ύπαρξη συστήματος προεπιλογής την πε-
ρίοδο ισχύος του. Ενημερώνουν την Υπηρεσία Εκδόσε-
ων της Ευρωπαϊκής Ένωσης για οποιαδήποτε αλλαγή
στην περίοδο ισχύος, μέσω των κατάλληλων τυποποιη-
μένων εντύπων:
α) εάν η περίοδος ισχύος μεταβληθεί χωρίς να διακο-
πεί το σύστημα, μέσω του εντύπου για την γνωστοποίη-
ση της ύπαρξης συστήματος προεπιλογής,
β) εάν παύει η λειτουργία του συστήματος, μέσω της
γνωστοποίησης συναφθείσας σύμβασης που αναφέρε-
ται στο άρθρο 294.
Άρθρο 293
Προκήρυξη σύμβασης
(άρθρο 69 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

Οι προκηρύξεις σύμβασης χρησιμοποιούνται ως μέσο
προκήρυξης του διαγωνισμού για όλες τις διαδικασίες,
με την επιφύλαξη του άρθρου 269, περιέχουν τις πληρο-
φορίες που προβλέπονται στο Παράρτημα XI του Προ-
σαρτήματος Β΄ και δημοσιεύονται, σύμφωνα με το άρ-
θρο 295.
Άρθρο 294
Γνωστοποιήσεις συναφθεισών συμβάσεων
(άρθρο 70 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

1. Το αργότερο τριάντα (30) ημέρες μετά τη σύναψη
σύμβασης ή συμφωνίας-πλαίσιο, σε συνέχεια της σχετι-
κής απόφασης ανάθεσης ή σύναψης, οι αναθέτοντες φο-
ρείς αποστέλλουν γνωστοποίηση συναφθείσας σύμβα-
σης με τα αποτελέσματα της διαδικασίας σύναψης σύμ-
βασης.
Η εν λόγω γνωστοποίηση περιέχει τις πληροφορίες
που προβλέπονται στο Παράρτημα XII του Προσαρτήμα-
τος Β΄ του παρόντος νόμου και δημοσιεύεται, σύμφωνα
με το άρθρο 295.
2. Εάν η προκήρυξη διαγωνισμού για τη σχετική σύμ-
βαση είχε γίνει υπό τη μορφή περιοδικής ενδεικτικής
προκήρυξης και ο αναθέτων φορέας αποφασίσει να μην
αναθέσει περαιτέρω συμβάσεις κατά τη διάρκεια της πε-
ριόδου που καλύπτεται από την περιοδική ενδεικτική
προκήρυξη, η γνωστοποίηση συναφθείσας σύμβασης πε-
ριέχει σχετική επισήμανση.
Στην περίπτωση συμφωνιών-πλαίσιο που συνάπτονται,
σύμφωνα με το άρθρο 273, οι αναθέτοντες φορείς απαλ-
λάσσονται από την υποχρέωση αποστολής γνωστοποίη-
σης με τα αποτελέσματα της διαδικασίας σύναψης σύμ-
βασης, για κάθε σύμβαση που βασίζεται στη συμφωνία-
πλαίσιο.
Οι αναθέτοντες φορείς αποστέλλουν γνωστοποίηση
συναφθείσας σύμβασης που βασίζεται σε δυναμικό σύ-
στημα αγορών, το αργότερο τριάντα (30) ημέρες μετά
την ανάθεση κάθε σύμβασης. Μπορούν, ωστόσο, να συ-
γκεντρώνουν τις γνωστοποιήσεις αυτές σε τριμηνιαία
βάση. Στην περίπτωση αυτή, αποστέλλουν τις συγκε-
ντρωμένες γνωστοποιήσεις το αργότερο τριάντα (30) η-
μέρες μετά τη λήξη εκάστου τριμήνου.
3. Οι πληροφορίες που παρέχονται, σύμφωνα με το
Παράρτημα XII του Προσαρτήματος Β΄ και προορίζονται
να δημοσιευθούν, δημοσιεύονται, σύμφωνα με το Πα-
ράρτημα IX του Προσαρτήματος Β΄.
Ορισμένες πληροφορίες σχετικά με την ανάθεση της
διαδικασίας σύναψης σύμβασης ή τη σύναψη της συμ-
φωνίας-πλαίσιο μπορούν να μην δημοσιεύονται, όταν η
γνωστοποίησή τους μπορεί να εμποδίσει την εφαρμογή
των νόμων ή να βλάψει νόμιμα εμπορικά συμφέροντα
συγκεκριμένων δημόσιων ή ιδιωτικών οικονομικών φορέ-
ων ή να βλάψει τις συνθήκες θεμιτού ανταγωνισμού με-
ταξύ οικονομικών φορέων.
4. Στην περίπτωση συμβάσεων υπηρεσιών έρευνας και
ανάπτυξης («υπηρεσίες Ε και Α»), οι πληροφορίες σχετι-
κά με τη φύση και την ποσότητα των υπηρεσιών μπο-
ρούν να περιοριστούν:
α) στην ένδειξη «υπηρεσίες Ε και Α» αν η σύμβαση έ-
χει ανατεθεί με διαδικασία με διαπραγμάτευση χωρίς
προκήρυξη διαγωνισμού, σύμφωνα με την περίπτωση β΄
του άρθρου 269,
β) σε πληροφορίες οι οποίες είναι τουλάχιστον τόσο
αναλυτικές όσο αναφέρονται στη προκήρυξη που χρησι-
μοποιήθηκε ως μέσο για την προκήρυξη του διαγωνι-
σμού.
5. Οι πληροφορίες που παρέχονται, σύμφωνα με το
Παράρτημα XII του Προσαρτήματος Β΄ και δηλώνονται
ως μη δημοσιεύσιμες, δημοσιεύονται μόνο σε απλου-
στευμένη μορφή και, σύμφωνα με το Παράρτημα IX του
Προσαρτήματος Β΄, για στατιστικούς λόγους.
6. Το παρόν άρθρο δεν εφαρμόζεται στις συμβάσεις
κάτω των ορίων.
Άρθρο 295
Σύνταξη και λεπτομέρειες δημοσίευσης
(άρθρο 71 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

1. Οι προκηρύξεις, και γνωστοποιήσεις που αναφέρο-
νται στα άρθρα 291, 292, 293 και 294 περιλαμβάνουν τις
πληροφορίες που προβλέπονται στα Παραρτήματα VI
Μέρος A΄, VI Μέρος B΄, X, XI και XII του Προσαρτήματος
Β΄, υπό τη μορφή τυποποιημένων εντύπων, συμπεριλαμ-
βανομένων των τυποποιημένων εντύπων για τα διορθω-
τικά.
2. Οι προκηρύξεις, και γνωστοποιήσεις της παραγρά-
φου 1 συντάσσονται, διαβιβάζονται με ηλεκτρονικά μέ-
σα στην Υπηρεσία Εκδόσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης
και δημοσιεύονται, σύμφωνα με το Παράρτημα IX του
Προσαρτήματος Β΄.
3. Οι προκηρύξεις και γνωστοποιήσεις της παραγρά-
φου 1 δημοσιεύονται εξ ολοκλήρου στην (στις) επίση-
μη(-ες) γλώσσα (-ες) των θεσμικών οργάνων της Ένω-
σης, που επιλέγει ο αναθέτων φορέας. Αυθεντικό θεω-
ρείται μόνο το ή τα κείμενα που δημοσιεύονται στη
γλώσσα αυτή ή στις γλώσσες αυτές. Περίληψη των ση-
μαντικότερων στοιχείων δημοσιεύεται και στις λοιπές ε-
πίσημες γλώσσες των θεσμικών οργάνων της Ένωσης.
4. Οι αναθέτοντες φορείς οφείλουν να είναι σε θέση
να αποδεικνύουν την ημερομηνία αποστολής των προκη-
ρύξεων, ανακοινώσεων και γνωστοποιήσεων της παρ. 1.
Η Υπηρεσία Εκδόσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης χορη-
γεί στον αναθέτοντα φορέα βεβαίωση της παραλαβής
της προκήρυξης, ανακοίνωσης ή γνωστοποίησης και της
δημοσίευσης των πληροφοριών που της διαβίβασε, επι-
σημαίνοντας την ημερομηνία αυτής της δημοσίευσης. Η
βεβαίωση αυτή συνιστά απόδειξη της δημοσίευσης.
5. Οι αναθέτοντες φορείς μπορούν να δημοσιεύουν
προκηρύξεις και γνωστοποιήσεις για συμβάσεις έργων,
προμηθειών ή υπηρεσιών που δεν υπόκεινται στην προ-
βλεπόμενη από το παρόν Βιβλίο υποχρεωτική δημοσίευ-
ση, με την προϋπόθεση ότι οι αυτές αποστέλλονται στην
Υπηρεσία Εκδόσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης με ηλε-
κτρονικά μέσα, σύμφωνα με το υπόδειγμα και τις διαδι-
κασίες διαβίβασης που προβλέπονται στο Παράρτημα IX
του Προσαρτήματος Β΄. Η δημοσίευση, σύμφωνα με το
προηγούμενο εδάφιο δε συνεπάγεται υποχρέωση εφαρ-
μογής του παρόντος Βιβλίου.
6. Το παρόν άρθρο δεν εφαρμόζεται στις συμβάσεις
κάτω των ορίων.
Άρθρο 296
Δημοσίευση σε εθνικό επίπεδο
(άρθρο 72 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

1. Οι αναθέτοντες φορείς δημοσιεύουν τις προκηρύ-
ξεις, διακηρύξεις και αποφάσεις ανάθεσης συμβάσεως,
ανεξαρτήτως της διαδικασίας ανάθεσης αυτών, με την ε-
πιφύλαξη της εφαρμογής της παραγράφου 1 του άρθρου
38, στο ΚΗΜΔΗΣ. Οι αναθέτοντες φορείς πρέπει να εί-
ναι σε θέση να αποδεικνύουν την ημερομηνία ανάρτησης
των ως άνω στοιχείων στο ΚΗΜΔΗΣ.
Οι προκηρύξεις και διακηρύξεις της παρούσας παρα-
γράφου πρέπει να φέρουν Αριθμό Διαδικτυακής Ανάρτη-
σης Μητρώου (ΑΔΑΜ) στο ΚΗΜΔΗΣ, σύμφωνα με την
παρ. 8 του άρθρου 38.
2. Οι προκηρύξεις και γνωστοποιήσεις των άρθρων
291, 292, 293 και 294, καθώς και οι πληροφορίες που πε-
ριέχονται σε αυτές δεν δημοσιεύονται σε εθνικό επίπεδο
πριν από την ημερομηνία δημοσίευσης, σύμφωνα με το
άρθρο 295. Ωστόσο, η δημοσίευση μπορεί να πραγματο-
ποιείται σε κάθε περίπτωση σε εθνικό επίπεδο, όταν οι α-
ναθέτοντες φορείς δεν έχουν ενημερωθεί σχετικά με τη
δημοσίευση εντός σαράντα οκτώ (48) ωρών από την βε-
βαίωση παραλαβής της προκήρυξης και γνωστοποίησης,
σύμφωνα με το άρθρο 295.
3. Οι προκηρύξεις και γνωστοποιήσεις της παρ. 2 του
παρόντος άρθρου, που δημοσιεύονται σε εθνικό επίπεδο
δεν περιλαμβάνουν πληροφορίες άλλες από εκείνες που
περιέχονται σε αυτές που αποστέλλονται στην Υπηρε-
σία Εκδόσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή δημοσιεύονται
στο προφίλ αγοραστή και αναφέρουν την ημερομηνία α-
ποστολής της προκήρυξης και γνωστοποίησης στην Υ-
πηρεσία Εκδόσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή της δημο-
σίευσης στο προφίλ αγοραστή.
4. Οι περιοδικές ενδεικτικές προκηρύξεις δεν δημοσι-
εύονται στο προφίλ αγοραστή πριν από την αποστολή
στην Υπηρεσία Εκδόσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης της
προκήρυξης/ γνωστοποίησης με την οποία ανακοινώνε-
ται η δημοσίευσή τους υπό τη μορφή αυτή, αναφέρουν
δε την ημερομηνία αυτής της αποστολής.
5. Το Ε.Σ.Η.Δ.Η.Σ. μπορεί να λειτουργεί ως το επίσημο
πληροφοριακό σύστημα eSender για την απευθείας ηλε-
κτρονική υποβολή των προκηρύξεων, ανακοινώσεων και
γνωστοποιήσεων του παρόντος άρθρου στο Tenders
Electronic Daily (TED). Με Απόφαση του Υπουργού Οικο-
νομίας, Ανάπτυξης και Τουρισμού καθορίζονται οι ανα-
γκαίες τεχνικές λεπτομέρειες για την εφαρμογή της πα-
ρούσας παραγράφου.
Άρθρο 297
Ηλεκτρονική διάθεση των εγγράφων
της διαδικασίας σύναψης σύμβασης
(άρθρο 73 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

1. Οι αναθέτοντες φορείς προσφέρουν ελεύθερη, πλή-
ρη, άμεση και δωρεάν ηλεκτρονική πρόσβαση στα έγ-
γραφα της σύμβασης από την ημερομηνία δημοσίευσης
της προκήρυξης ή γνωστοποίησης, σύμφωνα με το άρ-
θρο 295 ή την ημερομηνία αποστολής της πρόσκλησης
επιβεβαίωσης ενδιαφέροντος.
Αν το μέσο προκήρυξης του διαγωνισμού είναι η γνω-
στοποίηση για την ύπαρξη συστήματος προεπιλογής, η
εν λόγω πρόσβαση παρέχεται το συντομότερο δυνατόν
και το αργότερο κατά την αποστολή της πρόσκλησης υ-
ποβολής προσφορών ή συμμετοχής σε διαπραγμάτευση.
Το κείμενο της προκήρυξης/γνωστοποίησης ή της πρό-
σκλησης προσδιορίζει τη διεύθυνση διαδικτύου στην ο-
ποία διατίθενται τα έγγραφα της σύμβασης.
Όταν είναι αδύνατον να παρασχεθεί ελεύθερη, πλή-
ρης, άμεση, και δωρεάν ηλεκτρονική πρόσβαση σε ορι-
σμένα έγγραφα της σύμβασης για έναν από τους λό-
γους που αναφέρονται στην παράγραφος 1του άρθρου
258, οι αναθέτοντες φορείς μπορούν να αναφέρουν στη
γνωστοποίηση ή στην πρόσκληση επιβεβαίωσης ενδια-
φέροντος ότι τα σχετικά έγγραφα της σύμβασης θα δια-
βιβαστούν με μέσα άλλα πλην των ηλεκτρονικών μέσων,
σύμφωνα με το πέμπτο εδάφιο της παραγράφου 1 του
άρθρου 258. Στην περίπτωση αυτή, η προθεσμία υποβο-
λής προσφορών παρατείνεται κατά πέντε (5) ημέρες, ε-
κτός από περιπτώσεις δεόντως αιτιολογημένης επείγου-
σας ανάγκης, όπως αναφέρεται στην παρ. 3 του άρθρου
264 και όταν η προθεσμία ορίζεται με αμοιβαία συμφω-
νία δυνάμει της παρ. 3 του άρθρου 265 ή της παρ. 3 του
άρθρου 266.
Όταν είναι αδύνατον να παρασχεθεί ελεύθερη, πλή-
ρης, άμεση, και δωρεάν ηλεκτρονική πρόσβαση σε ορι-
σμένα έγγραφα της σύμβασης διότι οι αναθέτοντες φο-
ρείς προτίθενται να εφαρμόσουν την παρ. 2 του άρθρου
257, αναφέρουν στην προκήρυξη ή στην πρόσκληση επι-
βεβαίωσης ενδιαφέροντος ή αν το μέσο προκήρυξης του
διαγωνισμού είναι η γνωστοποίηση για την ύπαρξη συ-
στήματος προεπιλογής, τα μέτρα προστασίας του εμπι-
στευτικού χαρακτήρα των πληροφοριών τα οποία απαι-
τούν και τον τρόπο με το οποίο είναι δυνατή η πρόσβαση
στα σχετικά έγγραφα της σύμβασης. Στην περίπτωση
αυτή, η προθεσμία υποβολής προσφορών παρατείνεται
κατά πέντε (5) ημέρες, εκτός από περιπτώσεις δεόντως
αιτιολογημένης επείγουσας ανάγκης, όπως αναφέρεται
στην παρ. 3 του άρθρου 264 και όταν η προθεσμία ορίζε-
ται με αμοιβαία συμφωνία δυνάμει της παρ. 3 του άρ-
θρου 265 ή της παρ. 3 του άρθρου 266.
2. Εφόσον έχουν ζητηθεί εγκαίρως, οι αναθέτοντες
φορείς παρέχουν σε όλους τους προσφέροντες που
συμμετέχουν στη διαδικασία σύναψης σύμβασης συ-
μπληρωματικές πληροφορίες σχετικά με τις προδιαγρα-
φές και τυχόν σχετικά δικαιολογητικά το αργότερο έξι
(6) ημέρες πριν από τη λήξη της προθεσμίας που έχει ο-
ριστεί για την παραλαβή των προσφορών. Σε περίπτωση
επισπευσμένης ανοικτής διαδικασίας όπως αναφέρεται
στην παρ. 3 του άρθρου 264, η προθεσμία αυτή ανέρχε-
ται σε τέσσερις (4) ημέρες.
3. Το παρόν άρθρο δεν εφαρμόζεται στις συμβάσεις
κάτω των ορίων.
Άρθρο 298
Διαβούλευση επί των δημοσιευμένων εγγράφων
σύμβασης έργων

Ειδικά στην περίπτωση συμβάσεων έργων, με τα έγ-
γραφα της σύμβασης μπορεί να ορίζεται, ότι προσκαλού-
νται οι κατά τον παρόντα νόμο και τα έγγραφα της σύμ-
βασης δυνάμενοι να λάβουν μέρος στη συγκεκριμένη
διαδικασία σύναψης σύμβασης οικονομικοί φορείς, προ-
κειμένου ο αναθέτων φορέας να προβεί σε παρουσίαση
του προς ανάθεση έργου και σε σχετική διαβούλευση με
τους παριστάμενους οικονομικούς φορείς κατά τα οριζό-
μενα στο άρθρο 68.
Άρθρο 299
Προσκλήσεις προς υποψηφίους
(άρθρο 74 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

1. Με την επιφύλαξη του άρθρου 333, στην κλειστή
διαδικασία, στον ανταγωνιστικό διάλογο, στη σύμπραξη
καινοτομίας και στη διαδικασία με διαπραγμάτευση με
προηγούμενη δημοσίευση προκήρυξης διαγωνισμού, οι
αναθέτοντες φορείς προσκαλούν ταυτοχρόνως και γρα-
πτώς τους επιλεγέντες υποψηφίους να υποβάλουν τις
προσφορές τους, να συμμετάσχουν στο διάλογο ή σε
διαπραγμάτευση.
Εάν ως μέσον προκήρυξης διαγωνισμού χρησιμοποιεί-
ται περιοδική ενδεικτική προκήρυξη, σύμφωνα με την πε-
ρίπτωση α΄ της παρ. 3 του άρθρου 263, οι αναθέτοντες
φορείς προσκαλούν ταυτοχρόνως και γραπτώς τους οι-
κονομικούς φορείς που έχουν εκδηλώσει το ενδιαφέρον
τους να επιβεβαιώσουν ότι εξακολουθούν να ενδιαφέρο-
νται.
2. Οι προσκλήσεις που αναφέρονται στην παράγραφο
1 περιλαμβάνουν αναφορά στην ηλεκτρονική διεύθυνση
στην οποία τίθενται σε άμεση διάθεση με ηλεκτρονικά
μέσα τα έγγραφα της σύμβασης.
Οι προσκλήσεις συνοδεύονται από τα έγγραφα της
σύμβασης, στην περίπτωση που στα έγγραφα αυτά δεν
παρέχεται ελεύθερη, πλήρης, άμεση και δωρεάν πρό-
σβαση για τους λόγους που εκτίθενται στο τέταρτο ή πέ-
μπτο εδάφιο της παραγράφου 1 του άρθρου 297 και δεν
διατίθενται ήδη με οποιονδήποτε άλλο τρόπο. Επιπλέον,
οι προσκλήσεις που αναφέρονται στην παράγραφο 1 πε-
ριλαμβάνουν τις πληροφορίες που ορίζονται στο Παράρ-
τημα ΧΙΙΙ του Προσαρτήματος Β΄.
Άρθρο 300
Ενημέρωση των αιτούντων προεπιλογή,
των υποψηφίων και των προσφερόντων
(άρθρο 75 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

1. Οι αναθέτοντες φορείς ενημερώνουν, το συντομό-
τερο δυνατόν, όλους τους υποψηφίους και τους προσφέ-
ροντες για τις αποφάσεις που ελήφθησαν σχετικά με τη
σύναψη συμφωνίας-πλαίσιο, την ανάθεση της σύμβασης
ή την αποδοχή σε ένα δυναμικό σύστημα αγορών, συ-
μπεριλαμβανομένων των λόγων για τους οποίους απο-
φάσισαν να μη συνάψουν συμφωνία-πλαίσιο, να μην α-
ναθέσουν σύμβαση για την οποία προκηρύχθηκε διαγω-
νισμός ή να αρχίσουν νέα διαδικασία ή να μη θέσουν σε
εφαρμογή ένα δυναμικό σύστημα αγορών.
2. Κατόπιν αιτήσεως του ενδιαφερόμενου υποψηφίου
ή προσφέροντος, οι αναθέτοντες φορείς γνωστοποιούν
το συντομότερο δυνατόν και σε κάθε περίπτωση εντός
δεκαπέντε (15) ημερών από την παραλαβή γραπτής αίτη-
σης:
α) σε κάθε απορριφθέντα υποψήφιο, τους λόγους α-
πόρριψης της αίτησης συμμετοχής του,
β) σε κάθε απορριφθέντα προσφέροντα, τους λόγους
απόρριψης της προσφοράς του, στις δε περιπτώσεις που
αναφέρονται στις παρ. 5 και 6 του άρθρου 282, αιτιολο-
γούν επίσης την απόφασή τους περί μη ισοδυναμίας ή
την απόφασή τους ότι τα έργα, τα αγαθά ή οι υπηρεσίες
δεν ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις περί απόδοσης ή
λειτουργίας,
γ) σε κάθε προσφέροντα που έχει υποβάλει παραδε-
κτή προσφορά, τα χαρακτηριστικά και τα σχετικά πλεο-
νεκτήματα της επιλεγείσας προσφοράς, καθώς και το ό-
νομα του αναδόχου ή των συμβαλλομένων μερών της
συμφωνίας-πλαίσιο,
δ) σε κάθε προσφέροντα που έχει υποβάλει παραδε-
κτή προσφορά, τη διεξαγωγή και την πρόοδο των δια-
πραγματεύσεων και του διαλόγου με τους προσφέρο-
ντες.
3. Οι αναθέτοντες φορείς μπορούν να αποφασίζουν να
μη γνωστοποιήσουν ορισμένες πληροφορίες που αναφέ-
ρονται στις παράγραφος 1και 2 σχετικά με την ανάθεση
της σύμβασης, τη σύναψη της συμφωνίας-πλαίσιο ή την
αποδοχή σε δυναμικό σύστημα αγορών, εάν η γνωστο-
ποίηση των εν λόγω πληροφοριών μπορεί να εμποδίσει
την εφαρμογή των νόμων ή να βλάψει τα νόμιμα εμπορι-
κά συμφέροντα ενός συγκεκριμένου δημόσιου ή ιδιωτι-
κού οικονομικού φορέα ή να βλάψει τις συνθήκες θεμι-
τού ανταγωνισμού μεταξύ οικονομικών φορέων.
4. Οι αναθέτοντες φορείς που θεσπίζουν και διαχειρί-
ζονται σύστημα προεπιλογής ενημερώνουν τους αιτού-
ντες ως προς την απόφαση που λαμβάνουν σχετικά με
την προεπιλογή εντός έξι (6) μηνών.
Εάν για την απόφαση σχετικά με την προεπιλογή, α-
παιτείται διάστημα άνω των τεσσάρων (4) μηνών από
την υποβολή της αίτησης προεπιλογής, ο αναθέτων φο-
ρέας γνωστοποιεί στον αιτούντα, μέσα σε δύο (2) μήνες
από την αίτηση αυτή, τους λόγους που δικαιολογούν τη
μεγαλύτερη προθεσμία και την ημερομηνία κατά την ο-
ποία θα γίνει δεκτή ή θα απορριφθεί η αίτησή του.
5. Οι αιτούντες, η αίτηση προεπιλογής των οποίων α-
πορρίπτεται, ενημερώνονται το συντομότερο δυνατόν
ως προς την απορριπτική απόφαση και τους λόγους αυ-
τής, το αργότερο εντός δεκαπέντε (15) ημερών από την
ημερομηνία της απορριπτικής απόφασης. Οι λόγοι αυτοί
πρέπει να βασίζονται στα κριτήρια προεπιλογής, που α-
ναφέρονται στην παρ. 2 του άρθρου 303.
6. Οι αναθέτοντες φορείς που θεσπίζουν και διαχειρί-
ζονται σύστημα προεπιλογής μπορούν να περατώνουν
τη διαδικασία προεπιλογής ενός οικονομικού φορέα μό-
νο για λόγους που στηρίζονται στα κριτήρια προεπιλο-
γής, που αναφέρονται στην παρ. 2 του άρθρου 303. Η
πρόθεση περάτωσης της διαδικασίας προεπιλογής κοι-
νοποιείται γραπτώς στον οικονομικό φορέα τουλάχιστον
δεκαπέντε (15) ημέρες πριν από την ημερομηνία που
προβλέπεται για την περάτωση της διαδικασίας προεπι-
λογής, με μνεία του λόγου ή των λόγων που οδήγησαν
σε αυτήν.
ΕΝΟΤΗΤΑ 3
ΕΠΙΛΟΓΗ ΤΩΝ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΩΝ
ΚΑΙ ΑΝΑΘΕΣΗ ΤΩΝ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ
Άρθρο 301
Γενικές αρχές
(άρθρο 76 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

1. Για τους σκοπούς της επιλογής των συμμετεχόντων
στις διαδικασίες σύναψης συμβάσεων εφαρμόζονται οι
ακόλουθοι κανόνες:
α) οι αναθέτοντες φορείς που έχουν θεσπίσει κανόνες
και κριτήρια αποκλεισμού των προσφερόντων ή των υπο-
ψηφίων, σύμφωνα με την παράγραφος 1του άρθρου 304
ή με την παράγραφο 1 του άρθρου 305, αποκλείουν τους
οικονομικούς φορείς που προσδιορίζονται, σύμφωνα με
τους εν λόγω κανόνες και πληρούν τα εν λόγω κριτήρια
αποκλεισμού,
β) επιλέγουν τους προσφέροντες και τους υποψηφί-
ους, σύμφωνα με τους αντικειμενικούς κανόνες και κρι-
τήρια που θεσπίζονται δυνάμει των άρθρων 304 και 305·
γ) στην κλειστή διαδικασία, στη διαδικασία με δια-
πραγμάτευση με προκήρυξη διαγωνισμού, στον ανταγω-
νιστικό διάλογο και στη σύμπραξη καινοτομίας, περιορί-
ζουν, κατά περίπτωση, σύμφωνα με την παρ. 2 του άρ-
θρου 304 τον αριθμό των επιλεγέντων υποψηφίων δυνά-
μει των περιπτ. (α) και (β).
2. Όταν η έναρξη του διαγωνισμού πραγματοποιείται
με γνωστοποίηση για την ύπαρξη συστήματος προεπιλο-
γής και ενόψει της επιλογής των συμμετεχόντων σε δια-
δικασίες σύναψης σύμβασης για τις ειδικές συμβάσεις
που αποτελούν αντικείμενο της προκήρυξης του διαγω-
νισμού, οι αναθέτοντες φορείς:
α) επιλέγουν τους οικονομικούς φορείς, σύμφωνα με
το άρθρο 303,
β) εφαρμόζουν τις διατάξεις της παραγράφου 1 που α-
φορούν τις κλειστές ή με διαπραγμάτευση διαδικασίες,
τους ανταγωνιστικούς διαλόγους ή τις συμπράξεις και-
νοτομίας στους εν λόγω οικονομικούς φορείς.
3. Οι αναθέτοντες φορείς δεν μπορούν, όταν επιλέ-
γουν τους συμμετέχοντες σε μια διαδικασία κλειστή ή
με διαπραγμάτευση, σε ανταγωνιστικό διάλογο ή σε μια
σύμπραξη καινοτομίας, όταν λαμβάνουν την απόφασή
τους για την προεπιλογή ή όταν αναπροσαρμόζουν τα
κριτήρια και τους κανόνες προεπιλογής:
α) να επιβάλλουν διοικητικούς, τεχνικούς ή χρηματοοι-
κονομικούς όρους σε ορισμένους οικονομικούς φορείς,
εφόσον δεν θα τους επέβαλλαν σε άλλους,
β) να απαιτούν δοκιμές ή αποδεικτικά στοιχεία για θέ-
ματα ως προς τα οποία υπάρχουν ήδη αντικειμενικές α-
ποδείξεις.
4. Οι αναθέτοντες φορείς επαληθεύουν τη συμβατότη-
τα των προσφορών που έχουν υποβάλει οι επιλεγμένοι
προσφέροντες προς τους κανόνες και τις απαιτήσεις
που ισχύουν για τις προσφορές και αναθέτουν τη σύμβα-
ση βάσει των κριτηρίων που προβλέπονται στα άρθρα
311 και 313, λαμβάνοντας υπ’ όψιν το άρθρο 286.
5. Οι αναθέτοντες φορείς μπορούν να αποφασίζουν να
μην αναθέσουν σύμβαση στον προσφέροντα που υπέβα-
λε την καλύτερη προσφορά, όταν διαπιστώνουν ότι η
προσφορά δεν τηρεί τις ισχύουσες υποχρεώσεις που
προβλέπονται στην παρ. 2 του άρθρου 253.
6. Σε ανοικτή διαδικασία, οι αναθέτοντες φορείς μπο-
ρεί να αποφασίσουν να εξετάσουν τις προσφορές πριν
από την επαλήθευση της καταλληλότητας των προσφε-
ρόντων, εφόσον τηρούνται οι σχετικές διατάξεις των άρ-
θρων 301, 303 έως 304, 307, 309, καθώς και 311, έως
313, συμπεριλαμβανομένου του κανόνα ότι η σύμβαση
δεν θα ανατεθεί σε προσφέροντα που θα έπρεπε να έχει
αποκλειστεί δυνάμει του άρθρου 305 ή που δεν πληροί
τα κριτήρια επιλογής που ορίζει ο αναθέτων φορέας,
σύμφωνα με την παρ. 1 του άρθρου 304 και το άρθρο
305. Η ως άνω δυνατότητα δεν παρέχεται σε διαδικασίες
ανάθεσης συμβάσεων προμηθειών και υπηρεσιών.
Άρθρο 302
Εγγυήσεις

1. Οι αναθέτοντες φορείς ζητούν από τους προσφέρο-
ντες να παράσχουν, κατά περίπτωση, τα ακόλουθα είδη
εγγυήσεων:
α) «Εγγύηση συμμετοχής», το ύψος της οποίας καθο-
ρίζεται στα έγγραφα της σύμβασης σε συγκεκριμένο
χρηματικό ποσό, αριθμητικώς και ολογράφως σε Ευρώ
και δεν μπορεί να υπερβαίνει το δυο τοις εκατό (2%) της
προεκτιμώμενης αξίας της σύμβασης, συνυπολογιζομέ-
νων των δικαιωμάτων προαίρεσης και παράτασης της
σύμβασης, χωρίς ΦΠΑ, με ανάλογη στρογγυλοποίηση.
Σε περίπτωση υποβολής προσφοράς για ένα ή περισ-
σότερα τμήματα της σύμβασης, το ύψος της εγγύηση
συμμετοχής υπολογίζεται επί της εκτιμώμενης αξίας, ε-
κτός ΦΠΑ, του/των προσφερομένου/ων τμήματος/ων.
Στην περίπτωση ένωσης οικονομικών φορέων, η εγ-
γύηση συμμετοχής περιλαμβάνει και τον όρο ότι η εγ-
γύηση καλύπτει τις υποχρεώσεις όλων των οικονομικών
φορέων που συμμετέχουν στην ένωση.
Η εγγύηση συμμετοχής πρέπει να ισχύει τουλάχιστον
για τριάντα (30) ημέρες μετά τη λήξη του χρόνου ισχύος
της προσφοράς που καθορίζουν τα έγγραφα της σύμβα-
σης. Ο αναθέτων φορέας μπορεί, πριν τη λήξη της προ-
σφοράς, να ζητά από τον προσφέροντα να παρατείνει
πριν τη λήξη τους τη διάρκεια ισχύος της προσφοράς και
της εγγύησης συμμετοχής.
Δεν απαιτείται εγγύηση συμμετοχής για τη συμμετοχή
σε διαδικασίες σύναψης συμφωνιών-πλαίσιο, δυναμικού
συστήματος αγοράς ή σε συνοπτικό διαγωνισμό, εκτός
αν άλλως ορίζεται στα έγγραφα της σύμβασης.
Η εγγύηση συμμετοχής καταπίπτει αν ο προσφέρων α-
ποσύρει την προσφορά του κατά τη διάρκεια ισχύος αυ-
τής, δεν προσκομίσει εγκαίρως τα προβλεπόμενα από τα
έγγραφα της σύμβασης δικαιολογητικά ή δεν προσέλθει
εγκαίρως για υπογραφή της σύμβασης ή αν παρέχει
ψευδή στοιχεία ή πληροφορίες, οι οποίες απαιτούνται α-
πό τους αναθέτοντες φορείς, σύμφωνα με την παράγρα-
φο 1του άρθρου 304 ή την παράγραφο 1 του άρθρου
305.
Η εγγύηση συμμετοχής επιστρέφεται στον ανάδοχο
με την προσκόμιση της εγγύησης καλής εκτέλεσης.
Η εγγύηση συμμετοχής επιστρέφεται στους λοιπούς
προσφέροντες:
αα) μετά την άπρακτη πάροδο της προθεσμίας άσκη-
σης προσφυγής ή την έκδοση απόφασης επί ασκηθείσας
προσφυγής κατά της απόφασης κατακύρωσης, σύμφωνα
με τις κείμενες διατάξεις και
ββ) μετά την άπρακτη πάροδο της προθεσμίας άσκη-
σης ενδίκων μέσων προσωρινής δικαστικής προστασίας
ή την έκδοση απόφασης επ’ αυτών, σύμφωνα με τις κεί-
μενες διατάξεις και
γγ) μετά την ολοκλήρωση του προσυμβατικού ελέγ-
χου από το Ελεγκτικό Συνέδριο, σύμφωνα με τα άρθρα
35 και 36 του ν. 4129/2013 (Α΄ 52), εφόσον απαιτείται.
β) «Εγγύηση καλής εκτέλεσης», το ύψος της οποίας
καθορίζεται σε ποσοστό έως πέντε τοις εκατό (5%) επί
της αξίας της σύμβασης χωρίς να υπολογίζεται ο ΦΠΑ
και κατατίθεται πριν ή κατά την υπογραφή της σύμβα-
σης.
Η εγγύηση καλής εκτέλεσης καταπίπτει στην περίπτω-
ση παράβασης των όρων της σύμβασης, όπως αυτή ειδι-
κότερα ορίζει.
Δεν απαιτείται εγγύηση καλής εκτέλεσης για τις συμ-
βάσεις αξίας ίσης ή κατώτερης από το ποσό των είκοσι
χιλιάδων (20.000) ευρώ.
Σε περίπτωση τροποποίησης της σύμβασης κατά το
άρθρο 337, η οποία συνεπάγεται αύξηση της συμβατικής
αξίας, ο ανάδοχος είναι υποχρεωμένος να καταθέσει
προν την τροποποίηση, συμπληρωματική εγγύηση το πο-
σοστό της οποίας ανέρχεται σε ποσοστό έως 5% επί του
ποσού της αύξησης εκτός ΦΠΑ.
Η εγγύηση καλής εκτέλεσης της σύμβασης καλύπτει
συνολικά και χωρίς διακρίσεις την εφαρμογή όλων των
όρων της σύμβασης και κάθε απαίτηση του αναθέτοντος
φορέα ή του κυρίου του έργου έναντι του αναδόχου.Οι
εγγυήσεις καλής εκτέλεσης επιστρέφονται στο σύνολό
τους μετά την οριστική ποσοτική και ποιοτική παραλαβή
του συνόλου του αντικειμένου της σύμβασης.
γ) «Εγγύηση καλής εκτέλεσης συμφωνίας-πλαίσιο»,
το ύψος της οποίας ανέρχεται σε ποσοστό έως 0,5% επί
της συνολικής αξίας της συμφωνίας-πλαίσιο ή του τμή-
ματος της συμφωνίας πλαίσιο, χωρίς να υπολογίζεται ο
ΦΠΑ, η οποία θα αποδεσμεύεται ισόποσα και αναλόγως,
κατ’ έτος, σε σχέση με το χρόνο συνολικής διάρκειας
της συμφωνίας-πλαίσιο. Προκειμένου να υπογραφεί η
σύμβαση που βασίζεται στη συμφωνία-πλαίσιο, ο οικονο-
μικός φορέας μπορεί να υποχρεωθεί να καταθέσει εγ-
γύηση καλής εκτέλεσης της σύμβασης αυτής, σύμφωνα
με τα οριζόμενα στην περίπτωση β΄.
δ) «Εγγύηση προκαταβολής», στην περίπτωση χορή-
γησης προκαταβολής, ισόποση με την προκαταβολή. Η
προκαταβολή είναι έντοκη από της καταβολής, επιβαρυ-
νόμενη με το ύψος επιτοκίου που καθορίζεται με Απόφα-
ση του Υπουργού Οικονομικών. Όταν, σύμφωνα με τα
έγγραφα της σύμβασης, προσκομίζεται και εγγύηση κα-
λής εκτέλεσης, η τελευταία καλύπτει και την παροχή ι-
σόποσης προκαταβολής προς τον ανάδοχο, χωρίς να α-
παιτείται η κατάθεση εγγύησης προκαταβολής. Αν από
τα έγγραφα της σύμβασης προβλέπεται μεγαλύτερο ύ-
ψος προκαταβολής, αυτή λαμβάνεται με την κατάθεση
από τον ανάδοχο εγγύησης προκαταβολής που θα καλύ-
πτει τη διαφορά μεταξύ του ποσού της εγγύησης καλής
εκτέλεσης και του ποσού της καταβαλλόμενης προκατα-
βολής. Η απόσβεση της προκαταβολής και η επιστροφή
της εγγύησης καλής εκτέλεσης πραγματοποιούνται,
σύμφωνα με τους όρους των εγγράφων της διαδικασίας
σύναψης σύμβασης. Η προκαταβολή και η εγγύηση προ-
καταβολής μπορεί να χορηγούνται τμηματικά εφ' όσον
τούτο ορίζεται στους όρους της διακήρυξης και στα έγ-
γραφα της σύμβασης. Η προκαταβολή απαγορεύεται να
χρησιμοποιηθεί για λόγους που δε σχετίζονται, άμεσα ή
έμμεσα, με το αντικείμενο της σύμβασης.
2. Οι αναθέτοντες φορείς μπορούν να ζητούν από
τους προσφέροντες να παράσχουν «Εγγύηση καλής λει-
τουργίας» για την αποκατάσταση των ελαττωμάτων που
ανακύπτουν ή των ζημιών που προκαλούνται από δυ-
σλειτουργία των έργων ή των αγαθών κατά την περίοδο
εγγύησης καλής λειτουργίας, εφόσον από τα έγγραφα
της σύμβασης προβλέπεται η προσκόμιση τέτοιας εγ-
γύησης. Το ύψος της εγγύησης καλής λειτουργίας καθο-
ρίζεται στα έγγραφα της σύμβασης σε συγκεκριμένο
χρηματικό ποσό.
3. Οι εγγυήσεις των παραγράφων 1 και 2 εκδίδονται α-
πό πιστωτικά ιδρύματα που λειτουργούν νόμιμα στα κρά-
τη - μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή του Ευρωπαϊκού Οι-
κονομικού Χώρου ή στα κράτη-μέρη της ΣΔΣ και έχουν,
σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις, το δικαίωμα αυτό.
Μπορούν, επίσης, να εκδίδονται από το Ε.Τ.Α.Α. -
Τ.Σ.Μ.Ε.Δ.Ε. ή να παρέχονται με γραμμάτιο του Ταμείου
Παρακαταθηκών και Δανείων με παρακατάθεση σε αυτό
του αντίστοιχου χρηματικού ποσού. Αν συσταθεί παρα-
καταθήκη με γραμμάτιο παρακατάθεσης χρεογράφων
στο Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων, τα τοκομερίδια
ή μερίσματα που λήγουν κατά τη διάρκεια της εγγύησης
επιστρέφονται μετά τη λήξη τους στον υπέρ ου η εγγύη-
ση δικαιούχο.
4. Οι εγγυήσεις του παρόντος άρθρου περιλαμβάνουν
κατ’ ελάχιστον τα ακόλουθα στοιχεία: α) την ημερομηνία
έκδοσης, β) τον εκδότη, γ) τον αναθέτοντα φορέα προς
τον οποίο απευθύνονται (ή τον κύριο του έργου ή τον
φορέα κατασκευής στις περιπτώσεις δημοσίων συμβά-
σεων έργων, μελετών και παροχής τεχνικών και λοιπών
συναφών επιστημονικών υπηρεσιών), δ) τον αριθμό της
εγγύησης, ε) το ποσό που καλύπτει η εγγύηση, στ) την
πλήρη επωνυμία, τον Α.Φ.Μ. και τη διεύθυνση του οικο-
νομικού φορέα υπέρ του οποίου εκδίδεται η εγγύηση, ζ)
τους όρους ότι: (i) η εγγύηση παρέχεται ανέκκλητα και
ανεπιφύλακτα, ο δε εκδότης παραιτείται του δικαιώμα-
τος της διαιρέσεως και της διζήσεως, και (ii) ότι σε περί-
πτωση κατάπτωσης αυτής, το ποσό της κατάπτωσης υ-
πόκειται στο εκάστοτε ισχύον τέλος χαρτοσήμου, η) τα
στοιχεία της σχετικής διακήρυξης/πρόσκλησης εκδήλω-
σης ενδιαφέροντος και την ημερομηνία διενέργειας του
διαγωνισμού, θ) την ημερομηνία λήξης ή τον χρόνο ι-
σχύος της εγγύησης, ι) την ανάληψη υποχρέωσης από
τον εκδότη της εγγύησης να καταβάλει το ποσό της εγ-
γύησης ολικά ή μερικά εντός πέντε (5) ημερών μετά από
απλή έγγραφη ειδοποίηση εκείνου προς τον οποίο απευ-
θύνεται και ια) (μόνο στην περίπτωση των εγγυήσεων
καλής εκτέλεσης και προκαταβολής) τον αριθμό και τον
τίτλο της σχετικής σύμβασης.
5. Ο αναθέτων φορέας επικοινωνεί με τους φορείς
που φέρονται να έχουν εκδώσει τις εγγυητικές επιστο-
λές προκειμένου να διαπιστώσει την εγκυρότητά τους.
Αν διαπιστωθεί η πλαστότητα εγγυητικής επιστολής, ο
οικονομικός φορέας αποκλείεται από το διαγωνισμό και
υποβάλλεται μηνυτήρια αναφορά στον αρμόδιο εισαγγε-
λέα.
6. Για τις συμβάσεις έργων, πέραν των ανωτέρω, ισχύ-
ουν ειδικότερα τα εξής:
(α) Οι κρατήσεις της παρ. 12 του άρθρου 152 μπορεί να
αντικατασταθούν οποτεδήποτε από τον ανάδοχο, μερικά
ή ολικά, με ισόποση εγγυητική επιστολή. Οι εγγυήσεις
αυτές περιορίζονται κατά ποσοστό πέντε τοις εκατό
(5%) επί της αξίας των εργασιών που περιλαμβάνονται
στις εγκεκριμένες από την αρμόδια υπηρεσία επιμετρή-
σεις. Η μείωση αποφασίζεται από την αρμόδια υπηρεσία,
ύστερα από αίτηση του αναδόχου, συνοδευόμενη από
ειδικό απολογισμό των εργασιών των οποίων έχουν ε-
γκριθεί οι επιμετρήσεις.
(β) Η εγγύηση καλής εκτέλεσης όπως συμπληρώθηκε
κατόπιν της υπογραφής συμπληρωματικών συμβάσεων,
μειώνεται αμέσως μετά την έγκριση του Πρωτοκόλλου
Προσωρινής Παραλαβής, στο ποσοστό είκοσι τοις εκατό
(20%), όπως διαμορφώθηκε, κατόπιν τροποποιήσεων
της σύμβασης, σύμφωνα με την περίπτωση β΄ της παρ. 1
και το άρθρο 337. Το σύνολο των εγγυήσεων καλής ε-
κτέλεσης επιστρέφεται χωρίς καθυστέρηση, αμέσως με-
τά την έγκριση του Πρωτοκόλλου Οριστικής Παραλαβής
και την έγκριση του τελικού λογαριασμού του έργου.
7. Ειδικά για τις συμβάσεις μελετών και παροχής τε-
χνικών και λοιπών συναφών επιστημονικών υπηρεσιών,
με απόφαση της αρμόδιας υπηρεσίας, που εκδίδεται ύ-
στερα από αίτηση του αναδόχου, αποδεσμεύεται μέρος
των εγγυήσεων, κατά τα ειδικότερα οριζόμενα στο άρ-
θρο 187, ανερχόμενο σε ποσοστό ανάλογο με την αξία
των εργασιών περαιωθέντος και εγκριθέντος σταδίου
της σύμβασης. Αν η σύμβαση αφορά στην παροχή υπη-
ρεσίας χωρίς διακεκριμένα στάδια, μπορεί να ορίζει ότι
επιστρέφεται στον ανάδοχο μέρος της εγγύησης, μετά
την παρέλευση ορισμένου χρόνου ή την ολοκλήρωση
τμήματος της σύμβασης.
8. Ειδικα, για τις συμβάσεις προμηθειών και παροχής
γενικών υπηρεσιών, οι εγγυήσεις καλής εκτέλεσης και
προκαταβολήςεπιστρέφονται μετά την οριστική ποσοτι-
κή και ποιοτική παραλαβή του υλικού ή της υπηρεσίας. Ε-
άν στο πρωτόκολλο οριστικής παραλαβής αναφέρονται
παρατηρήσεις ή υπάρχει εκπρόθεσμη παράδοση, η παρα-
πάνω επιστροφή γίνεται μετά την αντιμετώπιση, κατά τα
προβλεπόμενα, των παρατηρήσεων και του εκπρόθε-
σμου. Αν το υλικό ή η υπηρεσία είναι διαιρετά και η πα-
ράδοση γίνεται, σύμφωνα με την σύμβαση, τμηματικά, οι
εγγυήσεις καλής εκτέλεσης και προκαταβολής αποδε-
σμεύονται σταδιακά, κατά ποσό που αναλογεί στην αξία
του μέρους της ποσότητας ή του τμήματος της υπηρε-
σίας που παραλήφθηκε οριστικά. Για την σταδιακή απο-
δέσμευσή τους απαιτείται προηγούμενη γνωμοδότηση
του αρμόδιου συλλογικού οργάνου. Εάν στο πρωτόκολ-
λο παραλαβής αναφέρονται παρατηρήσεις ή υπάρχει εκ-
πρόθεσμη παράδοση, η παραπάνω σταδιακή αποδέσμευ-
ση γίνεται μετά την αντιμετώπιση, κατά τα προβλεπόμε-
να, των παρατηρήσεων και του εκπρόθεσμου.
ΕΝΟΤΗΤΑ 4
ΚΑΝΟΝΕΣ ΠΡΟΕΠΙΛΟΓΗΣ ΚΑΙ ΠΟΙΟΤΙΚΗΣ
ΕΠΙΛΟΓΗΣ - ΚΑΝΟΝΕΣ ΑΠΟΔΕΙΞΗΣ ΠΟΙΟΤΙΚΗΣ
ΕΠΙΛΟΓΗΣ
Άρθρο 303
Συστήματα προεπιλογής
(άρθρο 77 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

1. Οι αναθέτοντες φορείς μπορούν, εφόσον το επιθυ-
μούν, να θεσπίζουν και να διαχειρίζονται σύστημα προε-
πιλογής των οικονομικών φορέων.
Οι αναθέτοντες φορείς, οι οποίοι θεσπίζουν ή διαχειρί-
ζονται ένα σύστημα προεπιλογής εξασφαλίζουν τη δυ-
νατότητα των οικονομικών φορέων να υποβάλουν, ανά
πάσα στιγμή, αίτηση για προεπιλογή.
2. Το σύστημα που προβλέπεται στην παράγραφο 1 εί-
ναι δυνατόν να περιλαμβάνει διάφορα στάδια προεπιλο-
γής.
Οι αναθέτοντες φορείς θεσπίζουν αντικειμενικά κριτή-
ρια και κανόνες για τον αποκλεισμό και την επιλογή οι-
κονομικών φορέων που υποβάλουν αίτηση για προεπιλο-
γή, καθώς και αντικειμενικούς κανόνες και κριτήρια για
τη λειτουργία του συστήματος προεπιλογής, που καλύ-
πτουν θέματα όπως η εγγραφή στο σύστημα, η περιοδι-
κή επικαιροποίηση των προεπιλογών, αν υπάρχουν, και η
διάρκεια του συστήματος.
Όταν τα εν λόγω κριτήρια και κανόνες περιέχουν τε-
χνικές προδιαγραφές, εφαρμόζονται τα άρθρα 282 έως
284. Τα κριτήρια και κανόνες είναι δυνατόν να επικαιρο-
ποιούνται, όπου απαιτείται.
3. Τα κριτήρια και κανόνες που αναφέρονται στην παρ.
2 παρέχονται, κατόπιν σχετικής αίτησης τους, στους εν-
διαφερόμενους οικονομικούς φορείς. Η επικαιροποίηση
αυτών των κριτηρίων και κανόνων ανακοινώνεται στους
ενδιαφερόμενους οικονομικούς φορείς.
Εάν ένας αναθέτων φορέας κρίνει ότι το σύστημα
προεπιλογής ορισμένων τρίτων φορέων ή οργανισμών
ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις του, ανακοινώνει στους
ενδιαφερόμενους οικονομικούς φορείς τις επωνυμίες
των εν λόγω τρίτων φορέων ή οργανισμών.
4. Οι αναθέτοντες φορείς τηρούν μητρώο των προεπι-
λεγέντων οικονομικών φορέων· το μητρώο αυτό μπορεί
να χωρίζεται σε κατηγορίες ανάλογα με τα είδη των
συμβάσεων για τις οποίες ισχύει η προεπιλογή.
5. Όταν η προκήρυξη σύμβασης γίνεται με γνωστοποί-
ηση για την ύπαρξη συστήματος προεπιλογής, οι συγκε-
κριμένες συμβάσεις έργων, προμηθειών ή υπηρεσιών
που καλύπτονται από το σύστημα προεπιλογής ανατίθε-
νται με κλειστή διαδικασία ή διαδικασία, όπου όλοι οι
προσφέροντες ή οι συμμετέχοντες επιλέγονται μεταξύ
των υποψηφίων που έχουν ήδη προεπιλεγεί βάσει ενός
τέτοιου συστήματος.
6. Οποιαδήποτε έξοδα χρεώνονται σε σχέση με τις αι-
τήσεις προεπιλογής ή με την επικαιροποίηση ή τη διατή-
ρηση ήδη χορηγηθείσας προεπιλογής, σύμφωνα με το
σύστημα προεπιλογής είναι ανάλογα του παραγόμενου
κόστους.
Άρθρο 304
Κριτήρια ποιοτικής επιλογής
(άρθρο 78 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

1. Οι αναθέτοντες φορείς μπορούν να θεσπίζουν αντι-
κειμενικούς κανόνες και κριτήρια αποκλεισμού και επιλο-
γής των προσφερόντων ή των υποψηφίων οι εν λόγω κα-
νόνες και κριτήρια αναφέρονται στα έγγραφα της σύμ-
βασης.
2. Εάν οι αναθέτοντες φορείς χρειάζεται να διασφαλί-
σουν μια κατάλληλη ισορροπία μεταξύ των ιδιαίτερων
χαρακτηριστικών της διαδικασίας σύναψης της σύμβα-
σης και των πόρων που απαιτούνται για την εκτέλεσή
της, μπορούν, σε κλειστή διαδικασία ή σε διαδικασία με
διαπραγμάτευση, σε ανταγωνιστικό διάλογο ή σε σύ-
μπραξη καινοτομίας, να θεσπίσουν αντικειμενικούς κα-
νόνες και κριτήρια που αντανακλούν την ανάγκη αυτή
και επιτρέπουν στον αναθέτοντα φορέα να μειώσει τον
αριθμό των υποψηφίων που θα προσκληθούν να υποβά-
λουν προσφορές ή να συμμετάσχουν σε διαπραγμάτευ-
ση.
Ο αριθμός των επιλεγέντων υποψηφίων πρέπει οπωσ-
δήποτε να λαμβάνει υπ' όψιν την ανάγκη εξασφάλισης ε-
παρκούς ανταγωνισμού.
Άρθρο 305
Χρήση των λόγων αποκλεισμού και των κριτηρίων
επιλογής που προβλέπονται στο Βιβλίο Ι
(άρθρο 80 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

1. Οι αντικειμενικοί κανόνες και τα κριτήρια για τον α-
ποκλεισμό και την επιλογή των οικονομικών φορέων που
υποβάλλουν αίτηση προεπιλογής σε ένα σύστημα προε-
πιλογής, καθώς και οι αντικειμενικοί κανόνες και τα κρι-
τήρια για τον αποκλεισμό και την επιλογή των υποψη-
φίων και των προσφερόντων σε ανοικτή διαδικασία, σε
κλειστή διαδικασία, σε διαδικασία με διαπραγμάτευση,
σε ανταγωνιστικό διάλογο, σε σύμπραξη καινοτομίας ή
σε συνοπτικό διαγωνισμό, μπορούν να περιλαμβάνουν
τους λόγους αποκλεισμού που παρατίθενται στο άρθρο
73, με τους όρους και τις προϋποθέσεις που προβλέπο-
νται σε αυτό.
Όταν ένας αναθέτων φορέας είναι αναθέτουσα αρχή,
τα εν λόγω κριτήρια και κανόνες περιλαμβάνουν τους
λόγους αποκλεισμού που απαριθμούνται στις παραγρά-
φους 1, 2 και 4 του άρθρου 73, με τους όρους και τις
προϋποθέσεις που προβλέπονται στο εν λόγω άρθρο.
2. Τα κριτήρια και οι κανόνες που αναφέρονται στην
παράγραφο 1 μπορούν να περιλαμβάνουν τα κριτήρια ε-
πιλογής που παρατίθενται στα άρθρα 75 έως 77, με τους
όρους και τις προϋποθέσεις που προβλέπονται σε αυτό,
ιδιαίτερα όσον αφορά στα όρια για τις απαιτήσεις που α-
φορούν τους ετήσιους κύκλους εργασιών.
Άρθρο 306
Αποκλεισμός Οικονομικού Φορέα

1. Αν οι κανόνες και τα κριτήρια για τον αποκλεισμό
και την επιλογή των οικονομικών φορέων περιλαμβά-
νουν τους λόγους αποκλεισμού που παρατίθενται στο
άρθρο 73 και διαπιστωθεί ότι συντρέχει στο πρόσωπο οι-
κονομικού φορέα ένας από τους λόγους αποκλεισμού
των παραγράφων 1 και 2 του άρθρου 73 και ο οικονομι-
κός φορέας δεν λάβει μέτρα για να αποδείξει την αξιοπι-
στία του, όπως αυτά ορίζονται στην παρ. 7 του άρθρου
73 μπορεί να επιβληθεί εις βάρος του αποκλεισμός από
την συμμετοχή σε εν εξελίξει και μελλοντικές διαδικα-
σίες σύναψης συμβάσεων για εύλογο χρονικό διάστημα.
2. Για τους σκοπούς της παραγράφου 1 εφαρμόζονται
τα αναφερόμενα στο άρθρο 74.
Άρθρο 307
Στήριξη στις ικανότητες άλλων φορέων
(άρθρο 79 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

1. Εάν οι αντικειμενικοί κανόνες και τα κριτήρια για
τον αποκλεισμό και την επιλογή των οικονομικών φορέ-
ων που υποβάλλουν αίτηση προεπιλογής σε ένα σύστη-
μα προεπιλογής περιλαμβάνουν απαιτήσεις σχετικά με
την οικονομική και χρηματοπιστωτική ικανότητα του οι-
κονομικού φορέα ή με τις τεχνικές και επαγγελματικές ι-
κανότητές του, ο οικονομικός φορέας μπορεί, όπου κρι-
θεί απαραίτητο, να στηρίζεται στις ικανότητες άλλων
φορέων ασχέτως της νομικής φύσης των δεσμών του
που τον συνδέουν με αυτούς.
Όσον αφορά στα κριτήρια που σχετίζονται με τους
τίτλους σπουδών και τα επαγγελματικά προσόντα του
παρόχου υπηρεσιών ή του αναδόχου ή των διευθυντικών
στελεχών της επιχείρησης ή με τη σχετική επαγγελματι-
κή εμπειρία, οι οικονομικοί φορείς μπορούν, ωστόσο, να
στηρίζονται στις ικανότητες άλλων φορέων μόνο εάν οι
τελευταίοι θα εκτελέσουν τις εργασίες ή τις υπηρεσίες
για τις οποίες απαιτούνται οι συγκεκριμένες ικανότητες.
Αν οικονομικός φορέας επιθυμεί να στηριχθεί στις ικανό-
τητες άλλων φορέων, αποδεικνύει στον αναθέτοντα φο-
ρέα ότι θα έχει στη διάθεσή του τους αναγκαίους πό-
ρους καθ’ όλη την περίοδο ισχύος του συστήματος προ-
επιλογής, παραδείγματος χάριν, με την προσκόμιση της
σχετικής δέσμευσης των φορέων αυτών για το σκοπό
αυτό.
Όταν οικονομικός φορέας στηρίζεται στις ικανότητες
άλλων φορέων όσον αφορά τα κριτήρια που σχετίζονται
με την οικονομική και χρηματοοικονομική επάρκεια, ο α-
ναθέτων φορέας μπορεί να απαιτεί ο οικονομικός φορέ-
ας και οι φορείς αυτοί να είναι από κοινού υπεύθυνοι για
την εκτέλεση της σύμβασης.
Υπό τους ιδίους όρους, μια ένωση οικονομικών φορέ-
ων, όπως αναφέρεται στο άρθρο 254, μπορεί να στηρίζε-
ται στις ικανότητες των συμμετεχόντων στην ένωση ή
άλλων φορέων.
2. Εάν οι αντικειμενικοί κανόνες και τα κριτήρια για
τον αποκλεισμό και την επιλογή των υποψηφίων και των
προσφερόντων στην ανοικτή διαδικασία, σε κλειστή δια-
δικασία, σε διαδικασία με διαπραγμάτευση, σε ανταγωνι-
στικό διάλογο ή σε σύμπραξη καινοτομίας, περιλαμβά-
νουν απαιτήσεις σχετικά με την οικονομική και χρηματο-
πιστωτική ικανότητα του οικονομικού φορέα ή με τις τε-
χνικές και επαγγελματικές ικανότητές του, ο οικονομι-
κός φορέας μπορεί, όπου κριθεί απαραίτητο, να στηρίζε-
ται στις ικανότητες άλλων φορέων ασχέτως της νομικής
φύσης των δεσμών που τον συνδέουν με αυτούς.
Όσον αφορά στα κριτήρια που σχετίζονται με τους τίτ-
λους σπουδών και τα επαγγελματικά προσόντα του πα-
ρόχου υπηρεσιών ή του αναδόχου ή των διευθυντικών
στελεχών της επιχείρησης ή με τη σχετική επαγγελματι-
κή εμπειρία, οι οικονομικοί φορείς μπορούν, ωστόσο, να
στηρίζονται στις ικανότητες άλλων φορέων μόνο εάν οι
τελευταίοι θα εκτελέσουν τις εργασίες ή τις υπηρεσίες
για τις οποίες απαιτούνται οι συγκεκριμένες ικανότητες.
Όταν ένας οικονομικός φορέας επιθυμεί να στηρίζεται
στις ικανότητες άλλων φορέων, αποδεικνύει στον ανα-
θέτοντα φορέα ότι θα έχει στη διάθεσή του τους ανα-
γκαίους πόρους, παραδείγματος χάριν, με την προσκόμι-
ση της σχετικής δέσμευσης των φορέων αυτών για το
σκοπό αυτό.
Όταν οικονομικός φορέας στηρίζεται στις ικανότητες
άλλων φορέων όσον αφορά τα κριτήρια που σχετίζονται
με την οικονομική και χρηματοοικονομική επάρκεια, ο α-
ναθέτων φορέας μπορεί να απαιτεί ο οικονομικός φορέ-
ας και οι φορείς αυτοί να είναι από κοινού υπεύθυνοι για
την εκτέλεση της σύμβασης.
Υπό τους ιδίους όρους, μια ένωση οικονομικών φορέ-
ων, όπως αναφέρεται στο άρθρο 254, μπορεί να στηρίζε-
ται στις ικανότητες των συμμετεχόντων στην ένωση ή
άλλων φορέων.
3. Στην περίπτωση συμβάσεων έργων, συμβάσεων υ-
πηρεσιών και εργασιών τοποθέτησης και εγκατάστασης
στο πλαίσιο σύμβασης προμηθειών, οι αναθέτοντες φο-
ρείς μπορούν να απαιτούν την εκτέλεση ορισμένων κρί-
σιμων καθηκόντων απευθείας από τον ίδιο τον προσφέ-
ροντα ή, αν η προσφορά υποβάλλεται από ένωση οικο-
νομικών φορέων, όπως αναφέρεται στο άρθρο 254, από
έναν από τους συμμετέχοντες στην εν λόγω κοινοπρα-
ξία.
ΕΝΟΤΗΤΑ 5
ΚΑΝΟΝΕΣ ΑΠΟΔΕΙΞΗΣ ΠΟΙΟΤΙΚΗΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ
Άρθρο 308
Κανόνες που εφαρμόζονται σε περίπτωση χρήσης των
κριτηρίων αποκλεισμού και ποιοτικής επιλογής
του Βιβλίου Ι
(παρ. 3 του άρθρου 80 και υποπαράγραφος 2
της παρ. 1, καθώς και υποπαράγραφος 2 της παρ. 2
του άρθρου 79 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

1. Προς το σκοπό εφαρμογής του άρθρου 305, αν οι α-
ναθέτοντες φορείς αναφέρονται στα κριτήρια αποκλει-
σμού ή επιλογής που προβλέπονται στο Βιβλίο Ι, εφαρ-
μόζονται τα άρθρα 79, 80, και 81.
2. Προς το σκοπό εφαρμογής των παραγράφων 1 και 2
του άρθρου 307, εφόσον, δυνάμει του άρθρου 305, οι α-
ναθέτοντες φορείς αναφέρονται στα κριτήρια αποκλει-
σμού ή επιλογής που προβλέπονται στο Βιβλίο Ι, οι ανα-
θέτοντες φορείς ελέγχουν, σύμφωνα με την παράγραφο
1 εάν οι άλλοι φορείς στην ικανότητα των οποίων ο οικο-
νομικός φορέας προτίθεται να στηριχθεί, πληρούν τα
σχετικά κριτήρια επιλογής ή εάν συντρέχουν λόγοι απο-
κλεισμού, στους οποίους αναφέρονται οι αναθέτοντες
φορείς, δυνάμει του άρθρου 73 και 74.
Ο αναθέτων φορέας απαιτεί από τον οικονομικό φο-
ρέα να αντικαταστήσει ένα φορέα που δεν πληροί σχετι-
κό κριτήριο επιλογής ή για τον οποίο συντρέχουν λόγοι
αποκλεισμού των παραγράφων 1, 2 και 4 του άρθρου 73,
τους οποίους ανέφερε ο αναθέτων φορέας.
Ο αναθέτων φορέας μπορεί να απαιτήσει από τον οι-
κονομικό φορέα την αντικατάσταση φορέα για τον οποί-
ον συντρέχουν λόγοι αποκλεισμού της παρ. 6 του άρ-
θρου 73.
Άρθρο 309
Πρότυπα διασφάλισης ποιότητας και πρότυπα περιβαλ-
λοντικής διαχείρισης
(άρθρο 81 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

1. Οι αναθέτοντες φορείς, εάν απαιτούν την προσκόμι-
ση πιστοποιητικών που εκδίδονται από ανεξάρτητους
οργανισμούς που βεβαιώνουν ότι ο οικονομικός φορέας
συμμορφώνεται με ορισμένα πρότυπα διασφάλισης ποι-
ότητας, συμπεριλαμβανομένης της προσβασιμότητας
για άτομα με ειδικές ανάγκες, παραπέμπουν σε συστή-
ματα διασφάλισης ποιότητας, βασιζόμενα στη σχετική
σειρά ευρωπαϊκών προτύπων που έχουν πιστοποιηθεί α-
πό διαπιστευμένους οργανισμούς.
Οι αναθέτοντες φορείς αναγνωρίζουν ισοδύναμα πι-
στοποιητικά από οργανισμούς εδρεύοντες σε άλλα κρά-
τη - μέλη. Επίσης, κάνουν δεκτά άλλα αποδεικτικά στοι-
χεία για ισοδύναμα μέτρα διασφάλισης ποιότητας, εφό-
σον ο ενδιαφερόμενος οικονομικός φορέας δεν είχε τη
δυνατότητα να αποκτήσει τα εν λόγω πιστοποιητικά ε-
ντός των σχετικών προθεσμιών για λόγους που δεν απο-
δίδονται σε δική του ευθύνη, υπό την προϋπόθεση ότι ο
οικονομικός φορέας αποδεικνύει ότι τα προτεινόμενα
μέτρα διασφάλισης ποιότητας πληρούν τα απαιτούμενα
πρότυπα διασφάλισης ποιότητας.
2. Εάν οι αναθέτοντες φορείς απαιτούν την υποβολή
πιστοποιητικών εκδιδομένων από ανεξάρτητους οργανι-
σμούς που να βεβαιώνουν ότι ο οικονομικός φορέας
συμμορφώνεται με συγκεκριμένα συστήματα ή πρότυπα
όσον αφορά την περιβαλλοντική διαχείριση, παραπέ-
μπουν στο σύστημα οικολογικής διαχείρισης και ελέγ-
χου (EMAS) της Ένωσης ή σε άλλα συστήματα περιβαλ-
λοντικής διαχείρισης που έχουν αναγνωριστεί, σύμφωνα
με το άρθρο 45 του Κανονισμού (ΕΚ) αριθμ. 1221/2009 ή
σε άλλα πρότυπα περιβαλλοντικής διαχείρισης που βασί-
ζονται σε αντίστοιχα ευρωπαϊκά ή διεθνή πρότυπα που
έχουν εκδοθεί από διαπιστευμένους οργανισμούς. Οι α-
ναθέτοντες φορείς αναγνωρίζουν ισοδύναμα πιστοποιη-
τικά από οργανισμούς εδρεύοντες σε άλλα κράτη - μέλη.
Όταν ο οικονομικός φορέας τεκμηριωμένα δεν είχε
πρόσβαση στα εν λόγω πιστοποιητικά ή δεν είχε τη δυ-
νατότητα να τα αποκτήσει εντός των σχετικών προθε-
σμιών για λόγους για τους οποίους δεν ευθύνεται ο ί-
διος, ο αναθέτων φορέας αποδέχεται επίσης άλλα απο-
δεικτικά μέτρων περιβαλλοντικής διαχείρισης, υπό την
προϋπόθεση ότι ο ενδιαφερόμενος οικονομικός φορέας
αποδεικνύει ότι τα συγκεκριμένα μέτρα είναι ισοδύναμα
με εκείνα που απαιτούνται βάσει του εφαρμοστέου συ-
στήματος ή προτύπου περιβαλλοντικής διαχείρισης.
3. Εφόσον τους ζητηθεί, η Αρχή θέτει στη διάθεση άλ-
λων κρατών μελών, σύμφωνα με το άρθρο 343, κάθε
πληροφορία σχετικά με τα έγγραφα που προσκομίζονται
ως στοιχεία αποδεικτικά της συμμόρφωσης με ποιοτικά
και περιβαλλοντικά πρότυπα που αναφέρονται στις πα-
ραγράφους 1 και 2.
Άρθρο 310
Συμπλήρωση - αποσαφήνιση πληροφοριών
και δικαιολογητικών
(άρθρο 76 παρ. 4 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

1. Κατά τη διαδικασία αξιολόγησης των προσφορών ή
αιτήσεων συμμετοχής, ο αναθέτων φορέας μπορεί να
καλεί εγγράφως τους προσφέροντες ή τους υποψηφί-
ους να διευκρινίζουν ή να συμπληρώνουν τα έγγραφα ή
τα δικαιολογητικά που έχουν υποβάλει, μέσα σε εύλογη
προθεσμία, η οποία δεν μπορεί να είναι μικρότερη από ε-
πτά (7) ημέρες από την ημερομηνία κοινοποποίησης σε
αυτούς της σχετικής πρόσκλησης. Οποιαδήποτε διευκρί-
νιση ή συμπλήρωση υποβάλλεται από τους προσφέρο-
ντες ή υποψηφίους χωρίς να έχει ζητηθεί από την ανα-
θέτουσα αρχή δεν λαμβάνεται υπόψη.
2. Η πιο πάνω διευκρίνιση ή η συμπλήρωση αφορά μό-
νο στις ασάφειες, επουσιώδεις πλημμέλειες ή πρόδηλα
τυπικά σφάλματα που επιδέχονται διόρθωση ή συμπλή-
ρωση, όπως ιδίως παράλειψη μονογραφών, διακεκομμέ-
νη αρίθμηση, ελαττώματα συσκευασίας και σήμανσης
του φακέλου και των υποφακέλων των προσφορών ή αι-
τήσεων συμμετοχής, λεκτικές και φραστικές αποκλίσεις
των εγγράφων της προσφοράς από την ορολογία των
εγγράφων της διαδικασίας σύναψης σύμβασης, που δεν
επιφέρουν έννομες συνέπειες ως προς το περιεχόμενό
τους, ελλείψεις ως προς τα νομιμοποιητικά στοιχεία,
πλημμελή σήμανση αντιγράφων που εκδίδονται, σύμφω-
να με τις διατάξεις του άρθρου 1 του ν. 4250/2014 (Α΄
74) και μεταφράσεων και λοιπών πιστοποιητικών ή βε-
βαιώσεων, διαφοροποίηση της δομής των εγγράφων της
προσφοράς από τα υποδείγματα που θεσπίζονται με το
νόμο, τις κανονιστικές πράξεις ή τα έγγραφα της σύμβα-
σης. Η συμπλήρωση ή η διευκρίνιση κατά το πρώτο εδά-
φιο δεν επιτρέπεται να έχει ως συνέπεια μεταγενέστερη
αντικατάσταση ή υποβολή εγγράφων σε συμμόρφωση
των όρων της διακήρυξης, αλλά μόνο τη διευκρίνιση ή
συμπλήρωση, ακόμη και με νέα έγγραφα, εγγράφων ή
δικαιολογητικών που έχουν ήδη υποβληθεί.
3. Η διευκρίνιση ή η συμπλήρωση της παραγράφου 1
δεν πρέπει να εισάγει διακρίσεις, άνιση μεταχείριση των
οικονομικών φορέων ή να έχει ως συνέπεια ευνοϊκή με-
ταχείριση συγκεκριμένου οικονομικού φορέα στη διαδι-
κασία ανάθεσης της σύμβασης.
4. Ο αναθέτων φορέας μπορεί να καλεί εγγράφως
τους προσφέροντες να διευκρινίσουν, μέσα σε εύλογη
προθεσμία η οποία δεν μπορεί να είναι μικρότερη από ε-
πτά (7) ημέρες από την ημερομηνία κοινοποίησης της
σχετικής πρόκλησης, το περιεχόμενο της τεχνικής ή οι-
κονομικής προσφοράς που έχουν υποβάλει, αν περιέχει
ασάφειες ή σσονος σημασίας ατέλειες, επουσιώδεις πα-
ραλείψεις ή πρόδηλα τυπικά ή υπολογιστικά σφάλματα
που ο αναθέτων φορέας κρίνει ότι μπορεί να θεραπευ-
θούν. Η διευκρίνιση αυτή δεν πρέπει να έχει ως αποτέλε-
σμα την ουσιώδη αλλοίωση της προσφοράς και δεν πρέ-
πει να προσδίδει αθέμιτο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα
της συγκεκριμένης προσφοράς σε σχέση με τις λοιπές.
5. Η παροχή της δυνατότητας διευκρινίσεων στον προ-
σφέροντα ή υποψήφιο, σύμφωνα με τις παραγράφους
1έως 4, είναι υποχρεωτική για τον αναθέτοντα φορέα, ε-
άν επίκειται αποκλεισμός του προσφέροντα ή υποψηφί-
ου από τη διαδικασία, λόγω ασαφειών των δικαιολογητι-
κών και εγγράφων της προσφοράς.
ΕΝΟΤΗΤΑ 6
ΑΝΑΘΕΣΗ ΤΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗΣ
Άρθρο 311
Κριτήρια ανάθεσης των συμβάσεων
(άρθρο 82 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

1. Με την επιφύλαξη των εθνικών διατάξεων νόμου ή
διοικητικών πράξεων σχετικά με την τιμή ορισμένων α-
γαθών ή την αμοιβή ορισμένων υπηρεσιών, οι αναθέτο-
ντες φορείς βασίζουν την ανάθεση των συμβάσεων στην
πλέον συμφέρουσα από οικονομική άποψη προσφορά.
2. H πλέον συμφέρουσα από οικονομική άποψη προ-
σφορά κατά την κρίση του αναθέτοντος φορέα προσδιο-
ρίζεται βάσει της τιμής ή του κόστους, με χρήση μίας με-
θόδου προσέγγισης κόστους-αποτελεσματικότητας, ό-
πως της κοστολόγησης του κύκλου ζωής, σύμφωνα με
το άρθρο 312 και μπορεί να περιλαμβάνει τη βέλτιστη
σχέση ποιότητας-τιμής, η οποία εκτιμάται βάσει κριτη-
ρίων, συμπεριλαμβανομένων, μεταξύ άλλων, ποιοτικών,
περιβαλλοντικών και/ή κοινωνικών χαρακτηριστικών που
συνδέονται με το αντικείμενο της συγκεκριμένης σύμβα-
σης. Στα κριτήρια αυτά μπορούν να περιλαμβάνονται, για
παράδειγμα:
α) η ποιότητα, περιλαμβανομένης της τεχνικής αξίας,
τα αισθητικά και λειτουργικά χαρακτηριστικά, η προσβα-
σιμότητα, ο σχεδιασμός για όλους τους χρήστες, τα κοι-
νωνικά, περιβαλλοντικά και καινοτόμα χαρακτηριστικά
και η εμπορία και οι σχετικοί όροι,
β) η οργάνωση, τα προσόντα και η πείρα του προσωπι-
κού στο οποίο ανατίθεται η εκτέλεση της σύμβασης, αν
η ποιότητα του διατεθέντος προσωπικού μπορεί να έχει
σημαντική επίδραση στο επίπεδο εκτέλεσης της σύμβα-
σης ή
γ) η εξυπηρέτηση μετά την πώληση και η τεχνική υπο-
στήριξη, οι όροι παράδοσης, όπως η ημερομηνία παρά-
δοσης, η διαδικασία και η προθεσμία παράδοσης ή η προ-
θεσμία ολοκλήρωσης.
Το στοιχείο του κόστους μπορεί επίσης να λαμβάνει τη
μορφή σταθερής τιμής ή κόστους, βάσει του οποίου οι
οικονομικοί φορείς θα ανταγωνίζονται αποκλειστικά και
μόνο βάσει ποιοτικών κριτηρίων.
3. Τα κριτήρια ανάθεσης θεωρούνται ότι συνδέονται με
το αντικείμενο της σύμβασης, εφόσον συνδέονται με τα
έργα, τα αγαθά ή τις υπηρεσίες που θα παρασχεθούν
στο πλαίσιο της σύμβασης σε σχέση με οποιαδήποτε
πτυχή της και σε οποιοδήποτε από τα στάδια του κύκλου
ζωής της, περιλαμβανομένων και των παραγόντων που
εμπλέκονται:
α) στη συγκεκριμένη διαδικασία παραγωγής, διάθεσης
ή εμπορίας των εν λόγω έργων, αγαθών ή υπηρεσιών· ή
β) στη συγκεκριμένη διαδικασία άλλου σταδίου του κύ-
κλου ζωής της, έστω και αν οι εν λόγω παράγοντες δεν
αποτελούν μέρος της υλικής υπόστασής της.
4. Τα κριτήρια ανάθεσης δεν έχουν ως αποτέλεσμα
την παροχή απεριόριστης ελευθερίας επιλογής στους α-
ναθέτοντες φορείς. Διασφαλίζουν τη δυνατότητα απο-
τελεσματικού ανταγωνισμού και συνοδεύονται από προ-
διαγραφές που επιτρέπουν την αποτελεσματική επαλή-
θευση των πληροφοριών που παρέχονται από τους προ-
σφέροντες, προκειμένου να αξιολογείται ο βαθμός συμ-
μόρφωσής τους προς τα κριτήρια ανάθεσης. Σε περίπτω-
ση αμφιβολίας, οι αναθέτοντες φορείς επαληθεύουν α-
ποτελεσματικά την ακρίβεια των πληροφοριών και απο-
δείξεων τις οποίες παρέχουν οι προσφέροντες.
5. Το κριτήριο ανάθεσης καθορίζεται στα έγγραφα της
σύμβασης. Ο αναθέτων φορέας διευκρινίζει στα έγγρα-
φα της σύμβασης τη σχετική στάθμιση που προσδίδει σε
καθένα από τα κριτήρια που έχουν επιλεγεί για τον
προσδιορισμό της πλέον συμφέρουσας από οικονομική
άποψη προσφοράς, εκτός εάν αυτό καθορίζεται μόνο
βάσει της τιμής.
Η στάθμιση αυτή μπορεί να εκφράζεται με την πρόβλε-
ψη περιθωρίου διακύμανσης με το κατάλληλο μέγιστο
εύρος.
Εάν δεν είναι δυνατή η στάθμιση για αντικειμενικούς
λόγους, ο αναθέτων φορέας επισημαίνει τα κριτήρια με
φθίνουσα σειρά σπουδαιότητας. Η βαθμολόγηση των
κριτηρίων πρέπει να είναι πλήρως και ειδικά αιτιολογη-
μένη και να περιλαμβάνει υποχρεωτικά, εκτός από τη
βαθμολογία, και τη λεκτική διατύπωση της κρίσης ανά
κριτήριο.
6. Τα κοινωνικά χαρακτηριστικά της παραγράφου 2 ε-
ξειδικεύονται κυρίως σε:
α) απασχόληση εργαζομένων που ανήκουν σε ευπα-
θείς ομάδες του πληθυσμού κατά την έννοια της παρ. 4
του άρθρου 1 του ν. 4019/2011 (Α΄ 216), για χρονικό διά-
στημα τουλάχιστον δώδεκα (12) μηνών πριν τη συμμετο-
χή του οικονομικού φορέα σε διαδικασία σύναψης σύμ-
βασης,
β) διευκόλυνση της κοινωνικής ή/και εργασιακής έντα-
ξης ατόμων που προέρχονται από ευπαθείς ομάδες του
πληθυσμού,
γ) καταπολέμηση των διακρίσεων ή/και
δ) προαγωγή της ισότητας ανδρών και γυναικών.
Άρθρο 312
Κοστολόγηση του κύκλου ζωής
(άρθρο 83 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

1. Η κοστολόγηση του κύκλου ζωής καλύπτει, στον
προσήκοντα βαθμό, ένα μέρος ή το σύνολο των ακόλου-
θων ειδών κόστους κατά τη διάρκεια του κύκλου ζωής ε-
νός προϊόντος, μίας υπηρεσίας ή ενός έργου:
α) Το κόστος που βαρύνει τον αναθέτοντα φορέα ή άλ-
λους χρήστες, όπως:
αα) το κόστος κτήσης,
ββ) το κόστος χρήσης, όπως για την κατανάλωση ε-
νέργειας και άλλων πόρων,
γγ) το κόστος συντήρησης,
δδ) το κόστος τέλους του κύκλου ζωής, όπως το κό-
στος συλλογής και ανακύκλωσης.
β) Το κόστος που οφείλεται σε εξωγενείς περιβαλλο-
ντικούς παράγοντες που συνδέονται με το προϊόν, την υ-
πηρεσία ή το έργο στη διάρκεια του κύκλου ζωής του, ε-
φόσον η οικονομική αξία του μπορεί να προσδιοριστεί
και να επαληθευτεί. Στο κόστος αυτό μπορεί να περιλαμ-
βάνεται το κόστος των εκπομπών αερίων του θερμοκηπί-
ου και άλλων εκπομπών ρύπων και το κόστος για το με-
τριασμό της κλιματικής αλλαγής.
2. Όταν ένας αναθέτων φορέας αξιολογεί το κόστος
χρησιμοποιώντας προσέγγιση κοστολόγησης του κύ-
κλου ζωής, αναφέρει στα έγγραφα της σύμβασης τα δε-
δομένα που πρέπει να υποβάλουν οι προσφέροντες και
τη μέθοδο που θα χρησιμοποιήσει για την κοστολόγηση
του κύκλου ζωής βάσει των εν λόγω δεδομένων.
Η μέθοδος που χρησιμοποιείται για την αποτίμηση του
κόστους το οποίο οφείλεται σε εξωγενείς περιβαλλοντι-
κούς παράγοντες, οφείλει να πληροί το σύνολο των ακό-
λουθων προϋποθέσεων:
α) βασίζεται σε κριτήρια που μπορούν να επαληθευ-
τούν με αντικειμενικό τρόπο και δεν εισάγουν διακρί-
σεις. Ιδίως σε περιπτώσεις που αυτή δεν έχει εκπονηθεί
για επαναλαμβανόμενη ή συνεχή εφαρμογή, οφείλει να
μην οδηγεί σε αδικαιολόγητα ευνοϊκή ή δυσμενή μετα-
χείριση ορισμένων οικονομικών φορέων,
β) είναι προσιτή σε όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη,
γ) τα απαιτούμενα αποδεικτικά στοιχεία μπορούν να υ-
ποβληθούν μετά από εύλογη προσπάθεια από τους οικο-
νομικούς φορείς που επιδεικνύουν τη μέση δυνατή επι-
μέλεια, περιλαμβανομένων των φορέων τρίτων χωρών
που είναι μέρη της ΣΔΣ ή άλλων διεθνών συμφωνιών
που δεσμεύουν την Ένωση.
3. Σε περιπτώσεις όπου με νομοθετική πράξη της Ένω-
σης έχει καταστεί υποχρεωτική μία κοινή μέθοδος υπο-
λογισμού του κόστους του κύκλου ζωής, η εν λόγω κοι-
νή μέθοδος εφαρμόζεται για την αξιολόγηση του κό-
στους κύκλου ζωής.
Κατάλογος των εν λόγω νομοθετικών και, όπου κριθεί
απαραίτητο, των κατ’ εξουσιοδότηση πράξεων με τις ο-
ποίες συμπληρώνονται περιλαμβάνεται στο Παράρτημα
XV.
Άρθρο 313
Ασυνήθιστα χαμηλές προσφορές
(άρθρο 84 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

1. Όταν οι προσφορές φαίνονται ασυνήθιστα χαμηλές
σε σχέση με τα έργα, τα αγαθά ή τις υπηρεσίες, οι ανα-
θέτοντες φορείς απαιτούν από τους οικονομικούς φο-
ρείς να εξηγήσουν, εντός αποκλειστικής προθεσμίας δέ-
κα (10) ημερών από την κοινοποίηση της σχετικής πρό-
σκλησης του αναθέτοντος φορέα, την τιμή ή το κόστος
που προτείνουν στην προσφορά.
2. Οι εξηγήσεις που αναφέρονται στην παράγραφος 1
μπορεί να αφορούν ιδίως:
α) τα οικονομικά χαρακτηριστικά της μεθόδου κατα-
σκευής, της διαδικασίας παρασκευής ή των παρεχόμε-
νων υπηρεσιών,
β) τις επιλεγείσες τεχνικές λύσεις ή τις εξαιρετικά ευ-
νοϊκές συνθήκες που διαθέτει ο προσφέρων, για την
προμήθεια των προϊόντων ή την παροχή των υπηρεσιών
ή για την εκτέλεση του έργου,
γ) την πρωτοτυπία του έργου, των προϊόντων ή των υ-
πηρεσιών που προτείνονται από τον προσφέροντα,
δ) τη συμμόρφωση προς τις υποχρεώσεις της παρ. 2
του άρθρου 253,
ε) τη συμμόρφωση προς τις υποχρεώσεις του άρθρου
336,
στ) το ενδεχόμενο χορήγησης κρατικής ενίσχυσης
στον προσφέροντα.
3. Ο αναθέτων φορέας αξιολογεί τις παρεχόμενες
πληροφορίες σε συνεννόηση με τον προσφέροντα. Μπο-
ρεί να απορρίψει την προσφορά μόνο εάν τα παρεχόμε-
να στοιχεία δεν εξηγούν κατά τρόπο ικανοποιητικό το
χαμηλό επίπεδο της τιμής ή του κόστους που προτείνε-
ται, λαμβανομένων υπόψη των στοιχείων που αναφέρο-
νται στην παρ. 2. Οι αναθέτοντες φορείς απορρίπτουν
την προσφορά, εάν διαπιστώσουν ότι η προσφορά είναι
ασυνήθιστα χαμηλή, διότι δεν συμμορφώνεται με τις ι-
σχύουσες υποχρεώσεις της παρ. 2 του άρθρου 253.
4. Εάν ο αναθέτων φορέας διαπιστώνει ότι μία προ-
σφορά είναι ασυνήθιστα χαμηλή λόγω χορήγησης κρατι-
κής ενίσχυσης στον προσφέροντα, η προσφορά μπορεί
να απορρίπτεται αποκλειστικά για αυτόν το λόγο μόνο
μετά από διαβούλευση με τον προσφέροντα και εφόσον
αυτός δεν είναι σε θέση να αποδείξει, εντός επαρκούς
προθεσμίας την οποία ορίζει ο αναθέτων φορέας, ότι η
εν λόγω ενίσχυση είναι σύμφωνη με την εσωτερική αγο-
ρά κατά την έννοια του άρθρου 107 ΣΛΕΕ. Σε περίπτωση
απόρριψης προσφοράς εξ’ αυτού του λόγου, ο αναθέτων
φορέας ενημερώνει σχετικώς την Επιτροπή.
5. Για την απόδειξη ότι η χορηγηθείσα κρατική ενίσχυ-
ση είναι σύμφωνη με την εσωτερική αγορά, κατά την έν-
νοια του άρθρου 107 της ΣΛΕΕ, ο προσφέρων προσκομί-
ζει, εντός της τεθείσας προθεσμίας, ιδίως και κατά περί-
πτωση τα κατωτέρω έγγραφα:
α) σε περιπτώσεις χορήγησης ενίσχυσης στο πλαίσιο
του Κανονισμού de minimis (ενισχύσεις ήσσονος σημα-
σίας), την κανονιστική πράξη του μέτρου ενίσχυσης και
την ατομική πράξη έγκρισης χορήγησης της ενίσχυσης
όταν προβλέπεται η έκδοσή της,
β) στις λοιπές περιπτώσεις: αα) δημοσίευση στην
Ε.Ε.Ε.Ε. είτε της εγκριτικής του μέτρου ενίσχυσης από-
φασης της Επιτροπής είτε του συνοπτικού δελτίου πλη-
ροφοριών του μέτρου ενίσχυσης και ββ) την κανονιστική
πράξη του μέτρου ενίσχυσης και την ατομική πράξη έ-
γκρισης χορήγησης της ενίσχυσης όταν προβλέπεται η
έκδοσή της.
6. Εφόσον ζητηθεί, η Αρχή θέτει στη διάθεση άλλων
κρατών - μελών, στο πλαίσιο διοικητικής συνεργασίας,
κάθε πληροφορία που έχει στη διάθεσή της - όπως νό-
μους, κανονισμούς, συλλογικές συμβάσεις καθολικής ι-
σχύος ή εθνικά τεχνικά πρότυπα - σχετικά με τα δικαιο-
λογητικά και τα έγγραφα που προσκομίζονται σε σχέση
με τις λεπτομέρειες που αναφέρονται στην παρ. 2.
7. Στις συμβάσεις έργων, μελετών, παροχής τεχνικών
και λοιπών συναφών επιστημονικών υπηρεσιών, μπορεί
να εκδίδονται εγκύκλιοι του Υπουργού Υποδομών, Μετα-
φορών και Δικτύων για την εξειδίκευση των όρων χαρα-
κτηρισμού μίας οικονομικής προσφοράς ως ασυνήθιστα
χαμηλής ανά κατηγορία έργου και μελέτης και ανά εκτι-
μώμενη αξία σύμβασης και για την εκτίμηση των παρεχό-
μενων κατά τα ανωτέρω εξηγήσεων . Ο αναθέτων φορέ-
ας μπορεί να αποκλίνει από τα οριζόμενα στις ανωτέρω
εγκυκλίους, μετά από ειδική αιτιολογήση με απόφαση
του αρμοδίου οργάνου.
Άρθρο 314
Προσφορές που περιέχουν προϊόντα
καταγωγής τρίτων χωρών
(άρθρο 85 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

1. Το παρόν άρθρο έχει εφαρμογή στις προσφορές
που περιέχουν προϊόντα καταγωγής τρίτων χωρών με
τις οποίες η Ένωση δεν έχει συνάψει, σε πολυμερή ή δι-
μερή πλαίσια, συμφωνία που να εξασφαλίζει αντίστοιχη
και ουσιαστική πρόσβαση των επιχειρήσεων που έχουν
έδρα σε χώρα της Ένωσης στις αγορές των εν λόγω τρί-
των χωρών, με την επιφύλαξη των υποχρεώσεων της Έ-
νωσης και της Ελλάδας έναντι τρίτων χωρών.
2. Κάθε προσφορά που υποβάλλεται για την ανάθεση
σύμβασης προμηθειών που περιέχει προϊόντα καταγω-
γής τρίτων χωρών με τις οποίες η Ένωση δεν έχει συνά-
ψει, σε πολυμερή ή διμερή πλαίσια, συμφωνία που να ε-
ξασφαλίζει αντίστοιχη και ουσιαστική πρόσβαση των ε-
πιχειρήσεων της Ένωσης στις αγορές των εν λόγω τρί-
των χωρών και με την επιφύλαξη των τυχόν υποχρεώσε-
ων της Ένωσης και της Ελλάδας, μπορεί να απορρίπτε-
ται όταν η αναλογία των προϊόντων, καταγωγής τρίτων
χωρών, όπως καθορίζεται από τον Κανονισμό (ΕΚ) αριθμ.
952/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμ-
βουλίου, υπερβαίνει το πενήντα τοις εκατό (50 %) της
συνολικής αξίας των προϊόντων που συνιστούν την εν
λόγω προσφορά.
Προκειμένου να καθορισθεί η αναλογία προϊόντων, κα-
ταγωγής τρίτων χωρών, δεν λαμβάνονται υπόψη οι τρί-
τες χώρες στις οποίες έχει επεκταθεί το ευεργέτημα του
παρόντος Βιβλίου (άρθρα 222 έως 338) με απόφαση του
Συμβουλίου, σύμφωνα με την παρ. 1.
Για τους σκοπούς του παρόντος άρθρου, τα λογισμικά
που χρησιμοποιούνται στον εξοπλισμό των δικτύων τη-
λεπικοινωνιών θεωρούνται ως προϊόντα.
3. Με την επιφύλαξη του δευτέρου εδαφίου της πα-
ρούσας παραγράφου, μεταξύ δύο ή περισσότερων προ-
σφορών που είναι ισοδύναμες, σύμφωνα με τα κριτήρια
ανάθεσης που καθορίζονται στο άρθρο 311, προτιμάται η
προσφορά που δεν μπορεί να απορριφθεί κατ’ εφαρμο-
γήν της παραγράφου 2. Οι τιμές των προσφορών αυτών
θεωρούνται ισοδύναμες, για τους σκοπούς του παρό-
ντος άρθρου, εφόσον η διαφορά των τιμών δεν υπερβαί-
νει το τρία τοις εκατό (3%).
Δεν προτιμάται προσφορά έναντι άλλης, δυνάμει του
πρώτου εδαφίου, όταν η αποδοχή της θα υποχρέωνε τον
αναθέτοντα φορέα να αποκτήσει εξοπλισμό με διαφορε-
τικά τεχνικά χαρακτηριστικά από εκείνα του ήδη υφιστα-
μένου εξοπλισμού, πράγμα που θα οδηγούσε σε ασυμ-
βατότητα ή τεχνικές δυσχέρειες κατά τη χρήση ή τη συ-
ντήρηση ή σε δυσανάλογες δαπάνες.
4. Για τους σκοπούς του παρόντος άρθρου, προκειμέ-
νου να καθορισθεί η αναλογία προϊόντων, καταγωγής
τρίτων χωρών, όπως προβλέπεται στην παρ. 2, δεν λαμ-
βάνονται υπόψη οι τρίτες χώρες στις οποίες έχει επε-
κταθεί το ευεργέτημα της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ με από-
φαση του Συμβουλίου, σύμφωνα με την παρ. 1.
Άρθρο 315
Ειδικοί κανόνες διεξαγωγής διαδικασίας

Η διεξαγωγή της διαδικασίας σύναψης σύμβασης (δια-
δικασία υποβολής, αποσφράγισης, αξιολόγησης προ-
σφορών και αιτήσεων συμμετοχής, επιλογής συμμετε-
χόντων, υποβολής δικαιολογητικών κατακύρωσης και
σύμβασης, καθορισμού προθεσμιών ολοκλήρωσης του
συνόλου ή των επιμέρους διαδικασιών) πραγματοποιεί-
ται κατά τα οριζόμενα στις διατάξεις των άρθρων 92 έως
100, 103 και 104, αναλόγως εφαρμοζόμενα.
Άρθρο 316
Κατακύρωση – Σύναψη σύμβασης

1. Στην απόφαση κατακύρωσης αναφέρονται υποχρε-
ωτικά οι προθεσμίες για την αναστολή της σύναψης της
σύμβασης, σύμφωνα με τα άρθρα 360 επόμενα. Στις δια-
δικασίες σύναψης σύμβασης προμηθειών ή υπηρεσιών,
το αρμόδιο γνωμοδοτικό όργανο, με αιτιολογημένη ει-
σήγησή του, μπορεί να προτείνει την κατακύρωση της
σύμβασης για ολόκληρη ή μεγαλύτερη ή μικρότερη πο-
σότητα κατά ποσοστό στα εκατό, που θα καθορίζεται
στα έγγραφα της σύμβασης.
2. Ο αναθέτων φορέας κοινοποιεί αμέσως την απόφα-
ση κατακύρωσης, μαζί με αντίγραφο όλων των πρακτι-
κών της διαδικασίας ελέγχου και αξιολόγησης των προ-
σφορών, σε κάθε προσφέροντα εκτός από τον προσωρι-
νό ανάδοχο με κάθε πρόσφορο τρόπο, όπως με τηλεο-
μοιοτυπία, ηλεκτρονικό ταχυδρομείο κ.λπ., επί αποδεί-
ξει.
3. Η απόφαση κατακύρωσης δεν παράγει τα έννομα α-
ποτελέσματά της, εφόσον ο αναθέτων φορέας δεν την
κοινοποίησε σε όλους τους προσφέροντες.
Τα έννομα αποτελέσματα της απόφασης κατακύρω-
σης και ιδίως η σύναψη της σύμβασης επέρχονται εφό-
σον και όταν συντρέξουν σωρευτικά τα εξής:
α) άπρακτη πάροδος των προθεσμιών άσκησης των
προβλεπόμενων στις κείμενες διατάξεις βοηθημάτων και
μέσων στο στάδιο της προδικαστικής και δικαστικής προ-
στασίας και από τις αποφάσεις αναστολών επί αυτών,
β) ολοκλήρωση του προσυμβατικού ελέγχου από το Ε-
λεγκτικό Συνέδριο, σύμφωνα με τα άρθρα 35 και 36 του
ν. 4129/2013, εφόσον απαιτείται και
γ) κοινοποίηση της απόφασης κατακύρωσης στον προ-
σωρινό ανάδοχο, εφόσον ο τελευταίος υποβάλει επικαι-
ροποιημένα δικαιολογητικά σύμφωνα με τα άρθρα 304
και 308, έπειτα από σχετική πρόσκληση.
4. Μετά την επέλευση των εννόμων αποτελεσμάτων
της απόφασης κατακύρωσης, ο αναθέτων φορέας προ-
σκαλεί τον ανάδοχο να προσέλθει για την υπογραφή της
σύμβασης, εντός είκοσι (20) ημερών από την κοινοποίη-
ση σχετικής έγγραφης ειδικής πρόσκλησης.
5. Η υπογραφή του συμφωνητικού έχει αποδεικτικό
χαρακτήρα. Εάν ο ανάδοχος δεν προσέλθει να υπογρά-
ψει τη σύμβαση μέσα στην προθεσμία που ορίζεται στην
ειδική πρόκληση, κηρύσσεται έκπτωτος, καταπίπτει υπέρ
του αναθετοντος φορέα η εγγύηση συμμετοχής του και
η κατακύρωση γίνεται στον προσφέροντα που υπέβαλε
την αμέσως επόμενη χαμηλότερη τιμή ή την επόμενη
πλέον συμφέρουσα από οικονομική άποψη προσφορά.
Αν κανένας από τους προσφέροντες δεν προσέλθει για
την υπογραφή της σύμβασης, η διαδικασία ανάθεσης μα-
ταιώνεται, σύμφωνα με την περιπτ. (β) της παρ. 1 του άρ-
θρου 317.
Άρθρο 317
Ματαίωση διαδικασίας

1. Ο αναθέτων φορέας με εδικά αιτιολογημένη απόφα-
σή του, μετά από γνώμη του αρμόδιου οργάνου, ματαιώ-
νει τη διαδικασία σύναψης δημόσιας σύμβασης:
α) εφόσον η διαδικασία απέβη άγονη είτε λόγω μη υ-
ποβολής προσφοράς είτε λόγω απόρριψης όλων των
προσφορών ή αιτήσεων ή αποκλεισμού όλων των προ-
σφερόντων ή συμμετεχόντων, σύμφωνα με τις διατάξεις
του παρόντος Βιβλίου και τα έγγραφα της σύμβασης ή
β) στην περίπτωση του τελευταίου εδαφίου της παρ. 5
του άρθρου 316.
2. Ματαίωση της διαδικασίας ανάθεσης μπορεί να λά-
βει χώρα με ειδικώς αιτιολογημένη απόφαση του αναθέ-
τοντος φορέα, μετά από γνώμη του αρμόδιου οργάνου,
στις ακόλουθες περιπτώσεις:
α) λόγω παράτυπης διεξαγωγής της διαδικασίας ανά-
θεσης,
β) αν οι οικονομικές και τεχνικές παράμετροι που σχε-
τίζονται με τη διαδικασία ανάθεσης άλλαξαν ουσιωδώς
και η εκτέλεση του συμβατικού αντικειμένου δεν ενδια-
φέρει πλέον τον αναθέτοντα φορέα ή τον φορέα για τον
οποίο προορίζεται το υπό ανάθεση αντικείμενο,
γ) αν λόγω ανωτέρας βίας, δεν είναι δυνατή η κανονι-
κή εκτέλεση της σύμβασης,
δ) αν η προσφορά κριθεί ως μη συμφέρουσα από οικο-
νομική άποψη,
ε) στην περίπτωση της παρ. 4 του άρθρου 97,
στ) για τους αναθέτοντες φορείς που είναι αναθέτου-
σες αρχές, για άλλους λόγους δημοσίου συμφέροντος.
3. Αν διαπιστωθούν σφάλματα ή παραλείψεις σε οποι-
οδήποτε στάδιο της διαδικασίας ανάθεσης, ο αναθέτων
φορέας μπορεί, μετά από γνώμη του αρμόδιου οργάνου,
να ακυρώσει μερικά τη διαδικασία ή να αναμορφώσει α-
νάλογα το αποτέλεσμά της ή να αποφασίσει την επανά-
ληψή της από το σημείο που εμφιλοχώρησε το σφάλμα ή
η παράλειψη.
4. Όταν συντρέχουν οι λόγοι για τη ματαίωση της δια-
δικασίας που αναφέρονται στις παραγράφους 1 και 2, ο
αναθέτων φορέας ακυρώνει τη διαδικασία σύναψης σύμ-
βασης για ολόκληρο το αντικείμενο της σύμβασης ή, ε-
φόσον οι λόγοι αυτοί συνδέονται με τμήμα της σύμβα-
σης, για το εν λόγω τμήμα, εφόσον επιτρέπεται η κατά-
θεση τέτοιων προσφορών.
5. Ο αναθέτων φορέας διατηρεί, επίσης, το δικαίωμα,
μετά από γνώμη του αρμοδίου οργάνου, να αποφασίσει,
παράλληλα με την ακύρωση ή τη ματαίωση της διαδικα-
σίας σύναψης και την επανάληψη οποιασδήποτε φάσης
της διαδικασίας σύναψης, με τροποποίηση ή μη των ό-
ρων της ή να προσφύγει στη διαδικασία της διαπραγμά-
τευσης, εφόσον στην τελευταία αυτή περίπτωση πλη-
ρούνται οι όροι και οι προϋποθέσεις των άρθρων 266 και
269.
6. Ειδικά για την περίπτωση δ΄ της παραγράφου 2 για
την ματαίωση απαιτείται ειδική αιτιολογημένη απόφαση
του αρμοδίου οργάνου.
7. Στις συμβάσεις έργων και σε περίπτωση εφαρμογής
του άρθρου 50 και ματαίωσης της διαδικασίας, δυνάμει
του παρόντος άρθρου, ο αναθέτων φορέας μπορεί, να ε-
ξαγοράσει τις μελέτες των τεχνικών λύσεων που κρίνει
ικανοποιητικές και να προβεί σε νέα διαδικασία σύναψης
σύμβασης έργου βάσει των μελετών αυτών. Η δυνατότη-
τα αυτή πρέπει να αναφέρεται στα έγγραφα της σύμβα-
σης κατά την αρχική διαδικασία.
ΤΜΗΜΑ IV
ΕΙΔΙΚΑ ΚΑΘΕΣΤΩΤΑ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ
ΕΝΟΤΗΤΑ 1
ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΕΙΔΙΚΕΣ ΥΠΗΦΕΣΙΕΣ
Άρθρο 318
Ανάθεση συμβάσεων για κοινωνικές
και άλλες ειδικές υπηρεσίες
(άρθρο 91 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

Οι συμβάσεις για κοινωνικές και άλλες ειδικές υπηρε-
σίες, που αναφέρονται στο Παράρτημα XVII του Προ-
σαρτήματος Β΄, ανατίθενται, σύμφωνα με την παρ. 3, τα
άρθρα 319 έως 321, καθώς και τις ειδικότερες διατάξεις
που καθορίζουν τους εφαρμοστέους διαδικαστικούς κα-
νόνες και προβλέπονται στα έγγραφα της σύμβασης.
2. Οι συμβάσεις κάτω των ορίων για κοινωνικές και άλ-
λες ειδικές υπηρεσίες που αναφέρονται στο Παράρτημα
XVII του Προσαρτήματος Β΄, ανατίθενται, σύμφωνα με
την παρ. 3, τα άρθρα 295, 320, 321 και 332, καθώς και τις
ειδικότερες διατάξεις που καθορίζουν τους εφαρμοστέ-
ους διαδικαστικούς κανόνες και προβλέπονται στα έγ-
γραφα της σύμβασης.
3. Σε κάθε περίπτωση οι αναθέτοντες φορείς πρέπει
να τηρούν τις αρχές της διαφάνειας και της ίσης μετα-
χείρισης των οικονομικών φορέων και οι διαδικαστικοί
κανόνες των παραγράφων 1 και 2 πρέπει να επιτρέπουν
στις αρμόδιες αρχές να λαμβάνουν υπ’ όψιν τα ιδιαίτερα
χαρακτηριστικά των σχετικών υπηρεσιών.
Άρθρο 319
Δημοσίευση
(άρθρο 92 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

1. Οι αναθέτοντες φορείς που προτίθενται να αναθέ-
σουν σύμβαση για τις υπηρεσίες που αναφέρονται στο
άρθρο 318 γνωστοποιούν την πρόθεσή τους αυτή με ο-
ποιονδήποτε από τους ακόλουθους τρόπους:
α) μέσω προκήρυξης σύμβασης ή
β) μέσω περιοδικής ενδεικτικής προκήρυξης, η οποία
παραμένει δημοσιευμένη σε συνεχή βάση. Η περιοδική
ενδεικτική προκήρυξη αναφέρεται συγκεκριμένα στα εί-
δη υπηρεσιών που θα αποτελέσουν το αντικείμενο της
προς ανάθεση σύμβασης. Αναφέρει ότι οι συμβάσεις θα
ανατεθούν χωρίς περαιτέρω δημοσίευση και καλεί τους
ενδιαφερόμενους οικονομικούς φορείς να εκδηλώσουν
γραπτώς το ενδιαφέρον τους ή
γ) μέσω γνωστοποίησης για την ύπαρξη συστήματος
προεπιλογής, η οποία θα παραμένει δημοσιευμένη σε
συνεχή βάση.
Τα πρώτο εδάφιο, ωστόσο, δεν εφαρμόζεται αν θα
μπορούσε να έχει χρησιμοποιηθεί διαδικασία με δια-
πραγμάτευση, σύμφωνα με το άρθρο 269, χωρίς προη-
γούμενη προκήρυξη διαγωνισμού για την ανάθεση σύμ-
βασης υπηρεσιών.
2. Οι αναθέτοντες φορείς που έχουν αναθέσει σύμβα-
ση για τις υπηρεσίες που αναφέρονται στο άρθρο 318,
γνωστοποιούν τα αποτελέσματα της διαδικασίας ανάθε-
σης σύμβασης, μέσω γνωστοποίησης συναφθείσας σύμ-
βασης. Μπορούν, ωστόσο, να συγκεντρώνουν τις γνω-
στοποιήσεις αυτές σε τριμηνιαία βάση. Στην περίπτωση
αυτή, αποστέλλουν τις γνωστοποιήσεις που συγκεντρώ-
νουν το αργότερο τριάντα (30) ημέρες μετά τη λήξη εκά-
στου τριμήνου.
3. Οι προκηρύξεις και γνωστοποιήσεις που αναφέρο-
νται στο παρόν άρθρο περιλαμβάνουν τις πληροφορίες
που αναφέρονται στο Παράρτημα XVIII του Προσαρτή-
ματος Β΄ και δημοσιεύονται, σύμφωνα με το άρθρο 295.
Άρθρο 320
Αρχές της ανάθεσης συμβάσεων για κοινωνικές
και άλλες ειδικές υπηρεσίες
(άρθρο 93 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

1. Οι αναθέτοντες φορείς μπορούν να λαμβάνουν υπ’
όψιν την ανάγκη διασφάλισης της ποιότητας, της συνέ-
χειας, της προσβασιμότητας, του οικονομικά προσιτού
χαρακτήρα, της διαθεσιμότητας και της πληρότητας των
υπηρεσιών, τις ειδικές ανάγκες των διαφορετικών κατη-
γοριών χρηστών, συμπεριλαμβανομένων των μειονε-
κτουσών και των ευάλωτων ομάδων, τη συμμετοχή και
την ενδυνάμωση των χρηστών και την καινοτομία.
2. Οι αναθέτοντες φορείς μπορούν να προβλέπουν ότι
η επιλογή του παρόχου υπηρεσιών γίνεται βάσει της
προσφοράς που παρουσιάζει τη βέλτιστη σχέση ποιότη-
τας – τιμής, λαμβανομένων υπ’ όψιν των κριτηριων ποιό-
τητας και βιωσιμότητας για τις κοινωνικές υπηρεσίες.
Άρθρο 321
Συμβάσεις υπηρεσιών ανατιθέμενες
κατ’ αποκλειστικότητα
(άρθρο 94 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

1. Οι αναθέτοντες φορείς που είναι αναθέτουσες αρ-
χές δύνανται να παραχωρούν το δικαίωμα των οργανι-
σμών να συμμετέχουν σε διαδικασίες ανάθεσης δημό-
σιων συμβάσεων αποκλειστικά και μόνο στις αναφερό-
μενες στο άρθρο 318 υγειονομικές, κοινωνικές και πολι-
τιστικές υπηρεσίες που καλύπτονται από τους κωδικούς
CPV 75121000-0, 75122000-7, 75123000-4, 79622000-0,
79624000-4, 79625000-1, 80110000-8, 80300000-7,
80420000-4, 80430000-7, 80511000-9, 80520000-5,
80590000-6, από 85000000-9 έως 85323000-9,
92500000-6, 92600000-7, 98133000-4, 98133110-8 σε
Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις που είναι εγγε-
γραμμένες στο Μητρώο Κοινωνικής Επιχειρηματικότη-
τας του άρθρου 14 παράγραφος 1 του ν. 4019/2011 (Α΄
216), που έχουν ως κύριο σκοπό, δυνάμει του καταστατι-
κού τους, την επαγγελματική και κοινωνική ένταξη ατό-
μων με αναπηρία ή μειονεκτούντων προσώπων, εφόσον
περισσότεροι από τουλάχιστον 30% των εργαζομένων
της επιχείρησης, είναι εργαζόμενοι με αναπηρία ή μειο-
νεκτούντες εργαζόμενοι.
2. Οι Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις της πα-
ραγράφου 1 πρέπει να πληρούν σωρευτικά τις ακόλου-
θες προϋποθέσεις:
α) να έχουν σκοπό την επιδίωξη αποστολής δημόσιας
υπηρεσίας από τις αναφερόμενες στην παρ. 1,
β) τα κέρδη να επενδύονται εκ νέου ώστε να επιτευ-
χθεί ο στόχος της ιδιοκτησίας των Κοινωνικών Συνεται-
ριστικών Επιχειρήσεων της παρ. 1. Στην περίπτωση δια-
νομής ή αναδιανομής κερδών, αυτή θα πρέπει να γίνεται
υπό όρους συμμετοχικότητας,
γ) οι δομές διοίκησης ή ιδιοκτησίας της Κοινωνικής Συ-
νεταιριστικής Επιχείρησης της παραγράφου που εκτελεί
τη σύμβαση, βασίζονται στην ιδιοκτησία των υπαλλήλων
ή σε αρχές συμμετοχικότητας ή απαιτούν την ενεργή
συμμετοχή υπαλλήλων, των χρηστών ή των ενδιαφερο-
μένων, και
δ) να μην έχει ανατεθεί στην Κοινωνική Συνεταιριστική
Επιχειρήση της παραγράφου 1 από το συγκεκριμένο α-
ναθέτοντα φορέα σύμβαση για τις εν λόγω υπηρεσίες,
σύμφωνα κατά την τελευταία τριετία.
3. Η μέγιστη διάρκεια της σύμβασης δεν υπερβαίνει τα
τρία έτη.
4. Η επιλογή των αναδόχων μεταξύ των επιχειρήσεων
της παραγράφου 1 πραγματοποιείται δυνάμει σχετικής
προκήρυξης διαγωνισμού που απευθύνεται στο σύνολο
αυτών. Η προκήρυξη του διαγωνισμού ή η πρόσκληση θα
πρέπει να μνημονεύει το παρόν άρθρο.
5. Με προεδρικό διάταγμα που εκδίδεται κατόπιν πρό-
τασης των Υπουργών Εσωτερικών και Διοικητικής Ανα-
συγκρότησης, Οικονομίας, Ανάπτυξης και Τουρισμού,
Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλλη-
λεγγύης και Οικονομικών καθορίζονται:
α) το κατώτατο ποσοστό των κατ’ αποκλειστικότητα α-
νατιθέμενων συμβάσεων και ο τρόπος υπολογισμού του,
β) τα είδη των κατ’ αποκλειστικότητα ανατιθέμενων
συμβάσεων εκ των αναφερομένων στην παρ. 1,
γ) οι ειδικότεροι όροι ανάθεσης των συμβάσεων του
παρόντος άρθρου, ιδίως σε περιπτώσεις ύπαρξης περισ-
σοτέρων προσφορών από οργανισμούς της παρ. 2 και
δ) κάθε άλλο αναγκαίο θέμα για την εφαρμογή του πα-
ρόντος άρθρου.
ΕΝΟΤΗΤΑ 2
ΚΑΝΟΝΕΣ ΠΟΥ ΔΙΕΠΟΥΝ
ΤΟΥΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΥΣ ΜΕΛΕΤΩΝ
Άρθρο 322
Πεδίο εφαρμογής
(άρθρο 95 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

1. Οι διατάξεις των άρθρων 322 έως 325 εφαρμόζονται
στους διαγωνισμούς μελετών που διοργανώνονται στο
πλαίσιο διαδικασίας σύναψης σύμβασης υπηρεσιών, ε-
φόσον η εκτιμώμενη αξία της σύμβασης, εκτός ΦΠΑ, συ-
μπεριλαμβανομένων των απονεμόμενων βραβείων ή κα-
ταβαλλόμενων χρηματικών ποσών στους συμμετέχο-
ντες, ισούται με ή είναι μεγαλύτερη από τα κατώτατα ό-
ρια που αναφέρονται στην περίπτωση α΄ του άρθρου
235.
2. Οι διατάξεις των άρθρων 322 έως 325 εφαρμόζονται
σε όλους τους διαγωνισμούς μελετών όπου το συνολικό
ποσό των απονεμόμενων βραβείων και των καταβαλλό-
μενων χρηματικών ποσών στους συμμετέχοντες, συμπε-
ριλαμβανομένης της εκτιμώμενης αξίας εκτός ΦΠΑ της
σύμβασης υπηρεσιών η οποία μπορεί να συναφθεί στη
συνέχεια δυνάμει της περίπτωσης ι΄ του άρθρου 269 αν
ο αναθέτων φορέας δεν αποκλείει μια τέτοιου είδους α-
νάθεση στη προκήρυξη του διαγωνισμού, ισούται με ή εί-
ναι μεγαλύτερο από τα κατώτατα όρια που αναφέρονται
στο άρθρο 235 σημείο α΄.
Άρθρο 323
Προκηρύξεις και Γνωστοποιήσεις
(άρθρο 96 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

1. Οι αναθέτοντες φορείς που σκοπεύουν να διοργα-
νώσουν διαγωνισμό μελετών, γνωστοποιούν την πρόθε-
σή τους αυτή μέσω προκήρυξης διαγωνισμού μελετών.
Εάν σκοπεύουν να αναθέσουν επακόλουθη σύμβαση υ-
πηρεσιών δυνάμει της περίπτωσης ι΄ του άρθρου 269, α-
ναφέρουν την πρόθεσή τους στην προκήρυξη διαγωνι-
σμού μελετών.
2. Οι αναθέτοντες φορείς που έχουν διοργανώσει δια-
γωνισμό μελετών αποστέλλουν γνωστοποίηση με τα α-
ποτελέσματα του διαγωνισμού, σύμφωνα με το άρθρο
295 και πρέπει να είναι σε θέση να αποδεικνύουν την η-
μερομηνία αποστολής.
Εάν η γνωστοποίηση αυτή μπορεί να εμποδίσει την ε-
φαρμογή της κείμενης νομοθεσίας ή να είναι αντίθετη
προς το δημόσιο συμφέρον ή να βλάψει τα νόμιμα εμπο-
ρικά συμφέροντα συγκεκριμένης δημόσιας ή ιδιωτικής ε-
πιχείρησης ή να βλάψει τον θεμιτό ανταγωνισμό μεταξύ
των παρόχων υπηρεσιών, επιτρέπεται να μη δημοσιεύο-
νται πληροφορίες σχετικά με τα αποτελέσματα του δια-
γωνισμού μελετών.
3. Οι προκηρύξεις και οι γνωστοποιήσεις που αναφέ-
ρονται στις παραγράφους 1 και 2 δημοσιεύονται, σύμ-
φωνα με τα άρθρα 295 και 296. Για τους διαγωνισμούς
μελετών άνω των ορίων, οι προκηρύξεις και οι γνωστο-
ποιήσεις που αναφέρονται στις παραγράφους 1 και 2 πε-
ριλαμβάνουν τις πληροφορίες που προβλέπονται Παράρ-
τημα XIX του Προσαρτήματος Β΄ και στο Παράρτημα XX
του Προσαρτήματος Β΄ αντίστοιχα, υπό τη μορφή τυπο-
ποιημένων εντύπων.
4. Για τους διαγωνισμούς μελετών κάτω των ορίων, α-
ντί για τις παραγράφους 1 έως 3, εφαρμόζεται το άρθρο
332.
Άρθρο 324
Κανόνες σχετικά με τη διοργάνωση διαγωνισμών
μελετών, την επιλογή των συμμετεχόντων
και την κριτική επιτροπή
(άρθρο 97 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

1. Για τη διοργάνωση των διαγωνισμών μελετών, οι α-
ναθέτοντες φορείς εφαρμόζουν διαδικασίες προσαρμο-
σμένες στις διατάξεις των άρθρων 222 έως 262 και 322
έως 325 .
2. Το δικαίωμα συμμετοχής στους διαγωνισμούς μελε-
τών δεν περιορίζεται:
α) στην επικράτεια ή σε τμήμα της επικράτειας,
β) από το γεγονός ότι οι συμμετέχοντες θα έπρεπε να
είναι, δυνάμει της κείμενης νομοθεσίας είτε φυσικά είτε
νομικά πρόσωπα.
3. Εάν για έναν διαγωνισμό μελετών προβλέπεται πε-
ριορισμός του αριθμού των συμμετεχόντων, οι αναθέτο-
ντες φορείς θεσπίζουν σαφή και χωρίς διακρίσεις κριτή-
ρια επιλογής. Σε κάθε περίπτωση, ο αριθμός υποψηφίων
που καλούνται να συμμετάσχουν πρέπει να είναι επαρ-
κής ώστε να εξασφαλίζεται πραγματικός ανταγωνισμός.
4. Η κριτική επιτροπή απαρτίζεται αποκλειστικά από
φυσικά πρόσωπα ανεξάρτητα από τους συμμετέχοντες
στον διαγωνισμό μελετών. Όταν απαιτείται από τους
συμμετέχοντες στο διαγωνισμό να διαθέτουν συγκεκρι-
μένο επαγγελματικό προσόν, τουλάχιστον το ένα τρίτο
των μελών της κριτικής επιτροπής διαθέτει το προσόν
αυτό ή άλλο ισοδύναμο προσόν.
Άρθρο 325
Αποφάσεις της κριτικής επιτροπής
(άρθρο 98 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

1. Η κριτική επιτροπή είναι αδέσμευτη κατά τη λήψη
των αποφάσεών της ή γνωμοδοτήσεών της.
2. Η κριτική επιτροπή εξετάζει τις μελέτες και τα σχέ-
δια που υποβάλλονται από τους υποψηφίους με τρόπο α-
νώνυμο και βασιζόμενη αποκλειστικά στα κριτήρια που
επισημαίνονται στην προκήρυξη του διαγωνισμού μελε-
τών.
3. Η κριτική επιτροπή καταχωρίζει σε πρακτικό που υ-
πογράφεται από τα μέλη της την κατάταξη των μελετών
στην οποία καταλήγει, σύμφωνα με τα χαρακτηριστικά
κάθε σχεδίου, καθώς και τις παρατηρήσεις της και κάθε
σημείο που μπορεί να χρειάζεται αποσαφήνιση.
4. Τηρείται ανωνυμία μέχρι τη γνωμοδότηση ή τη λήψη
απόφασης από την κριτική επιτροπή.
5. Οι υποψήφιοι μπορούν να καλούνται, εάν χρειάζε-
ται, να απαντήσουν σε ερωτήσεις που έχει καταχωρίσει
στο πρακτικό της η κριτική επιτροπή, προς διευκρίνιση ο-
ποιουδήποτε στοιχείου των έργων.
6. Συντάσσονται πλήρη πρακτικά του διαλόγου μεταξύ
των μελών της κριτικής επιτροπής και των υποψηφίων.
ΕΝΟΤΗΤΑ 3
ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΟΡΙΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ
Άρθρο 326
Επιλογή των διαδικασιών

1. Για συμβάσεις κάτω των ορίων, οι αναθέτοντες φο-
ρείς μπορούν να προσφεύγουν εκτός από τις διαδικα-
σίες που προβλέπονται στο άρθρο 263 και στις διαδικα-
σίες του συνοπτικού διαγωνισμού και της απευθείας α-
νάθεσης, σύμφωνα με τα τα άρθρο 327 και 328. Τα ανώ-
τατα χρηματικά όρια των άρθρων 327 και 328, δύνανται
να αναπροσαρμόζονται με κοινή απόφαση των Υπουρ-
γών Οικονομικών και του καθ’ ύλην αρμόδιου Υπουργού.
2. Στις διαδικασίες σύναψης συμβάσεων κάτω των ο-
ρίων, δεν απαιτείται η σύμφωνη γνώμη της Αρχής.
Άρθρο 327
Συνοπτικός διαγωνισμός

1. Προσφυγή στη διαδικασία του συνοπτικού διαγωνι-
σμού επιτρέπεται όταν η εκτιμώμενη αξία της σύμβασης
είναι ίση ή κατώτερη από το ποσό των εξήντα χιλιάδων
(60.000) ευρώ, χωρίς να συμπεριλαμβάνεται ο ΦΠΑ.
2. Για τη διενέργεια συνοπτικού διαγωνισμού, η αναθέ-
τουσα αρχή δημοσιεύει απλοποιημένη προκήρυξη, σύμ-
φωνα με το άρθρο 296. Επιπρόσθετα, μπορεί να προσκα-
λεί επιπλέον και συγκεκριμένους οικονομικούς φορείς,
τρεις (3) τουλάχιστον εφόσον δραστηριοποιούνται τόσοι
στη σχετική αγορά.
3. Οι προσφορές των οικονομικών φορέων υποβάλλο-
νται εγγράφως. Η υποβολή μόνο μίας προσφοράς, δεν
αποτελεί κώλυμα για τη συνέχιση της διαδικασίας του
διαγωνισμού και την ανάθεση της σύμβασης.
4. Η αποσφράγιση του φακέλου των δικαιολογητικών
συμμετοχής, των τεχνικών προσφορών και των οικονο-
μικών προσφορών μπορούν να γίνουν σε μία δημόσια
συνεδρίαση, κατά την κρίση της επιτροπής.
5. Οι λεπτομέρειες διενέργειας του συνοπτικού διαγω-
νισμού καθορίζονται στα έγγραφα της σύμβασης.
Άρθρο 328
Απευθείας ανάθεση

1. Προσφυγή στη διαδικασία της απευθείας ανάθεσης
επιτρέπεται όταν η εκτιμώμενη αξία της σύμβασης είναι
ίση ή κατώτερη από το ποσό των είκοσι χιλιάδων
(20.000) ευρώ, χωρίς να συμπεριλαμβάνεται ο ΦΠΑ.
2. Η απευθείας ανάθεση διενεργείται από την αρμόδια
υπηρεσία του αναθέτοντος φορέα, χωρίς να απαιτείται η
συγκρότηση γνωμοδοτικού συλλογικού οργάνου για το
σκοπό αυτό.
3. Η απευθείας ανάθεση σε συγκεκριμένο οικονομικό
φορέα γίνεται με κριτήρια τη δυνατότητα της καλής και
έγκαιρης εκτέλεσης της σύμβασης από τον ανάδοχο και
την οικονομική του προσφορά.
4. Η απόφαση απευθείας ανάθεσης δημοσιεύεται στο
ΚΗΜΔΗΣ, σύμφωνα με το άρθρο 296.
Η απόφαση ανάθεσης περιέχει κατ’ ελάχιστο:
α) την επωνυμία και τα στοιχεία επικοινωνίας του ανα-
θέτοντος φορέα,
β) περιγραφή του αντικειμένου της σύμβασης και της
αξίας της,
γ) όνομα και στοιχεία επικοινωνίας του οικονομικού
φορέα στον οποίο ανατίθεται η σύμβαση,
δ) κάθε άλλη πληροφορία που κρίνει απαραίτητη ο α-
ναθέτων φορέας.
5. Σε περίπτωση παράβασης της υποχρέωσης της παρ.
4, η σύμβαση καθίσταται αυτοδικαίως άκυρη.
Άρθρο 329
Συμβάσεις ενεργειών τεχνικής βοήθειας

1. Σε περίπτωση συμβάσεων προμηθειών ή υπηρεσιών
κάτω των ορίων, οι οποίες αφορούν σε ενέργειες τεχνι-
κής βοήθειας των συγχρηματοδοτούμενων προγραμμά-
των του ΕΣΠΑ, του ΕΟΧ ή άλλων ενωσιακών ή διεθνών
προγραμμάτων ή/και ταμείων, οι αναθέτοντες φορείς ή /
και οι δικαιούχοι ενεργειών τεχνικής βοήθειας κατά την
έννοια του ν. 4314/2014 μπορούν να προσφεύγουν και
στις διαδικασίες των παραγράφων 2 και 3 κατά περίπτω-
ση.
2. Με αιτιολογημένη απόφαση του Ειδικού ή Γενικού
Γραμματέα Υπουργείου ή του Περιφερειάρχη στον οποίο
υπάγεται η αρμόδια για την εκτέλεση των ενεργειών τε-
χνικής βοήθειας υπηρεσία επιτρέπεται, κατόπιν αποστο-
λής πρόσκλησης εκδήλωσης ενδιαφέροντος, η σύναψη
σύμβασης προμήθειας αγαθών ή παροχής γενικών υπη-
ρεσιών με ένα φυσικό ή νομικό πρόσωπο της επιλογής
του, εγγεγραμμένο σε κατάλογο προμηθευτών και παρό-
χων υπηρεσιών, ο οποίος καταρτίζεται και τηρείται για
τον σκοπό εκτέλεσης ενεργειών τεχνικής βοήθειας.
Προσφυγή στη διαδικασία αυτή επιτρέπεται εφόσον η ε-
κτιμώμενη αξία της σύμβασης, χωρίς ΦΠΑ, είναι ίση ή
κατώτερη από το ποσό των σαράντα χιλιάδων (40.000)
ευρώ. Το σχετικό συμφωνητικό υπογράφεται από το ως
άνω όργανο.
3. Με αιτιολογημένη απόφαση του Ειδικού ή Γενικού
Γραμματέα Υπουργείου ή του Περιφερειάρχη στον οποίο
υπάγεται η αρμόδια για την εκτέλεση των ενεργειών τε-
χνικής βοήθειας υπηρεσία επιτρέπεται, με επιλογή μετα-
ξύ τριών (3) τουλάχιστον προσφορών που λαμβάνονται
από φυσικά ή νομικά πρόσωπα της επιλογής του, εγγε-
γραμμένα σε κατάλογο προμηθευτών και παρόχων υπη-
ρεσιών, ο οποίος καταρτίζεται και τηρείται για το σκοπό
εκτέλεσης ενεργειών τεχνικής βοήθειας, κατόπιν απο-
στολής πρόσκλησης εκδήλωσης ενδιαφέροντος προς
αυτούς, η σύναψη σύμβασης προμήθειας αγαθών ή πα-
ροχής υπηρεσιών. Προσφυγή στη διαδικασία αυτή επι-
τρέπεται εφόσον η εκτιμώμενη αξία της σύμβασης, χω-
ρίς ΦΠΑ, είναι ίση ή κατώτερη από το ποσό των εξήντα
χιλιάδων (60.000) ευρώ. Το σχετικό συμφωνητικό υπο-
γράφεται από το ως άνω όργανο.
4. Με απόφαση του Υπουργού Οικονομίας, Ανάπτυξης
και Τουρισμού ή του κατά περίπτωση αρμόδιου Υπουρ-
γού ρυθμίζεται η διαδικασία κατάρτισης και τήρησης των
καταλόγων προμηθευτών και παρόχων υπηρεσιών ενερ-
γειών τεχνικής βοήθειας για την εφαρμογή του παρό-
ντος άρθρου, και εξειδικεύονται οι όροι εγγραφής των
οικονομικών φορέων σε αυτούς, οι όροι επιλογής του α-
ναδόχου κατά τις παραγράφους 2 και 3, καθώς και κάθε
άλλο σχετικό θέμα.
5. Αν η αρμόδια για την εκτέλεση ενεργειών τεχνικής
βοήθειας υπηρεσία δεν υπάγεται σε Γενικό ή Ειδικό
Γραμματέα Υπουργείου, οι αποφάσεις των παραγράφων
2 και 3 εκδίδονται από το όργανο στο οποίο υπάγεται και
στην περίπτωση νομικών προσώπων από το αρμόδιο,
σύμφωνα με το οικείο θεσμικό πλαίσιο, αποφασίζον όρ-
γανο.
6. Σε περίπτωση συμβάσεων προμηθειών ή υπηρεσιών,
οι οποίες αφορούν σε ενέργειες τεχνικής βοήθειας των
συγχρηματοδοτούμενων προγραμμάτων του ΕΣΠΑ, του
ΕΟΧ ή άλλων ενωσιακών ή διεθνών προγραμμάτων ή/και
ταμείων, η σύναψη αυτών κατά το άρθρο 328 χωρεί με
αιτιολογημένη απόφαση του προϊσταμένου της αρμό-
διας για την εκτέλεση των ενεργειών τεχνικής βοήθειας
υπηρεσίας.
Άρθρο 330
Έναρξη διαδικασίας σύναψης σύμβασης

1. Για τις συμβάσεις κάτω των ορίων, ως χρόνος έναρ-
ξης της ανοικτής διαδικασίας, της κλειστής διαδικασίας
και της διαδικασίας διαπραγμάτευσης με δημοσίευση
προκήρυξης, ανταγωνιστικού διαλόγου και της σύμπρα-
ξης καινοτομίας νοείται η ημερομηνία δημοσίευσης της
προκήρυξης σύμβασης στο ΚΗΜΔΗΣ, σύμφωνα με το
άρθρο 296.
2. Ως χρόνος έναρξης του συνοπτικού διαγωνισμού
νοείται η ημερομηνία δημοσίευσης της απλοποιημένης
προκήρυξης στο ΚΗΜΔΗΣ, σύμφωνα με το άρθρο 296.
3. Ως χρόνος έναρξης της απευθείας ανάθεσης ή της
διαδικασίας διαπραγμάτευσης χωρίς δημοσίευση προκή-
ρυξης νοείται η ημερομηνία αποστολής προς τους οικο-
νομικούς φορείς της πρώτης πρόσκλησης υποβολής
προσφοράς ή της πρώτης πρόσκλησης συμμετοχής σε
διαπραγμάτευση.
Άρθρο 331
Προθεσμίες διαδικασιών σύναψης
συμβάσεων κάτω των ορίων

1. Στις διαδικασίες σύναψης συμβάσεων κάτω των ο-
ρίων τηρούνται οι ακόλουθες προθεσμίες:
α) Στην ανοικτή διαδικασία, η ελάχιστη προθεσμία πα-
ραλαβής προσφορών ανέρχεται σε είκοσι δύο (22) ημέ-
ρες από την ημερομηνία δημοσίευσης της προκήρυξης
της σύμβασης στο ΚΗΜΔΗΣ.
β) Στην κλειστή διαδικασία και στη διαδικασία με δια-
πραγμάτευση με δημοσίευση προκήρυξης, η ελάχιστη
προθεσμία παραλαβής των αιτήσεων συμμετοχής ανέρ-
χεται σε δεκαπέντε (15) ημέρες από την ημερομηνία δη-
μοσίευσης της προκήρυξης της σύμβασης στο ΚΗΜΔΗΣ
και η ελάχιστη προθεσμία παραλαβής των προσφορών
των οικονομικών φορέων που έχουν προεπιλεγεί για την
υποβολή προσφοράς ανέρχεται σε δέκα (10) ημέρες από
την ημερομηνία αποστολής της πρόσκλησης υποβολής
προσφοράς προς τους προεπιλεγέντες.
γ) Στο συνοπτικό διαγωνισμό, η ελάχιστη προθεσμία
παραλαβής προσφορών ανέρχεται σε δώδεκα (12) ημέ-
ρες από την ημερομηνία δημοσίευσης της προκήρυξης
της σύμβασης στο ΚΗΜΔΗΣ.
2. Κατά τον καθορισμό των προθεσμιών παραλαβής
των αιτήσεων συμμετοχής και των προσφορών ο αναθέ-
των φορέας λαμβάνει υπ' όψιν ιδίως τον ιδιαίτερο χαρα-
κτήρα της σύμβασης και το χρόνο που απαιτείται για την
προετοιμασία των αιτήσεων συμμετοχής ή προσφορών,
με την επιφύλαξη των ελάχιστων προθεσμιών που καθο-
ρίζονται στο παρόν άρθρο.
3. Οι προθεσμίες για την παραλαβή των αιτήσεων συμ-
μετοχής και των προσφορών πρέπει να καθορίζονται κα-
τά τρόπο, ώστε να προκύπτει η ακριβής ημερομηνία και
ώρα υποβολής των αιτήσεων συμμετοχής και των προ-
σφορών.
Άρθρο 332
Προκήρυξη σύμβασης κάτω των ορίων

Οι προκηρύξεις σύμβασης κάτω των ορίων, χρησιμο-
ποιούνται ως μέσο προκήρυξης διαγωνισμού, για όλες
τις διαδικασίες, με την επιφύλαξη των άρθρων 269 και
328. Οι προκηρύξεις σύμβασης περιέχουν κατ’ ελάχι-
στον τις πληροφορίες που προβλέπονται στο Παράρτη-
μα XI του Προσαρτήματος Β΄, εφόσον οι εν λόγω πληρο-
φορίες προσιδιάζουν στις συμβάσεις αυτές και δημοσι-
εύονται, σύμφωνα με το άρθρο 296. Οι αναθέτοντες φο-
ρείς δύνανται να χρησιμοποιούν, κατά τη σύνταξη των
προκηρύξεων του παρόντος άρθρου, τα τυποποιημένα έ-
ντυπα που εκδίδει η Αρχή, σύμφωνα με την παρ. 5 του
άρθρου 281.
Άρθρο 333
Προσκλήσεις προς υποψηφίους κατά τη διαδικασία
σύναψης συμβάσεων κάτω των ορίων

1. Σε κλειστή διαδικασία και σε διαδικασία διαπραγμά-
τευσης με προηγούμενη δημοσίευση, οι αναθέτοντες
φορείς προσκαλούν ταυτοχρόνως και γραπτώς τους επι-
λεγέντες υποψηφίους να υποβάλουν τις προσφορές
τους.
2. Οι προσκλήσεις που αναφέρονται στην παράγραφο
1 συνοδεύονται από τα έγγραφα της σύμβασης, στην πε-
ρίπτωση που στα έγγραφα αυτά δεν παρέχεται ελεύθε-
ρη, πλήρης άμεση και δωρεάν πρόσβαση και δεν διατίθε-
νται ήδη με οποιονδήποτε άλλον τρόπο. Επιπλέον, οι
προσκλήσεις που αναφέρονται στην παράγραφο 1 περι-
λαμβάνουν τις πληροφορίες που ορίζονται στο Παράρ-
τημα XΙΙΙ του Προσαρτήματος Β΄.
ΜΕΡΟΣ Β΄
ΕΚΤΕΛΕΣΗ ΤΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗΣ
Άρθρο 334
Συμβατικό πλαίσιο – Εφαρμοστέα νομοθεσία

Κατά την εκτέλεση συμβάσεων εφαρμόζονται: α) οι
διατάξεις του παρόντος Βιβλίου (άρθρα 222 έως 338),
β) οι όροι της σύμβασης και γ) συμπληρωματικά ο Αστι-
κός Κώδικας.
Άρθρο 335
Όροι εκτέλεσης της σύμβασης
(άρθρο 87 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

1. Οι αναθέτοντες φορείς επιβάλλουν τον όρο ότι κατά
την εκτέλεση της σύμβασης ο ανάδοχος τηρεί τις υπο-
χρεώσεις στους τομείς του περιβαλλοντικού, κοινωνικο-
ασφαλιστικού και εργατικού δικαίου που έχουν θεσπι-
στεί από το δίκαιο της Ένωσης, το εθνικό δίκαιο, συλλο-
γικές συμβάσεις ή διεθνείς διατάξεις περιβαλλοντικού,
κοινωνικοασφαλιστικού και εργατικού δικαίου, οι οποίες
απαριθμούνται στο Παράρτημα XIV του Προσαρτήματος
Β΄. Οι όροι της παρούσας παραγράφου αναφέρονται στα
έγγραφα της σύμβασης.
2. Οι αναθέτοντες φορείς μπορούν να επιβάλλουν και
άλλους ειδικούς όρους σχετικά με την εκτέλεση της
σύμβασης, υπό την προϋπόθεση ότι συνδέονται με το α-
ντικείμενο της σύμβασης κατά την έννοια της παρ. 3 του
άρθρου 311 και επισημαίνονται στην προκήρυξη διαγωνι-
σμού ή στα έγγραφα της σύμβασης. Οι εν λόγω όροι
μπορούν να περιλαμβάνουν οικονομικές, περιβαλλοντι-
κές, κοινωνικές παραμέτρους ή παραμέτρους που αφο-
ρούν την καινοτομία και την απασχόληση.
3. Οι κοινωνικές παράμετροι αφορούν ιδίως:
α) την απασχόληση ατόμων που ανήκουν σε ευπαθείς
ομάδες του πληθυσμού κατά την έννοια της παρ. 4 του
άρθρου 1 του ν. 4019/2011 (Α΄ 216),
β) τη διευκόλυνση της κοινωνικής ή /και εργασιακής έ-
νταξης ατόμων που προέρχονται από ευπαθείς ομάδες
του πληθυσμού,
γ) την καταπολέμηση των διακρίσεων και
δ) την προαγωγή της ισότητας ανδρών και γυναικών.
4. Με κοινή απόφαση των Υπουργών Εσωτερικών και
Διοικητικής Ανασυγκρότησης, Οικονομίας, Ανάπτυξης
και Τουρισμού, Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και
Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Οικονομικών καθορίζονται:
α) το ελάχιστο ποσοστό απασχόλησης εργαζομένων
που ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού και
β) οποιοδήποτε άλλο σχετικό θέμα για την εφαρμογή
της παρ. 3.
Άρθρο 336
Υπεργολαβία
(άρθρο 88 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

1. Η τήρηση των υποχρεώσεων της παρ. 2 του άρθρου
253 από υπεργολάβους υπόκειται σε παρακολούθηση
και έλεγχο από τις αρμόδιες εθνικές αρχές.
2. Οι αναθέτοντες φορείς μπορούν να προβλέπουν
στα έγγραφα της σύμβασης ότι, κατόπιν αιτήσεως του υ-
περγολάβου και όταν το επιτρέπει η φύση της σύμβα-
σης, οι αναθέτοντες φορείς καταβάλλουν απευθείας
στον υπεργολάβο την οφειλόμενη αμοιβή του για την ε-
κτέλεση προμήθειας, υπηρεσίας ή έργου, δυνάμει σύμ-
βασης υπεργολαβίας με τον ανάδοχο. Στην περίπτωση
αυτή, στα έγραφα της σύμβασης καθορίζονται τα ειδικό-
τερα μέτρα ή μηχανισμοί που επιτρέπουν στον ανάδοχο
να εγείρει αντιρρήσεις ως προς αδικαιολόγητες πληρω-
μές, καθώς και οι ρυθμίσεις που αφορούν αυτόν τον τρό-
πο πληρωμής.
3. Οι παράγραφος 1 και 2, καθώς και το άρθρο 287 δεν
αίρουν την ευθύνη του αναδόχου.
4. Στις περιπτώσεις των συμβάσεων έργων και όσον α-
φορά τις υπηρεσίες που πρόκειται να παρασχεθούν σε ε-
γκαταστάσεις υπό την άμεση εποπτεία του αναθέτοντος
φορέα, μετά την ανάθεση της σύμβασης και το αργότε-
ρο κατά την έναρξη της εκτέλεσής της, ο ανάδοχος ο-
φείλει να αναφέρει στον αναθέτοντα φορέα το όνομα,
τα στοιχεία επικοινωνίας και τους νόμιμους εκπροσώ-
πους των υπεργολάβων του, οι οποίοι συμμετέχουν στα
εν λόγω έργα και υπηρεσίες, εφόσον είναι γνωστά τη
συγκεκριμένη χρονική στιγμή. Ο ανάδοχος οφείλει να
γνωστοποιεί στον αναθέτοντα φορέα κάθε αλλαγή των
ως άνω πληροφοριών κατά τη διάρκεια της σύμβασης,
καθώς και τις απαιτούμενες πληροφορίες σχετικά με κά-
θε νέο υπεργολάβο τον οποίο ο ανάδοχος χρησιμοποιεί
εν συνεχεία στα εν λόγω έργα και υπηρεσίες.
Το πρώτο εδάφιο και δεύτερο εδάφιο δεν ισχύουν για
τους προμηθευτές.
Οι υποχρεώσεις του πρώτου εδαφίου επεκτείνονται:
α) στις συμβάσεις προμηθειών, στις συμβάσεις υπηρε-
σιών, πλην όσων αφορούν υπηρεσίες που πρόκειται να
παρασχεθούν στις εγκαταστάσεις υπό την άμεση επο-
πτεία του αναθέτοντος φορέα ή στους προμηθευτές που
συμμετέχουν σε συμβάσεις έργων ή υπηρεσιών,
β) στους υπεργολάβους των υπεργολάβων του κύριου
ανάδοχου και ούτω καθ’ εξής στην αλυσίδα υπεργολα-
βίας.
5. Προκειμένου να μην αθετούνται οι υποχρεώσεις της
παρ. 2 του άρθρου 253 ο αναθέτων φορέας που είναι α-
ναθέτουσα αρχή επαληθεύει τη μη συνδρομή των λόγων
αποκλεισμού στο πρόσωπο του υπεργολάβου, σύμφωνα
με τα άρθρα 73 και 74. Στην περίπτωση αυτή:
α) απαιτεί από τον οικονομικό φορέα να αντικαταστή-
σει έναν υπεργολάβο, όταν από την επαλήθευση προκύ-
πτει ότι υπάρχουν υποχρεωτικοί λόγοι αποκλεισμού.
β) μπορεί να απαιτεί από τον οικονομικό φορέα να α-
ντικαταστήσει έναν υπεργολάβο, όταν από την επαλή-
θευση προκύπτει ότι συντρέχουν δυνητικοί λόγοι απο-
κλεισμού του.
6. Κατά παρέκκλιση της προηγούμενης παραγράφου,
αν το τμήμα της σύμβασης, το οποίο ο ανάδοχος είχε α-
ναφέρει στην προσφορά του, κατά το άρθρο 287 είτε κα-
τά την έναρξη εκτέλεσης της σύμβασης είτε κατά τη
διάρκεια αυτής, σύμφωνα με την παρ. 4 ότι προτίθεται να
αναθέσει υπό μορφή υπεργολαβίας σε τρίτους, υπερβαί-
νει το ποσοστό του τριάντα τοις εκατό (30%) της συνο-
λικής αξίας της σύμβασης, όπως έχει τροποποιηθεί, σύμ-
φωνα με το άρθρο 337, ο αναθέτων φορέας που είναι α-
ναθέτουσα αρχή:
α) επαληθεύει υποχρεωτικά τη συνδρομή των λόγων
αποκλεισμού για τους υπεργολάβους, σύμφωνα με τα
άρθρα 73 και 74 και
β) απαιτεί υποχρεωτικά από τον οικονομικό φορέα να
αντικαταστήσει έναν υπεργολάβο, όταν από την ως άνω
επαλήθευση προκύπτει ότι συντρέχουν λόγοι αποκλει-
σμού του.
7. Στις περιπτώσεις επαλήθευσης των λόγων αποκλει-
σμού των υπεργολάβων, σύμφωνα με τις παραγράφους
5 και 6, οι απαιτούμενες πληροφορίες συνοδεύονται από
τις υπεύθυνες δηλώσεις των υπεργολάβων, σύμφωνα με
το 79. Ωστόσο, όταν οι υπεργολάβοι παρουσιάζονται με-
τά την ανάθεση της σύμβασης, προσκομίζουν τα πιστο-
ποιητικά και λοιπά σχετικά δικαιολογητικά αντί της υπεύ-
θυνης δήλωσης.
Άρθρο 337
Τροποποίηση συμβάσεων κατά τη διάρκειά τους
(άρθρο 89 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

1. Οι συμβάσεις και οι συμφωνίες-πλαίσιο μπορούν να
τροποποιούνται χωρίς νέα διαδικασία σύναψης σύμβα-
σης, σε οποιαδήποτε από τις ακόλουθες περιπτώσεις:
α) όταν οι τροποποιήσεις, ανεξαρτήτως της χρηματι-
κής αξίας τους, προβλέπονται σε σαφείς, ακριβείς και
κατηγορηματικές ρήτρες αναθεώρησης στα αρχικά έγ-
γραφα της σύμβασης, στις οποίες μπορεί να περιλαμβά-
νονται και ρήτρες αναθεώρησης τιμών ή προαιρέσεις. Οι
ρήτρες αυτές αναφέρουν το αντικείμενο και τη φύση
των ενδεχόμενων τροποποιήσεων ή προαιρέσεων, κα-
θώς και τους όρους υπό τους οποίους μπορούν να ενερ-
γοποιηθούν. Δεν προβλέπουν τροποποιήσεις ή προαιρέ-
σεις που ενδέχεται να μεταβάλουν τη συνολική φύση
της σύμβασης ή της συμφωνίας-πλαίσιο,
β) για τα συμπληρωματικά έργα, υπηρεσίες ή αγαθά α-
πό τον αρχικό ανάδοχο, τα οποία κατέστησαν αναγκαία
και δεν περιλαμβάνονταν στη διαδικασία σύναψης της
αρχικής σύμβασης, εφόσον η αλλαγή αναδόχου:
βα) δεν μπορεί να γίνει για οικονομικούς ή τεχνικούς
λόγους, παραδείγματος χάριν απαιτήσεις εναλλαξιμότη-
τας ή διαλειτουργικότητας με τον υφιστάμενο εξοπλι-
σμό, υπηρεσίες ή εγκαταστάσεις που παρασχέθηκαν με
την αρχική σύμβαση και
ββ) θα συνεπαγόταν σημαντικά προβλήματα ή ουσια-
στική αύξηση δαπανών για τον αναθέτοντα φορέα.
Ωστόσο, οποιαδήποτε αύξηση της τιμής δεν υπερβαί-
νει πενήντα τοις εκατό (50%) της αξίας της αρχικής σύμ-
βασης. Σε περίπτωση διαδοχικών τροποποιήσεων η σω-
ρευτική αξία των τροποποιήσεων αυτών δεν μπορεί να υ-
περβαίνει το 50% της αξίας της αρχικής σύμβασης ή της
συμφωνίας – πλαίσιο. Οι επακόλουθες τροποποιήσεις
δεν αποσκοπούν στην αποφυγή εφαρμογής του παρό-
ντος Βιβλίου (άρθρα 222 έως 338).
γ) όταν πληρούνται σωρευτικά οι ακόλουθες προϋπο-
θέσεις:
αα) η ανάγκη τροποποίησης προέκυψε λόγω περιστά-
σεων που δεν ήταν δυνατόν να προβλεφθούν από έναν
επιμελή αναθέτοντα φορέα,
ββ) η τροποποίηση δεν μεταβάλλει τη συνολική φύση
της σύμβασης,
γγ) οποιαδήποτε αύξηση της τιμής δεν υπερβαίνει το
πενήντα τοις εκατό (50%) της αξίας της αρχικής σύμβα-
σης ή της συμφωνίας – πλαίσιο. Σε περίπτωση διαδοχι-
κών τροποποιήσεων η σωρευτική αξία των τροποποιήσε-
ων αυτών δεν μπορεί να υπερβαίνει το 50% της αξίας
της αρχικής σύμβασης ή της συμφωνίας – πλαίσιο. Οι εν
λόγω τροποποιήσεις δεν αποσκοπούν στην αποφυγή ε-
φαρμογής του παρόντος Βιβλίου.
δ) όταν ένας νέος ανάδοχος υποκαθιστά εκείνον στον
οποίο ανατέθηκε αρχικά η σύμβαση από τον αναθέτοντα
φορέα, συνεπεία είτε:
αα) κατηγορηματικής ρήτρας αναθεώρησης ή προαίρε-
σης, σύμφωνα με την περίπτωση α΄,
ββ) καθολικής ή μερικής διαδοχής του αρχικού αναδό-
χου, λόγω εταιρικής αναδιάρθρωσης, περιλαμβανομένης
της εξαγοράς, της απορρόφησης, της συγχώνευσης ή
καταστάσεων αφερεγγυότητας, ιδίως στο πλαίσιο προ-
πτωχευτικών ή πτωχευτικών διαδικασιών από άλλον οι-
κονομικό φορέα ο οποίος πληροί τα κριτήρια ποιοτικής ε-
πιλογής που καθορίστηκαν αρχικά, υπό τον όρο ότι η
διαδοχή δεν συνεπάγεται άλλες ουσιώδεις τροποποιή-
σεις της σύμβασης και δεν γίνεται με σκοπό την αποφυ-
γή της εφαρμογής του παρόντος Βιβλίου ή
γγ) περίπτωσης που ο ίδιος ο αναθέτων φορέας ανα-
λαμβάνει τις υποχρεώσεις του κύριου αναδόχου έναντι
των υπεργολάβων του, σύμφωνα με το άρθρο 336.
ε) όταν οι τροποποιήσεις, ανεξαρτήτως της αξίας
τους, δεν είναι ουσιώδεις κατά την έννοια της παραγρά-
φου 4.
Οι αναθέτοντες φορείς που τροποποιούν σύμβαση
στις περιπτώσεις β΄ και γ΄ της παρούσης παραγράφου
δημοσιεύουν σχετική γνωστοποίηση στην Επίσημη Εφη-
μερίδα της Ένωσης. Η γνωστοποίηση αυτή περιέχει τις
πληροφορίες που προβλέπονται στο Παράρτημα XVI του
Προσαρτήματος Β΄ και δημοσιεύεται, σύμφωνα με το
άρθρο 295.
2. Επίσης και χωρίς να απαιτείται επαλήθευση αν τη-
ρούνται οι προϋποθέσεις των περιπτώσεων α΄ έως δ΄
της παρ. 4, οι συμβάσεις μπορούν να τροποποιούνται
χωρίς νέα διαδικασία σύναψης σύμβασης εφόσον η αξία
της τροποποίησης είναι κατώτερη και των δύο ακόλου-
θων τιμών:
α) των κατώτατων ορίων και
β) του 10% της αξίας της αρχικής σύμβασης για τις
συμβάσεις υπηρεσιών και προμηθειών και του 15% της
αξίας της αρχικής σύμβασης για τις συμβάσεις έργων.
Ωστόσο, η τροποποίηση δεν μπορεί να μεταβάλλει τη
συνολική φύση της σύμβασης ή της συμφωνίας-πλαίσιο.
Σε περίπτωση διαδοχικών τροποποιήσεων, η αξία τους υ-
πολογίζεται βάσει της καθαρής αθροιστικής αξίας των
διαδοχικών τροποποιήσεων.
3. Για τον υπολογισμό της τιμής που προβλέπεται στην
παρ. 2 και των περιπτώσεων β΄ και γ΄ της παραγράφου
1, όταν η σύμβαση περιλαμβάνει ρήτρα τιμαριθμικής α-
ναπροσαρμογής, τιμή αναφοράς αποτελεί η αναπροσαρ-
μοσμένη τιμή.
4. Η τροποποίηση σύμβασης ή συμφωνίας-πλαίσιο κα-
τά τη διάρκειά της θεωρείται ουσιώδης κατά την έννοια
της περίπτωσης ε΄ της παραγράφου 1, εφόσον καθιστά
τη σύμβαση ή τη συμφωνία-πλαίσιο ουσιωδώς διαφορε-
τική, ως προς το χαρακτήρα, από την αρχικώς συναφθεί-
σα. Σε κάθε περίπτωση, με την επιφύλαξη των παραγρά-
φων 1 και 2, μία τροποποίηση θεωρείται ουσιώδης όταν
πληροί μία ή περισσότερες από τις ακόλουθες προϋπο-
θέσεις:
α) η τροποποίηση εισάγει όρους οι οποίοι, εάν είχαν α-
ποτελέσει μέρος της αρχικής διαδικασίας σύναψης σύμ-
βασης, θα είχαν επιτρέψει τη συμμετοχή διαφορετικών
υποψηφίων από αυτούς που επιλέχθηκαν αρχικώς ή
στην αποδοχή άλλης προσφοράς από εκείνη που επελέ-
γη αρχικώς ή θα προσέλκυαν και άλλους συμμετέχοντες
στη διαδικασία σύναψης σύμβασης,
β) η τροποποίηση αλλάζει την οικονομική ισορροπία
της σύμβασης ή της συμφωνίας-πλαισίο υπέρ του ανα-
δόχου κατά τρόπο που δεν προβλεπόταν στην αρχική
σύμβαση ή συμφωνία-πλαίσιο,
γ) η τροποποίηση επεκτείνει σημαντικά το αντικείμενο
της σύμβασης ή της συμφωνίας-πλαίσιο,
δ) όταν νέος ανάδοχος υποκαθιστά εκείνον στον ο-
ποίο ο αναθέτων φορέας είχε αναθέσει αρχικώς τη σύμ-
βαση σε περιπτώσεις διαφορετικές από τις προβλεπόμε-
νες στην περίπτωση δ΄ της παραγράφου 1.
5. Απαιτείται νέα διαδικασία σύναψης σύμβασης για
τροποποιήσεις των διατάξεων σύμβασης έργων, προμη-
θειών ή υπηρεσιών ή συμφωνίας-πλαίσιο κατά τη διάρ-
κειά της, που είναι διαφορετικές από τις προβλεπόμενες
στις παραγράφους 1 και 2.
Άρθρο 338
Δικαίωμα μονομερούς λύσης σύμβασης
(άρθρο 90 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

Οι αναθέτοντες φορείς έχουν τη δυνατότητα, τουλάχι-
στον στις ακόλουθες περιστάσεις και υπό τις προϋποθέ-
σεις που ορίζουν οι κείμενες διατάξεις, να καταγγέλ-
λουν μία σύμβαση έργων, προμηθειών ή υπηρεσιών κατά
τη διάρκεια της εκτέλεσής της, εφόσον:
α) η σύμβαση έχει υποστεί ουσιώδη τροποποίηση η ο-
ποία θα απαιτούσε νέα διαδικασία σύναψης σύμβασης
δυνάμει του άρθρου 337,
β) εάν ο ανάδοχος, κατά το χρόνο της ανάθεσης της
σύμβασης, τελούσε σε μία από τις καταστάσεις που ανα-
φέρονται στην παράγραφο 1 του άρθρου 73 και του άρ-
θρου 74 και ως τούτου, θα έπρεπε να έχει αποκλειστεί α-
πό τη διαδικασία σύναψης σύμβασης δυνάμει του δεύτε-
ρου εδαφίου της παραγράφου 1 του άρθρου 305,
γ) η σύμβαση δεν έπρεπε να ανατεθεί στον ανάδοχο
λόγω σοβαρής παραβίασης των υποχρεώσεων που υπέ-
χει από τις Συνθήκες και την Οδηγία 2014/25/ΕΕ, η οποία
έχει αναγνωρισθεί με απόφαση του Δικαστηρίου της Ευ-
ρωπαϊκής Ένωσης στο πλαίσιο διαδικασίας δυνάμει του
άρθρου 258 ΣΛΕΕ.
ΒΙΒΛΙΟ IΙΙ
ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ
Άρθρο 339
Αντικείμενο και πεδίο εφαρμογής

Για να εξασφαλίζεται η ορθή και αποτελεσματική ε-
φαρμογή των διατάξεων του παρόντος νόμου, στο πα-
ρόν Βιβλίο θεσπίζονται διαδικασίες και υποχρεώσεις δια-
κυβέρνησης, οι οποίες εφαρμόζονται από τις αναθέτου-
σες αρχές και τους αναθέτοντες φορείς.
Άρθρο 340
Επιβολή
(άρθρα 83 παράγραφοι 1-5 και 90 παρ. 7 της Οδηγίας
2014/24/ΕΕ και άρθρα 99 παράγραφοι 1-5 και 106 παρ. 3
της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

1. Η διαδικασία παρακολούθησης της εφαρμογής των
κανόνων περί δημοσίων συμβάσεων διέπεται από τις
διατάξεις του ν. 4013/2011 (Α΄ 204), όπως έχει τροπο-
ποιηθεί και ισχύει.
Όταν ελεγκτικά ή εποπτικά διοικητικά όργανα εντοπί-
ζουν, ιδία πρωτοβουλία ή κατόπιν λήψης πληροφοριών,
συγκεκριμένες παραβιάσεις ή συστημικά προβλήματα, α-
ναφέρουν υποχρεωτικά τα προβλήματα αυτά στην Αρχή,
στις αρχές λογιστικού ελέγχου και στα δικαστήρια.
2. Τα αποτελέσματα των δραστηριοτήτων παρακολού-
θησης, σύμφωνα με την προηγούμενη παράγραφο τίθε-
νται στη διάθεση του κοινού με υποχρεωτική ανάρτηση
τους στην επίσημη ιστοσελίδα της Αρχής και αποστέλ-
λονται στην αρμόδια Διεύθυνση της Ευρωπαϊκής Επιτρο-
πής.
Η Αρχή μεριμνά για την αποστολή έκθεσης παρακο-
λούθησης στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανά τριετία, αρχής
γενομένης από την 18.4.2017. Η έκθεση περιλαμβάνει,
κατά περίπτωση, πληροφορίες σχετικά με τις συχνότε-
ρες αιτίες πλημμελούς εφαρμογής ή έλλειψης ασφάλει-
ας δικαίου, περιλαμβανομένων ενδεχόμενων διαρθρωτι-
κών ή επαναλαμβανόμενων προβλημάτων στην εφαρμο-
γή των κανόνων, το επίπεδο της συμμετοχής ΜΜΕ στις
διαδικασίες σύναψης δημοσίων συμβάσεων, καθώς και
την πρόληψη, τον εντοπισμό και τη δέουσα αναφορά πε-
ριπτώσεων απάτης, διαφθοράς, σύγκρουσης συμφερό-
ντων και άλλων ανάλογων σοβαρών παρατυπιών στον
τομέα των δημοσίων συμβάσεων. Με κοινή απόφαση του
Υπουργού Οικονομίας, Ανάπτυξης και Τουρισμού και του
αρμοδίου Υπουργού για την καταπολέμηση της διαφθο-
ράς καθορίζονται οι λεπτομέρειες για την εφαρμογή του
προηγούμενου εδαφίου, ιδίως οι απαιτούμενες για τη
σύνταξη της έκθεσης παρακολούθησης πληροφορίες
που θα πρέπει να παρασχεθούν, οι υπόχρεοι για την πα-
ροχή των εν λόγω στοιχείων/πληροφοριών, ο χρόνος και
ο τρόπος υποβολής τους, οι πειθαρχικές ευθύνες που υ-
πέχουν οι υπόχρεοι σε περίπτωση μη υποβολής ή εκπρό-
θεσμης υποβολής των απαιτούμενων στοιχείων.
3. Η Αρχή στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων της, όπως ο-
ρίζονται στο άρθρο 2 του ν. 4013/2011 μεριμνά:
α) για τη δωρεάν ενημέρωση και καθοδήγηση σχετικά
με την ερμηνεία και την εφαρμογή της νομοθεσίας της
Ένωσης στον τομέα των δημοσίων συμβάσεων, προς υ-
ποβοήθηση των αναθετουσών αρχών/αναθέτοντων φο-
ρέων και οικονομικών φορέων, ιδίως των μικρομεσαίων
επιχειρήσεων (ΜΜΕ) για την ορθή εφαρμογή των κανό-
νων της Ένωσης περί δημοσίων συμβάσεων, και
β) σε συνεργασία με τις ΕΚΑΑ και την Εθνική Αρχή Συ-
ντονισμού (ΕΑΣ) του Υπουργείου Οικονομίας, Ανάπτυ-
ξης και Τουρισμού για την υποστήριξη των αναθετουσών
αρχών/αναθέτοντων φορέων στον σχεδιασμό και τη διε-
ξαγωγή των διαδικασιών ανάθεσης δημοσίων συμβάσε-
ων και συγχρηματοδοτούμενων δημοσίων συμβάσεων,
αντίστοιχα.
4. Η Αρχή ανακοινώνει στην Επιτροπή το κείμενο των
ουσιωδών διατάξεων εθνικού δικαίου τις οποίες η Ελλά-
δα θεσπίζει στον τομέα που διέπεται από τις Οδηγίες
2014/24/ΕΕ και 2014/25/ΕΕ (Βιβλία Ι και II).
Άρθρο 341
Χωριστές εκθέσεις σχετικά με τις διαδικασίες
ανάθεσης συμβάσεων
(άρθρα 84 παράγραφο 1 και 3 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ
και 100 παράγραφο 1 και 3 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

1. Για κάθε σύμβαση ή συμφωνία-πλαίσιο που εμπίπτει
στο πεδίο εφαρμογής του παρόντος νόμου και κάθε ει-
σαγωγή ενός δυναμικού συστήματος αγορών, οι αναθέ-
τουσες αρχές του Βιβλίου Ι συντάσσουν γραπτή έκθεση
η οποία περιλαμβάνει τουλάχιστον:
α) την επωνυμία και τη διεύθυνση της αναθέτουσας
αρχής, το αντικείμενο και την αξία της σύμβασης, της
συμφωνίας-πλαίσιο ή του δυναμικού συστήματος αγο-
ρών·
β) κατά περίπτωση, τα αποτελέσματα της ποιοτικής ε-
πιλογής και/ή τον περιορισμό του αριθμού των υποψη-
φίων ή προσφερόντων και συγκεκριμένα:
αα) το όνομα των επιλεγέντων υποψηφίων ή προσφε-
ρόντων και την αιτιολόγηση της επιλογής τους,
ββ) το όνομα των απορριφθέντων υποψηφίων ή προ-
σφερόντων και τους λόγους της απόρριψής τους,
γ) τους λόγους της απόρριψης των προσφορών που
κρίθηκαν ασυνήθιστα χαμηλές,
δ) την επωνυμία του αναδόχου και την αιτιολόγηση
της επιλογής της προσφοράς του, καθώς και, εφόσον εί-
ναι γνωστό, το τμήμα της σύμβασης ή της συμφωνίας-
πλαίσιο το οποίο ο ανάδοχος προτίθεται να αναθέσει υ-
πό μορφή υπεργολαβίας σε τρίτους και όταν είναι γνω-
στές κατά τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή, τις επωνυ-
μίες των υπεργολάβων του κύριου αναδόχου, εάν συ-
ντρέχει περίπτωση,
ε) όσον αφορά τις ανταγωνιστικές διαδικασίες με δια-
πραγμάτευση και τον ανταγωνιστικό διάλογο, τις οριζό-
μενες στο άρθρο 26 περιστάσεις που δικαιολογούν την
προσφυγή στις διαδικασίες αυτές,
στ) όσον αφορά τις διαδικασίες με διαπραγμάτευση
χωρίς προηγούμενη δημοσίευση, τις οριζόμενες στο άρ-
θρο 32 περιστάσεις που δικαιολογούν την προσφυγή στη
διαδικασία αυτή,
ζ) εφόσον συντρέχει περίπτωση, τους λόγους για τους
οποίους η αναθέτουσα αρχή αποφάσισε να μην αναθέσει
σύμβαση ή συμφωνία-πλαίσιο ή να μην εισαγάγει ένα
δυναμικό σύστημα αγορών,
η) εφόσον συντρέχει περίπτωση, τους λόγους για
τους οποίους χρησιμοποιήθηκαν για την υποβολή προ-
σφοράς άλλα μέσα επικοινωνίας πλην των ηλεκτρονι-
κών,
θ) εφόσον συντρέχει περίπτωση, τις περιπτώσεις σύ-
γκρουσης συμφερόντων που εντοπίστηκαν και τα επακό-
λουθα μέτρα που ελήφθησαν.
Η έκθεση αυτή δεν απαιτείται για συμβάσεις βασιζόμε-
νες σε συμφωνίες-πλαίσιο, εφόσον συνάπτονται, σύμ-
φωνα με την παρ. 4 του άρθρου 39 ή την περίπτωση α΄
της παρ. 5 του άρθρου 39. Εφόσον η γνωστοποίηση συ-
ναφθείσας σύμβασης που συντάσσεται, σύμφωνα με το
άρθρο 64 περιέχει τις πληροφορίες που απαιτούνται
στην παρούσα παράγραφο, οι αναθέτουσες αρχές μπο-
ρούν να παραπέμπουν στη γνωστοποίηση αυτή.
2. Οι αναθέτοντες φορείς του Βιβλίου ΙΙ διατηρούν τις
κατάλληλες πληροφορίες για κάθε σύμβαση ή συμφω-
νία-πλαίσιο που εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής της πα-
ρούσας Οδηγίας και κάθε εισαγωγή δυναμικού συστήμα-
τος αγορών και κάθε υλοποίηση δυναμικού συστήματος
αγορών. Οι εν λόγω πληροφορίες τους επιτρέπουν, σε
μεταγενέστερη φάση, να αιτιολογήσουν τις αποφάσεις
τους σχετικά με:
α) την προεπιλογή και την επιλογή οικονομικών φορέ-
ων και την ανάθεση των συμβάσεων,
β) τη χρήση διαδικασιών διαπραγμάτευσης χωρίς
προηγούμενη προκήρυξη σύμβασης, σύμφωνα με το άρ-
θρο 269,
γ) τη μη εφαρμογή των άρθρων 263 έως 276, 278 έως
317 και 334 έως 338 δυνάμει των παρεκκλίσεων που
προβλέπονται στα άρθρα 227 έως 252,
δ) εφόσον συντρέχει περίπτωση, τους λόγους για
τους οποίους χρησιμοποιήθηκαν για την υποβολή προ-
σφοράς άλλα μέσα επικοινωνίας πλην των ηλεκτρονι-
κών.
Εφόσον η γνωστοποίηση συναφθείσας σύμβασης που
συντάσσεται, σύμφωνα με το άρθρο 294 ή την παρ. 2 του
άρθρου 319, περιέχει τις πληροφορίες που απαιτούνται
στην παρούσα παράγραφο, οι αναθέτοντες φορείς μπο-
ρούν να παραπέμπουν στη γνωστοποίηση αυτή.
3. Η έκθεση ή τα κύρια στοιχεία της γνωστοποιούνται
στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και στην Αρχή κατόπιν αιτή-
σεώς τους.
4. Yπό την επιφύλαξη του άρθρου 45 και του άρθρου
277 στις διαδικασίες σύναψης δημοσίων συμβάσεων κά-
τω των ορίων εφαρμογής δεν εφαρμόζονται οι διατάξεις
του παρόντος άρθρου.
Άρθρο 342
Εθνικά στοιχεία εκθέσεων και στατιστικών
(άρθρα 85 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ και 101 της
Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

1. Αν η ποιότητα και η πληρότητα των στοιχείων δεν
είναι σύμφωνες με τις υποχρεώσεις που ορίζονται στα
άρθρα 62 έως 64, 108 και 112, καθώς και στα άρθρα 291
έως και 295, 319 και 323 που δημοσιεύονται, σύμφωνα
με τα Παραρτήματα VIII του Προσαρτήματος Α΄ και Πα-
ράρτημα IX του Προσαρτήματος Β΄, αποστέλλεται η υ-
ποβολή των ελλειπόντων στατιστικών στοιχείων στην Ε-
πιτροπή με μέριμνα της Αρχής.
2. Στατιστική έκθεση σχετικά με τις δημόσιες συμβά-
σεις που θα ενέπιπταν στο πεδίο εφαρμογής της ενωσια-
κής νομοθεσίας, εάν η αξία τους υπερέβαινε το αντίστοι-
χο κατώτατο όριο που ορίζεται στα άρθρα 5 και 235 συ-
νοδευόμενη από εκτίμηση της συγκεντρωτικής συνολι-
κής αξίας των εν λόγω συμβάσεων εντός της περιόδου
αυτής αποστέλλεται στην αρμόδια Διεύθυνση της Ευρω-
παϊκής Επιτροπής με μέριμνα της Αρχής, σε συνεργασία
με τη Γενική Γραμματεία Εμπορίου και Προστασίας Κατα-
ναλωτή του Υπουργείου Οικονομίας, Ανάπτυξης και Του-
ρισμού και τη Γενική Γραμματεία Υποδομών του Υπουρ-
γείου Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων, ανά τριετία,
αρχής γενομένης από 18.4.2017. Η εκτίμηση μπορεί ι-
δίως να στηρίζεται στα διαθέσιμα δεδομένα από τις εθνι-
κές απαιτήσεις περί δημοσίευσης ή σε εκτιμήσεις βάσει
δειγματοληψιών.
Η έκθεση αυτή μπορεί να περιλαμβάνεται στην έκθεση
που αναφέρεται στην παρ. 2 του άρθρου 340.
3. Σχετικά με τη θεσμική οργάνωση όσον αφορά στην
εφαρμογή, την παρακολούθηση και την επιβολή της ενω-
σιακής νομοθεσίας περί δημοσίων συμβάσεων των ανα-
θετουσών αρχών του Βιβλίου Ι διατίθενται πληροφορίες
στην αρμόδια Διεύθυνση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής α-
πό την Αρχή, εφόσον της ζητηθούν. Ομοίως η Ευρωπαϊ-
κή Επιτροπή ενημερώνεται σχετικά με τις εθνικές πρω-
τοβουλίες για την παροχή καθοδήγησης ή για την υπο-
στήριξη της εφαρμογής των κανόνων της Ένωσης σχετι-
κά με τις δημόσιες συμβάσεις ή για την αντιμετώπιση εκ
μέρους τους προσβολών που ανακύπτουν κατά την ε-
φαρμογή των εν λόγω κανόνων. Οι πληροφορίες αυτές
μπορούν να περιλαμβάνονται στην έκθεση που αναφέ-
ρεται στην παρ. 2 του άρθρου 340.
4. Στις διαδικασίες σύναψης δημοσίων συμβάσεων κά-
τω των ορίων δεν εφαρμόζονται οι διατάξεις του παρό-
ντος άρθρου.
Άρθρο 343
Διοικητική συνεργασία
(άρθρα 86 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ και 102
της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

1. Παρέχεται αμοιβαία υποστήριξη και λαμβάνονται
μέτρα για την αποτελεσματική συνεργασία μεταξύ των
κρατών μελών, προκειμένου να διασφαλίζεται η ανταλ-
λαγή πληροφοριών σχετικά με ζητήματα που αναφέρο-
νται στα άρθρα 54, 55, 56, 73, 79, 80, 82, 83 και 88 και
284, 309 και 313, με τρόπο που διασφαλίζει τον εμπι-
στευτικό χαρακτήρα των πληροφοριών που ανταλλάσ-
σουν.
2. Η Αρχή μεριμνά για την ανταλλαγή πληροφοριών με
τις αρμόδιες αρχές όλων των κρατών μελών, τηρώντας
τη νομοθεσία για την προστασία των δεδομένων προσω-
πικού χαρακτήρα που προβλέπεται στην Οδηγία
95/46/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβου-
λίου και στην Οδηγία 2002/58/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοι-
νοβουλίου και του Συμβουλίου και των διατάξεων των ν.
2472/1997 (Α΄50) και ν. 3471/2006 (Α΄133) αντιστοίχως,
όπως έχουν τροποποιηθεί και ισχύουν και του π.δ.
28/2015 Κωδικοποίηση.
Άρθρο 344
Κατάρτιση και Πιστοποίηση προσωπικού
Αναθετουσών Αρχών/Αναθετόντων Φορέων

1. Οι αναθέτουσες αρχές/αναθέτοντες φορείς εξα-
σφαλίζουν ότι το προσωπικό που είναι επιφορτισμένο με
καθήκοντα σχετικά με την προπαρασκευή, σύναψη και ε-
κτέλεση των δημοσίων συμβάσεων διαθέτει την απαι-
τούμενη κατάρτιση, εμπειρία και εξειδίκευση.
2. Οι αναθέτουσες αρχές/αναθέτοντες φορείς μερι-
μνούν για την αρχική και δια βίου κατάρτιση, καθώς και
την αντίστοιχη πιστοποίηση του προσωπικού τους που υ-
πηρετεί με οποιαδήποτε σχέση εργασίας και το οποίο εί-
ναι επιφορτισμένο με καθήκοντα σχετικά με την άσκηση
αρμοδιοτήτων του παρόντος νόμου.
3. Η κατάρτιση γίνεται μέσω πιστοποιημένων προ-
γραμμάτων που σχεδιάζονται και υλοποιούνται ιδίως α-
πό το Ινστιτούτο Επιμόρφωσης (ΙΝ.ΕΠ.) του Εθνικού Κέ-
ντρου Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης, με τη συ-
νεργασία της Αρχής και ειδικών επιστημόνων, καθώς και
της Γενικής Γραμματείας Εμπορίου του Υπουργείου Οι-
κονομίας, Ανάπτυξης και Τουρισμού και της Γενικής
Γραμματείας Υποδομών του Υπουργείου Υποδομών, Με-
ταφορών και Δικτύων.
4. Οι αναθέτουσες αρχές/ αναθέτοντες φορείς, κατά
την προπαρασκευή και διενέργεια διαδικασιών σύναψης
και εκτέλεσης δημόσιας συμβάσεων του παρόντος νό-
μου, υποστηρίζονται υποχρεωτικά από πιστοποιημένο
προσωπικό που υπηρετεί με οποιαδήποτε σχέση εργα-
σίας σε αυτές/αυτούς.
Με προεδρικό διάταγμα ύστερα από πρόταση των Υ-
πουργών Οικονομίας, Ανάπτυξης και Τουρισμού, Υποδο-
μών, Μεταφορών και Δικτύων και του αρμοδίου Αναπλη-
ρωτή Υπουργού Διοικητικής Ανασυγκρότησης και έκδο-
ση σχετικής Γνώμης της Αρχής συστήνεται Μητρώο Πι-
στοποιημένων Υπαλλήλων Δημοσίων Συμβάσεων
(Μη.Π.Υ.Δη.Συ.).
Με το ανωτέρω διάταγμα ρυθμίζονται θέματα που α-
φορούν ιδίως:
α) το φορέα τήρησης του Μητρώου,
β) τις προϋποθέσεις εγγραφής και τους λόγους δια-
γραφής,
γ) τους όρους, τα επίπεδα και τον τρόπο αξιολόγησης
και πιστοποίησης και
δ) κάθε άλλο αναγκαίο θέμα που έχει σχέση με πιστο-
ποίηση του προσωπικού και τη λειτουργία του Μητρώου.
Η υποχρέωση του πρώτου εδαφίου της παρούσας παρ.
αναστέλλεται μέχρι την επαρκή λειτουργία του Μητρώ-
ου. Για τις ανάγκες του παρόντος νόμου η επαρκής λει-
τουργία του Μητρώου πιστοποιείται από το φορέα τήρη-
σής του.
ΒΙΒΛΙΟ IV
ΕΝΝΟΜΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΚΑΤΑ ΤΗ ΣΥΝΑΨΗ
ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ
ΤΙΤΛΟΣ 1
ΠΕΔΙΟ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ
Άρθρο 345
Πεδίο εφαρμογής

1. Οι διατάξεις του παρόντος Βιβλίου (άρθρα 345 έως
374) εφαρμόζονται στις διαφορές που προκύπτουν κατά
τη διαδικασία ανάθεσης συμβάσεων του παρόντος νό-
μου, καθώς και τροποποίησης αυτών, με εκτιμώμενη αξία
ανώτερη των εξήντα χιλιάδων (60.000) ευρώ, χωρίς να
συμπεριλαμβάνεται ο ΦΠΑ και ανεξάρτητα από τη φύση
τους.
2. Οι διατάξεις του παρόντος Βιβλίου εφαρμόζονται
και στις διαφορές που προκύπτουν κατά τη διαδικασία α-
νάθεσης συμφωνιών􀀀πλαίσιο, συμβάσεων παραχώρησης
και δυναμικών συστημάτων αγορών, καθώς των τροπο-
ποιήσεων αυτών.
3. Ως «αναθέτουσες αρχές» κατά τις διατάξεις του πα-
ρόντος βιβλίου νοούνται οι αναθέτουσες αρχές και οι α-
ναθέτοντες φορείς της περίπτωσης 1 της παραγράφου 1
του άρθρου 2.
Άρθρο 346
Προστασία κατά την ανάθεση δημοσίων συμβάσεων

1. Κάθε ενδιαφερόμενος, ο οποίος έχει ή είχε συμφέ-
ρον να του ανατεθεί σύμβαση των περιπτώσεων α΄ και
β΄ της παραγράφου 1 του άρθρου 1 και έχει υποστεί ή
ενδέχεται να υποστεί ζημία από εκτελεστή πράξη ή πα-
ράλειψη της αναθέτουσας αρχής κατά παράβαση της ευ-
ρωπαϊκής ή εσωτερικής νομοθεσίας, έχει δικαίωμα να
προσφύγει στην Αρχή Εξέτασης Προδικαστικών Προ-
σφυγών (ΑΕΠΠ), σύμφωνα με τα ειδικότερα οριζόμενα
στο άρθρο 360 και να ζητήσει προσωρινή προστασία,
σύμφωνα με το άρθρο 366, ακύρωση παράνομης πράξης
ή παράλειψης της αναθέτουσας αρχής, σύμφωνα με το
άρθρο 367 ή ακύρωση σύμβασης η οποία έχει συναφθεί
παράνομα , σύμφωνα με το άρθρο 368.
2. Κάθε ενδιαφερόμενος, ο οποίος έχει υποστεί ή εν-
δέχεται να υποστεί ζημία από απόφαση της ΑΕΠΠ επί
της προδικαστικής προσφυγής του άρθρου 360, μπορεί
να ασκήσει αίτηση για την αναστολή εκτέλεσης και αίτη-
ση για την ακύρωση της απόφασής της ενώπιον των αρ-
μόδιων δικαστηρίων, σύμφωνα με το άρθρο 372. Δικαίω-
μα άσκησης των ίδιων ενδίκων βοηθημάτων έχει και η α-
ναθέτουσα αρχή αν η ΑΕΠΠ δεχθεί την προδικαστική
προσφυγή.
3. Διαφορές που προκύπτουν από την ανάθεση δημο-
σίων συμβάσεων του παρόντος νόμου και αφορούν α-
ξιώσεις αποζημίωσης εκδικάζονται από τα αρμόδια δικα-
στήρια, σύμφωνα με τις γενικές διατάξεις κατά τα οριζό-
μενα στο άρθρο 373.
ΤΙΤΛΟΣ 2
ΠΡΟΣΦΥΓΗ ΕΝΩΠΙΟΝ ΤΗΣ ΑΡΧΗΣ ΕΞΕΤΑΣΗΣ
ΠΡΟΔΙΚΑΣΤΙΚΩΝ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ
ΤΜΗΜΑ Ι
ΑΡΧΗ ΕΞΕΤΑΣΗΣ
ΠΡΟΔΙΚΑΣΤΙΚΩΝ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ
Άρθρο 347
Σύσταση της Αρχής Εξέτασης
Προδικαστικών Προσφυγών

1. Συνιστάται Αρχή Εξέτασης Προδικαστικών Προσφυ-
γών (ΑΕΠΠ), η οποία έχει ως έργο την επίλυση των δια-
φορών που ανακύπτουν κατά το στάδιο που προηγείται
της σύναψης των συμβάσεων δημοσίων έργων, προμη-
θειών και υπηρεσιών, ύστερα από την άσκηση προδικα-
στικής προσφυγής, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στο
Τμήμα ΙΙ του παρόντος Τίτλου. Η ΑΕΠΠ έχει ως έδρα την
Αθήνα.
2. Η ΑΕΠΠ απολαύει λειτουργικής ανεξαρτησίας, διοι-
κητικής και οικονομικής αυτοτέλειας και δεν υπόκειται
σε έλεγχο ή εποπτεία από κυβερνητικά όργανα ή άλλες
διοικητικές αρχές. Υπόκειται μόνο στον έλεγχο της Βου-
λής, σύμφωνα με τον Κανονισμό της.
Άρθρο 348
Συγκρότηση της Αρχής

1. Η Αρχή αποτελείται από τριάντα ένα μέλη, από τα
οποία ένα (1) μέλος είναι Πρόεδρος.
2. Ο Πρόεδρος έχει την ιδιότητα του επίτιμου δικαστι-
κού λειτουργού από το βαθμό του προέδρου εφετών και
άνω, με μεγάλη εμπειρία στα θέματα που εμπίπτουν στις
δημόσιες συμβάσεις.
3. Ως μέλη επιλέγονται νομικοί που πληρούν τις προϋ-
ποθέσεις του άρθρου 2 του π.δ. 50/2001 (Α΄39), και δια-
θέτουν τουλάχιστον πενταετή εμπειρία στο πεδίο των
δημοσίων συμβάσεων.
4. Για την επιλογή του Προέδρου δημοσιεύεται, εντός
ενός (1) μηνός από την έναρξη ισχύος του παρόντος, α-
πό τον Υπουργό Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπί-
νων Δικαιωμάτων δημόσια πρόσκληση υποβολής αιτήσε-
ων εκδήλωσης ενδιαφέροντος (υποψηφιότητας) από
τους ενδιαφερόμενους. Οι αιτήσεις υποβάλλονται στο
Υπουργείο Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δι-
καιωμάτων εντός 20 τουλάχιστον ημερών από τη δημο-
σίευση της πρόσκλησης, μαζί με τα δικαιολογητικά που
ορίζονται σε αυτή. Η διαδικασία της προκήρυξης επανα-
λαμβάνεται τρείς (3) μήνες πριν από τη λήξη κάθε θητεί-
ας.
Ο Πρόεδρος επιλέγεται από τον Υπουργό Δικαιοσύ-
νης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και, ύστε-
ρα από γνώμη της Επιτροπής Θεσμών και Διαφάνειας
της Βουλής, διορίζεται με πράξη του Υπουργικού Συμ-
βουλίου. Σε περίπτωση θανάτου, παραίτησης ή έκπτω-
σης του Προέδρου πριν από τη λήξη της θητείας του,
διορίζεται νέος Πρόεδρος για το υπόλοιπο της θητείας,
μεταξύ όσων υπέβαλαν αίτηση εκδήλωσης ενδιαφέρο-
ντος, σύμφωνα με τη διαδικασία του προηγούμενου εδα-
φίου.
5. Ο διορισμός των μελών γίνεται από τον Υπουργό Δι-
καιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Η
επιλογή υποψηφίων για τις θέσεις των μελών διενεργεί-
ται από το Ανώτατο Συμβούλιο Επιλογής Προσωπικού
(Α.Σ.Ε.Π.), σύμφωνα με τη διαδικασία του άρθρου 19 του
ν. 2190/1994 (Α΄ 28).
6. Η διαδικασία της παρ. 4 για την επιλογή και το διορι-
σμό του Προέδρου αρχίζει δύο μήνες πριν από τη λήξη
της θητείας του. Η διαδικασία της παρ. 5 για την επιλογή
και το διορισμό των μελών αρχίζει οκτώ (8) μήνες πριν α-
πό τη λήξη της θητείας τους, με πρωτοβουλία του Υ-
πουργού Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δι-
καιωμάτων.
7. Η θητεία του Προέδρου και των μελών είναι πενταε-
τής. Για να διασφαλισθεί η συνέχεια της λειτουργίας της
ΑΕΠΠ, κατά την πρώτη εφαρμογή της παραγράφου αυ-
τής, αμέσως μετά τη λήψη της απόφασης επιλογής των
τριάντα (30) μελών της ΑΕΠΠ, κληρώνονται δέκα (10)
μέλη, τα οποία διορίζονται για θητεία τριών (3) ετών.
Στην κλήρωση αυτή δεν περιλαμβάνεται ο Πρόεδρος της
ΑΕΠΠ, ο οποίος ορίζεται για πλήρη θητεία.
8. Η θητεία του Προέδρου και των μελών παρατείνεται
αυτοδικαίως μέχρι το διορισμό νέων. Ο χρόνος παράτα-
σης της θητείας δεν μπορεί να υπερβεί, σε κάθε περί-
πτωση, τους έξι (6) μήνες. Η ΑΕΠΠ μπορεί να συνεχίσει
να λειτουργεί, όχι όμως πέρα από ένα εξάμηνο, εάν κά-
ποια από τα μέλη της εκλείψουν ή αποχωρήσουν για ο-
ποιονδήποτε λόγο ή απολέσουν την ιδιότητα βάσει της
οποίας ορίστηκαν. Η ΑΕΠΠ θεωρείται ως νόμιμα συγκρο-
τημένη αν έχουν διορισθεί τα μισά τουλάχιστον από τα
μέλη της.
9. Στα μέλη της ΑΕΠΠ εφαρμόζονται αναλόγως, ως
προς τα κωλύματα διορισμού, την έκπτωση, την παραίτη-
ση οι παράγραφοι 4 και 6 του άρθρου 3 του ν. 3051/2002
(Α΄ 220), με την επιφύλαξη του άρθρου 349.
Άρθρο 349
Λειτουργική ανεξαρτησία

1. Τα μέλη της ΑΕΠΠ κατά την άσκηση των καθηκό-
ντων τους, δεσμεύονται μόνο από το νόμο και τη συνεί-
δησή τους και υποχρεούνται να τηρούν τις αρχές της α-
ντικειμενικότητας και της αμεροληψίας.
2. Τα μέλη της ΑΕΠΠ είναι πλήρους και αποκλειστικής
απασχόλησης, τελούν δε, για το λόγο αυτό, σε αναστο-
λή άσκησης οποιουδήποτε έμμισθου δημοσίου ή δικηγο-
ρικού λειτουργήματος ή οποιασδήποτε επαγγελματικής
δραστηριότητας. Τα μέλη της ΑΕΠΠ, αν κατέχουν οποια-
δήποτε έμμισθη θέση στο δημόσιο τομέα, απαλλάσσο-
νται, κατά τη διάρκεια της θητείας τους, από την υπο-
χρέωση άσκησης των καθηκόντων της θέσης τους. Τα
μέλη της ΑΕΠΠ απαγορεύεται να είναι μέλη δικηγορικής
εταιρία κατά τη θητεία τους.
3. Τα μέλη της ΑΕΠΠ απαγορεύεται, κατά τη διάρκεια
της θητείας τους, να ασκούν οποιουδήποτε είδους εμπο-
ρική δραστηριότητα στον τομέα των δημοσίων συμβάσε-
ων του παρόντος νόμου και ιδίως να είναι μέτοχοι ή να ε-
μπλέκονται με οποιοδήποτε τρόπο σε οικονομικό φορέα
που αναπτύσσει δραστηριότητα στον τομέα αυτό.
4. Τα μέλη της ΑΕΠΠ απαγορεύεται, κατά τη διάρκεια
της θητείας τους, να είναι μέλη πολιτικού κόμματος.
5. Δεν διορίζεται Πρόεδρος ή μέλος της ΑΕΠΠ εκείνος
ο οποίος έχει ο ίδιος ή ο σύζυγος του ή συγγενής του
μέχρι β΄ βαθμού ή οποιοδήποτε άλλο πρόσωπο, φυσικό
ή νομικό, με το οποίο συνδέεται στενά, άμεσο προσωπι-
κό, οικονομικό ή άλλου είδους συμφέρον, το οποίο να ε-
πηρεάζει ή να φαίνεται να επηρεάζει την αμερόληπτη
και αντικειμενική κρίση του κατά την άσκηση των καθη-
κόντων του.
6. Η διαπίστωση των κωλυμάτων και των ασυμβίβα-
στων των παραγράφων 2 έως 5 του παρόντος άρθρου
συνεπάγεται την αυτοδίκαιη έκπτωση από τη θέση του
Προέδρου ή του μέλους αντίστοιχα, για την οποία εκδί-
δεται διαπιστωτική πράξη του Υπουργού Δικαιοσύνης,
Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
7. Τα μέλη της ΑΕΠΠ δεν επιτρέπεται για δύο (2) έτη
μετά τη λήξη της θητείας τους, να παρέχουν υπηρεσία
με έμμισθη εντολή ή με οποιαδήποτε έννομη σχέση ή να
αποκτήσουν μετοχές σε εταιρία ή επιχείρηση υποθέσεις
των οποίων οι ίδιοι χειρίστηκαν ή επί των οποίων είχαν
συμμετάσχει στη λήψη απόφασης κατά τη διάρκεια της
θητείας τους. Σε όσους παραβαίνουν τις διατάξεις του
προηγούμενου εδαφίου επιβάλλεται, με απόφαση του Υ-
πουργού Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δι-
καιωμάτων, πρόστιμο με το διπλάσιο έως και το δωδεκα-
πλάσιο των μηνιαίων αποδοχών που λάμβανε το μέλος
της ΑΕΠΠ κατά τη λήξη της θητείας του.
8. Για τα μέλη της ΑΕΠΠ εφαρμόζεται, ως προς τις α-
ποδοχές, η παρ. 4 του άρθρου 22 του ν. 4354/2015
(Α΄176).
9. Η θητεία των μελών της ΑΕΠΠ λογίζεται ως πραγ-
ματική υπηρεσία για όλες τις συνέπειες και κατά τη διάρ-
κειά της δεν διακόπτεται η βαθμολογική και μισθολογική
τους εξέλιξη. Μετά τη λήξη της θητείας τους επανέρχο-
νται αυτοδικαίως στη θέση που κατείχαν πριν από το διο-
ρισμό τους. Αν η θέση που κατείχαν ή στην οποία έχουν
εξελιχθεί δεν είναι κενή ή έχει καταργηθεί, επανέρχο-
νται σε ομοιόβαθμη προσωρινή θέση του κλάδου τους, η
οποία συνιστάται αυτοδικαίως και καταργείται με την α-
ποχώρησή τους από την υπηρεσία.
10. Τα μέλη της ΑΕΠΠ υποβάλλουν, κατ’ έτος, την
προβλεπόμενη στο ν. 3213/2003 (Α΄309), δήλωση περι-
ουσιακής κατάστασης και τη δήλωση οικονομικών συμ-
φερόντων του άρθρου 229 του ν. 4281/2014 (Α΄ 160).
Άρθρο 350
Οικονομική Αυτοτέλεια

1. Η οικονομική αυτοτέλεια της ΑΕΠΠ εξασφαλίζεται
με τη δυνατότητα να καλύπτει, με ίδια μέσα, τις δαπάνες
λειτουργίας της και αμοιβής των μελών και του προσωπι-
κού της. Προς τούτο, έχει ίδια έσοδα και ίδιο προϋπολο-
γισμό, ο οποίος τροφοδοτείται από την καταβολή κράτη-
σης της παρ. 3.
2. Τα θέματα οικονομικής διαχείρισης ρυθμίζονται με
τον ειδικό Κανονισμό Οικονομικής Διαχείρισης που εκδί-
δεται με προεδρικό διάταγμα ύστερα από πρόταση των
Υπουργών Οικονομικών και Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και
Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων .
Μέχρι την έκδοση του εν λόγω προεδρικού διατάγμα-
τος, η μισθοδοσία του προσωπικού και οι λειτουργικές
δαπάνες της ΑΕΠΠ βαρύνουν τις πιστώσεις του προϋπο-
λογισμού του Υπουργείου Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και
Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Το αυτό ισχύει και αν τα έσο-
δα από την κράτηση ή από άλλες πηγές δεν είναι αρκετά
να καλύψουν τις οικονομικές ανάγκες της ΑΕΠΠ.
3. Για την κάλυψη των λειτουργικών αναγκών της Α-
ΕΠΠ, επιβάλλεται κράτηση ύψους 0,06% επί όλων των
συμβάσεων που υπάγονται στον παρόντα νόμο, ανεξάρ-
τητα από την πηγή προέλευσης χρηματοδότησης, οι ο-
ποίες συνάπτονται μετά την έναρξη ισχύος της κοινής υ-
πουργικής απόφασης του πέμπτου εδαφίου της παρα-
γράφου αυτής. Η κράτηση αυτή υπολογίζεται επί της α-
ξίας κάθε πληρωμής προ φόρων και κρατήσεων της αρχι-
κής, καθώς και κάθε συμπληρωματικής σύμβασης. Με
προεδρικό διάταγμα που εκδίδεται με από πρόταση των
Υπουργών Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δι-
καιωμάτων και Οικονομικών μπορεί να αναπροσαρμόζε-
ται το ύψος της κράτησης.
Το ποσό της κράτησης παρακρατείται από την αναθέ-
τουσα αρχή στο όνομα και για λογαριασμό της ΑΕΠΠ και
κατατίθεται σε ειδικό τραπεζικό λογαριασμό, η διαχείρι-
ση του οποίου γίνεται από την ΑΕΠΠ, σύμφωνα με όσα
ορίζονται στον ειδικό Κανονισμό Οικονομικής Διαχείρι-
σης. Με κοινή απόφαση των Υπουργών Δικαιοσύνης,
Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και Οικονομι-
κών ρυθμίζονται θέματα σχετικά με το χρόνο, τον τρόπο
και τη διαδικασία κράτησης των ως άνω χρηματικών πο-
σών, καθώς και κάθε άλλο αναγκαίο θέμα για την εφαρ-
μογή της κράτησης. Με κοινή απόφαση των Υπουργών
Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων
και Οικονομικών μπορεί να μεταφέρονται τα έσοδα που
προκύπτουν κατά τον ανωτέρω τρόπο κατά το έτος 2016
και να αποτελούν έσοδα της ΑΕΠΠ το έτος 2017.
4. Αν από την οικονομική διαχείριση της ΑΕΠΠ, προκύ-
πτει στο τέλος κάθε οικονομικού έτους, θετικό καθαρό
αποτέλεσμα χρήσης, ποσοστό του οικονομικού αυτού α-
ποτελέσματος έως ογδόντα τοις εκατό (80%) διατίθεται,
με κοινή απόφαση των Υπουργών Δικαιοσύνης, Διαφά-
νειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και Οικονομικών, ως
έσοδο του Κρατικού Προϋπολογισμού. Η ανωτέρω διά-
ταξη ισχύει από το οικονομικό έτος 2018 και εφεξής.
Άρθρο 351
Πειθαρχικός Έλεγχος

1. Για κάθε παράβαση των υποχρεώσεων τους που α-
πορρέουν από τον παρόντα νόμο και τις κανονιστικές
πράξεις που εκδίδονται κατ΄ εξουσιοδότησή του, όλα τα
μέλη της ΑΕΠΠ υπέχουν πειθαρχική ευθύνη. Την πειθαρ-
χική διαδικασία ενώπιον του Πειθαρχικού Συμβουλίου
της παρ. 2 κινεί το Υπουργικό Συμβούλιο ύστερα από
πρόταση του Υπουργού Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Αν-
θρωπίνων Δικαιωμάτων.
2. Συνιστάται Πειθαρχικό Συμβούλιο, το οποίο αποτε-
λείται από έναν Σύμβουλο Επικρατείας, έναν Αρεοπαγί-
τη και έναν καθηγητή Ανώτατου Εκπαιδευτικού Ιδρύμα-
τος με ειδίκευση στο δίκαιο των δημοσίων συμβάσεων,
με τριετή θητεία. Καθήκοντα Προέδρου ασκεί ο αρχαιό-
τερος των δικαστικών λειτουργών. Χρέη γραμματέα του
Συμβουλίου εκτελεί υπάλληλος του Υπουργείου Δικαιο-
σύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Ο
Πρόεδρος, τα μέλη και ο γραμματέας του Συμβουλίου ο-
ρίζονται με ισάριθμους αναπληρωτές.
3. Το Συμβούλιο συγκροτείται με απόφαση του Υπουρ-
γού Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμά-
των, η οποία εκδίδεται μέσα σε εξήντα (60) ημέρες από
την έναρξη ισχύος του παρόντος. Ειδικά, τα μέλη του
Συμβουλίου που είναι δικαστικοί λειτουργοί, διορίζονται
με απόφαση του Ανώτατου Δικαστικού Συμβουλίου. Για
τη λειτουργία του Συμβουλίου εφαρμόζεται η παράγρα-
φος 1 του άρθρου 21 του ν. 4354/2015.
Άρθρο 352
Πειθαρχική Διαδικασία

1. Το Πειθαρχικό Συμβούλιο συνεδριάζει νομίμως με
την παρουσία όλων των μελών του και αποφασίζει με α-
πόλυτη πλειοψηφία των παρόντων. Το Πειθαρχικό Συμ-
βούλιο αποφασίζει σε πρώτο και τελευταίο βαθμό.
2. Ως πειθαρχικά παραπτώματα θεωρούνται: α) η πα-
ράβαση διατάξεων του παρόντος και εν γένει της ισχύ-
ουσας νομοθεσίας κατά την άσκηση των καθηκόντων και
αρμοδιοτήτων, β) η πλημμελής εκτέλεση των καθηκό-
ντων και αρμοδιοτήτων, γ) η απόκτηση οικονομικού οφέ-
λους ή ανταλλάγματος του ιδίου του μέλους ή τρίτου
προσώπου κατά την άσκηση των καθηκόντων του ή εξ α-
φορμής αυτών και δ) η υπαίτια πρόκληση ζημίας σε βά-
ρος του Ελληνικού Δημοσίου ή της ΑΕΠΠ.
3. Οι επιβαλλόμενες από το Πειθαρχικό Συμβούλιο ποι-
νές είναι: α) έγγραφη επίπληξη, β) πρόστιμο έως τις α-
ποδοχές δώδεκα (12) μηνών και γ) οριστική παύση.
4. Σε περίπτωση επιβολής εντός διετίας δύο πειθαρχι-
κών ποινών επίπληξης ή/και προστίμου σε μέλος της Α-
ΕΠΠ για το ίδιο ή διαφορετικό πειθαρχικό παράπτωμα,
το μέλος αυτό εκπίπτει αυτοδικαίως από τη θέση του, με
διαπιστωτική πράξη του Υπουργού Δικαιοσύνης, Διαφά-
νειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
5. Η ποινή της οριστικής παύσης μπορεί να επιβληθεί
μόνο στις εξής περιπτώσεις:
α) αν το πειθαρχικό παράπτωμα συνιστά ταυτόχρονα
και αξιόποινη πράξη,
β) αν το μέλος απέκτησε ή επιδίωξε να αποκτήσει οι-
κονομικό όφελος ή αντάλλαγμα προς όφελος του ιδίου
ή τρίτου προσώπου κατά την άσκηση των καθηκόντων
του ή εξ αφορμής αυτών,
γ) αν παραβιάστηκε η υποχρέωση εμπιστευτικότητας
και εχεμύθειας,
δ) παραβιάστηκαν οι παρ. 2 έως 5 του άρθρου 349,
ε) αν προκλήθηκε υπαίτιως ζημία σε βάρος του Ελληνι-
κού Δημοσίου ή της ΑΕΠΠ.
6. Μετά την κίνηση της πειθαρχικής διαδικασίας κατά
την παράγραφο 1 του άρθρου 350, ο Πρόεδρος του Πει-
θαρχικού Συμβουλίου υποχρεούται να καλέσει το μέλος
σε προηγούμενη ακρόαση και παροχή έγγραφων εξηγή-
σεων με κλήση, η οποία αναφέρει το αποδιδόμενο παρά-
πτωμα και επιδίδεται στο μέλος με δικαστικό επιμελητή
ή άλλο δημόσιο όργανο. Στην κλήση αναφέρεται η ημε-
ρομηνία ακρόασης του μέλους ενώπιον του Πειθαρχικού
Συμβουλίου, η οποία δεν μπορεί να απέχει λιγότερο των
δέκα (10) εργασίμων ημερών από την ημερομηνία επίδο-
σης της κλήσης. Πριν από την ακρόαση και την παροχή
έγγραφων εξηγήσεων, το μέλος δικαιούται να λάβει
γνώση του φακέλου της υπόθεσης.
7. Κατά την ακρόαση, το μέλος υποβάλλει ενώπιον του
Πειθαρχικού Συμβουλίου τις έγγραφες εξηγήσεις του,
παρέχει τις απαιτούμενες διευκρινίσεις, απαντά σε ερω-
τήσεις και εν γένει διευκολύνει το έργο του Πειθαρχικού
Συμβουλίου για τη διακρίβωση των πραγματικών περι-
στατικών της υπόθεσης. Μετά την ολοκλήρωση της ανω-
τέρω διαδικασίας, το Πειθαρχικό Συμβούλιο διασκέπτε-
ται αυθημερόν και εκδίδει απόφαση, η οποία είτε:
α) κρίνει ικανοποιητικές και επαρκείς τις εξηγήσεις
του μέλους και παύει την πειθαρχική διαδικασία,
β) δίδει εντολή στον Πρόεδρο του Συμβουλίου να συ-
ντάξει έκθεση πειθαρχικού παραπτώματος στην οποία
περιγράφονται τα πραγματικά περιστατικά, το κατά την
παρ. 2 πειθαρχικό παράπτωμα και ορίζεται ημέρα και ώ-
ρα συνεδρίασης του Πειθαρχικού Συμβουλίου για τη συ-
ζήτηση της υπόθεσης, στην οποία καλείται να παραστεί
το διωκόμενο μέλος, εφόσον το επιθυμεί και με πληρε-
ξούσιο δικηγόρο. Η ως άνω απόφαση και στις δύο περι-
πτώσεις επιδίδεται στο μέλος με δικαστικό επιμελητή ή
άλλο δημόσιο όργανο.
8. Σε περίπτωση άσκησης πειθαρχικής δίωξης με από-
φαση της περίπτωσης β΄ του εδαφίου β΄ της προηγού-
μενης παραγράφου, κατά την ορισθείσα ημέρα συνε-
δρίασης, το Πειθαρχικό Συμβούλιο μπορεί κατά την κρί-
ση του να εξετάσει μάρτυρες, μετά δε την προφορική ε-
νώπιον του απολογία του διωκόμενου μέλους ή, σε περί-
πτωση μη εμφανίσεώς του, μετά τη διαπίστωση της νόμι-
μης κλήτευσής του, εκδίδει αμέσως την απόφασή του.
Το Πειθαρχικό Συμβούλιο μπορεί, αν το κρίνει αναγκαίο,
να διατάξει τη συμπλήρωση της έκθεσης πειθαρχικού
παραπτώματος και επανάληψη της συζήτησης. Στην πε-
ρίπτωση αυτή καλείται το διωκόμενο μέλος με νέα κλή-
ση, στην οποία ορίζεται νέα ημέρα και ώρα συζήτησης, η
οποία επιδίδεται, σύμφωνα με την προηγούμενη παρά-
γραφο. Η επίδοση αυτή μπορεί να παραλειφθεί, εφόσον
το μέλος κατά την πρώτη συζήτηση ήταν παρόν και του
γνωστοποιήθηκε η νέα ημερομηνία συζήτησης. Το Πει-
θαρχικό Συμβούλιο μπορεί επίσης να αναβάλει άπαξ τη
λήψη απόφασης, προκειμένου να εξετάσει ή επανεξετά-
σει μάρτυρες, ορίζοντας για το λόγο αυτόν νέα ημερο-
μηνία συζήτησης της υπόθεσης. Στην περίπτωση αυτή,
κλήση του διωκόμενου μέλους απαιτείται μόνο εάν αυτό
ήταν απόν. Οι μάρτυρες προσέρχονται με επιμέλεια των
ενδιαφερομένων. Η μη προσέλευση των μαρτύρων δεν
κωλύει τη λήψη απόφασης.
9. Η απόφαση του Πειθαρχικού Συμβουλίου είναι ειδι-
κώς αιτιολογημένη, συντάσσεται εγγράφως και τηρού-
νται συνοπτικά πρακτικά των συνεδριάσεων.
10. Η πειθαρχική διαδικασία είναι αυτοτελής και ανε-
ξάρτητη από τυχόν εκκρεμή ποινική δίωξη. Η ποινική δί-
κη δεν αναστέλλει αυτοδίκαια την πειθαρχική διαδικα-
σία, μπορεί όμως το Πειθαρχικό Συμβούλιο να διατάξει
την αναστολή της μέχρι την περάτωση της ποινικής δί-
κης. Πραγματικά γεγονότα, τα οποία διαπιστώθηκαν με
αμετάκλητη απόφαση ποινικού δικαστηρίου, λαμβάνο-
νται υπόψη στην πειθαρχική διαδικασία, ουδόλως όμως
κωλύεται το Πειθαρχικό Συμβούλιο να εκδώσει απόφαση
διαφορετική της ποινικής. Σε περίπτωση αμετάκλητης
καταδικαστικής απόφασης ποινικού δικαστηρίου για αδί-
κημα σχετιζόμενο με παραβάσεις των διατάξεων του πα-
ρόντος ή για αδίκημα που συνεπάγεται κώλυμα διορι-
σμού ή έκπτωση δημοσίου υπαλλήλου, σύμφωνα με τις
διατάξεις του «Κώδικα Κατάστασης Δημοσίων Πολιτικών
Υπαλλήλων και Υπαλλήλων Ν.Π.Δ.Δ.», ο οποίος κυρώθη-
κε με το άρθρο πρώτο του ν. 3528/ 2007 (Α΄ 26), εκδίδε-
ται απόφαση του Πειθαρχικού Συμβουλίου, με την οποία
διαπιστώνεται η οριστική παύση του μέλους.
11. Τα πειθαρχικά παραπτώματα της παρ. 2 παραγρά-
φονται μετά πενταετία από την τέλεση αυτών. Πειθαρχι-
κό παράπτωμα, το οποίο αποτελεί και ποινικό αδίκημα
δεν παραγράφεται πριν παραγραφεί το ποινικό αδίκημα.
Η κατά την παρ. 6 κλήση για ακρόαση και για έγγραφες
εξηγήσεις διακόπτει την ως άνω παραγραφή. Στην περί-
πτωση αυτή ο συνολικός χρόνος παραγραφής δεν μπο-
ρεί να υπερβεί τα επτά (7) έτη, με την επιφύλαξη του ε-
δαφίου β΄ και της περίπτωσης της αναστολής της πει-
θαρχικής διαδικασίας κατά την παρ. 10, οπότε και ο χρό-
νος παραγραφής του πειθαρχικού παραπτώματος δεν
συμπληρώνεται πριν από την παρέλευση έτους από την
ημερομηνία δημοσίευσης της αμετάκλητης απόφασης
ποινικού δικαστηρίου.
12. Οι διατάξεις του Μέρους Ε΄ («Πειθαρχικό Δίκαιο»)
του Κώδικα Κατάστασης Δημοσίων Πολιτικών Υπαλλή-
λων και Υπαλλήλων Ν.Π.Δ.Δ. εφαρμόζονται αναλόγως.
Άρθρο 353
Συνεδριάσεις της Αρχής Εξέτασης
Προδικαστικών Προσφυγών

1. Η ΑΕΠΠ συνεδριάζει σε δέκα (10) κλιμάκια, αποτε-
λούμενα το καθένα από τρία μέλη της ΑΕΠΠ. Κάθε κλι-
μάκιο συνεδριάζει ύστερα από πρόσκληση του μέλους
που ασκεί καθήκοντα Προέδρου. Στην πρόσκληση περι-
λαμβάνονται η ημερομηνία, η ώρα και οι προς συζήτηση
προδικαστικές προσφυγές που έχουν ανατεθεί σε αυτό
κατά τη διαδικασία που προβλέπεται στον Κανονισμό
Λειτουργίας της ΑΕΠΠ του άρθρου 355.
Όταν πρόκειται για υπόθεση μεγάλης σπουδαιότητας
ή προκειμένου να αποφευχθεί ο κίνδυνος έκδοσης αντι-
φατικών αποφάσεων, η ΑΕΠΠ συνεδριάζει σε αυξημένη
σύνθεση, όπως ειδικότερα ορίζεται στον κατά το άρθρο
355 Κανονισμό Λειτουργίας της.
2. Οι αποφάσεις λαμβάνονται με πλειοψηφία των με-
λών, κατόπιν φανερής ψηφοφορίας και είναι αιτιολογη-
μένες.
3. Η ΑΕΠΠ συνεδριάζει και σε Ολομέλεια, για θέματα
που περιλαμβάνονται στην ημερήσια διάταξη, η οποία
συντάσσεται από τον Πρόεδρο της ΑΕΠΠ.
4. Κάθε άλλο ζήτημα που αφορά τις συνεδριάσεις της
ΑΕΠΠ ρυθμίζεται με τον Κανονισμό Λειτουργίας του άρ-
θρου 355 και, συμπληρωματικά, με τις διατάξεις των άρ-
θρων 13 έως 15 του Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας, ο
οποίος κυρώθηκε με το άρθρο πρώτο του ν. 2690/1999
(Α΄ 45).
Άρθρο 354
Οργάνωση της Αρχής Εξέτασης
Προδικαστικών Προσφυγών

Η ΑΕΠΠ μεριμνά για την εκπλήρωση του σκοπού της
και, με την επιφύλαξη των αρμοδιοτήτων του Προέδρου
της, όπως αυτές ορίζονται στο άρθρο 356, αποφασίζει,
σύμφωνα με τα ειδικότερα οριζόμενα στον Κανονισμό
Λειτουργίας του άρθρου 355, για κάθε θέμα που εμπίπτει
στις αρμοδιότητές της και για θέματα της εσωτερικής
λειτουργίας της, ιδίως:
α) διατυπώνει γνώμη για τις τροποποιήσεις των Κανο-
νισμών Οικονομικής Διαχείρισης της παρ. 2 του άρθρου
350, Λειτουργίας του άρθρου 355 και Εξέτασης Προδι-
καστικών Προσφυγών της παρ. 7 του άρθρου 365, του
Οργανισμού της παρ. 5 του άρθρου 357 και της κοινής υ-
πουργικής απόφασης σχετικά με τη διαχείριση της κρά-
τησης της παρ. 3 του άρθρου 350,
β) μεριμνά για την πρόσληψη του πάσης φύσεως προ-
σωπικού της και του Νομικού Συμβούλου, σύμφωνα με
τα άρθρα 357 και 358,
γ) συνάπτει για τις ανάγκες της πάσης φύσεως συμβά-
σεις με τρίτους, σύμφωνα με την ισχύουσα ευρωπαϊκή
και εθνική νομοθεσία και με όσα ορίζονται στον Κανονι-
σμό Οικονομικής Διαχείρισης της παρ. 2 του άρθρου 349,
δ) εγκρίνει τον προϋπολογισμό, το απολογισμό και τον
ισολογισμό της ΑΕΠΠ, σύμφωνα με τον Κανονισμό Οικο-
νομικής Διαχείρισης της παρ. 2 του άρθρου 349.
Άρθρο 355
Κανονισμός Λειτουργίας της ΑΕΠΠ

1. Με προεδρικό διάταγμα που εκδίδεται με πρόταση
του Υπουργού Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων
Δικαιωμάτων εγκρίνεται ο Κανονισμός Λειτουργίας της
ΑΕΠΠ. Για κάθε μεταγενέστερη τροποποίηση του Κανο-
νισμού αυτού απαιτείται γνώμη της ΑΕΠΠ.
2. Στον Κανονισμό ρυθμίζονται τα ειδικότερα θέματα
λειτουργίας της ΑΕΠΠ και ορίζονται ιδίως τα όργανα, ο
τρόπος και η διαδικασία άσκησης των αρμοδιοτήτων της,
οι συνεδριάσεις, ο μηχανισμός εκ περιτροπής κατανομής
των υποθέσεων, ο τρόπος λήψης των αποφάσεων, τα
κωλύματα συμμετοχής των μελών, η συνδρομή δημο-
σίων αρχών και οικονομικών φορέων, ο πειθαρχικός έ-
λεγχος του προσωπικού και κάθε άλλο θέμα λειτουργίας
της.
Άρθρο 356
Αρμοδιότητες Προέδρου της Αρχής
Εξέτασης Προδικαστικών Προσφυγών

Ο Πρόεδρος της ΑΕΠΠ έχει την ευθύνη λειτουργίας
της και ασκεί όλες τις προς τούτο αρμοδιότητες. Ενδει-
κτικά:
α) εκπροσωπεί την ΑΕΠΠ δικαστικώς και εξωδίκως, ε-
νώπιον των δικαστηρίων, κάθε άλλης δημόσιας αρχής
και τρίτων. Ο Πρόεδρος της ΑΕΠΠ μπορεί να αναθέσει
κατά περίπτωση την εκπροσώπησή της σε άλλο μέλος
της, στο Νομικό Σύμβουλο της Αρχής ή σε μέλος του ει-
δικού επιστημονικού προσωπικού της,
β) συντονίζει και κατευθύνει τη λειτουργία της ΑΕΠΠ
και των οργανικών μονάδων αυτής και ασκεί την πειθαρ-
χική εξουσία επί του προσωπικού της ΑΕΠΠ ως πειθαρχι-
κός προϊστάμενος αυτού,
γ) μεριμνά για την κατάρτιση του προϋπολογισμού,
του απολογισμού και του ισολογισμού της ΑΕΠΠ, τη δια-
χείριση των οικονομικών της και τη διάθεση των πιστώ-
σεων, σύμφωνα με τις διατάξεις των Κανονισμών Λει-
τουργίας και Οικονομικής Διαχείρισης και της κείμενης
νομοθεσίας,
δ) ορίζει τα θέματα των συνεδριάσεων της ΑΕΠΠ σε
Ολομέλεια,
ε) ορίζει τους προέδρους των κλιμακίων και
στ) εκδίδει τις απαραίτητες για τη στελέχωση και τον
εξοπλισμό της ΑΕΠΠ πράξεις, καθώς και κάθε άλλη πρά-
ξη που είναι αναγκαία για τη λειτουργία της μέχρι τη συ-
γκρότησή της.
Άρθρο 357
Προσωπικό - Οργανισμός της Αρχής
Εξέτασης Προδικαστικών Προσφυγών

1. Στην ΑΕΠΠ συνιστώνται δεκαπέντε (15) θέσεις τα-
κτικού προσωπικού όλων των κατηγοριών, η πλήρωση
των οποίων γίνεται με:
α) διορισμό, σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 2190/
1994 (Α΄28), ύστερα από προκήρυξη της ΑΕΠΠ στην ο-
ποία εξειδικεύονται τα εκάστοτε απαιτούμενα τυπικά και
ουσιαστικά προσόντα,
β) με μετάταξη μονίμων ή με σύμβαση εργασίας ιδιωτι-
κού δικαίου αορίστου χρόνου υπαλλήλων του Δημοσίου,
Ν.Π.Δ.Δ, Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης α΄ και β΄
βαθμού ή του ευρύτερου δημοσίου τομέα, όπως αυτός ο-
ρίζεται από το άρθρο 51 του ν. 1892/1990 (Α΄101) και
γ) με απόσπαση μονίμων ή με σύμβαση εργασίας ιδιω-
τικού δικαίου αορίστου χρόνου υπαλλήλων του Δημοσί-
ου, Ν.Π.Δ.Δ. ή άλλων φορέων του ευρύτερου δημοσίου
τομέα, όπως αυτός ορίζεται από το άρθρο 51 ν. 1892/
1990.
Οι μετατάξεις και αποσπάσεις των περίπτωση β΄ και
γ΄ διενεργούνται με κοινή απόφαση των Υπουργών Δι-
καιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και
του κατά περίπτωση αρμόδιου Υπουργού, οι δε μετατασ-
σόμενοι και αποσπασμένοι οφείλουν να συγκεντρώνουν
τα προσόντα διοριζόμενου - προσλαμβανόμενου για την
αντίστοιχη θέση. Για τη διακοπή της απόσπασης απαιτεί-
ται η γνώμη της ΑΕΠΠ. Η απόσπαση υπαλλήλου μπορεί
να διακοπεί, ύστερα από εισήγηση της ΑΕΠΠ, αν οι ανά-
γκες για τις οποίες έγινε η απόσπαση του συγκεκριμέ-
νου υπαλλήλου, μπορεί να καλυφθούν από το προσωπι-
κό της. Για τις αποδοχές του προσωπικού που τοποθετεί-
ται με απόσπαση εφαρμόζεται το άρθρο 23 του ν. 4354/
2015.
Εξαιρετικά για την κάλυψη των άμεσων αναγκών της
ΑΕΠΠ κατά τα δύο πρώτα έτη από τη συγκρότησή της,
μπορεί να πληρωθούν έως και 12 των ανωτέρω θέσεων
με μετατάξεις ή αποσπάσεις προσωπικού από τους φο-
ρείς των περίπτωση α΄ και β΄ της παραγράφου 1 του άρ-
θρου 51 του ν. 1892/1990. Οι μετατάξεις του εν λόγω
προσωπικού γίνονται, ύστερα από προκήρυξη, στην ο-
ποία εξειδικεύονται τα εκάστοτε απαιτούμενα τυπικά και
ουσιαστικά προσόντα. Οι αποσπάσεις για την κάλυψη
των θέσεων αυτών από τους ίδιους ως άνω φορείς είναι
τριετούς διάρκειας. Οι μετατάξεις και αποσπάσεις των
προηγούμενων εδαφίων διενεργούνται κατά παρέκκλιση
κάθε αντίθετης γενικής ή ειδικής διάταξης με κοινή από-
φαση του Υπουργού Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Αν-
θρωπίνων Δικαιωμάτων και του κατά περίπτωση αρμόδι-
ου Υπουργού, χωρίς να απαιτείται η τήρηση της διαδικα-
σίας της παραγράφου 1 του άρθρου 68 του ν. 4002/2011
(Α΄180).
Στο εν λόγω προσωπικό καταβάλλονται οι αποδοχές
που προβλέπονται από τις κείμενες διατάξεις. Το μετα-
τασσόμενο προσωπικό διατηρεί την ίδια σχέση εργα-
σίας, εντάσσεται σε αντίστοιχες κενές θέσεις και εξακο-
λουθεί να ασφαλίζεται στους ίδιους φορείς κύριας και ε-
πικουρικής ασφάλισης. Ο συνολικός χρόνος υπηρεσίας
του αποσπώμενου και μετατασσόμενου προσωπικού που
έχει διανυθεί στους φορείς προέλευσης και ο χρόνος
που αναγνωρίστηκε ως χρόνος προϋπηρεσίας λογίζεται
ως χρόνος πραγματικής υπηρεσίας στην ΑΕΠΠ για τα
θέματα βαθμολογικής και μισθολογικής εξέλιξης και για
κάθε άλλη συνέπεια.
2. Στην ΑΕΠΠ συνιστώνται τριάντα (30) θέσεις ειδικού
επιστημονικού προσωπικού του άρθρου 2 του π.δ.
50/2001 (Α` 39) με σχέση εργασίας ιδιωτικού δικαίου αο-
ρίστου χρόνου ή τακτικού υπαλλήλου. Οι ειδικότητες και
ο αριθμός των θέσεων ανά ειδικότητα του ειδικού επι-
στημονικού προσωπικού του προηγούμενου εδαφίου κα-
θορίζεται με τον Οργανισμό της ΑΕΠΠ της παρ. 5. Η ά-
σκηση καθηκόντων ειδικού επιστήμονα της ΑΕΠΠ είναι
ασυμβίβαστη και συνεπάγεται αναστολή της άσκησης
του οικείου ελευθέριου επαγγέλματος ή λειτουργήμα-
τος. Παράβαση της υποχρέωσης αυτής συνιστά σπου-
δαίο λόγο καταγγελίας της σχέσης εργασίας τους εκ μέ-
ρους της ΑΕΠΠ.
Στις θέσεις της προηγούμενης παραγράφου προσλαμ-
βάνονται επιστήμονες με τριετή, τουλάχιστον, εμπειρία
στον τομέα των δημοσίων συμβάσεων, σύμφωνα με τις
διατάξεις του ν. 2190/1994, ύστερα από προκήρυξη της
ΑΕΠΠ, στην οποία εξειδικεύονται τα εκάστοτε απαιτού-
μενα τυπικά και ουσιαστικά προσόντα, σύμφωνα με τις
διατάξεις του άρθρου 2 του π.δ. 50/2001.
Εξαιρετικά, για την κάλυψη των άμεσων αναγκών της
ΑΕΠΠ κατά τα δύο (2) πρώτα έτη από τη συγκρότησή
της, μπορεί να πληρωθούν έως και δεκαπέντε (15) των
ανωτέρω θέσεων με αποσπάσεις τριετούς διάρκειας υ-
παλλήλων που κατέχουν τα ίδια τυπικά και ουσιαστικά
προσόντα από τους φορείς της παραγράφου 1 του άρ-
θρου 51 του ν. 1892/1990 (Α΄101). Οι αποσπάσεις και με-
τατάξεις του προηγούμενου εδαφίου διενεργούνται, κα-
τά παρέκκλιση κάθε αντίθετης γενικής ή ειδικής διάτα-
ξης με κοινή απόφαση του Υπουργού Δικαιοσύνης, Δια-
φάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και του κατά περί-
πτωση αρμόδιου Υπουργού, χωρίς να απαιτείται η τήρη-
ση της διαδικασίας του άρθρου 68 παράγραφος 1 του ν.
4002/2011 Το αποσπώμενο προσωπικό που καταλαμβά-
νει θέσεις ειδικού επιστημονικού προσωπικού λαμβάνει
τις αποδοχές του, σύμφωνα με το άρθρο 23 του ν.
4354/2015. Ο συνολικός χρόνος υπηρεσίας του αποσπώ-
μενου προσωπικού που έχει διανυθεί στους φορείς προ-
έλευσης και ο χρόνος που αναγνωρίστηκε ως χρόνος
προϋπηρεσίας λογίζεται ως χρόνος πραγματικής υπηρε-
σίας στην ΑΕΠΠ για τα θέματα βαθμολογικής και μισθο-
λογικής εξέλιξης και για κάθε άλλη συνέπεια.
3. Οι παρ. 2, 3, 5 και 6 του άρθρου 4 του ν. 3051/2002,
εφαρμόζονται και στο Προσωπικό της ΑΕΠΠ.
4. Συνιστάται στην ΑΕΠΠ θέση Γενικού Διευθυντή,
πλήρους και αποκλειστικής απασχόλησης, με πενταετή
θητεία, η οποία μπορεί να ανανεωθεί μία φορά με από-
φαση της ΑΕΠΠ. Η θητεία του Γενικού Διευθυντή μπορεί
να διακόπτεται πριν από τη λήξη της για λόγους που α-
νάγονται σε αδυναμία ή σε πλημμελή εκπλήρωση των
καθηκόντων του, με πράξη του Προέδρου, που εκδίδεται
ύστερα από ειδικά αιτιολογημένη απόφαση της ΑΕΠΠ.
Με τον Οργανισμό της ΑΕΠΠ της παρ. 5 του παρόντος
άρθρου καθορίζονται οι αρμοδιότητες, τα προσόντα και
ο τρόπος επιλογής του Γενικού Διευθυντή, καθώς και κά-
θε άλλο θέμα σχετικό με τα ανωτέρω.
5. Με προεδρικό διάταγμα, που εκδίδεται ύστερα από
πρόταση των Υπουργών Εσωτερικών και Διοικητικής Α-
νασυγκρότησης και Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρω-
πίνων Δικαιωμάτων, εκδίδεται Οργανισμός της ΑΕΠΠ, με
τον οποίο καθορίζονται, πέραν των θεμάτων του εδαφί-
ου β΄ της παρ. 2, η οργάνωση, η διάρθρωση των οργανι-
κών μονάδων της ΑΕΠΠ σε Διευθύνσεις, τμήματα και
γραφεία, οι αρμοδιότητες αυτών και ο τρόπος πρόσλη-
ψης ή επιλογής των διευθυντών και των προϊσταμένων
των τμημάτων και γραφείων, τα προσόντα του προσωπι-
κού, ο αριθμός των θέσεων του προσωπικού, η κατανομή
αυτών σε κλάδους και ειδικότητες, η σύσταση νέων θέ-
σεων προσωπικού και κάθε άλλο σχετικό θέμα. Μετά την
έκδοση του ως άνω προεδρικού διατάγματος, για κάθε
τροποποίηση αυτού απαιτείται προηγούμενη γνώμη της
ΑΕΠΠ.
Άρθρο 358
Νομική Υπηρεσία

1. Συνιστώνται πέντε (5) θέσεις Νομικών Συμβούλων,
στις οποίες προσλαμβάνονται με πάγια αντιμισθία δικη-
γόροι παρ΄ Αρείω Πάγω, οι οποίοι διαθέτουν τουλάχι-
στον δεκαετή εμπειρία και εξειδίκευση στο αντικείμενο
του δικαίου των δημοσίων συμβάσεων, σύμφωνα με τις
διατάξεις του άρθρου 355 παράγραφος 1 εδάφιο δεύτε-
ρο του ν. 1649/1986 (Α` 149), και του άρθρου 9 παρ. 10
περίπτωση γ΄ του ν. 4354/2015, κατόπιν πρόσκλησης εκ-
δήλωσης ενδιαφέροντος, που εκδίδει η ΑΕΠΠ στην ο-
ποία προσδιορίζονται τα ειδικότερα προσόντα και ο τρό-
πος απόδειξης τους για την κατάληψη της συγκεκριμέ-
νης θέσης. Για τον καθορισμό των αποδοχών των Νομι-
κών Συμβούλων εφαρμόζεται η παρ. 10 του άρθρου 9
του ν. 4354/2015.
Οι Νομικοί Σύμβουλοι είναι πλήρους και αποκλειστικής
απασχόλησης και δεν μπορεί να αναλαμβάνουν υποθέ-
σεις από οποιονδήποτε άλλο. Παράβαση της υποχρέω-
σης αυτής συνιστά λόγο καταγγελίας της έμμισθης ε-
ντολής των εκ μέρους της ΑΕΠΠ.
2. Με τον Οργανισμό της ΑΕΠΠ της παρ. 5 του άρθρου
357 ρυθμίζονται τα θέματα οργάνωσης και λειτουργίας
της Νομικής Υπηρεσίας.
Άρθρο 359
Έκθεση πεπραγμένων

Η ΑΕΠΠ συντάσσει το πρώτο τρίμηνο κάθε έτους έκ-
θεση πεπραγμένων προς τους Υπουργούς Οικονομίας,
Ανάπτυξης και Τουρισμού και Δικαιοσύνης, Διαφάνειας
και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων κοινοποιούμενη προς την
Ενιαία Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Συμβάσεων, όπου,
μεταξύ άλλων, καταθέτει προτάσεις για τη βελτίωση του
νομοθετικού πλαισίου των δημοσιών συμβάσεων και ι-
δίως της διαδικασίας εξέτασης των προδικαστικών προ-
σφυγών. Στην έκθεση αυτή επισυνάπτεται αναλυτικός
πίνακας με τις αναθέτουσες αρχές που δεν συμμορφώ-
νονται με τις αποφάσεις της. Η έκθεση αυτή, αφού κοι-
νοποιηθεί, αναρτάται στην ιστοσελίδα της ΑΕΠΠ.
ΤΜΗΜΑ ΙΙ
ΠΡΟΣΦΥΓΗ ΕΝΩΠΙΟΝ ΤΗΣ ΑΡΧΗΣ
ΕΞΕΤΑΣΗΣ ΠΡΟΔΙΚΑΣΤΙΚΩΝ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ
ΜΕΡΟΣ Α΄
ΠΡΟΔΙΚΑΣΤΙΚΗ ΠΡΟΣΦΥΓΗ ΚΑΤΑ ΠΡΑΞΕΩΝ ΠΟΥ
ΕΚΔΙΔΟΝΤΑΙ ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΣΥΝΑΨΗ
ΤΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗΣ
Άρθρο 360
Δικαίωμα άσκησης προσφυγής

1. Κάθε ενδιαφερόμενος ο οποίος έχει ή είχε συμφέ-
ρον να του ανατεθεί συγκεκριμένη σύμβαση του νόμου
αυτού και έχει ή είχε υποστεί ή ενδέχεται να υποστεί ζη-
μία από εκτελεστή πράξη ή παράλειψη της αναθέτουσας
αρχής κατά παράβαση της νομοθεσίας της Ευρωπαϊκής
Ένωσης ή της εσωτερικής νομοθεσίας, υποχρεούται,
πριν από την υποβολή των προβλεπόμενων στον Τίτλο 3
ένδικων βοηθημάτων, να ασκήσει προδικαστική προσφυ-
γή ενώπιον της ΑΕΠΠ κατά της σχετικής πράξης ή παρά-
λειψης της αναθέτουσας αρχής.
2. Η άσκηση της προδικαστικής προσφυγής αποτελεί
προϋπόθεση για την άσκηση των ένδικων βοηθημάτων
του Τίτλου 3 κατά των εκτελεστών πράξεων ή παραλεί-
ψεων των αναθετουσών αρχών.
3. Δεν επιτρέπεται η άσκηση άλλης διοικητικής προ-
σφυγής κατά των εκτελεστών πράξεων ή παραλείψεων
της αναθέτουσας αρχής κατά τη διαδικασία της ανάθε-
σης δημόσιων συμβάσεων εκτός από την προδικαστική
προσφυγή της παραγράφου 1.
Άρθρο 361
Προθεσμία άσκησης της προσφυγής

1. Σε περίπτωση προσφυγής κατά πράξης της αναθέ-
τουσας αρχής, η προθεσμία για την άσκηση της προδικα-
στικής προσφυγής είναι:
(α) δέκα (10) ημέρες από την κοινοποίηση της προ-
σβαλλόμενης πράξης στον ενδιαφερόμενο οικονομικό
φορέα αν η πράξη κοινοποιήθηκε με ηλεκτρονικά μέσα ή
τηλεομοιοτυπία ή
(β) δεκαπέντε (15) ημέρες από την κοινοποίηση της
προσβαλλόμενης πράξης στον ενδιαφερόμενο οικονομι-
κό φορέα, αν χρησιμοποιήθηκαν άλλα μέσα επικοινω-
νίας, άλλως,
(γ) δέκα (10) ημέρες από την πλήρη, πραγματική ή τεκ-
μαιρόμενη, γνώση της πράξης που βλάπτει τα συμφέρο-
ντα του ενδιαφερόμενου οικονομικού φορέα. Ειδικά για
την άσκηση προσφυγής κατά προκήρυξης, η πλήρης
γνώση αυτής τεκμαίρεται μετά την πάροδο δεκαπέντε
(15) ημερών από τη δημοσίευση στο ΚΗΜΔΗΣ.
2. Σε περίπτωση παράλειψης, η προθεσμία για την ά-
σκηση της προδικαστικής προσφυγής είναι δεκαπέντε
(15) ημέρες από την επομένη της συντέλεσης της προ-
σβαλλόμενης παράλειψης.
Άρθρο 362
Άσκηση προσφυγής - Άσκηση παρέμβασης

1. Η προδικαστική προσφυγή κατατίθεται ηλεκτρονικά
στην ΑΕΠΠ και περιέχει τις νομικές και πραγματικές αι-
τιάσεις που δικαιολογούν το αίτημά της.
2. Στον Κανονισμό Εξέτασης Προδικαστικών Προσφυ-
γών της παρ. 7 του άρθρου 365 μπορεί να προβλέπεται
ότι η προσφυγή υποβάλλεται υποχρεωτικά με τη χρήση
τυποποιημένου εντύπου το οποίο θα υποβάλλεται κατά
τα ειδικότερα οριζόμενα στην παρ. 1.
3. Κάθε ενδιαφερόμενος, του οποίου επηρεάζονται τα
συμφέροντα, δικαιούται να ασκήσει, εντός αποκλειστι-
κής προθεσμίας δέκα (10) ημερών από την κοινοποίηση
σε αυτόν της προσφυγής, σύμφωνα με την παράγραφος
1του άρθρου 365, παρέμβαση ενώπιον της ΑΕΠΠ, σύμ-
φωνα με την παράγραφο 1 και κατά τα ειδικότερα οριζό-
μενα στον Κανονισμό Εξέτασης Προδικαστικών Προ-
σφυγών, για τη διατήρηση της ισχύος της προσβαλλόμε-
νης πράξης, προσκομίζοντας όλα τα κρίσιμα έγγραφα
που έχει στη διάθεσή του.
4. Δεν επιτρέπεται η άσκηση προδικαστικής προσφυ-
γής κατά απόφασης της ΑΕΠΠ, η οποία δέχεται εν όλω ή
εν μέρει προσφυγή άλλου προσώπου.
Άρθρο 363
Παράβολο

1. Για το παραδεκτό της άσκησης της προδικαστικής
προσφυγής κατατίθεται παράβολο από τον προσφεύγο-
ντα υπέρ του Δημοσίου, το ύψος του οποίου ανέρχεται
σε ποσοστό 0,50 τοις εκατό (0,50%) της προϋπολογι-
σθείσας αξίας (χωρίς Φ.Π.Α.) της σχετικής σύμβασης. Το
ύψος του παραβόλου δεν μπορεί να είναι κατώτερο των
εξακοσίων (600) ευρώ ούτε ανώτερο των δεκαπέντε χι-
λιάδων (15.000) ευρώ. Αν τα έγγραφα της σύμβασης δεν
προκύπτει η προϋπολογισθείσα αξία της, για το παραδε-
κτό της άσκησης της προδικαστικής προσφυγής, κατατί-
θεται παράβολο ύψους εξακοσίων (600) ευρώ.
2. Εάν από τα έγγραφα της σχετικής σύμβασης παρέ-
χεται η δυνατότητα υποβολής προσφοράς για τμήμα ή
τμήματα της σύμβασης, το ύψος του παραβόλου υπολο-
γίζεται επί της αξίας του τμήματος ή των τμημάτων της
σύμβασης σχετικά με τα οποία ασκείται η προδικαστική
προσφυγή.
3. Το ύψος του ποσοστού και τα ανώτατα και κατώτα-
τα όρια του ποσού του παραβόλου μπορούν να αναπρο-
σαρμόζονται με προεδρικό διάταγμα, ύστερα από πρότα-
ση των Υπουργών Οικονομικών και Δικαιοσύνης, Διαφά-
νειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
4. Με τον Κανονισμό Εξέτασης Προδικαστικών Προ-
σφυγών της παρ. 7 του άρθρου 365 ορίζεται ο τρόπος
και ο χρόνος κατάθεσης και είσπραξης του παραβόλου
και ο τρόπος απόδειξης της είσπραξής του.
5. Το παράβολο του παρόντος άρθρου επιστρέφεται
στον προσφεύγοντα σε περίπτωση ολικής ή μερικής α-
ποδοχής της προσφυγής του. Επίσης, επιστρέφεται
στον προσφεύγοντα και στην περίπτωση που η αναθέ-
τουσα αρχή ανακαλεί την προσβαλλόμενη πράξη ή προ-
βαίνει στην οφειλόμενη ενέργεια πριν από την έκδοση
της απόφασης της ΑΕΠΠ επί της προσφυγής.
Άρθρο 364
Ανασταλτικό αποτέλεσμα

Η προθεσμία για την άσκηση της προδικαστικής προ-
σφυγής και η άσκησή της κωλύουν τη σύναψη της σύμ-
βασης επί ποινή ακυρότητας, η οποία διαπιστώνεται με
απόφαση της ΑΕΠΠ μετά από άσκηση προσφυγής, σύμ-
φωνα με το άρθρο 368. Κατά τα λοιπά, η άσκηση της
προδικαστικής προσφυγής δεν κωλύει την πρόοδο της
διαγωνιστικής διαδικασίας, με την επιφύλαξη των παρα-
γράφων 1 και 2 του άρθρου 366.
Άρθρο 365
Διαδικασία εξέτασης της προσφυγής

1. Μετά την κατάθεση της προδικαστικής προσφυγής,
η ΑΕΠΠ καταχωρίζει αυθημερόν την προσφυγή. Το αρ-
γότερο την επόμενη της καταχώρισης εργάσιμη ημέρα,
η ΑΕΠΠ, σύμφωνα με τα ειδικότερα οριζόμενα στον Κα-
νονισμό Εξέτασης Προδικαστικών Προσφυγών, κοινο-
ποιεί την προσφυγή στην αναθέτουσα αρχή και την κα-
λεί:
(α) να κοινοποιήσει την προσφυγή το αργότερο εντός
πέντε (5) ημερών σε κάθε ενδιαφερόμενο τρίτο ο οποίος
μπορεί να θίγεται από αποδοχή της προσφυγής, προκει-
μένου να ασκήσει το δικαίωμα παρέμβασής του στη δια-
δικασία εξέτασης της προσφυγής, σύμφωνα με την παρ.
3 του άρθρου 362, και
(β) να διαβιβάσει στην ΑΕΠΠ, το αργότερο εντός δέκα
(10) ημερών από την ημέρα κοινοποίησης, τον πλήρη φά-
κελο της υπόθεσης, τις απόψεις της επί της προσφυγής
και τα αποδεικτικά κοινοποίησης την περίπτωση α΄ της
παρ. 1, στους ενδιαφερόμενους τρίτους της. Η αναθέ-
τουσα αρχή μπορεί στις απόψεις της να παραθέσει αρχι-
κή ή συμπληρωματική αιτιολογία της προσβαλλόμενης
με την προδικαστική προσφυγή πράξης.
Η παράλειψη κοινοποίησης σε ενδιαφερόμενο τρίτο
και η μη διαβίβαση προς την ΑΕΠΠ του φακέλου της υ-
πόθεσης και των απόψεων της αναθέτουσας αρχής συνι-
στούν ιδιαίτερο πειθαρχικό αδίκημα των αρμόδιων για
τις ενέργειες αυτές υπαλλήλων.
2. Σε περίπτωση μη αποστολής του φακέλου από την
αναθέτουσα αρχή, σύμφωνα με την περίπτωση β΄ της
προηγούμενης παραγράφου, η ΑΕΠΠ μπορεί να συνάγει
τεκμήριο ομολογίας της αναθέτουσας αρχής για την
πραγματική βάση των ισχυρισμών του προσφεύγοντος.
Το ίδιο τεκμήριο μπορεί να θεωρηθεί ότι συντρέχει και αν
τα στοιχεία τα οποία έχουν αποσταλεί από την αναθέ-
τουσα αρχή είναι, κατά την κρίση της ΑΕΠΠ, ελλιπή και
δεν επαρκούν για τον έλεγχο του βασίμου των προβαλ-
λόμενων αιτιάσεων.
3. Η ΑΕΠΠ, εφόσον κρίνει ότι η παράλειψη αποστολής
των αναφερόμενων στην παράγραφο 1 στοιχείων ή η κα-
θυστερημένη αποστολή τους είναι αδικαιολόγητη, καθι-
στά, δε, ιδιαιτέρως δυσχερή την ουσιαστική παροχή προ-
δικαστικής προστασίας, μπορεί, με την απόφαση επί της
προσφυγής, σταθμίζοντας τις συντρέχουσες σε κάθε πε-
ρίπτωση συνθήκες, να επιβάλει αυτεπαγγέλτως χρηματι-
κή κύρωση στην αναθέτουσα αρχή. Το ποσό της κύρω-
σης αυτής μπορεί να ανέρχεται από εκατό (100) μέχρι
πεντακόσια (500) ευρώ, κατ’ εκτίμηση των περιστάσεων
και αναλόγως της βαρύτητας της παράβασης, και κατα-
βάλλεται μία φορά για κάθε στάδιο της διαδικασίας ανά-
θεσης και αποτελεί έσοδο του Κρατικού Προϋπολογι-
σμού. Μνεία της κύρωσης αυτής γίνεται στον ατομικό
φάκελο του υπεύθυνου της καθυστέρησης ή ελλιπούς α-
ποστολής ή μη αποστολής του φακέλου και των απόψε-
ων της υπηρεσίας υπαλλήλου. Με τον Κανονισμό Εξέτα-
σης Προδικαστικών Προσφυγών της παρ. 7 ορίζεται ο
τρόπος και χρόνος κατάθεσης και είσπραξης της χρημα-
τικής κύρωσης, ο τρόπος απόδειξης της είσπραξής της,
καθώς και κάθε άλλη αναγκαία λεπτομέρεια.
4. Με πράξη του προεδρεύοντος του κλιμακίου ορίζε-
ται η ημέρα και η ώρα συζήτησης της προσφυγής, η ο-
ποία δεν μπορεί να απέχει περισσότερο από σαράντα
(40) ημέρες από την ημερομηνία κατάθεσης της προσφυ-
γής. Η πράξη αυτή κοινοποιείται το αργότερο δέκα (10)
ημέρες πριν από τη συζήτηση της προσφυγής στον προ-
σφεύγοντα, στην αναθέτουσα αρχή κατά της οποίας α-
σκείται η προσφυγή και σε εκείνους οι οποίοι έχουν α-
σκήσει παρέμβαση.
5. Το αργότερο είκοσι (20) ημέρες από την κατάθεση
την προσφυγής, η ΑΕΠΠ ελέγχει τη συμμόρφωση της α-
ναθέτουσας αρχής με την παρ. 1(α). Εάν διαπιστώσει ότι
η αναθέτουσα αρχή δεν εκπλήρωσε την υποχρέωση της
παρ. 1(α), η κοινοποίηση γίνεται με μέριμνα της ΑΕΠΠ,
έτσι ώστε οι ενδιαφερόμενοι να ασκήσουν παρέμβαση,
σύμφωνα με την παρ. 3 του άρθρου 362.
6. Οι αποφάσεις της ΑΕΠΠ κοινοποιούνται στους εν-
διαφερομένους και αναρτώνται στην ιστοσελίδα της, τη-
ρουμένων των ρυθμίσεων του ν. 2472/1997 και του Κα-
νονισμού (ΕΚ) αρ. 45/2001 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλί-
ου και του Συμβουλίου της 18ης Δεκεμβρίου 2000 (ΕΕ L
8 της 23.11.1995), ως προς την προστασία των προσωπι-
κών δεδομένων .
7. Με προεδρικό διάταγμα, που εκδίδεται ύστερα από
πρόταση του Υπουργού Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Αν-
θρωπίνων Δικαιωμάτων, εκδίδεται «Κανονισμός Εξέτα-
σης Προδικαστικών Προσφυγών» ενώπιον της ΑΕΠΠ, με
τον οποίο ρυθμίζεται κάθε θέμα που αφορά τον τρόπο
λειτουργίας της και ιδίως την ενώπιόν της διαδικασία,
στην οποία συμπεριλαμβάνονται οι ειδικότερες προθε-
σμίες που δεν ρυθμίζονται στον παρόντα νόμο, οι ειδικό-
τεροι κανόνες σύγκλησης της ΑΕΠΠ, ο ορισμός και τα
καθήκοντα εισηγητών και γραμματέα, ο τρόπος και τα
διαδικαστικά και τεχνικά θέματα που αφορούν την άσκη-
ση των προσφυγών και των παρεμβάσεων, τις επιδόσεις
και κοινοποιήσεις εγγράφων, την κλήση των μερών, την
εκπροσώπηση τους κατά την ενώπιον της ΑΕΠΠ διαδικα-
σία, το σχηματισμό φυσικού και ηλεκτρονικού αρχείου,
καθώς και οι ειδικότεροι κανόνες διεξαγωγής της διαδι-
κασίας ενώπιον της ΑΕΠΠ και λήψης των αποφάσεων α-
πό αυτήν, και κάθε άλλο σχετικό θέμα.
8. Οι προθεσμίες του παρόντος άρθρου είναι αποκλει-
στικές.
Άρθρο 366
Προσωρινά μέτρα

1. Η ΑΕΠΠ, μπορεί, ύστερα από αίτημα του προσφεύ-
γοντος ή αυτεπαγγέλτως και μετά από κλήση της αναθέ-
τουσας αρχής προ τριών (3) ημερών, να εκδώσει πράξη
αναστολής εκτέλεσης της προσβαλλόμενης πράξης και
να ορίσει τα κατάλληλα μέτρα έως ότου αποφανθεί για
την προσφυγή και, πάντως, όχι πέραν της προθεσμίας
που ορίζεται στην παράγραφο 1 του άρθρου 367 για την
έκδοση της απόφασής της.
2. Με την απόφαση της προηγούμενης παραγράφου
μπορεί να διατάσσονται προσωρινά μέτρα για να επα-
νορθωθεί η εικαζόμενη παράβαση ή να αποτραπεί η ζη-
μία των θιγόμενων συμφερόντων, στα οποία συμπερι-
λαμβάνονται μέτρα που αναστέλλουν τη διαδικασία ανά-
θεσης δημόσιας σύμβασης ή την εκτέλεση οποιασδήπο-
τε απόφασης λαμβάνει η αναθέτουσα αρχή.
3. Η ΑΕΠΠ μπορεί να αποφασίσει να μην χορηγηθούν
τα προσωρινά μέτρα της προηγούμενης παραγράφου αν
κρίνει ότι, ύστερα από στάθμιση όλων των συμφερόντων
που ενδέχεται να ζημιωθούν, καθώς και του δημόσιου
συμφέροντος, οι πιθανές αρνητικές συνέπειες από τη
χορήγηση των προσωρινών μέτρων είναι περισσότερες
από τα οφέλη. Η απόφαση να μη χορηγηθούν προσωρινά
μέτρα δεν θίγει τις λοιπές αξιώσεις που προβάλλει το
πρόσωπο που έχει ζητήσει τη χορήγηση των εν λόγω μέ-
τρων.
Άρθρο 367
Διαδικασία λήψης απόφασης -
συνέπειες αποφάσεων ΑΕΕΠ

1. Η ΑΕΠΠ αποφαίνεται αιτιολογημένα επί της βασιμό-
τητας των προβαλλόμενων πραγματικών και νομικών ι-
σχυρισμών της προσφυγής και των ισχυρισμών της ανα-
θέτουσας αρχής και, σε περίπτωση παρέμβασης, των ι-
σχυρισμών του παρεμβαίνοντος και δέχεται (εν όλω ή εν
μέρει) ή απορρίπτει την προσφυγή με απόφασή της, η ο-
ποία εκδίδεται μέσα σε αποκλειστική προθεσμία είκοσι
(20) ημερών από την ημέρα εξέτασης της προσφυγής.
2. Επί αποδοχής προσφυγής κατά πράξης ακυρώνεται
ολικώς ή μερικώς η προσβαλλόμενη πράξη, ενώ επί απο-
δοχής προσφυγής κατά παράλειψης, ακυρώνεται η πα-
ράλειψη και η υπόθεση αναπέμπεται στην αναθέτουσα
αρχή για να προβεί αυτή στην οφειλόμενη ενέργεια.
3. Οι αναθέτουσες αρχές υποχρεούνται να συμμορφώ-
νονται με τις αποφάσεις της ΑΕΠΠ.
4. Οι αποφάσεις της ΑΕΠΠ υπόκεινται αποκλειστικά
στα ένδικα βοηθήματα που προβλέπονται στον Τίτλο 3
του παρόντος Βιβλίου.
ΜΕΡΟΣ Β ΄
ΠΡΟΔΙΚΑΣΤΙΚΗ ΠΡΟΣΦΥΓΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΗΡΥΞΗ
ΑΚΥΡΟΤΗΤΑΣ ΤΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗΣ
Άρθρο 368
Κήρυξη ακυρότητας της σύμβασης

Με την επιφύλαξη του άρθρου 370 και της παραγρά-
φου 2 του άρθρου 371, η ΑΕΠΠ αποφασίζει να κηρύξει
την ακυρότητα σύμβασης που έχει συναφθεί, εάν διαπι-
στώσει ότι:
(α) η αναθέτουσα αρχή έχει αναθέσει τη σύμβαση χω-
ρίς προηγούμενη δημοσίευση προκήρυξης στην Επίσημη
Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στις περιπτώσεις
που αυτή απαιτείται, κατά παράβαση των ευρωπαϊκών
και εθνικών κανόνων δημόσιων συμβάσεων· ή
(β) αν δεν τηρήθηκε η υποχρέωση αναστολής της σύ-
ναψης, σύμφωνα με το άρθρο 364· ή
(γ) σε περίπτωση σύναψης συμφωνίας - πλαίσιο και ε-
φαρμογής δυναμικού συστήματος αγορών όταν παρα-
βιάζονται οι υποχρεώσεις που προκύπτουν είτε από τις
περιπτώσεις α΄ και β΄ της παραγράφου 2, την περίπτωση
α΄ της παραγράφου 4, τις παραγράφους 5 και 6 του άρ-
θρου 33 και την παράγραφο 5 του άρθρου 39 είτε από τις
περιπτώσεις α΄ και β΄ της παραγράφου 2, την περίπτωση
α΄ της παραγράφου 4, τις παραγράφους 5 και 6 του άρ-
θρου 270 και την παράγραφο 2 του άρθρου 273, κατά πε-
ρίπτωση.
Άρθρο 369
Κήρυξη ακυρότητας - Διαδικασία

1. Η ΑΕΠΠ αποφασίζει να κηρύξει την ακυρότητα σύμ-
βασης, σύμφωνα με το άρθρο 368 ύστερα από προδικα-
στική προσφυγή ενδιαφερόμενου οικονομικού φορέα η
οποία ασκείται εντός των προθεσμιών της παρ. 2 του πα-
ρόντος άρθρου. Τα άρθρα 360, 362, 363 και 365 εφαρμό-
ζονται αναλόγως στην περίπτωση αυτή.
2. Η προσφυγή ασκείται μέσα σε προθεσμία τριάντα
(30) ημερών, από την επομένη της δημοσίευσης της από-
φασης κατά τα άρθρα 64, 65, 66, 122 ή 294, 295, 296 κα-
τά περίπτωση, εφόσον στη δημοσίευση περιλαμβάνεται
αιτιολογία για τη σύναψη της σύμβασης χωρίς δημοσίευ-
ση προκήρυξης ή από την επομένη της ενημέρωσης των
ενδιαφερομένων με άλλον τρόπο. Στην ενημέρωση αυτή
πρέπει να εκτίθενται οι πληροφορίες που περιλαμβάνο-
νται στην παρ. 2 του άρθρου 70 ή στην παρ. 2 του άρ-
θρου 300, αντίστοιχα. Η προσφυγή δεν μπορεί σε καμιά
περίπτωση να ασκηθεί μετά την πάροδο έξι (6) μηνών α-
πό την επομένη της σύναψης της σύμβασης.
3. Η διαδικασία προσφυγής της παραγράφου 1 δεν ε-
φαρμόζεται, σε περίπτωση σύναψης συμφωνίας πλαίσιο
και εφαρμογής δυναμικού συστήματος αγορών, όταν πα-
ραβιάζονται οι υποχρεώσεις που προκύπτουν είτε από
τις περιπτώσεις α΄ και β΄ της παρ. 2, την περίπτωση α΄
της παρ. 4, τις παραγράφους 5 και 6 του άρθρου 33 και
την παρ. 5 του άρθρου 39 είτε από τις περιπτώσεις α΄ και
β΄ της παρ. 2, την περίπτωση α΄ της παρ. 4, τις παρα-
γράφους 5 και 6 του άρθρου 270 και την παρ. 2 του άρ-
θρου 273, κατά περίπτωση, αν η αναθέτουσα αρχή έχει
αποστείλει την απόφαση ανάθεσης μαζί με συνοπτική
έκθεση των λόγων της παρ. 2 του άρθρου 70 ή της παρ.
2 του άρθρου 300, αντίστοιχα, στους ενδιαφερόμενους
προσφέροντες, αναφέροντας τις προθεσμίες αναστολής
σύναψης της σύμβασης και εφαρμόσει δεκαήμερη του-
λάχιστον προθεσμία αναστολής της σύναψης, από την ε-
πομένη της αποδεδειγμένης παραλαβής της απόφασης
από τους ενδιαφερόμενους προσφέροντες.
4. Η κατάθεση της προσφυγής του παρόντος άρθρου
αναστέλλει την εκτέλεση της σύμβασης έως την έκδοση
απόφασης ΑΕΠΠ, εκτός εάν γίνει δεκτό αίτημα προσωρι-
νής προστασίας της αναθέτουσας αρχής που ασκείται
κατ’ ανάλογη εφαρμογή του άρθρου 366.
Άρθρο 370
Δυνατότητα μη κήρυξης ακυρότητας της σύμβασης.
Επιτακτικοί λόγοι δημοσίου συμφέροντος -
Εναλλακτικές κυρώσεις

1. Η ΑΕΠΠ μπορεί να μην κηρύξει την ακυρότητα σύμ-
βασης η οποία έχει ανατεθεί παράνομα για τους λόγους
που αναφέρονται στο άρθρο 368, εάν διαπιστώσει ότι ε-
πιτακτικοί λόγοι δημοσίου συμφέροντος επιβάλλουν τη
διατήρηση των αποτελεσμάτων της σύμβασης.
2. Οικονομικά συμφέροντα τα οποία συνδέονται άμε-
σα με τη σύμβαση δεν συνιστούν επιτακτικό λόγο δημο-
σίου συμφέροντος. Τέτοια συμφέροντα είναι μεταξύ άλ-
λων, τα έξοδα λόγω καθυστέρησης στην εκτέλεση της
σύμβασης, τα έξοδα λόγω της κίνησης νέας διαγωνιστι-
κής διαδικασίας, τα έξοδα λόγω αλλαγής του οικονομι-
κού φορέα ο οποίος εκτελεί τη σύμβαση και τα έξοδα
των νομικών υποχρεώσεων λόγω της κήρυξης της σύμ-
βασης ως ανενεργού. Η ύπαρξη οικονομικών συμφερό-
ντων για τη διατήρηση των αποτελεσμάτων μιας σύμβα-
σης θεωρείται ως επιτακτικός λόγος εφόσον σε εξαιρε-
τικές περιστάσεις η ακυρότητα θα οδηγούσε σε δυσανά-
λογες συνέπειες.
3. Αν η ΑΕΠΠ αποφασίσει, σύμφωνα με την παράγρα-
φο 1 να μην κηρύξει την ακυρότητα σύμβασης η οποία
συνάφθηκε παράνομα για τους λόγους που αναφέρονται
στο άρθρο 368, επιβάλλει πρόστιμο στην αναθέτουσα
αρχή, το ύψος του οποίου καθορίζεται στη σχετική από-
φαση. Η ΑΕΠΠ έχει διακριτική ευχέρεια να καθορίσει το
ύψος του προστίμου λαμβάνοντας υπόψη τη σοβαρότη-
τα της παράβασης, τη συμπεριφορά της αναθέτουσας
αρχής και τη διάρκεια της σύμβασης. Το ύψος του προ-
στίμου δεν μπορεί να υπερβαίνει το 10% της αξίας της
σύμβασης, μη συμπεριλαμβανομένου του ΦΠΑ. Με ειδι-
κή απόφαση της ΑΕΠΠ, το πρόστιμο περιέρχεται στον
αιτούντα.
Άρθρο 371
Συνέπειες κήρυξης ακυρότητας της σύμβασης

1. Αν η ΑΕΠΠ κηρύξει σύμβαση άκυρη, σύμφωνα με το
άρθρο 368, η ακυρότητα έχει αναδρομική ισχύ με την ε-
πιφύλαξη εφαρμογής της παρ. 2. Οι αξιώσεις των μερών
διέπονται από τις διατάξεις περί αδικαιολόγητου πλουτι-
σμού και οι σχετικές διαφορές εκδικάζονται από το αρ-
μόδιο δικαστήριο, σύμφωνα με τις γενικές διατάξεις. Αν
ο ανάδοχος γνώριζε ή όφειλε να γνωρίζει την ακυρότη-
τα της σύμβασης, δεν γεννάται έναντι της Διοίκησης α-
ξίωσή του, κατά τις διατάξεις περί αδικαιολόγητου πλου-
τισμού ή η εν λόγω αξίωσή του ικανοποιείται μόνο εν μέ-
ρει.
2. Η ΑΕΠΠ εκτιμώντας το στάδιο εκτέλεσης της σύμ-
βασης, τη σοβαρότητα της παράβασης και τη συμπερι-
φορά της αναθέτουσας αρχής, μπορεί να κηρύξει την α-
κυρότητα μόνο του ανεκτέλεστου τμήματος της σύμβα-
σης. Στην περίπτωση αυτή, η ΑΕΠΠ, λαμβάνοντας υπό-
ψη τη σοβαρότητα της παράβασης, τη συμπεριφορά της
αναθέτουσας αρχής και τη διάρκεια της σύμβασης επι-
βάλλει πρόστιμο στην αναθέτουσα αρχή, το ύψος του ο-
ποίου καθορίζεται στη σχετική απόφαση και δεν μπορεί
να υπερβαίνει το 10% της αξίας της σύμβασης, μη συ-
μπεριλαμβανομένου του ΦΠΑ. Με ειδική απόφαση της Α-
ΕΠΠ, το πρόστιμο περιέρχεται στον αιτούντα.
ΤΙΤΛΟΣ 3
ΔΙΚΑΣΤΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΣΤΟ ΣΤΑΔΙΟ
ΠΟΥ ΠΡΟΗΓΕΙΤΑΙ ΤΗΣ ΣΥΝΑΨΗΣ ΤΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗΣ
Άρθρο 372
Δικαστική προστασία στο πεδίο που προηγείται
της σύναψης της σύμβασης

1. Όποιος έχει έννομο συμφέρον μπορεί να ζητήσει
την αναστολή της εκτέλεσης της απόφασης της ΑΕΠΠ
και την ακύρωσή της ενώπιον του Διοικητικού Εφετείου
της έδρας της αναθέτουσας αρχής, με τριμελή σύνθεση,
το οποίο αποφαίνεται αμετακλήτως. Δικαίωμα άσκησης
των ίδιων ενδίκων βοηθημάτων έχει και η αναθέτουσα
αρχή αν η ΑΕΠΠ κάνει δεκτή την προδικαστική προσφυ-
γή. Με τα ένδικα βοηθήματα της αίτησης αναστολής και
της αίτησης ακύρωσης λογίζονται ως συμπροσβαλλόμε-
νες με την απόφαση της ΑΕΠΠ και όλες οι συναφείς
προς την ανωτέρω απόφαση πράξεις ή παραλείψεις της
αναθέτουσας αρχής, εφόσον έχουν εκδοθεί ή συντελε-
στεί αντιστοίχως έως τη συζήτηση της αίτησης αναστο-
λής ή την πρώτη συζήτηση της αίτησης ακύρωσης. Με
την επιφύλαξη των διατάξεων του παρόντος νόμου, για
την εκδίκαση των διαφορών αυτών εφαρμόζονται ανα-
λόγως οι διατάξεις του π.δ. 18/1989 (Α΄ 8).
2. Αιτήσεις αναστολής του νόμου αυτού εκδικάζονται
από τον Πρόεδρο Εφετών του οικείου Διοικητικού Εφε-
τείου ή από τον Εφέτη που αυτός ορίζει. Σε περίπτωση ι-
διαίτερης σπουδαιότητας της υπόθεσης, ο ανωτέρω
Πρόεδρος ή Εφέτης μπορεί να εισάγουν την αίτηση σε
τριμελές συμβούλιο του δικαστηρίου, στο οποίο προε-
δρεύει ο Πρόεδρος Εφετών και μετέχει ο Εφέτης Ειση-
γητής.
3. Κατά παρέκκλιση των διατάξεων των δύο προηγού-
μενων παραγράφων, διαφορές οι οποίες προκύπτουν κα-
τά την ανάθεση συμβάσεων παραχώρησης έργων ή υπη-
ρεσιών, δημόσιων συμβάσεων οι οποίες υλοποιούνται ως
Συμπράξεις Δημόσιου-Ιδιωτικού Τομέα (Σ.Δ.Ι.Τ.), σύμφω-
να με το ν. 3389/2005 (Α΄ 232), δημόσιων συμβάσεων
που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της Οδηγίας
2014/25/ΕΕ, εκδικάζονται από το Συμβούλιο της Επικρα-
τείας. Ομοίως, διαφορές οι οποίες προκύπτουν από την
ανάθεση δημόσιων συμβάσεων που εμπίπτουν στο πεδίο
εφαρμογής της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ με προϋπολογισμό
μεγαλύτερο των δεκαπέντε εκατομμυρίων (15.000.000)
ευρώ, περιλαμβανομένου του ΦΠΑ, εκδικάζονται από το
Συμβούλιο της Επικρατείας.
4. Η άσκηση της αίτησης αναστολής δεν εξαρτάται α-
πό την προηγούμενη άσκηση της αίτησης ακύρωσης.
Η αίτηση αναστολής κατατίθεται στο αρμόδιο δικαστή-
ριο μέσα σε προθεσμία δέκα (10) ημερών από την έκδο-
ση της απόφασης επί της προδικαστικής προσφυγής.
Για την άσκηση της αιτήσεως αναστολής κατατίθεται
παράβολο το ύψος του οποίου ανέρχεται σε ποσοστό
0,1% της προϋπολογισθείσας αξίας, περιλαμβανομένου
του Φ.Π.Α., το οποίο δεν μπορεί να είναι κατώτερο των
πεντακοσίων (500) ευρώ και ανώτερο των πέντε χιλιά-
δων (5.000) ευρώ. Το 1/2 του ποσού του παραβόλου κα-
ταβάλλεται κατά την κατάθεση της αιτήσεως και αν η αί-
τηση απορριφθεί ο αιτών καταδικάζεται στην καταβολή
του υπολοίπου 1/2 με την απόφαση του δικαστηρίου.
Για την είσπραξη του παραβόλου εκδίδεται αποκλει-
στικά διπλότυπο είσπραξης από τις Δημόσιες Οικονομι-
κές Υπηρεσίες, υπέρ του Ταμείου Χρηματοδοτήσεως Δι-
καστικών Κτηρίων (ΤΑ.Χ.ΔΙ.Κ.) και υπέρ του Δημοσίου,
σε ποσοστό 60% και 40% του συνολικού ύψους αντι-
στοίχως, το οποίο καταμερίζεται σε δύο αντίστοιχα
Κ.Α.Ε.. Σε περίπτωση ολικής ή μερικής αποδοχής της αι-
τήσεως αναστολής το δικαστήριο διατάσσει την απόδο-
σή του στον αιτούντα. Κατά τα λοιπά εφαρμόζεται το άρ-
θρο 36 του π.δ. 18/1989.
Με την κατάθεση της αιτήσεως αναστολής η προθε-
σμία άσκησης της αίτησης ακύρωσης διακόπτεται και αρ-
χίζει από την επίδοση της σχετικής απόφασης.
Ο διάδικος που πέτυχε υπέρ αυτού την αναστολή της
εκτέλεσης της προσβαλλόμενης πράξης, οφείλει μέσα
σε προθεσμία δέκα (10) ημερών από την επίδοση της α-
πόφασης αυτής, να ασκήσει την αίτηση ακύρωσης, δια-
φορετικά αίρεται αυτοδικαίως η ισχύς της αναστολής. Η
δικάσιμος για την εκδίκαση της αίτησης ακύρωσης δεν
πρέπει να απέχει πέραν του τριμήνου από την κατάθεση
του δικογράφου.
5. Εάν η αίτηση αναστολής γίνει δεκτή, το όργανο το
οποίο εξέδωσε την πράξη της οποίας η εκτέλεση ανα-
στέλλεται με την απόφαση μπορεί να συμμορφωθεί προς
το διατακτικό ή και το εν γένει περιεχόμενο της απόφα-
σης και να ανακαλέσει ή να τροποποιήσει κατάλληλα την
πράξη που προκάλεσε τη διαφορά. Στην περίπτωση αυ-
τή, για το κύριο ένδικο βοήθημα που ασκήθηκε, εφαρμό-
ζεται αναλόγως η παρ. 2 του άρθρου 32 του π.δ.
18/1989.
6. Αν ο ενδιαφερόμενος δεν άσκησε ή άσκησε ανεπι-
τυχώς την αίτηση αναστολής και η σύμβαση υπογράφη-
κε και ολοκληρώθηκε η εκτέλεσή της πριν από τη συζή-
τηση της αίτησης ακύρωσης, εφαρμόζεται αναλόγως η
παρ. 2 του άρθρου 32 του π.δ. 18/1989.
7. Αν το δικαστήριο ακυρώσει πράξη ή παράλειψη της
αναθέτουσας αρχής μετά τη σύναψη της σχετικής σύμ-
βασης, η τελευταία δεν θίγεται, εκτός αν πριν από τη σύ-
ναψη αυτής είχε ανασταλεί η διαδικασία σύναψης της
σύμβασης με απόφαση της ΑΕΠΠ ή με απόφαση επί αί-
τησης αναστολής ή με προσωρινή διαταγή. Στην περί-
πτωση αυτή, ο ενδιαφερόμενος δικαιούται να αξιώσει α-
ποζημίωση, σύμφωνα με τα αναφερόμενα στο άρθρο
373.
Άρθρο 373
Αξίωση αποζημίωσης

1. Ο ενδιαφερόμενος, ο οποίος αποκλείσθηκε από τη
συμμετοχή σε διαδικασίες σύναψης σύμβασης ή από τη
σύναψη αυτής, κατά παράβαση κανόνα του δικαίου της
Ευρωπαϊκής Ένωσης ή του εσωτερικού δικαίου, δικαιού-
ται να αξιώσει από την αναθέτουσα αρχή αποζημίωση,
κατ’ ανάλογη εφαρμογή των διατάξεων των άρθρων 197
και 198 Α.Κ.. Αν ο ενδιαφερόμενος αποδείξει ότι θα του
ανετίθετο η σύμβαση, αν δεν είχε εμφιλοχωρήσει η πα-
ράβαση, τότε δικαιούται αποζημίωση κατά τις γενικές
διατάξεις. Κάθε διάταξη που αποκλείει ή περιορίζει την
αξίωση αυτή δεν εφαρμόζεται.
2. Για την επιδίκαση της αποζημίωσης απαιτείται η
προηγούμενη ακύρωση της παράνομης πράξης ή παρά-
λειψης από την ΑΕΠΠ ή το αρμόδιο, σύμφωνα με το
προηγούμενο άρθρο, δικαστήριο. Η προϋπόθεση αυτή
δεν απαιτείται στην περίπτωση του άρθρου 370, της παρ.
2 του άρθρου 371 και της παρ. 7 του άρθρου 372 ή όταν,
εν γένει, δεν καθίσταται εφικτή η δικαστική κήρυξη της
ακυρότητας για λόγους μη συνδεόμενους με παραλεί-
ψεις του ενδιαφερομένου.
ΤΙΤΛΟΣ 4
ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΑΡΧΩΝ
ΜΕ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ
Άρθρο 374
Συνεργασία των ελληνικών αρχών
με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή

1. Όταν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, θεωρώντας ότι έχει
διαπραχθεί σοβαρή παράβαση των διατάξεων του δικαί-
ου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι οποίες ρυθμίζουν τη δια-
δικασία σύναψης συμβάσεων του νόμου αυτού, ζητεί την
άρση αυτής, η υπηρεσία του αρμόδιου Υπουργείου που
παρέλαβε τη γνωστοποίηση διαβιβάζει μέσα σε είκοσι
μία (21) ημέρες στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή τα ακόλουθα
στοιχεία:
α) βεβαίωση ότι η παράβαση διορθώθηκε ή
β) αιτιολογημένη απάντηση με την οποία εξηγεί για
ποιο λόγο δεν έγινε καμιά διορθωτική ενέργεια ή
γ) γνωστοποίηση ότι η διαδικασία σύναψης της υπόψη
σύμβασης έχει ανασταλεί είτε με πρωτοβουλία της ανα-
θέτουσας αρχής είτε ύστερα από προσφυγή ενώπιον της
ΑΕΠΠ, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 364 είτε με
απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας επί αίτησης
αναστολής, σύμφωνα με το άρθρο 372.
2. Η αναθέτουσα αρχή υποχρεούται μέσα σε δέκα (10)
ημέρες από τότε που θα της ζητηθεί από την υπηρεσία
του Υπουργείου που είναι αρμόδια να παράσχει τις πλη-
ροφορίες της προηγούμενης παραγράφου να αποστείλει
σε αυτή κάθε σχετικό με την πιθανολογούμενη παράβα-
ση στοιχείο.
3. Αν, σύμφωνα με την παρ. 1β γνωστοποιηθεί στην
Ευρωπαϊκή Επιτροπή ότι δεν έγινε καμία διορθωτική ε-
νέργεια λόγω εκκρεμούς δικαστικής προσφυγής, η υπη-
ρεσία του αρμόδιου Υπουργείου ενημερώνει την Ευρω-
παϊκή Επιτροπή για το αποτέλεσμα της δίκης, όταν αυτό
γίνει γνωστό.
4. Αν, σύμφωνα με την παρ. 1γ γνωστοποιηθεί ότι έχει
χορηγηθεί αναστολή, η υπηρεσία του αρμόδιου Υπουρ-
γείου γνωστοποιεί στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή την ανά-
κληση της αναστολής ή την έναρξη νέας διαδικασίας σύ-
ναψης σύμβασης που συνδέεται στο σύνολό της ή κατά
ένα μέρος με την προηγούμενη διαδικασία. Η νέα αυτή
γνωστοποίηση πρέπει να βεβαιώνει ότι η πιθανολογού-
μενη παράβαση έχει διορθωθεί ή να περιέχει αιτιολογη-
μένη απάντηση και να εξηγεί για ποιο λόγο δεν έγινε κα-
μία διορθωτική ενέργεια.
5. Οι υπηρεσίες των αρμόδιων Υπουργείων διαβιβά-
ζουν στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή την 1η Μαΐου κάθε έ-
τους πληροφοριακά στοιχεία σχετικά με τα ένδικα βοη-
θήματα παροχής δικαστικής προστασίας κατά τον παρό-
ντα νόμο. Οι αναθέτουσες αρχές οφείλουν να διαβιβά-
ζουν στο αρμόδιο Υπουργείο τα απαιτούμενα για την ε-
νημέρωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στοιχεία, τα ο-
ποία καθορίζονται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε συ-
νεννόηση με τη Συμβουλευτική Επιτροπή για τις συμβά-
σεις του Δημοσίου.
6. Ως αρμόδιο Υπουργείο, κατά την έννοια του παρό-
ντος άρθρου, νοείται το Υπουργείο Υποδομών, Μεταφο-
ρών και Δικτύων για τις συμβάσεις δημόσιων έργων, και
το Υπουργείο Ανάπτυξης, Ανταγωνιστικότητας και Ναυ-
τιλίας για τις συμβάσεις κρατικών προμηθειών και υπη-
ρεσιών.
ΒΙΒΛΙΟ V
ΤΕΛΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ
Άρθρο 375
Τροποποιούμενες διατάξεις

1. Στο άρθρο 50 του ν. 4339/2015 (Α΄ 133), η παράγρα-
φος 3 αντικαθίσταται ως εξής:
«Η οικονομική διαχείριση γίνεται, σύμφωνα με τον πα-
ρόντα νόμο και τον Κανονισμό Οικονομικής Διαχείρισης
του Ε.Κ.Ο.Μ.Ε..»
2. Στο άρθρο 130 του ν. 4270/2014 (Α΄ 143), το δεύτε-
ρο εδάφιο αντικαθίσταται ως εξής:
«Ειδικά για τις συμβάσεις προμηθειών και υπηρεσιών
που αφορούν σε ενέργειες τεχνικής βοήθειας των συγ-
χρηματοδοτούμενων προγραμμάτων του ΕΣΠΑ και του
ΕΟΧ ή άλλων ενωσιακών ή διεθνών προγραμμάτων ή/και
ταμείων, το ανωτέρω ποσό ορίζεται σε δέκα χιλιάδες
(10.000) ευρώ. Τα ανωτέρω ποσά μπορούν να τροποποι-
ούνται με απόφαση του Υπουργού Οικονομικών.»
3. Η παρ. 3 του άρθρου 14 του ν. 4173/2013 (Α 169), ό-
πως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 11 του ν. 4324/2015
(Α΄ 44), αντικαθίσταται ως εξής:
«3. Οι όροι και οι διαδικασίες προμήθειας προγράμμα-
τος, αγορών ακινήτων, μισθώσεων ακινήτων, εκμισθώσε-
ων και κάθε άλλου ενοχικού ή εμπράγματου δικαιώματος
επί ακινήτων της Ε.Ρ.Τ. Α.Ε. καθορίζονται με κανονι-
σμούς, που καταρτίζονται από τον Διευθύνοντα Σύμβου-
λο και εγκρίνονται από το Διοικητικό Συμβούλιο.»
4. Στο άρθρο 5 του ν. 4155/2013 (Α΄ 120) η φράση το
«Τμήμα Προγραμματισμού και Στοιχείων της Διεύθυνσης
Πολιτικής Προμηθειών της Γενικής Διεύθυνσης Κρατικών
Προμηθειών της Γενικής Γραμματείας Εμπορίου» αντικα-
θίσταται από τη φράση «Διεύθυνση Ανάπτυξης και Τεχνι-
κής Στήριξης Ε.Σ.Η.Δ.Η.Σ. της Γενικής Γραμματείας Ε-
μπορίου και Προστασίας Καταναλωτή».
5. Τα άρθρα 8 και 26 του ν. 4115/2013 (Α΄ 24), αντικα-
θίστανται ως εξής:
«Άρθρο 8
Κανονισμός Οικονομικής Διαχείρισης του ΙΝΕΔΙΒΙΜ
Με κοινή απόφαση του Υπουργού Παιδείας, Έρευνας
και Θρησκευμάτων και των κατά περίπτωση συναρμό-
διων Υπουργών, που εκδίδεται κατόπιν πρότασης του Δι-
οικητικού Συμβουλίου του ΙΝΕΔΙΒΙΜ, που δίδεται εντός
τριάντα ημερών από την έναρξη ισχύος του παρόντος
και δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, κα-
ταρτίζεται ο Κανονισμός Οικονομικής Διαχείρισης. Με
τον κανονισμό αυτόν ρυθμίζονται ιδίως οι όροι και οι δια-
δικασίες αγοράς ακινήτων, παραχώρησης χρήσης ακινή-
των, μισθώσεων ακινήτων, εκμισθώσεων και γενικά μετα-
βίβασης ή απόκτησης κάθε άλλου ενοχικού η εμπράγμα-
του δικαιώματος, πλην των πωλήσεων ανταλλαγών και
ανταλλαγών ακινήτων πραγμάτων.»
«Άρθρο 26
Κανονισμός Οικονομικής Διαχείρισης Ε.Ο.Π.Π.Ε.Π.
Με απόφαση του Υπουργού Παιδείας, Έρευνας και
Θρησκευμάτων που εκδίδεται ύστερα από εισήγηση του
διοικητικού συμβουλίου του Ε.Ο.Π.Π.Ε.Π. και δημοσιεύε-
ται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, καθορίζεται ο
Κανονισμός Οικονομικής Διαχείρισης με τον οποίο ρυθ-
μίζονται ιδίως οι όροι και οι διαδικασίες αγοράς ακινή-
των, παραχωρήσεων χρήσης ακινήτων, μισθώσεων ακι-
νήτων, εκμισθώσεων και γενικά μεταβίβασης ή απόκτη-
σης κάθε άλλου ενοχικού ή εμπράγματου δικαιώματος.»
6. Στην περίπτωση α΄ της παρ. 3 του άρθρου 16 του ν.
4019/2011 (Α΄ 216) προστίθεται μετά το σημείο θθ΄, ση-
μείο ιι΄ ως εξής:
«ιι) Έναν (1) εκπρόσωπο της Αρχής με τον αναπληρω-
τή του, χωρίς δικαίωμα ψήφου».
7. Το έβδομο εδάφιο της παρ. 3 του άρθρου 4 του ν.
4013/2011 (Α΄ 204) αντικαθίσταται ως εξής:
«Για την κάλυψη των λειτουργικών αναγκών της Αρ-
χής στις συμβάσεις που υπάγονται στον παρόντα νόμο,
ύψους μεγαλύτερου ή ίσου των δύο χιλιάδων πεντακο-
σίων (2.500) ευρώ και ανεξαρτήτως πηγής προέλευσης
χρηματοδότησης, οι οποίες συνάπτονται μετά την έναρ-
ξη ισχύος του, επιβάλλεται κράτηση ύψους 0,06%, η ο-
ποία υπολογίζεται επι της αξίας κάθε πληρωμής προ φό-
ρων και κρατήσεων της αρχικής, καθώς και κάθε συμπλη-
ρωματικής σύμβασης».
8. Στο τέλος των περιπτώσεων 6α, 14, 15 και 16 της
παρ. 4 του άρθρου 2 του ν. 3861/2010 (Α΄ 112), προστί-
θενται νέα εδάφια ως εξής:
«Από την υποχρέωση πρωτογενούς ανάρτησης εξαι-
ρούνται τα έγγραφα και στοιχεία δημόσιων συμβάσεων
που καταχωρίζονται υποχρεωτικά στο Κεντρικό Ηλε-
κτρονικό Μητρώο Δημόσιων Συμβάσεων (ΚΗΜΔΗΣ) του
άρθρου 11 του ν. 4013/2011. Τα στοιχεία αυτά αντλού-
νται αυτόματα από το ΚΗΜΔΗΣ».
9. Στο άρθρο 3 του ν. 3861/2010, προστίθεται νέα παρ.
6 ως εξής:
«6. Από την υποχρέωση πρωτογενούς ανάρτησης ε-
ξαιρούνται τα έγγραφα και στοιχεία δημόσιων συμβάσε-
ων που καταχωρίζονται υποχρεωτικά στο Κεντρικό Ηλε-
κτρονικό Μητρώο Δημόσιων Συμβάσεων (ΚΗΜΔΗΣ) του
άρθρου 11 του ν.4013/2011. Τα στοιχεία αυτά αντλού-
νται αυτόματα από το ΚΗΜΔΗΣ».
10. Το τελευταίο εδάφιο της παρ. 4 του άρθρου 8 του
ν. 3310/2005 (Α 30), αντικαθίσταται ως εξής:
«Η κήρυξη του απαραδέκτου γίνεται από την αναθέ-
τουσα αρχή κατά το στάδιο του ελέγχου των δικαιολο-
γητικών κατακύρωσης του προσωρινού αναδόχου».
11. Το άρθρο 24 του ν. 3016/2002 (Α 110), αντικαθίστα-
ται ως εξής:
«Άρθρο 24
Εκμισθώσεις
Με κανονισμούς που καταρτίζονται από το Διοικητικό
Συμβούλιο της εταιρίας και εγκρίνονται από τη Γενική
Συνέλευση και δημοσιεύονται στην Εφημερίδα της Κυ-
βερνήσεως, καθορίζονται οι όροι και οι διαδικασίες αγο-
ρών ακινήτων, μισθώσεων ακινήτων εκμισθώσεων και
γενικά παραχώρησης χρήσης ακινήτων και κάθε άλλου
ενοχικού ή εμπράγματου δικαιώματος, πλην των πωλή-
σεων ακινήτων πραγμάτων κατά παρέκκλιση από κάθε
διάταξη νόμου ή κανονιστικής πράξης.»
12. Η παράγραφος 1 του άρθρου 20 του ν. 2636/1998
(Α΄ 198), αντικαθίσταται ως εξής:
«Άρθρο 20
Εκμισθώσεις και αγοραπωλησίες
1. Με κανονισμούς που καταρτίζονται από το διοικητι-
κό συμβούλιο της εταιρίας και εγκρίνονται με απόφαση
του Υπουργού Ανάπτυξης που δημοσιεύεται στην Εφη-
μερίδα της Κυβερνήσεως, καθορίζονται οι όροι και οι
διαδικασίες αγορών ακινήτων, ανταλλαγών και πωλήσε-
ων κινητών και ακινήτων πραγμάτων και μισθώσεων ακι-
νήτων, εκμισθώσεων και γενικά παραχωρήσεων χρήσης
και κάθε άλλου ενοχικού ή εμπράγματου δικαιώματος σε
περιουσιακά στοιχεία του Ε.Ο.Τ. και της εταιρίας.».
13. Η υποπερίπτωση iii, της περίπτωσης γ΄ της παρ. 2
του άρθρου 10 του ν. 2525/1997 (Α΄ 188) αντικαθίσταται
ως εξής:
«iii. Κανονισμός οικονομικής διαχείρισης, ελέγχου και
λοιπών θεμάτων διοικητικής μέριμνας.»
14. Η περίπτωση α΄ της παρ. 4, του άρθρου 7 του ν.
2244/1994 (Α 168), αντικαθίσται ως εξής:
«4. α) Με προεδρικά διατάγματα, που εκδίδονται με
πρόταση του Υπουργού Βιομηχανίας, Ενέργειας και Τε-
χνολογίας, ρυθμίζονται θέματα, όροι και διαδικασίες α-
ναφορικά:
αα) με την εφαρμογή και τη διαχείριση προγραμμάτων
του Υπουργείου Βιομηχανίας, Ενέργειας και Τεχνολο-
γίας ή τμημάτων τους,
ββ) με τη χρηματοδότηση έργων, μελέτων και υπηρε-
σιών που προβλέπονται στα ανωτέρω προγράμματα ή
τμήματά τους ή απαιτούνται για την υποστήριξή τους και
γγ) με την ένταξη έργων του δημοσίου και του ιδιωτι-
κού τομέα στα ανωτέρω προγράμματα ή τμήματά τους
και τη χρηματοδότησή τους.»
15. Η παρ. 6 του άρθρου 94 του ν. 2127/1993 (Α΄ 48) α-
ντικαθίσταται ως εξής:
«6. Με κανονισμό οικονομικής διαχείρισης που καταρ-
τίζεται από το Δ.Σ. του ΕΛ.Ο.Γ., εγκρίνεται με κοινή από-
φαση των Υπουργών Οικονομικών και Γεωργίας και δη-
μοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, καθορί-
ζεται ο τρόπος οικονομικής διαχείρισης του ΕΛ.Ο.Γ., το
λογιστικό του σύστημα και οι δαπάνες και ο έλεγχός
τους.»
16. Οι παράγραφοι 1 και 3 του άρθρου 21 του ν. 1845/
1989 (Α΄ 102) αντικαθίσταται ως εξής:
«Άρθρο 21
Κανονισμός κατάστασης προσωπικού – Κανονισμός
οικονομικής διαχείρισης
1. Μέσα σε ένα έτος από την έναρξη ισχύος του νόμου
αυτού το Δ.Σ. του ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε. καταρτίζει τους κανονι-
σμούς κατάστασης προσωπικού και οικονομικής διαχεί-
ρισης του ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε. και τους υποβάλλει στον Υπουργό
Γεωργίας για έγκριση και δημοσίευση στην Εφημερίδα
της Κυβερνήσεως. […]
3. Με τον κανονισμό οικονομικής διαχείρισης καθορί-
ζονται ο τρόπος οικονομικής διαχείρισης του ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε.
το λογιστικό του σύστημα, οι δαπάνες και ο έλεγχός
τους.»
17. Η παρ. 3 του άρθρου 74 και η παρ. 5 του άρθρου 76
του π. δ. 30/1996 (Α΄ 21), αντικαθίστανται ως εξής:
«Άρθρο 74
(Άρθρο 21 παρ. 2, 3 και 4 του ν. 2218/94)
Ιδρύματα – Λοιπά νομικά πρόσωπα
3. Με προεδρικό διάταγμα, που εκδίδεται με πρόταση
του Υπουργού Εσωτερικών, ρυθμίζονται τα σχετικά με τη
φύση των ιδρυμάτων και των λοιπών νομικών προσώπων
δημοσίου και ιδιωτικού δικαίου μη κερδοσκοπικού χαρα-
κτήρα, που μπορούν να συνιστώνται από τις Νομαρχια-
κές Αυτοδιοικήσεις, το σκοπό, τη διοίκηση, την εκλογή
και τον ορισμό των οργάνων, τις αρμοδιότητες αυτών και
τη λειτουργία τους, τους πόρους, την περιουσία, την ορ-
γάνωση και την εποπτεία, το προσωπικό, την οικονομική
διοίκηση και τη διαχείριση, τους κανονισμούς, τις δωρε-
ές και τις σχέσεις των δωρητών με το ίδρυμα, τις κληρο-
δοσίες, τις κληρονομίες, την κατάργηση αυτών, καθώς
και κάθε άλλη αναγκαία λεπτομέρεια.»
«Άρθρο 76
(Άρθρο 21 παρ. 7, 8, 9, 10, 11 και 17 του ν. 2218/1994)
Αμιγείς Νομαρχιακές Επιχειρήσεις
5. Με προεδρικό διάταγμα, που εκδίδεται με πρόταση
του Υπουργού Εσωτερικών, ρυθμίζονται τα σχετικά με τη
διοίκηση των αμιγών νομαρχιακών ή διανομαρχιακών ε-
πιχειρήσεων των Νομαρχιακών Αυτοδιοίκησεων, τα όρ-
γανα των επιχειρήσεων αυτών, τις αρμοδιότητες και τη
λειτουργία τους, την εκλογή και τον ορισμό αυτών, την
οικονομική διοίκηση, τη διαχείριση και τον έλεγχο αυ-
τής, την ταμιακή υπηρεσία, τις αποσβέσεις, την οργάνω-
ση και την εποπτεία, τους κανονισμούς, το προσωπικό,
τη διάθεση των εσόδων, τη λύση και εκκαθάριση αυτών,
καθώς και κάθε αναγκαία λεπτομέρεια. Οι διατάξεις του
π.δ. 520/1988 (Α΄236) εφαρμόζονται αναλόγως και στις
αμιγείς επιχειρήσεις των Ν.Α.».
18. Το άρθρο 1 της κοινής απόφασης 191038/2003
(Β΄1088) των Υπουργών Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκη-
σης και Αποκέντρωσης – Εθνικής Παιδείας και Θρησκευ-
μάτων – Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, αντικα-
θίσταται ως εξής:
«Άρθρο 1
Αντικείμενο του Κανονισμού
Ο Κανονισμός καθορίζει τον τρόπο κατά τον οποίο:
α) πραγματοποιείται η είσπραξη και η οικονομική δια-
χείριση των πόρων του ΕΚΕΠ,
β) εκτελούνται οι κάθε φύσης δαπάνες του ΕΚΕΠ».
19. Η παράγραφος 1 του άρθρου 41 της κοινής απόφα-
σης 58192/2000 (Β 61) των Υπουργών Οικονομικών, Ανά-
πτυξης και Γεωργίας, αντικαθίσταται ως εξής:
«Άρθρο 41
Μισθώσεις - Εκμισθώσεις ακινήτων
1. Οι μισθώσεις ή εκμισθώσεις ακινήτων για τις ανά-
γκες του Ο.Π.Ε.Κ.Ε.Π.Ε., γίνονται με απόφαση του Δ.Σ.
του Ο.Π.Ε.Κ.Ε.Π.Ε., μετά από διαγωνισμό, σύμφωνα με
τις διατάξεις του Κανονισμού αυτού, ως προς τη διαδικα-
σία προκήρυξης, δημοσίευσης, παραλαβή προσφορών,
κρίση και ανάθεση, σύμβαση κ.λπ.».
20. Η παράγραφος 1 του άρθρου 41 της κοινής απόφα-
σης 31/1999 (Β 2302) του Υπουργού Γεωργίας και Υφυ-
πουργού Ανάπτυξης, αντικαθίσταται ως εξής:
«Άρθρο 41
Μισθωσεις ακινήτων
1. Οι μισθώσεις ακινήτων για τις ανάγκες του ΕΛ.ΓΑ.,
γίνονται με απόφαση του Δ.Σ. του ΕΛ.ΓΑ., μετά από δια-
γωνισμό, σύμφωνα με τις διατάξεις του Κανονισμού αυ-
τού, ως προς τη διαδικασία προκήρυξης, δημοσίευσης,
παραλαβή προσφορών, κρίση και ανάθεση, σύμβαση
κ.λπ.».
21. Η παράγραφος 1 του άρθρου 39 της απόφασης
16151/1994 (Β΄ 511) του Υπουργού Γεωργίας αντικαθί-
σταται ως εξής:
«Άρθρο 39
Μισθώσεις – Εκμισθώσεις ακινήτων
1. Οι μισθώσεις ή εκμισθώσεις ακινήτων για τις ανά-
γκες του ΕΛ.ΓΑ. γίνονται με απόφαση του Δ.Σ. του
ΕΛ.Γ.Α. μετά από διαγωνισμό, σύμφωνα με τις διατάξεις
του κανονισμού αυτού, ως προς τη διαδικασία προκήρυ-
ξης, δημοσίευσης, παραλαβή προσφορών, κρίση και ανά-
θεση, σύμβαση κ.λπ.».
22. Η παράγραφος 1του άρθρου 39 της κοινής απόφα-
σης 49/1994 ( Β΄ 19) των Υπουργών Οικονομικών και Γε-
ωργίας, αντικαθίσταται ως εξής:
«Άρθρο 39
Μισθώσεις – Εκμισθώσεις ακινήτων
1. Οι μισθώσεις ή εκμισθώσεις ακινήτων για τις ανά-
γκες του ΕΛ.Ο.Γ., γίνονται με απόφαση του Δ.Σ. του
ΕΛ.Ο.Γ. μετά από διαγωνισμό, σύμφωνα με τις διατάξεις
του κανονισμού αυτού, ως προς τη διαδικασία προκήρυ-
ξης, δημοσίευσης, παραλαβή προσφορών, κρίση και ανά-
θεση, σύμβαση κ.λπ..»
23. Η παράγραφος 1 του άρθρου 39 της απόφασης
18259/1990 (Β΄ 419) του Υπουργού Γεωργίας αντικαθί-
σταται ως εξής:
«Άρθρο 39
Μισθώσεις – Εκμισθώσεις ακινήτων
1. Οι εκμισθώσεις κινητών για τις ανάγκες του
ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε. γίνονται με απόφαση του Δ.Σ του ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε.
μετά από διαγωνισμό, σύμφωνα με τις διατάξεις του Κα-
νονισμού αυτού, ως προς τη διαδικασία προκήρυξης, δη-
μοσίευσης, παραλαβή προσφορών, κρίση και ανάθεση,
σύμβαση κ.λπ..
Άρθρο 376
Μεταβατικές διατάξεις

(άρθρα 90 παρ. 2 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ και
106 παρ. 2 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)
1. Οι διατάξεις του παρόντος νόμου εφαρμόζονται σε
όλες τις δημόσιες συμβάσεις, καθώς και σε όλους τους
διαγωνισμούς μελετών που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρ-
μογής του Βιβλίου Ι (άρθρα 3 έως 221), καθώς και σε ό-
λες τις συμβάσεις και τους διαγωνισμούς μελετών που
εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του Βιβλίου ΙΙ (άρθρα
222 έως 338), και η έναρξη της διαδικασίας σύναψης των
οποίων, σύμφωνα με τα άρθρα 61, 120 και 290 αντίστοι-
χα, λαμβάνει χώρα μετά την έναρξη ισχύος του παρό-
ντος νόμου.
2. Διαδικασίες σύναψης συμβάσεων της παραγράφου
1, οι οποίες έχουν ξεκινήσει πριν από την έναρξη ισχύος
του παρόντος νόμου, συνεχίζονται και ολοκληρώνονται,
σύμφωνα με το καθεστώς που ίσχυε κατά το χρόνο έ-
ναρξής τους, με την επιφύλαξη της παρ. 8 του άρθρου
379. Κατ’ εξαίρεση, η υποχρέωση καταχώρησης στοιχεί-
ων στο ΚΗΜΔΗΣ, σύμφωνα με το άρθρο 38 ισχύει από
την έναρξη ισχύος του παρόντος, κατά την παράγραφο 1
του άρθρου 379, και για τις συμβάσεις των οποίων η δια-
δικασία ανάθεσης έχει εκκινήσει πριν από την έναρξη ι-
σχύος αυτού. Συμβάσεις της παρ. 1, οι οποίες έχουν συ-
ναφθεί πριν την ημερομηνία έναρξης ισχύος του παρό-
ντος, εκτελούνται, σύμφωνα με το καθεστώς που ίσχυε
κατά το χρόνο της σύναψής τους. Κατ’ εξαίρεση, η υπο-
χρέωση καταχώρησης στοιχείων στο ΚΗΜΔΗΣ, σύμφω-
να με το άρθρο 38, ισχύει από την έναρξη ισχύος του πα-
ρόντος κατά την παράγραφο 1 του άρθρου 379 και για
τις συμβάσεις που έχουν συναφθεί πριν από την έναρξη
ισχύος αυτού.
3. Η Επιτροπή Προμηθειών και οι Μόνιμες Επιτροπές
Εμπειρογνωμόνων της παρ. 6 του άρθρου 6 του
ν. 2286/1995, καθώς και οι Επιτροπές του άρθρου 3 του
αυτού νόμου εξακολουθούν να λειτουργούν κατά τα ορι-
ζόμενα στην απόφαση σύστασής τους για τις διαδικα-
σίες σύναψης συμβάσεων οι οποίες έχουν ξεκινήσει
πριν από την ημερομηνία έναρξης του παρόντος νόμου
και για τις συμβάσεις που έχουν συναφθεί πριν από την
ημερομηνία έναρξης του παρόντος νόμου κατά τα οριζό-
μενα στην παράγραφο 2 του παρόντος άρθρου.
4. Μέχρι την έκδοση της απόφασης της παρ. 6 του άρ-
θρου 38 εξακολουθεί να ισχύει η δημοσίευση των προκη-
ρύξεων στο Τεύχος Διακηρύξεων Δημοσίων Συμβάσεων
της Εφημερίδας της Κυβερνήσεως.
5. Μέχρι την έκδοση της απόφασης της παρ. 6 του άρ-
θρου 38 ως χρόνος έναρξης διαδικασίας σύναψης σύμ-
βασης των παράγραφων 1 και 2 του άρθρου 120 νοείται
η ημερομηνία δημοσίευσης της διακήρυξης στο ΚΗΜ-
ΔΗΣ.
6. Μέχρι την έκδοση της απόφασης της παρ. 5 του άρ-
θρου 41, η απόφαση της παραγράφου 4 εκδίδεται χωρίς
τη γνωμοδότηση του συλλογικού οργάνου της παραγρά-
φου 5.
7. Η επιτροπή της παραγράφου 5 του άρθρου 41 ασκεί
και την προβλεπόμενη στο άρθρο 39 του π.δ. 118/2007
γνωμοδοτική αρμοδιότητα της Επιτροπής Πολιτικής
Προγραμματισμού Προμηθειών του άρθρου 6 του ν.
2286/1995 για τις διαδικασίες σύναψης συμβάσεων οι ο-
ποίες έχουν ξεκινήσει πριν από την ημερομηνία έναρξης
του παρόντος νόμου και για τις συμβάσεις που έχουν συ-
ναφθεί πριν από την ημερομηνία έναρξης του παρόντος
νόμου κατά τα οριζόμενα στην παράγραφο 2 του παρό-
ντος άρθρου.
8. Οι διατάξεις της παραγράφου 3 του άρθρου 184 ε-
φαρμόζονται και σε συμβάσεις εκπόνησης μελετών που
συνάφθηκαν, σύμφωνα με το ν. 3316/2005 (Α΄ 42), πριν
από την ημερομηνία έναρξης ισχύος του παρόντος νό-
μου.
9. Οι διατάξεις της παραγράφου 3 του άρθρου 186
μπορεί να εφαρμόζονται και σε συμβάσεις εκπόνησης
μελετών ή παροχής τεχνικών υπηρεσιών που συνάφθη-
καν, σύμφωνα με το ν. 3316/2005.
10. Μέχρι την έκδοση της απόφασης της περίπτωσης
η΄ της παρ. 8 του άρθρου 221, στην οποία προσδιορίζε-
ται και ο χρόνος έναρξης λειτουργίας του Μητρώου, οι
επιτροπές διαγωνισμών στις διαδικασίες σύναψης δημό-
σιων συμβάσεων έργων, μελετών και παροχής τεχνικών
και λοιπών συναφών επιστημονικών υπηρεσιών, συγκρο-
τούνται από τεχνικούς υπαλλήλους της αναθέτουσας
αρχής, οι οποίοι διαθέτουν τα προσόντα της υποπερίπτ.
(αα) της περίπτ. (β) της παραγράφου 8 του άρθρου 221,
κατά τις κείμενες διατάξεις. Μέχρι την έκδοση της ανω-
τέρω απόφασης, δεν ανατίθενται συμβάσεις δημόσιων
έργων της παραγράφου 1 του άρθρου 50.
11. Μέχρι την έναρξη ισχύος, που προβλέπεται στην
παράγραφο 2 του άρθρου 379, οι αναθέτουσες αρχές/α-
ναθέτοντες φορείς μπορούν να επιλέξουν για κάθε επι-
κοινωνία και ανταλλαγή πληροφοριών, μεταξύ των ακό-
λουθων μέσων επικοινωνίας:
α) ηλεκτρονικά μέσα, σύμφωνα με το άρθρο 22,
β) ταχυδρομείο ή άλλο κατάλληλο μέσο,
γ) φαξ ή
δ) συνδυασμό των ανωτέρω μέσων.
12. Με την επιφύλαξη των παραγράφων 7 και 8 του
άρθρου 379, η προβλεπόμενη διαδικασία ένστασης της
περίπτωσης στ΄ της παρ. 1 του άρθρου 98, των υποπερι-
πτώσεων αα΄ της περίπτωσης β΄, της υπουποπερίπτω-
σης βββ΄ της υποπερίπτωσης ββ΄ της περίπτωσης β΄κα-
θώς και της περίπτωσης γ΄της παραγράφου 1 του άρ-
θρου 99 και της παραγράφου 4 του άρθρου 100 εφαρμό-
ζεται σε όλες τις συμβάσεις των περιπτώσεων α΄ και β΄
της παραγράφου 2 του άρθρου 1 κάτω των ορίων.
13. Μέχρι την έκδοση νέων προτύπων εγγράφων συμ-
βάσεων έργων και μελετών της παραγράφου 5 του άρ-
θρου 53, εξακολουθούν να εφαρμόζονται τα ήδη ισχύο-
ντα.
Άρθρο 377
Καταργούμενες διατάξεις

1. Από την έναρξη ισχύος του παρόντος νόμου καταρ-
γούνται οι διατάξεις:
(1) της περίπτωση α΄ της παρ. 7 του άρθρου 24 του
ν. 4386/2016 (Α΄ 83),
(2) του δευτέρου εδαφίου του άρθρου 97 του
ν. 4368/2016 (Α΄ 21),
(3) της παρ. 3 του άρθρου 41 του ν. 4356/2015 (Α΄181),
(4) της παρ. 4 του άρθρου 50 του ν. 4339/2015 (Α΄133),
(5) της παρ. 10 του άρθρου 28, της παρ. 6 του άρθρου
48 και της παρ. 5 του άρθρου 70 του ν. 4314/2014
(Α΄265),
(6) του άρθρου 47 του ν. 4276/2014 (Α΄ 155),
(7) των παράγραφων 1 έως 5 του άρθρου 132 και των
άρθρων 133 και 134 του ν. 4270/2014 (Α΄ 143),
(8) της παρ. 3 του άρθρου 17 ν. 4262/2014 (Α΄114),
(9) του άρθρου 62 του ν. 4257/2014 (Α΄ 93),
(10) της παρ. 2 του άρθρου 124 του ν. 4249/2014
(Α΄73),
(11) της περίπτωσης δ΄ της παρ. 2 του άρθρου 8 του
ν. 4233/2014 (Α΄ 22),
(12) του άρθρου 109 του ν. 4199/2013 (Α΄ 216),
(13) των άρθρων 1 έως 4 και 6 έως 9 του ν. 4155/2013
(Α΄ 120),
(14) της περίπτωσης 4 της υποπαραγράφου Δ.3 της
παρ. Δ΄ του άρθρου πρώτου του ν. 4152/2013 (Α΄ 107),
(15) της παρ. 10 του άρθρου 16 του ν. 4146/2013
(Α΄90),
(16) του εδαφίου δ΄ της παρ. 2 του άρθρου 29 του
ν. 4111/2013 (Α΄ 18),
(17) της παρ. 3 του άρθρου 239 του ν. 4072/2012
(Α΄86),
(18) της παρ. 7 του άρθρου 6 του ν. 4071/2012 (Α΄ 85),
(19) της περίπτωση λζ΄ του άρθρου 12 του
ν. 4070/2012 (Α΄ 82),
(20) της παρ. 5 του άρθρου 43 του ν. 4049/2012 (Α΄35),
(21) της παρ. 3 του άρθρου 2 του ν. 4013/2011 (Α΄204),
(22) του τρίτου εδαφίου της παρ. 7 του άρθρου 24 του
ν. 4002/2011 (Α΄ 180),
(23) του άρθρου 150 του ν. 4001/2011 (Α΄ 179),
(24) των παραγράφων 6 έως 8 και 10 του άρθρου 1 του
ν. 3918/2011 (Α΄ 31),
(25) του δεύτερου εδαφίου της παραγράφου 1 του άρ-
θρου 5 και της παρ. 6 του άρθρου 23 του ν. 3894/2010
(Α΄ 204),
(26) της παρ. 5 του άρθρου 10 και της παραγράφου 1
του άρθρου 30 του ν. 3889/2010 (Α΄ 182),
(27) του ν. 3886/2010 (Α΄ 173) με την επιφύλαξη της
παρ. 11 του άρθρου 379.
(28) της παρ. 11 του άρθρου 27 του ν. 3867/2010
(Α΄128)
(29) της περίπτωσης β΄ της παρ. VII του άρθρου 172,
της παρ. 8 του άρθρου 194 και της παρ. 5 του άρθρου
196 του ν. 3852/2010 (Α΄ 87),
(30) της περίπτωσης α΄, της παρ. 1, του άρθρου έβδο-
μου του ν. 3839/2010 (Α΄ 51),
(31) του ν. 3669/2008 (Α΄ 116), πλην των άρθρων 80 έ-
ως 110, τα οποία παραμένουν σε ισχύ μέχρι την έκδοση
του προεδρικού διατάγματος του άρθρου 83. Ειδικά η υ-
ποχρέωση δημοσίευσης περίληψης της διακήρυξης σε
δύο ημερήσιες εφημερίδες, που προβλέπεται στο άρθρο
15 του ως άνω νόμου, καταργείται με την επιφύλαξη της
παρ. 10 του άρθρου 379. Ειδικά η υποχρέωση δημοσίευ-
σης περίληψης της διακήρυξης στον περιφερειακό και
τοπικό τύπο, που προβλέπεται στο ίδιο άρθρο, καταργεί-
ται με την επιφύλαξη της παρ. 12 του άρθρου 379,
(32) της παρ. 1 του άρθρου 5 του ν. 3653/2008 (Α΄ 49),
(33) των παραγράφων 1, 2, 13, 14 και 15 του άρθρου
25 του ν. 3614/2007 (Α΄ 267),
(34) των παραγράφων 3 και 4 του άρθρου έβδομου του
ν. 3607/2007 (Α΄ 45),
(35) της περίπτωσης α΄ της παρ. 3 του άρθρου 1, της
παραγράφου 1 σημείο Α΄ και της παραγράφου 1 σημείο
Β΄ του άρθρου 3, της παρ. 3 του άρθρου 4 του
ν. 3548/2007 (Α΄ 68), με την επιφύλαξη της παραγράφου
12 του άρθρου 379,
(36) των περιπτώσεων β΄ και γ΄ της παραγράφου 1
του άρθρου 6 του ν. 3489/2006 (Α΄ 205),
(37) της περίπτωσης ιθ΄ της παραγράφου 2 του άρ-
θρου 5, της περίπτωσης ι΄ της παραγράφου 1 του άρ-
θρου 6 (τεύχος ΔΔΣ), της παραγράφου 10 του άρθρου 7,
της παραγράφου 5 και του εδαφίου δ΄ της παρ. 10 του
άρθρου 9 του ν. 3469/2006 (Α΄ 131), με την επιφύλαξη
της παραγράφου 4 του άρθρου 376.
(38) των παραγράφων 1-3, του πρώτου εδαφίου της
παρ. 9, της παρ. 10 του άρθρου 209 της παρ. 5 του άρ-
θρου 223, του δεύτερου εδαφίου της παρ. 2 του άρθρου
257, της παρ. 7 του άρθρου 265, της παραγράφου 1 του
άρθρου 268 του ν. 3463/2006 (Α΄ 114),
(39) της παρ. 3 του άρθρου 9 του ν. 3444/2006 (Α΄ 46),
(40) του ν. 3316/2005 (Α΄ 42), πλην των άρθρων 2Α,
της παραγράφου 2 του άρθρου 11 και πλην των άρθρων
39 και 40 τα οποία παραμένουν σε ισχύ μέχρι την έκδοση
του προεδρικού διατάγματος του άρθρου 83. Ειδικά η υ-
ποχρέωση δημοσίευσης περίληψης της προκήρυξης σε
μία ημερήσια εφημερίδα της πρωτευούσης με πανελλή-
νια κυκλοφορία, που προβλέπεται στο άρθρο 12 του ως
άνω νόμου, καταργείται με την επιφύλαξη της παραγρά-
φου 10 του άρθρου 379. Ειδικά η υποχρέωση δημοσίευ-
σης περίληψης της προκήρυξης σε μία ημερήσια εφημε-
ρίδα της πρωτεύουσας του νομού, στον οποίο πρόκειται
να κατασκευαστεί το έργο,το οποίο αφορά η μελέτη ή η
υπηρεσία ή της έδρας της Περιφέρειας, αν στην έδρα
του νόμου δεν εκδίδεται ημερήσια εφημερίδα ή αν το έρ-
γο θα εκτελεστεί σε περισσότερους νομούς, που προ-
βλέπεται στο ίδιο άρθρο, καταργείται με την επιφύλαξη
της παραγράφου 12 του άρθρου 379,
(41) της παρ. 9 του άρθρου 4 του ν. 3139/2003 (Α΄100),
(42) του άρθρου 5Α του ν. 3049/2002 (Α΄ 212),
(43) της παρ. 33 του άρθρου 19 του ν 2947/2001
(Α΄228),
(44) της παρ. 10 του άρθρου 18 του ν. 2937/2001
(Α΄169),
(45) της παρ. 5 του άρθρου 5 του ν. 2919/2001 (Α΄128),
(46) της παρ. 12 του άρθρου 1 του ν. 2898/2001 (Α΄71),
(47) του εδαφίου β΄, της υποπαραγράφου 2, της παρ.
10 του άρθρου 24 του ν. 2860/2000 (Α΄ 251),
(48) της παρ. 12 του άρθρου 1 του ν. 2744/1999
(Α΄222),
(49) του άρθρου 55 του ν. 2725/1999 (Α΄ 121),
(50) της υποπερίπτωσης iv, της περίπτωσης γ΄, της
παρ. 2, του άρθρου 10 του ν. 2525/1997 (Α΄ 188),
(51) των παραγράφων 2, 3 και 4 του άρθρου 13 του
ν. 2503/1997 (Α 107)
(52) των εδαφίων α΄ και β΄ της παρ. 5 του άρθρου 7
του ν. 2364/1995 (Α΄ 252),
(53) του ν. 2286/1995 (Α΄ 19), πλην των παραγράφων 1
έως 11 του άρθρου 2 του ν. 2286/1995, οι οποίες παρα-
μένουν σε ισχύ για τις συμβάσεις που έχουν ενταχθεί
στο Ενιαίο Πρόγραμμα Προμηθειών (ΕΠΠ) έτους 2014
και προηγούμενων ετών, καθώς και κάθε άλλης διάταξης
που απαιτείται για την εκτέλεση του ΕΠΠ 2014 και προη-
γούμενων ετών, τα οποία δεν έχουν ολοκληρωθεί, κα-
θώς και του άρθρου 3 για τις συμβάσεις προμηθειών που
έχουν επιλεγεί ως σημαντικής οικονομικής και τεχνολο-
γικής αξίας με κ.υ.α. και για τις οποίες έχει συγκροτηθεί
η Επιτροπή της παραγράφου 1 πριν την έναρξη ισχύος
του παρόντος,
(54) της παρ. 8 του άρθρου 5 του ν. 2229/1994 (Α΄138),
(55) της παρ. 8 του άρθρου 4 του ν. 2081/1992 (Α΄154),
(56) της δεύτερης περιόδου της παρ. 2 και της παρ. 5
του άρθρου 11 του ν. 1797/1988 (Α΄ 164),
(57) της παρ. 2 του άρθρου 3 του άρθρου τέταρτου του
ν. 1398/1983 (Α΄ 144),
(58) της παρ. 2 του άρθρου 130 του π.δ. 26/2012
(Α΄57),
(59) του π.δ. 118/2007 (Α΄ 150). Ειδικά η υποχρέωση
δημοσίευσης προκήρυξης σε δύο ημερήσιες οικονομικές
εφημερίδες ευρείας κυκλοφορίας, που προβλέπεται στο
άρθρο 4 του ως άνω προεδρικού διατάγματος καταργεί-
ται με την επιφύλαξη της παραγράφου 10 του άρθρου
379. Ειδικά η υποχρέωση δημοσίευσης προκήρυξης σε
τοπική εφημερίδα, που προβλέπεται στο ίδιο άρθρο, ό-
ταν ο διαγωνισμός προκηρύσσεται από περιφερειακή υ-
πηρεσία, καταργείται με την επιφύλαξη της παρ. 12 του
άρθρου 379,
(60) του π.δ. 60/2007 (Α΄ 64),
(61) του π.δ. 59/2007 (Α΄ 63),
(62) του π.δ. 4/2002 (Α΄ 3), με την επιφύλαξη της παρ.
13 του άρθρου 379.
(63) του άρθρου 17 του π.δ. 331/1996 (Α΄ 223),
(64) των παρ. 4-5 του άρθρου 12, του άρθρου 100, των
εδαφίων β΄ και γ΄ της παραγράφου 2 και των παραγρά-
φων 8, 10 και 11 του άρθρου 101 του π.δ. 30/1996
(Α΄21),
(65) του π.δ. 327/1995 (Α΄ 176),
(66) του δεύτερου εδαφίου του άρθρου 4, των περι-
πτώσεων (β) και (γ) του άρθρου 8, του άρθρου 11, του
δευτέρου εδαφίου της παρ. 1, και της παρ. 2 του άρθρου
12 του π.δ. 99/1992 (Α΄ 46),
(67) των άρθρων 9, 10, 14, 16, και 17 του π.δ. 171/
1987 (Α΄ 84),
(68) του π.δ. 28/1980 (Α΄ 11),
(69) των άρθρων 1-25 του π.δ. 363/1979 (Α΄ 114),
(70) των άρθρων 17 έως 23 της απόφασης του Υφυ-
πουργού Οικονομίας, Ανάπτυξης και Τουρισμού με α-
ριθμ. 18709/ΕΥΣΣΑ 413/2016 (Β΄ 449), με την επιφύλαξη
της παρ. 13 του άρθρου 379,
(71) των άρθρων 1-7 του Μέρους Β΄ της απόφασης
51540/ΕΥΣΣΑΑΠ 3628/2010 (Β΄ 1856) του Υφυπουργού
Οικονομίας, Ανταγωνιστικότητας και Ναυτιλίας, με την
επιφύλαξη της παρ. 3 του άρθρου 379,
(72) της παρ. 2 της απόφασης Π1/3305/2010 (Β΄ 1789)
του Υφυπουργού Οικονομίας, Ανταγωνιστικότητας και
Ναυτιλίας,
(73) της απόφασης 35130/739/2010 (Β΄ 1291) του Υ-
πουργού Οικονομικών,
(74) της παρ. 5 του άρθρου 38 της απόφασης
14053/ΕΥΣ 1749/2008 (Β΄ 540) του Υπουργού Οικονο-
μίας και Οικονομικών, όπως τροποποιήθηκε με την από-
φαση 5058/ΕΥΘΥ/138/2013 (Β΄ 292) του Υπουργού Ανά-
πτυξης, Ανταγωνιστικότητας, Υποδομών, Μεταφορών
και Δικτύων,
(75) του άρθρου 18 της απόφασης Α-15932/1161/2006
(Β΄ 458) του Υπουργού Μεταφορών και Δικτύων,
(76) της απόφασης με στοιχεία ΔΜΕΟ/α/οικ/1161/2005
(Β΄ 1064) του Υπουργού Περιβάλλοντος Χωροταξίας και
Δημόσιων Έργων, όπως τροποποιήθηκε με την απόφαση
ΔΜΕΟ/οικ/2614/2011 (Β΄ 1581) του Υπουργού Υποδο-
μών, Μεταφορών και Δικτύων,
(77) της απόφασης 9803/ΕΦΑ 2294/2003 (Β΄ 1280) του
Υπουργού Ανάπτυξης,
(78) του άρθρου 12 της κοινής απόφασης 191038/2003
(Β΄ 1088) των Υπουργών Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκη-
σης και Αποκέντρωσης – Εθνικής Παιδείας και Θρησκευ-
μάτων – Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων,
(79) της κοινής απόφασης 27319/2002 (Β΄ 945) των Υ-
πουργών Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέ-
ντρωσης - Ανάπτυξης,
(80) της κοινής απόφασης 2064/2002 (Β΄ 257) των Υ-
πουργών Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών και Ανά-
πτυξης,
(81) των στοιχείων β΄ και γ ΄της περίπτωσης Γ΄ της
παρ. 4 του άρθρου 7 της κοινής απόφασης 679/1996 (Β΄
826) των Υπουργών Οικονομικών και Εθνικής Παιδείας
και Θρησκευμάτων, η οποία κυρώθηκε με το άρθρο 36
του ν. 3794/2010 (Α΄ 156),
(82) της απόφασης με αριθμ. 11389/1993 (Β΄ 185) του
Υπουργού Εσωτερικών. Ειδικά η υποχρέωση δημοσίευ-
σης εφάπαξ περίληψης σε δύο οικονομικές εφημερίδες,
που προβλέπεται στο άρθρο 5 της ως άνω απόφασης,
καταργείται με την επιφύλαξη της παρ. 10 του άρθρου
379. Ειδικά η υποχρέωση δημοσίευσης εφάπαξ περίλη-
ψης σε τοπική εφημερίδα, που προβλέπεται στο ίδιο άρ-
θρο, καταργείται με την επιφύλαξη της παρ. 12 του άρ-
θρου 379,
(83) της περίπτωσης iii της παρ. 3β του Κεφαλαίου 3
της απόφασης (συνεδρίαση 26.9.2013) της Συγκλήτου
της Ακαδημίας Αθηνών (Β΄ 414/2014).
(84) των άρθρων 134 έως 138, 139, 157 και της παρα-
γράφου 5 του άρθρου 201 του ν. 4281/2014 (Α΄160).
2. Καταργούνται οι διατάξεις των ακόλουθων κανονι-
στικών πράξεων που αφορούν την ανάθεση και εκτέλεση
συμβάσεων:
(1) της απόφασης της Υπουργού Περιβάλλοντος, Ε-
νέργειας και Κλιματικής Αλλαγής 6/2012 (Β΄ 38) «Έγκρι-
ση Κανονισμού συμβάσεων έργων, προμηθειών και υπη-
ρεσιών του Ν.Π.Δ.Δ. Πράσινο Ταμείο»,
(2) της απόφασης του Υφυπουργού Περιβάλλοντος, Ε-
νέργειας και Κλιματικής Αλλαγής Δ1 Γ/25457/2011 (Β΄
2695) «Έγκριση Κανονισμών ανάθεσης και εκτέλεσης
έργων, προμηθειών και υπηρεσιών του Διαχειριστή του
Εθνικού Συστήματος Φυσικού Αερίου (ΔΕΣΦΑ Α.Ε.),
(3) της απόφασης του Αναπληρωτή Υπουργού Εργα-
σίας και Κοινωνικής Ασφάλισης Φ1/2/6488/40/2010 (Β΄
1990) «Κανονισμός Προμηθειών ΗΔΙΚΑ Α.Ε»,
(4) της απόφασης 4352/2010 (Β΄ 1941) του Διοικητι-
κού Συμβουλίου της Ο.Λ.Θ. Α.Ε. «Έγκριση Κανονισμού
Σύναψης και Εκτέλεσης Συμβάσεων Προμηθειών, Υπη-
ρεσιών, Έργων, Παραχωρήσεων και Εκποιήσεων της ε-
ταιρίας Ο.Λ.Θ. Α.Ε.», πλην των διατάξεων που αφορούν
την παραχώρηση χρήσης γης (άρθρα 54 έως 84) και εκ-
ποιήσεων (άρθρα 85 έως 90),
(5) της κοινής απόφασης των Υπουργών Υποδομών,
Μεταφορών και Δικτύων – Υγείας και Κοινωνικής Αλλη-
λεγγύης 17Γ/05/108/ΦΝ439/2010 (Β΄ 1043) «Έγκριση
του Κανονισμού Εκπόνησης Μελετών, Εκτέλεσης Έρ-
γων, Προμηθειών και Εργασιών της ΔΕΠΑΝΟΜ Α.Ε.».
(6) της απόφασης της Υπουργού Περιβάλλοντος, Ε-
νέργειας και Κλιματικής Αλλαγής 18362/2010 (Β΄ 662)
«Κανονισμός ανάθεσης προμηθειών και υπηρεσιών για
τη σύναψη συμβάσεων της «ΚΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ Α.Ε.»,
(7) της κοινής απόφασης των Υπουργών Εσωτερικών -
Ανάπτυξης 56294/2009 (Β΄ 2015) «Ενιαίος Κανονισμός
Προμηθειών ΚΕΔΚΕ»,
(8) της απόφασης του Υπουργού Μεταφορών και Επι-
κοινωνιών Φ 12/22043/2073/2009 (Β΄ 971) «Έγκριση Κα-
νονισμού Προμηθειών της ΕΡΓΑΟΣΕ Α.Ε.»,
(9) της απόφασης της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς
1/491/2008 (Β΄ 2425) «Κανονισμός Προμηθειών της Επι-
τροπής Κεφαλαιαγοράς»,
(10) της κοινής απόφασης των Υπουργών Ανάπτυξης -
Μεταφορών και Επικοινωνιών Α/36033/3237/2008 (Β΄
1349) «Έγκριση Κανονισμού Προμηθειών ΕΘΕΛ»,
(11) της απόφασης του Διοικητικού Συμβουλίου του
ΟΛΠ Α.Ε. 4900/2008 (Β΄ 513) «Κανονισμός σύναψης και
εκτέλεσης συμβάσεων προμηθειών, υπηρεσιών, έργων,
παραχωρήσεων και εκποιήσεων της εταιρείας ΟΛΠ
Α.Ε»., όπως τροποποιήθηκε με την απόφαση 258/2008
του ίδιου οργάνου (Β΄ 2647), πλην των διατάξεων που α-
φορούν την παραχώρηση χρήσης γης (άρθρα 55 έως 74)
και εκποιήσεων (άρθρα 75 έως 80)
(12) της απόφασης του Υπουργού Μεταφορών και Επι-
κοινωνιών Φ32/οικ/20893/1601/2007 (Β΄ 621) «Κανονι-
σμός σύναψης και εκτέλεσης συμβάσεων υπηρεσιών και
μελετών της εταιρείας «ΤΡΑΙΝΟΣΕ Α.Ε.»
(13) της απόφασης του Υπουργού Μεταφορών και Επι-
κοινωνιών Φ32/οικ/20892/1600/2007 (Β΄ 621) «Κανονι-
σμός σύναψης και εκτέλεσης συμβάσεων έργων της ε-
ταιρείας «ΤΡΑΙΝΟΣΕ Α.Ε.»,
(14) της απόφασης του Υπουργού Μεταφορών και Επι-
κοινωνιών Φ25/70826/5824/2003 (Β΄ 1977) «Έγκριση
Κανονισμών της Εταιρείας «ΓΑΙΟΣΕ Α.Ε.»: α) σύναψης
και εκτέλεσης συμβάσεων έργων, β) σύναψης και εκτέ-
λεσης συμβάσεων υπηρεσιών και μελετών και γ) σύνα-
ψης συμβάσεων προμηθειών»,
(15) της κοινής απόφασης των Υπουργών Οικονομίας
και Οικονομικών - Πολιτισμού 6318/2003 (Β΄ 1217) «Κα-
νονισμός Προμηθειών Ολυμπιακά Ακίνητα Α.Ε.», πλην
των άρθρων 12-26,
(16) της απόφασης του Υπουργού Ανάπτυξης
Δ1/Γ/12808/2003 (Β΄ 1037) «Κανονισμός Προμηθειών
ΔΕΠΑ Α.Ε.»,
(17) της απόφασης του Υφυπουργού Ανάπτυξης
5/2003 (Β΄ 274) «Έγκριση Κανονισμού Προμηθειών ΙΓ-
ΜΕ»,
(18) της απόφασης του Υπουργού Ανάπτυξης
11140/2002 (Β΄ 1271) «Κανονισμός Προμηθειών υλικών
και υπηρεσιών και ανάθεσης και εκτέλεσης τεχνικών έρ-
γων ΕΠΑ Αττικής Α.Ε.»,
(19) της κοινής απόφασης των Υπουργών Ανάπτυξης –
Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων
Δ17Α/01/60/ΦΝ393/2002 (Β΄ 1106) «Κανονισμός Προμη-
θειών της Εγνατίας Οδού Α.Ε.»,
(20) της απόφασης του Υπουργού Ανάπτυξης
6483/2002 (Β΄ 613) «Κανονισμός Ανάθεσης και Εκτέλε-
σης Έργων και Προμηθειών ΕΠΑ Θεσσαλίας»,
(21) της κοινής απόφασης των Υπουργών Οικονομίας
και Οικονομικών – Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και
Αποκέντρωσης 263/2002 (Β΄ 528) «Κανονισμός Προμη-
θειών της ΚτΠ Α.Ε.»,
(22) της κοινής απόφασης των Υπουργών Ανάπτυξης –
Μεταφορών και Επικοινωνιών 12904/980/2002 (Β΄ 330)
«Κανονισμός Προμηθειών ΗΛΠΑΠ»,
(23) της κοινής απόφασης των Υπουργών Ανάπτυξης –
Μεταφορών και Επικοινωνιών 78761/7062/2001 (Β΄
1819) «Κανονισμός Προμηθειών Η.Σ.Α.Π.»,
(24) της κοινής απόφασης των Υπουργών Οικονομικών
– Μεταφορών και Επικοινωνιών 78870/2001 (Β΄ 1750)
«Κανονισμός Προμηθειών Ε.Ε.Ε.Τ.»,
(25) της απόφασης του Υπουργού Εθνικής Οικονομίας
36072/2001 (Β΄ 1441) «Κανονισμός Προμηθειών Μ.Ο.Δ.
Α.Ε.», πλην των άρθρων 1 – 14 του Κεφαλαίου ΙΙΙ,
(26) της κοινής απόφασης των Υπουργών Ανάπτυξης –
Μεταφορών και Επικοινωνιών Α/12681/934/2001 (Β΄
333) «Κανονισμός Προμηθειών Ο.Α.Σ.Α.»,
(27) της απόφασης του Υπουργού Ανάπτυξης
1436/2001 (Β΄ 290) «Έγκριση της απόφασης της
14ης/21.12.2000 συνεδρίασης του Δ.Σ. της Ελληνικά
Τουριστικά Ακίνητα Α.Ε.», πλην των άρθρων 1-11 του
Κεφαλαίου Α,
(28) της απόφασης του Υπουργού Μεταφορών και Επι-
κοινωνιών Φ/4/2/1446/60/2001 (Β΄ 202) «Κανονισμός α-
νάθεσης και εκτέλεσης έργων και ανάθεσης και εκτέλε-
σης μελετών της εταιρείας με την επωνυμία ΕΡΓΑΟΣΕ
Α.Ε.», πλην του άρθρου 6,
(29) της απόφασης Υπουργού Ανάπτυξης
5263/ΦΟΡ/559/2000 (Β΄ 897) «Κανονισμός Προμηθειών
ΙΤΕ»,
(30) της κοινής απόφασης του Υφυπουργού Ανάπτυ-
ξης και του Υπουργού Μεταφορών και Επικοινωνιών
4203/300/2000 (Β΄ 249) «Κανονισμός Προμηθειών
Ο.Σ.Ε»,
(31) της κοινής απόφασης των Υπουργών Οικονομι-
κών, Ανάπτυξης και Γεωργίας 58192/2000 (Β΄ 61) «Κανο-
νισμός Προμηθειών Ο.Π.Ε.Κ.Ε.Π.Ε.», πλην των άρθρων
41, 42, 44, 45, 47, 48 και 51,
(32) της κοινής απόφασης του Υπουργού Γεωργίας και
Υφυπουργού Ανάπτυξης με αριθμ. 31/1999 (Β΄ 2302)
«Κανονισμός Προμηθειών Ε.Λ.Γ.Α.», πλην των άρθρων
41, 42, 44, 45 και 47,
(33) της απόφασης του Υπουργού Δικαιοσύνης με α-
ριθμ, 970/1997 (Β΄ 970) «Έγκριση του Κανονισμού Ανά-
θεσης και Εκτέλεσης έργων της Θέμις Κατασκευαστική
Α.Ε.», πλην του άρθρου 48,
(34) της απόφασης του Υπουργού Περιβάλλοντος, Χω-
ροταξίας και Δημοσίων Έργων Δ17Α10/59/ΦΝ393/1996
(Β΄ 611) «Κανονισμός Ανάθεσης και Εκτέλεσης έργων
της εταιρείας με την επωνυμία Εγνατία Οδός Α.Ε.», ό-
πως τροποποιήθηκε με τις αρ. Δ17α/8/20/ΦΝ
393/23.02.1998 (Β΄ 223), Δ17α/53/1/ΦΝ 393/18.5.1998
(Β΄ 522), Δ17α/05/14/ΦΝ 393/1.3.2000 (Β΄ 311),
Δ17α/163/4/ ΠΕ/ΦΝ 393/13.3.2001 (Β΄ 305),
Δ17α/02/19/ΦΝ 393/21.3.2002 (Β 400), Δ17α/02/19/ΦΝ
393/21.3.2002 (Β 400), Δ17α/95/3/ΦΝ 393/19.7.2002 (Β΄
964), Δ17α/14/4/ΦΝ 393/17.2.2003 (Β΄ 191), Δ
17α/09/53/ΦΝ 393/17.06.2003 (Β΄ 846),
Δ17α/272/9/ΦΝ393/30.11.2004 (Β΄1765), Δ17α/08/56/ΦΝ
393/27.4.2005 (Β 573), Δ17α/05/100/ΦΝ 393/3.7.2006
(Β΄ 999) και Δ17γ/10/3/ΦΝ 393/10.01.2007 (Β΄ 45) και
Δ17α/83/7/ΦΝ 393/30.6.2009 (Β΄ 1422) αποφάσεις,
(35) της απόφασης του Υπουργού Υγείας και Πρόνοι-
ας Π2Β/995/1996 (Β΄ 505) «Κανονισμός Προμηθειών Κέ-
ντρου Βρεφών Η Μητέρα»,
(36) της απόφασης του Υπουργού Μεταφορών και Επι-
κοινωνιών 37568/3992/1995 (Β΄ 49) «Κανονισμός Προ-
μηθειών ΕΘΕΛ Α.Ε.»,
(37) της απόφασης του Υπουργού Γεωργίας
16151/1994 (Β΄ 511) «Κανονισμός Προμηθειών
Ε.Λ.Γ.Α.», πλην των άρθρων 39, 40, 43 και 44,
(38) της απόφασης του Υπουργού Βιομηχανίας, Ενέρ-
γειας και Τεχνολογίας 6409/ΦΟΡ/1250/1994 (Β΄ 489)
«Κανονισμός Προμηθειών ΚΑΠΕ»,
(39) της κοινής απόφασης των Υπουργών Οικονομικών
και Γεωργίας 49/1994 (Β΄ 19) «Κανονισμός Προμηθειών
Ελληνικού Οργανισμού Γάλακτος», πλην των άρθρων 39
και 40,
(40) της απόφασης του Υπουργού Γεωργίας με αριθμ.
18259/1990 (Β΄ 419) «Έγκριση του Κανονισμού Προμη-
θειών του Εθνικού Ιδρύματος Αγροτικής Έρευνας
(ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε.)», πλην των άρθρων 39 και 40,
(41) του από 2008 «Κανονισμός Ανάθεσης και Εκτέλε-
σης Έργων Ε.Υ.Α.Θ. Α.Ε.»
(42) της απόφασης του Διοικητικού Συβουλίου της.
Δ.Ε.Η. Α.Ε. 206/30.9.2008 «Κανονισμός Έργων, Προμη-
θειών και Υπηρεσιών ΔΕΗ».
3. Καταργείται κάθε γενική ή ειδική διάταξη που επι-
βάλλει υποχρέωση δημοσίευσης προκήρυξης ή περίλη-
ψης διακήρυξης σε ημερήσιες εφημερίδες, οικονομικές
ή μη, πανελλήνιας ή ευρείας κυκλοφορίας, με την επιφύ-
λαξη της παρ. 11 του άρθρου 379.
4. Καταργείται κάθε γενική ή ειδική διάταξη που είναι
αντίθετη με τις διατάξεις του παρόντος ή ρυθμίζει τα θέ-
ματα αυτά με άλλον τρόπο.
5. Η διάταξη της παρ. 4 του άρθρου 8 του ν. 3986/2011
(Α΄ 152) και οι, σύμφωνα με αυτήν εκδοθείσες αποφά-
σεις του Υπουργού Οικονομικών εξακολουθούν να ισχύ-
ουν και μετά την εφαρμογή των διατάξεων του παρό-
ντος νόμου.
Άρθρο 378
Προσαρτήματα

Προσαρτώνται και αποτελούν αναπόσπαστο μέρος
του παρόντος νόμου τα ακόλουθα Προσαρτήματα:
Προσάρτημα Α΄: Παραρτήματα Ι έως ΧΙV του Βιβλίου I
(Οδηγία 2014/24/ΕΕ)
Προσάρτημα Β΄: Παραρτήματα Ι έως XΧ του Βιβλίου II
(Οδηγία 2014/25/ΕΕ)
Προσάρτημα Γ΄: Παράρτημα I (κωδικοί CPV για συμβα-
σεις εκπόνησης μελετών και παροχής τεχνικών και λοι-
πών συναφών επιστημονικών υπηρεσιών που αναφέρο-
νταο στην περίπτωση 8 της παρ. 1 του άρθρου 2)
Προσάρτημα Δ΄: Παραρτήματα I και II (πίνακες αντι-
στοιχίας άρθρων Οδηγίας 2014/24/ΕΕ με άρθρα Βιβλίου I
και III και άρθρων Οδηγίας 2014/25/ΕΕ με άρθρα Βιβλίου
II και III).
Άρθρο 379
Έναρξη ισχύος
(άρθρα 90 παράγραφοι 1-2 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ
και 106 παράγραφοι 1-2 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

1. Η ισχύς των διατάξεων του παρόντος αρχίζει από τη
δημοσίευση του παρόντος, εκτός αν ορίζεται διαφορετι-
κά στις επιμέρους διατάξεις του.
2. Η ισχύς των άρθρων 22, 36, 37, της παραγράφου 2
του άρθρου 79, 258 και 259 αρχίζει, ως προς τους διαγω-
νισμούς μελετών, τις συμβάσεις έργων, μελετών και πα-
ροχής τεχνικών και λοιπών συναφών επιστημονικών υ-
πηρεσιών την 18η Απριλίου 2017, εκτός από τις περιπτώ-
σεις όπου είναι υποχρεωτική η χρήση ηλεκτρονικών μέ-
σων, σύμφωνα με τα άρθρα 33, 34 ή 35, την παραγράφου
3 του άρθρου 40, την παραγράφου 2 του άρθρου 65 ή το
άρθρο 67 και των άρθρων 270, 271, 272, της παραγρά-
φου 3 του άρθρου 274, της παραγράφου 2 του άρθρου
295 ή το άρθρο 297.
3. Η ισχύς των παραγράφων 3 και 4 του άρθρου 38 αρ-
χίζει από τη δημοσίευση της απόφασης της παρ. 6 του ί-
διου άρθρου, με την επιφύλαξη της παραγράφου 4 του
άρθρου 376. Η ισχύς της παραγράφου 9 του άρθρου 38
αρχίζει από τη δημοσίευση της απόφασης της παραγρά-
φου 6 του ίδιου άρθρου.
4. Η ισχύς της διάταξης της παραγράφου 2 του άρθρου
81 αρχίζει την 18η Απριλίου 2018. Η παρούσα παράγρα-
φος εφαρμόζεται και για τις συμβάσεις του Βιβλίου II, ό-
που εφαρμόζεται, σύμφωνα με τα οριζόμενα στην παρά-
γραφο 1 του άρθρου 290.
5. Η ισχύς των διατάξεων του άρθρου 119, της παρα-
γράφου 8 του άρθρου 200, καθώς και του άρθρου 329
αρχίζει την 1η Ιανουαρίου 2017.
6. Η ισχύς του πρώτου εδαφίου της παραγράφου 4 του
άρθρου 344 αρχίζει έξι (6) μήνες μετά την έκδοση του
προεδρικού διατάγματος του δεύτερου εδαφίου της ί-
διας παραγράφου.
7. Οι διατάξεις του Βιβλίου ΙV (άρθρα 345 έως 374), για
τη δικαιοδοσία και την καθ’ ύλη αρμοδιότητα των δικα-
στηρίων αρχίζουν να εφαρμόζονται από την 1η Ιανουαρί-
ου 2017.
8. Οι διατάξεις του Βιβλίου ΙV (άρθρα 345 έως 374),
διέπουν τις διαφορές που αναφύονται από πράξεις ή πα-
ραλείψεις, οι οποίες εκδίδονται ή συντελούνται μετά την
1η Ιανουαρίου 2017.
9. Η ισχύς των παραγράφων 8 και 9 του άρθρου 375
αρχίζει από τη δημοσίευση της απόφασης της παρ. 6 του
άρθρου 38.
10. Η ισχύς του δεύτερου εδαφίου των περιπτώσεων
31, 40, 59 και 82 της παρ. 1 και της παρ. 3 του άρθρου
377 αρχίζει την 1η Ιανουαρίου 2018.
11. Η ισχύς της περίπτ. 27, της παραγράφου 1 του άρ-
θρου 377 αρχίζει την 1η Ιανουαρίου 2017.
12. Η ισχύς της περίπτωση 35, καθώς και του τρίτου ε-
δαφίου των περιπτώσεων 31, 40, 59 και 82 της παραγρά-
φου 1 του άρθρου 377 αρχίζει την 1η Ιανουαρίου 2021.
13. Η ισχύς της περίπτωσης 62 και 70 της παραγράφου
1 του άρθρου 377 αρχίζει την 1η Ιανουαρίου 2017.